những nghiên cứu về chuối hột và tác dụng điều trị đái tháo đường của cây chuối hột

KILOBOOKS.COM

1

T VN

Bnh ỏi thỏo ng l bnh ph bin cỏc nc phỏt trin v c cỏc
nc ang phỏt trin, nc ta bnh cú xu hng tng dn. Cựng vi bnh ung
th v tim mch, ỏi thỏo ng l mt trong ba bnh cú s ngi mc tng
nhanh nht. ỏi thỏo ng cng cú t l t vong cao nht trong cỏc bnh ni
tit do gõy ra nhiu bin chng nguy him. Bnh cú nguyờn nhõn ni tit vi
biu hin l cỏc ri lon chuyn húa, in hỡnh l tng glucose huyt do thiu
ht Insulin tuyt i hoc tng i hay do khụng ỏp ng vi Insulin. Bnh
thng kốm theo cỏc bin chng cp gõy t vong hoc cỏc bin chng lõu di
nh cỏc bnh lý v tim mch, mt, thn, thn kinh [19, 22, 45]
Vit Nam, cỏc bnh nhõn mc bnh mn tớnh thng cú xu hng s
dng thuc ụng Y hoc thuc Y hc c truyn do chỳng cú c tớnh thp, r
tin v sn cú. S dng cõy c trong vn nh lm thuc cng l truyn
thng lõu i ca dõn tc ta, nú ó li nhng kinh nghim quớ bỏu trong chm
súc v bo v sc khe cho nhõn dõn.
Chui ht (Musa balbisiana Musaceae) l loi cõy cú mt nhiu ni trờn
t nc ta. Nhõn dõn ta ó theo kinh nghim dõn gian cha mt s bnh
nh: hc lo, au rng, si thn, tr, mn nht, tiờu chy, tiu ng, bng cỏc
b phn khỏc nhau ca cõy.
gúp phn lm sỏng t hn tỏc dng iu tr ỏi thỏo ng ca cõy
chui ht, chỳng tụi tin hnh ti vi mc tiờu:
1. Nghiờn cu s b nh hng ca dch tit t thõn cõy v dch chit
ethanol ca ht chui ht trờn cỏc mụ hỡnh tng glucose huyt thc
nghim.
2. So sỏnh tỏc dng vi mt thuc iu tr ỏi thỏo ng thụng dng.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

2

PHN I - TNG QUAN TÀI LIU.
1.1. i cng bnh ái tháo đng [T]:
1.1.1.Khái nim: [22, 23, 25, 45]
ái tháo đng (Diabetes mellitus) là mt bnh ri lon chuyn hóa đc
trng bi nng đ glucose máu tng thng xuyên và mn tính do ty sn xut
thiu Insulin (thiu Insulin tuyt đi) hoc do gim tác dng ca Insulin (thiu
Insulin tng đi) bi các nguyên nhân khác nhau vi c ch bnh sinh phc
tp.
Nhng ri lon chuyn hóa này có th gây hôn mê và t vong trong thi
gian ngn nu không đc điu tr kp thi. Hu qu mun ca các ri lon
chuyn hóa này là gây tn thng các mch máu nh và mch máu ln dn đn
mù mt, hoi t thn, hoi t chi, nhim trùng, tn thng thn kinh…
1.1.2. Lch s và phân loi: [2, 19, 25]
Hn 2000 nm trc, bnh đã đc mô t trong Y vn c.
Cách đây 600 nm, hai thy thuc ngi n  đã nhn xét và phân loi
bnh thành hai loi : √ T khi phát  ngi tr.
√ T khi phát  ngi có tui.
Nm 1875, Bouchardat phân thành : √ T th béo.
√ T th gy.
Nm 1889 Von Mering & Minkowski chng minh tiu đo Langerhans
ca ty tit ra Insulin-hormon chính điu hòa chuyn hóa glucose trong c th.
Nm 1951, Bornstein & Lawrence đnh lng Insulin huyt bng phng
pháp đnh lng min dch phóng x RIA (Radioimmuno assay) và chia T
thành:
√ T Type I (gim Insulin huyt).

√ T Type II ( Insulin bình thng hoc cao).
Nm 1980 các chuyên gia nghiên cu v bnh T ca WHO đã phân
loi bnh T da vào các ch tiêu lâm sàng, dch t hc và các yu t di
truyn. S phân loi này đã đc b sung và thay đi chút ít vào nm 1985. [22,
43].
S phân loi này gm 2 nhóm: √ Phân loi theo lâm sàng.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

3

√ Phân loi theo thng kê nhóm nguy c mc
bnh.
a. Phân loi theo lâm sàng:
 ái tháo đng: [45]
- T ph thuc Insulin (type I).
- T không ph thuc Insulin (type II):
+ không béo phì.
+ có béo phì.
- T kt hp vi thiu dinh dng.
- Nhng dng T khác kt hp vi mt s bnh và hi chng:
+ Bnh v tuyn ty.
+ Bnh ni tit.
+ Bnh do dùng thuc hoc hóa cht.
+ Bt thng v Insulin hoc th th ca Insulin.
+Mt s hi chng di truyn.
+Mt s bnh khác.
Gim dung np glucose:

-Không béo phì.
-Có béo phì.
-Kt hp vi mt s bnh khác.
T  ngi có thai.
b. Phân loi theo thng kê nhóm có nguy c cao: ngi có dung np glucose
bình thng nhng có nguy c cao phát trin thành T.
Có tin s dung np glucose bt thng.
Dung np glucose bt thng tim tàng.
1.1.3.Dch t hc: [19, 22]
Trên th gii, hàng nm có ti hàng triu ngi mc T. T l phát trin
bnh gia tng theo s phát trin ca đi sng kinh t, vì vy gây nh hng rt
ln ti s phát trin ca kinh t và cng đng. Hin nay, T đã tr nên ph
bin  nhiu nc đang trong giai đon hin đi hóa và công nghip hóa. Bnh

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

4

T chim t l 3-7% ngi trng thành  các nc châu Âu. Gn đây, WHO
đã báo đng trên tồn th gii v s phát trin và mi nguy hi ca bnh này:
Nm 1985 th gii có 30 triu ngi mc T; đn nm 1994 con s này tng
lên 98,9 triu ngi. Nm 2003 có khong 140 triu ngi đang mc T. Theo
c tính ca Vin nghiên cu T quc t: nm 2025 có khong 300 triu
ngi mc T.
 Vit Nam, theo thng kê ca mt s bnh vin  các thành ph ln,
T là bnh thng gp nht và có t l t vong cao nht trong các bnh ni
tit. T l bnh nhân điu tr tng lên t nm nay qua nm khác,  thành th cao
hn nơng thơn. T type II chim đa s bnh nhân và thng gp  ngi cao
tui (90-95%). T type I chim t l nh và thng gp  ngi tr di 40

tui. Theo điu tra ca Lê Huy Liu và Mai Th Trch thì t l mc bnh  ngi
t 15 tui tr lên là:
Hà Ni: 1,1% (nm 1991).
Hu: 0,96% (nm 1993).
Tp.H Chí Minh: 2,52% (nm 1992).
1.1.4. Ngun nhân [2, 27,46]
a. Ngun nhân ngồi ty: cng tuyn tin n, cng v thng thn, cng
giáp trng.
b. Ngun nhân ti ty: si ty, u ác tính di cn ty, viêm ty, bnh thiu huyt
t, di truyn, bnh t min.
1.1.5. Các xét nghim hóa sinh chn đốn bnh T [12, 14, 22, 25, 38, 43]
a. Glucose huyt: có th xét nghim đng huyt lúc đói hoc dùng nghim
pháp gây tng đng huyt bng đng ung (NPTH).
NPTH: Cho bnh nhân ung 75g glucose pha trong 250ml nc sơi đ
ngui, ung trong thi gian 5 phút. Sau khi ung 2 gi, ly máu đnh lng
glucose.
Chn đốn xác đnh T khi có mt trong hai tiêu chun sau:
 Lúc đói, làm ít nht 2 ln; đng huyt > 7mmol/l (126mg/dl).
 2 gi sau khi ung 75g glucose; đng huyt > 11mmol/l (200mg/dl).

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
KILOBOOKS.COM

5

Nu glucose huyt cao hn bình thng nhng thp hn mc trên thì
đc coi là ri lon dung np glucose.  ngi bình thng, glucose huyt
lúc đói và 2 gi sau khi ung 75g đng tng ng là: < 5,5mmol/l
(< 100mg/dl), và < 7,8mmol/l (< 140mg/dl).
b. Glucose niu:  ngi bình thng, trong nc tiu không có đng.

Ngng đng thn trung bình là 160-180mg/ml (8,9-10mmol/l). Khi đng
huyt tng cao vt quá ngng đng thn tc là vt quá kh nng tái hp
thu glucose ca thn, glucose s có trong nc tiu. Ngng đng thn
thay đi khác nhau đi vi tng cá th. Trong mt s trng hp bnh lý ca
thn mc dù đng huyt bình thng nhng vn có đng trong nc tiu.
Ngc li,  ngi cao tui thng có ngng đng thn cao nên ít thy
đng niu trong khi đng huyt khá cao. Do đó xét nghim glucose niu
ch có giá tr khi tin hành đng thi vi xét nghim glucose huyt.
c. Ceton niu: Th ceton đc hình thành trong c th là do tng phân hy
lipid to ra. Th ceton gm 3 thành phn: Acetoacetat, Aceton, -
Hydroxybutyrat; các thành phn này đc đào thi qua nc tiu.  ngi
bình thng không có ceton trong nc tiu. Trong trng hp nhim toan
chuyn hóa do T, c th đào thi nhiu ceton ra nc tiu. ây là du
hiu rt có giá tr báo trc cho tình trng hôn mê nhim toan.
*Hin nay, có th xác đnh glucose huyt, glucose niu hay ceton niu mt
cách nhanh chóng, chính xác bng các dng c nh que th glucose niu, ceton
niu, máy và kit đo glucose huyt.
d. nh lng Insulin và C-peptit trong máu: Insulin và C-peptit huyt đc
đnh lng bng phng pháp RIA (Radioimmuno Assay-nh lng min
dch phóng x) hoc ELISA. C-peptit đc bài tit cùng tin Insulin
(Proinsulin) t t bào  tiu đo ty, đây là yu t liên kt gia nhánh A và B
ca Proinsulin. C-peptit đc bài tit qua thn  trng thái nguyên vn,
không b bin đi. nh lng C-peptit s đánh giá chính xác kh nng bài
tit Insulin ca ty.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

6

e. Các xét nghim khác: Ngồi các xét nghim trên còn có các xét nghim
khác đ chn đốn xác đnh và theo dõi tin trin bnh trong điu tr nh:
HbA
1
c (Glycosylated hemoglobin), Albumin glycosylated và protein huyt
thanh, protein niu, 
2
-Microglobulin
1.1.6 Bin chng: [28, 45, 46]
a. Bin chng tim: đây là bin chng nng, thng là x cng mch vành gây
cn đau tht ngc, nhi máu c tim.
b. Bin chng ngồi da: nga tồn thân, nga sinh dc, mn nht ngồi da, u
m vàng, hoi t m, viêm da th cng bì teo.
c. Bin chng mt: nhim khun mt, lit nhãn cu gây nhìn đơi, viêm đ mng
mt, bnh võng mc, thiên đu thng chy máu, trng hp nng có th mù.
d. Hoi t do T: đây là bin chng mun ca bnh do lâu ngày b b qua
khơng điu tr. Thng là hoi t  chi di nhng cng có th  các tng
nh: tim, võng mc, não, thn.
e. Bin chng thn kinh: đau dây thn kinh ta, tr; ri lon cm giác sâu, mt
phn x gân xng; lit c.
f. Bin chng thn: gây protein niu, đái máu vi th, hi chng thn h.
g. Bin chng rng: là mt trong các bin chng sm, thng là viêm li và
rng rng.
h. Bin chng phi: áp xe phi, đây là bin chng rt d gp.
i. Hơn mê: là bin chng nng nht và thng gây t vong. Bnh nhân có th
hơn mê do T nh hơn mê do nhim toan, ceton, do tng thm thu hoc
có th hơn mê do h glucose huyt vì q liu Insulin.
1.1.7. iu tr T:
Ch đ khơng dùng thuc: [4, 17, 26, 32, 36, 37]
Ch đ n ung: vic điu tr T bng ch đ n cn tn theo

ngun tc: tng s calo đa vào phi cung cp mt nng lng tng xng đ
đt ti duy trì cân nng ti u cho bnh nhân và gi tình trng sc khe tt nht.
Cn chia khu phn n ra làm nhiu ba, gi gic n đu đn. Tránh dùng ruu
bia và các cht kích thích khác.

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
KILOBOOKS.COM

7

Vn đng th lc: vn đng th lc làm tng nhy cm ca Insulin do
tng s lng và cht lng ca receptor Insulin ca t bào. Th dc làm gim
mt s bin chng ca bnh.
Ch đ dùng thuc: [9, 12, 20, 22, 24, 30, 33]
T là mt bnh nguy him do có th gây ra nhiu bin chng trm trng.
Do đó, cn kt hp hài hòa gia ch đ dùng thuc và không dùng thuc nhm
duy trì cht lng cuc sng cho bnh nhân, làm gim nh các triu chng bnh
và tránh bin chng .  Vit Nam có hai hng s dng thuc là:
1) S dng thuc tân dc: Có rt nhiu ch phm tân dc đc s dng trong
điu tr T. Các thuc này đc xp thành 2 nhóm:
 Insulin
 Các thuc h glucose huyt đng ung
a. Insulin: Insulin ngoi sinh đc s dng khi ty không sn xut đ Insulin đ
điu hòa chuyn hóa glucid. Insulin dùng trong điu tr T type I hoc type
II khi dùng thuc ung h đng huyt không còn tác dng. C ch tác dng
ca Insulin bao gm:
 Tng cng vn chuyn glucose t máu vào t bào, tng cng oxyhóa
glucose to nng lng và chuyn glucose thành glycogen d tr.
 Tng cng tng hp protein bng cách chuyn acid amin vào t bào.
 Tng cng chuyn hóa glucose thành cht béo d tr.

Insulin đc sn xut theo 2 phng pháp:
- tách chit t ty ln, bò.
- tái t hp ADN, s dng t bào nm men làm c th sinh sn.
Các ch phm Insulin thông thng gm có 4 loi:
Insulin khi đu cc nhanh: Insulin lispo.
Insulin tác đng nhanh: Regular, Crystalline zinc, Prompt zinc suspension
Insulin.
Insulin tác dng trung bình: Isophan Insulin suspension, Protamin zinc
suspension.
Insulin tác dng chm: Ultralente Insulin.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

8

b. Cỏc thuc h glucose huyt ng ung: [9, 24, 38, 40, 46]
Sulphonylurea: (tolbutamid, gliclazid) l thuc dựng u tiờn bnh nhõn
T type II khụng bộo phỡ. Trong c th, Sulphonylurea c gn lờn th th
c hiu nm mng t bo tiu o Langerhan v kớch thớch gii phúng
Insulin. Kh nng kớch thớch gii phúng Insulin ca Sulphonylurea trờn t bo
ph thuc vo kh nng gn vi cỏc th th. Do ú Sulphonylurea ch cú tỏc
dng khi t bo khụng b tn thng.
Biguanide: (metformin) dựng cho bnh nhõn bộo phỡ. Thuc lm tng tỏc
dng ca Insulin ti th th v sau th th, tng s dng glucose t chc ngoi
vi, c bit l t bo c. Thuc lm gim to glucose gan, gim hp thu
glucose rut. Tuy nhiờn, nhúm ny khụng cú tỏc dng i vi s bi tit
Insulin ty. Do ú, nờn phi hp vi Sulphonylurea hoc vi Insulin trong
iu tr. [52]
Cỏc thuc c ch men -glucosidase: (acarbose, miglitol) l

pseudotetrasaccharide cú ngun gc t vi khun. niờm mc rut non, thuc
c ch cnh tranh men tiờu húa tinh bt -glucosidase, do ú lm chm s hp
thu carbohydrate. Thuc c dựng trong ba n lm gim nng glucose
huyt sau n.
Meglitinide: (repaglinide) thuc lm gim glucose huyt bng cỏch kớch
thớch tit Insulin t t bo ty cũn hot ng.
Thiazolidinedione hay Glitazon: (troglitazone, rosiglitazone). Trong nhõn
t bo ca nhng mụ nhy cm vi Insulin (mụ m, mụ c, mụ gan) cú mt loi
th th l PPAR (Per-oxisome proliferator-activated receptor gamma). Cỏc
glitazon to phc hp vi th th PPAR, qua ú thỳc y s iu hũa sao chộp
gen giỳp tng hp mt s protein lm t bo tng ỏp ng vi hot tớnh ca
Insulin. Thuc cú tỏc dng lm gim trc tip tỡnh trng khỏng Insulin, ci
thin chc nng t bo , lm gim ỏng k nng Insulin ni sinh do ú gõy
h glucose huyt. Ngoi ra, thuc cũn lm gim t l cholesterol ton phn ca
HDL-cholesterol, gim nng triglycerid mỏu, vỡ vy lm thuc lm gim
c nguy c tim mch-bin chng thng thy bnh nhõn T. Thuc c

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

9

s dng n c hoc hoc kt hp vi thuc h ng huyt khỏc nh
metformin, sulfonylurease. Liu 2-4mg/ln/ngy. Hin nay,
thuc ó c gii thiu v lu hnh nc ta.
2) S dng thuc cú ngun gc dc liu:
ỏi thỏo ng theo quan nim ụng Y [6, 7, 15, 35]
i cng
: ỏi thỏo ng thuc chng tiờu khỏt, ú l loi chng trng cú
c im: thốm n, n nhiu m vn gy, khỏt nhiu, ung nhiu v tiu nhiu.

Nguyờn nhõn v c ch bnh sinh
:
- Do n nhiu thc n bộo, ngt liờn tc gõy tớch tr lõu ngy nh hng
n chc nng thng thanh giỏng trc, ut tr lõu ngy húa ha tn thng
tõn dch gõy ra khỏt, ung nhiu.
- Do sang chn tinh thn gõy ut kt húa ha.
Hai nguyờn nhõn trờn u gõy ut nhit húa ha lm phn õm ca cỏc tng ph
b hao tn: ph, v, thn. Ha lm ph õm h gõy khỏt, v õm h gõy úi nhiu,
ngi gy. Thn l ngun gc ca õm dch. Thn õm h khụng tng tr c
tinh hoa ng cc, khụng ch c thy, thy dch b bi tit ra ngoi nhiu gõy
ỏi nhiu v nc tiu cú ng.
Phỏp tr: dng õm thanh nhit, sinh tõn dch.
Cỏc thuc ụng y s dng trong iu tr T:
S dng thuc cú ngun gc thc vt trong phũng v cha bnh l thúi
quen, kinh nghim v truyn thng ca ngi dõn Vit Nam v mt s nc trờn
th gii. Mt nghiờn cu v vn s dng tho dc thng xuyờn cho bnh
nhõn T Marc ó cho thy liu phỏp thc vt l kinh t nht v hiu qu
hn thuc hin i. [5] Cú rt nhiu loi cõy ó c dựng theo kinh nghim dõn
gian lm gim nh triu chng cng nh bin chng ca bnh T: Ci
xoong (Nasturium officinale Brassicaceae); Mp ng (Mormordica charantia
Cucurbitaceae); B cụng anh (Taraxacum officinale Asteraceae); Rõu mốo
(Orthosiphon spiralis Lamiaceae); C lng ốn (Physalis minima Solanaceae);
Da (Ananas sativus); i (Psidium guajava); Rau mỏ (Celltela asiatica); Ngũ tu
(Eryngium foetidum Apiaceae); Qu trõm tho (Bidens pilosa Asteraceae); C

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

10
ci trng (Ravanus sativus); Bch trut (Atractiloides macrocephala Asteraceae);

Cam tho nam (Scoparia ducis Scrophulariaceae); Da cn (Catharanthus roseus
Apocynaceae); Hoi sn (Dioscorea persimilis Dioscoreaceae); Khim thc
(Euriale ferox Nyphaeaceae); Khi t (Lycium sinence Solanaceae); Ngc trỳc
(Polygotanum officinale Liliaceae), Chui ht (Musa balbisiana Musaceae),
[11, 13, ]
Vit Nam cng nh trờn th gii, mt s cõy ó v ang c nghiờn
cu chng minh tỏc dng h glucose huyt nh Mp ng (Mormordica
charantia Cucurbitaceae); Th phc linh (Smilax glabra Smilacaceae); Hng
nhu tớa (Ocimum sanctum Lamiaceae); Kha t (Terminalia chebula); Tri mu
(Anemarrhena asphodeloides); Ti (Alium sativa Liliaceae); M qu (Cudnaria
tricuspidata Moraceae); Da cn (Catharanthus roseus Apocynaceae); Lụ hi
(Aloe vera Liliaceae); C mc (Eclipta alba Asteraceae); n kim (Bidens
polisa var. radiata Asteraceae); Nhõn sõm (Panax ginseng Araliaceae),Cỏc
nghiờn cu ny ó cho thy kt qu khỏ kh quan, cú th dn dn a vo s
dng trờn lõm sng.
1.2.Chui ht[14]
Chui ht (cũn gi chui ht, chui chỏt) cú tờn khoa hc l: Musa
balbisiana L.A.Colla, hay Musa brachycarpa, Musa seminifera Musaceae (h
Chui).
1.2.1. c im thc vt v phõn b:
Chui ht thuc cõy thõn gi, cao 2-4m, to, mu xanh. Lỏ to cú phin di,
xanh hi mc mc, b xanh. Bung hoa nm ngang, mo sm, khụng qun
lờn. Qu cú cnh, tht qu nc cha nhiu ht to 4-5mm. Mi qu cha trung
bỡnh 15-25 ht. B phn thng dựng l c, qu, thõn. Cú th thu hỏi cỏc b
phn ca cõy quanh nm. Cõy mc hoang hoc c trng nhiu ni trờn t
nc ta, c bit l vựng rng nỳi phớa Bc v cỏc tnh min Trung. Ngi dõn
õy thng dựng lỏ gúi bỏnh, qu n v lm gia v, thõn nuụi gia sỳc.
Theo kinh nghim dõn gian, mt s ngi ó s dng cỏc b phn khỏc nhau
ca cõy lm thuc.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

11
1.2.2. Thnh phn húa hc:
Nm 1987, J.Horry v M.Ray (Phỏp) ó nghiờn cu v xỏc nh trong lỏ
bc ca cõy cú anthocianin. Trong ú, delphinidin v cyanidin l cỏc
anthocianidin chớnh. [55]
Nm 1995, Kong. L & cng s (Trung Quc) ó nghiờn cu phõn lp
enzym polyphenol oxydase trong v qu chui. [57]
Nm 1998, T.Kamo & cng s (Nht Bn) xỏc nh c phytoalexin;
1,2,3,4-tetrahydro-6,7-dihydroxy-1-(4'-hydroxycinnamyliden)naphthalen-2-on;
2-(4'-methoxyphenyl)-1,8-naphthalic anhydrid; 2-phenyl-1,8-naphthalic
anhydrid trong qu. [56]
Nm 1991 M.Ali (n ) cụng b ba Neo-clerodan Diterpenoid phõn lp
c t ht Musa balbisiana l: musabalbisian A, B, C. Cu trỳc ca cỏc thnh
phn ny cng ó c xỏc nh bng phng phỏp phõn tớch quang ph v
phng phỏp húa hc. [49]
B mụn Dc liu-khoa Dc, i hc Y Dc, TP H Chớ Minh,
Nguyn Th M Hnh v Bựi M Linh ó nghiờn cu xỏc nh thnh phn húa
hc ca ht chui ht. Kt qu cho thy, trong ht chui ht cú cỏc cht:
saponin, coumarin, tanin, flavonoid anthocianosid v hp cht uronic, tinh du,
phytosterol [47]
1.2.3. Tỏc dng ca cõy chui ht: [4, 10, 11, 37, 39, 41]
Tr au rng, li cú m: V hoc c chui ht, da trn, cam tho nam ng
lng t ton tớnh cựng phốn phi, tỏn bt, trn du da bụi vo chõn rng.
Tr núng st phỏt cung, núi sng: Thõn chui x ụi, b giun t vo nng
k, ộp ly nc ung.
Tr si ng niu: Ht, qu xanh sc nc ung.
Nc trớch t thõn cõy, ung mi sỏng mt chộn, dựng

1-2 thỏng.
Tr chng viờm loột d dy: Chui ht gi thỏi mng, phi khụ, tỏn bt ung
vi nc núng.
Tr chng tr ra mỏu: Nừn chui ht nng núng chm vo hu mụn.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

12
 Nõn chui tiêu, bt khô ca trái chui ht đem giã nát
gói vào lá chui non, nng cho nóng đp vào hu
môn.
 Tr mn nht: Khi nht đã hình thành, sng, nóng, đ, đau nhc nhiu; c
chui ra sch giã nát vi mui ri đp lên nht mi ngày.
 Gii đc thc phm: qu xanh thái mng, n sng cùng vi các rau sng
khác, tr đc các cht đc trong rau sng hay trong tht cá.
 Tr bnh đng rut :  n qu chín, nhai c ht tr giun.
 V qu 4-8g sc ung tr kit l.
 An thai: C chui, r móc mi th 20g sc ung.
 Cha sn hu tê thp, chân tay tê di: Hoa chui thái nh, sao vàng h th,
sc ly nc ung, bã đp vào ni tê đau.
 Cm máu: Thân cây giã nát đp vào vt thng chy máu.
 Tr tiu đng:  Ung nc trích t thân cây chui ht mi sáng.
 Trái chui ht già hoc va chín, xát mng, phi khô, sc
ung thay nc trong ngày.
 C chui giã nát ly nc ung.
 c bu ra sch bung vi c chui n cha bnh đái tháo
đng.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

13
PHN II - THC NGHIM VÀ KT QU
2.1. Nguyên vt liu, đi tng và phng pháp nghiên cu:
2.1.1. Nguyên liu:
- Cây Chui ht (Musa balbisiana (L.) Musaceae) ti đang đc trng 
nh Công-Hà Ni.
- Ht chui ht mua  ph Hi Thng Lãn Ông.
2.1.2. i tng nghiên cu:
Chut cng trng thun chng, trng lng 100-120g, 100% là chut đc -
mua ti Hc vin quân y và đc nuôi bng thc n tng hp ca Vin V
sinh dch t trung ng. Chut đc chia thành các lô, mi lô 5-6 con.
2.1.3. Hóa cht và máy móc thí nghim:
- Adrenalin, ng tiêm 1mg/ml.
- Heparin 5ml.
- Máy ct quay.
- Ni đun cách thy.
- Máy li tâm Clay Adams (3000 vòng/phút).
- Máy đo mt đ quang UV-vis (752-Trung Quc).
- Các hóa cht thí nghim đt tiêu chun tinh khit và đnh lng do B môn
Hóa sinh cung cp: Glucose, thuc th đng, thuc th phosphomolipdic,

Natri tungstat, Acid sulphuric, Acid phosphoric, cn 90
o
.
2.2.4. Phng pháp nghiên cu:
a. iu ch dng thuc nghiên cu.
 Nc t thân cây: Cht ngang thân cây cách mt đt chng 5cm đ thy rõ
phn thân tht. Khoét thân cây to thành h sâu 7-10cm, đng kính 10cm, đy
ming h li, sáng ra ly dch tit ra  trong h, gi là dch A. Bc hi nc 
nhit đ thng bng máy ct quay to dch cô 10 ln là dch B.
Dch chit t ht: Ht khô đem nghin mn va, ngâm lnh bng cn 45
o
trong
48 gi, rút dch chit vi tc đ 60 git/phút. Thêm dung môi chit đn khi
lng dch chit thu đc tng ng là 1lít dung môi/100g dc liu. Ct quay
dch chit đ bc hi dung môi đn dng cao lng, đ t lnh đn khi thành cn

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

14
khụ. Cn pha thnh hn dch vi nng 0,05g/ml gi l hn dch C, nng
0,2g/ml l hn dch D (100g dc liu thu c 7,5g cn).
b. nh lng glucose huyt bng phng phỏp Folin-Wu:
Nguyờn tc: kh tp mỏu ton phn bng thuc th sulphotungstic, cho
dch li tõm tỏc dng vi thuc th ng nhit sụi, thờm thuc th
phosphomolipdic lờn mu. Cng mu c xỏc nh bng phng phỏp
o quang tng ng vi lng glucose trong mỏu cn nh lng.
Tin hnh: Dựng micropipet ó trỏng Heparin ly mỏu t tnh mch
uụi chut, tin hnh nh lng glucose huyt theo trỡnh t sau:

Bng 1: Cỏc bc tin hnh thớ nghim.
Mu trng (ml)

Mu chun (ml)

Mu th (ml)

Nc ct 1,80 1,75 1,75
Dung dch glucose 1 0,00 0,05 0,00
Mỏu ton ph
n

0,00

0,00

0,0
5

Na tungstat 10% 0,10 0.10 0.10
Lc u.
Acid sulfuric 2/3N 0,10 0,10 0.10
Lc k 1 phỳt, yờn 3-5 phỳt, li tõm 10 phỳt.
Dch ly tõm
(nc trong)
1,00 1,00 1,00

Thuc th ng 1,00 1,00 1,00
Lc u, cỏch thy sụi 10 phỳt, lm ngui di vũi nc lnh.
Phosphomolipdic 1,00 1,00 1,00
Nc ct 2,00 2,00 2,00

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KILOBOOKS.COM

15
Soi quang k  bc sóng 650 nm, cuvet 1 cm.
 Tính kt qu: Nng đ Glucose máu (mmol/l) =
E
E
chuan
thu
x
180
1000

E
th
: mt đ quang ca mu đng huyt.
E
chun
: mt đ quang ca mu đng chun nng đ 1‰.
180 : Khi lng phân t Glucose.

c. Nghiên cu nh hng ca dch tit t thân và dch chit ht ca cây
chui ht trên mt s mô hình tng glucose huyt thc nghim.
c.1. Nghiên cu nh hng ca dch thân và ht chui ht trên mô hình tng

glucose huyt do glucose ngoi sinh:
Chut thí nghim đã nhn đói 12gi đc cho ung dch A liu 20ml/kg
chut. Sau 2 gi, đnh lng glucose huyt. Tip đó cho ung dung dch glucose
liu 3g/kg chut. nh lng glucose huyt sau khi cho ung glucose (0,5 gi
đnh lng mt ln, trong thi gian 2,5 gi). Tin hành tng t vi lô chng
ung nc ct, lô ung dch B (20ml/kg chut) , dch C (20ml/kg chut),
Gliclazid (20mg/kg chut).
c.2. Nghiên cu nh hng ca dch thân và ht chui ht trên mô hình tng
đng huyt do tiêm Adrenalin.
Chut thí nghim đã nhn đói 12h đc cho ung dch A (liu 20ml/kg
chut). Sau 2 gi, đnh lng glucose huyt. Tip đó, tiêm màng bng dung dch
Adrenalin 0,2‰ liu 0,5mg/kg chut. nh lng glucose huyt sau khi tiêm
Adrenalin (0,5 gi đnh lng mt ln, trong thi gian 3,0 gi). Tin hành tng
t vi lô chng ung nc ct, lô ung dch B, lô ung dch C, lô ung Gliclazid
(20mg/kg chut).
2.2.5.X lý s liu:
S liu đc x lý theo phng pháp thng kê vi s tr giúp ca phn
mm EXCEL 2000. S khác bit có ý ngha thng kê khi p < 0,05.



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

16


2.2. Kt qu thc nghim và nhn xét.
 đánh giá tác dng điu tr đái tháo đng ca dc liu, chúng tôi tin
hành nghiên cu nh hng ca nó lên s dung np glucose thông qua ch s

glucose huyt ca chut đc gây tng đng huyt bi mô hình tng đng
huyt ngoi sinh và ni sinh.
2.2.1.Giá tr glucose huyt ca chut bình thng.
Giá tr glucose huyt ca chut lúc đói và lúc no (sau khi n 2 gi) thng
khá n đnh, do đó chúng tôi xác đnh các giá tr này đ làm c s so sánh trong
quá trình nghiên cu.
Bng 2: Giá tr glucose huyt  chut bình thng.

Chut

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
G huyt
trung
bình
(mmol/l)
ói 6,10

6,26

6,20

5,47

5,53

5,40

5,90

5,86

5,63

5,80

5,82

0,31

No 8,18

8,05

8,52

7,62

7,92

7,75

7,09

7,36

7,22

8,98

7,920,55

2.2.2. Nghiên cu nh hng ca dch thân và ht chui ht trên glucose
huyt chut bình thng:
Trên chut bình thng, chúng tôi tin hành th tác dng ca dch tit t
thân và dch chit t ht chui ht  nng đ cao, có so sánh vi lô trng. Kt
qu đc trình bày  bng sau:






THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

17
Bng 3: nh hng ca hn dch B, D trên Glucose huyt chut bình
thng.



Lô

Thi gian
Glucose huy
t trung b
ình c
a mi lô (mmol/l)

Lô trng ung
nc ct
Lô th ung hn
dch B
Lô th ung hn
dch D
0 gi
6,18

0,31 6,15

0,57 6,18

0,55
0,5 gi
6,14

0,34
k
6,38

0,30
k
6,34

0,10
k
1 gi
6,07


0,38
k
6,12

0,27
k
6,11

0,50
k
1,5 gi
6,00

0,32
k
5,96

0,10
k
5,96

0,27
k
2

gi


5,92


0,37
k
6,00

0,21
k
6,12

0,34
k
2,5 gi
5,78

0,23
k
4,84

0,28
*
4,65

0,26
*
Mc đ gim G
h
ti đa so vi lúc 0
gi (%)
6,47 21,30 24,76
So sánh mc
gim G

h
ti đa
gia các lô

p < 0,05 p > 0,05

p < 0,01

***: p < 0,001. **: p < 0,01. *: p < 0,05. k: p > 0,05 (s khác bit không
có ý ngha thng kê so vi thi đim 0 gi).
Nhn xét:
  lô trng, nng đ glucose huyt chut gim dn nhng sau 2,5 gi vn
không có s khác bit so vi lúc 0 gi và vn  mc bình thng.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

18
  lô th ung hn dch B, nng đ glucose huyt chut dao đng quanh mc
bình thng, gim đt ngt dui mc bình thng  2,5 gi. Nng đ glucose
huyt gim ti đa ca lô ung hn dch B thp hn lô trng (p < 0,05).
Mc gim glucose huyt ti đa so vi lúc 0 gi ca lô này cao hn lô trng.
  lô th ung hn dch D, nng đ glucose huyt chut cng dao đng  mc
bình thng, sau đó đt ngt gim  2,5 gi xung quá mc bình thng. Nng
đ glucose huyt ti thiu ca lô ung hn dch D thp hn lô trng (p < 0,01),
thp hn so vi lô ung hn dch B nhng không có ý ngha thng kê (p > 0,05).
Mc gim glucose huyt ti đa so vi lúc 0 gi ca lô này cao hn lô trng, cao
hn lô ung hn dch A nhng không nhiu.
4
5

6
7
0 0.5 1 1.5 2 2.5
Thi gian (gi)
Glucose huyt (mmol/l)
Lô trng Lô ung B Lô ung D

Hình 1: nh hng dch thân và ht chui ht nng đ cao trên glucose huyt
chut bình thng.
2.2.3. Nghiên cu nh hng ca dch thân và ht chui ht trên mô hình
tng glucose huyt ngoi sinh:
Trên mô hình tng glucose huyt ngoi sinh, chúng tôi tin hành th tác
dng ca dch tit t thân và ht chui ht  hai nng đ khác nhau, có so sánh
vi lô trng và lô ung gliclazid. Vi dch tit t thân, chúng tôi th tác dng tc
thi và tác dng khi dùng thuc kéo dài lên glucose huyt chut (cho chut ung

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

19
2ml/ln x 3ln/ngày, gây mô hình tng glucose huyt sau khi ung 3 ngày). Kt
qu đc trình bày  bng sau:
a. Nng đ nh:
Bng 4: nh hng ca s ln dùng dch thân chui ht lên glucose huyt
chut ung glucose (liu 3g/kg).
Lô
Thi gian
Glucose huyt trung bình ca mi lô (mmol/l)
Lô trng ung
nc ct

Lô th ung hn
dch A
1

Lô th ung hn
dch A
n

0 gi
6,00

0,32 5,96

0,27 5,99

0,24
0,5 gi
9,03

0,32
***
8,18

0,12
***
6,79

0,52
*
1 gi



12,56

0,38
***
9,69

0,31
***
7,69

0,49
***
1,5 gi
9,26

0,38
***
8,13

0,47
**
8,46

0,39
***
2 gi
7,67


0,41
***
6,79

0,72
k
10,24
 0,58
***
2,5 gi
7,02

0,46
**
6,27

0,33
k
9,38

0,38
***
Mc đ gim
G
h
ti đa so vi
lúc 0 gi (%)
109,33 62,58 70,95
So sánh mc
gim G

h
ti đa
gia các lô

p < 0,001 p > 0,05

***: p < 0,001. **: p <0,01. *: p< 0,05. k: p > 0,05 (s khác bit không có
ý ngha thng kê so vi thi đim 0 gi).
A
1
: chut ung dch A ch 1 ln duy nht.
A
n
: chut ung dch A nhiu ln.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

20

Nhn xét:
  lô trng, sau khi ung glucose, nng đ glucose huyt chut tng lên nhanh
và đt mc ti đa lúc 1 gi, sau đó gim dn  các gi tip theo nhng đn 2,5
gi vn cha tr v bình thng.
  lô th ung hn dch A
1
, nng đ glucose huyt chut tng lên khá nhanh,
đt mc ti đa  1 gi, gim dn  các gi sau đó. Nng đ glucose huyt ti đa
ca lô ung hn dch A
1

thp hn lô trng (p < 0,001), thp hn lô ung hn
dch A
n
nhng s khác bit không có ý ngha thng kê (p > 0,05). Mc tng
glucose huyt ti đa so vi lúc 0 gi ca lô này cng thp hn lô trng và thp
hn mt chút so vi lô ung hn dch A
n
.
Nh vy, qua thí nghim này, vic ung dch chit kéo dài không làm
thay đi tác dng h glucose huyt trên chut. T đây, chúng tôi ch tin hành
th tác dng t 2 gi sau khi cho ung dch chit.
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 0.5 1 1.5 2 2.5
thi gian (gi)
glucose huyt (mmol/l)
Lô trng lô ung A1 lô ung An

Hình 2: nh hng ca s ngày dùng thuc lên glucose huyt chut ung
glucose 3g/kg.

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

21
Bng 5: nh hng ca hn dch A, C trên mô hình tng glucose huyt
chut ung Glucose (liu 3g glucose/kg chut).

Lô

Thi gian
Glucose huyt trung bình ca mi lô (mmol/l)
Lô trng
ung nc
ct
Lô th ung
hn dch A
Lô th ung
hn dch C
Lô so sánh
ung
Gliclazide
0 gi
6,00

0,32 5,96

0,27 6,01

0,39 6,06


0,18
0,5 gi
9,03

0,32
***
8,18

0,12
***
7,51

0,42
**
6,36

0,38
k
1 gi
12,56
 0,38
***
9,69  0,31
***
9,39

0,51
***
7,05


0,51
k
1,5 gi
9,26

0,38
***
8,13

0,47
**
9,87
 0,21
***
8,48  0,40
**
2 gi
7,67

0,41
***
6,79

0,72
k
7,00

0,41
*
8,36


0,55
*
2,5 gi
7,02

0,46
**
6,27

0,33
k
5,92

0,41
k
6,14

0,37
k
Mc tng G
h

cao nht so
vi lúc 0 gi
(%)
109,33 62,58 64,23 39,93
So sánh mc
G
h

cao nht
gia các lô

p < 0,001 p > 0,05 p < 0,05

p < 0,001
p < 0,05

***: p < 0,001. **: p <0,01. *: p< 0,05. k: p > 0,05 (s khác bit không có
ý ngha thng kê so vi thi đim 0 gi).
Nhn xét:

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

22
  lô so sánh ung gliclazid, nng đ glucose huyt chut tng lên t t, đt
mc ti đa  1,5 gi, sau đó gim dn và tr v bình thng lúc 2,5 gi.
  lô th ung hn dch A, nng đ glucose huyt chut tng lên chm, đt
mc ti đa  1 gi, gim dn  các gi sau đó. Nng đ glucose huyt ti đa ca
lô ung hn dch A thp hn lô trng (p < 0,001), cao hn so vi lô dùng
gliclazid mt chút (p < 0,05). Mc tng glucose huyt ti đa so vi lúc 0 gi ca
lô này thp hn lô trng và cao hn lô ung gliclazid.
  lô th ung hn dch C, nng đ glucose huyt chut tng lên dn, đt mc
ti đa  1,5 gi, sau đó gim dn và đn 2 gi thì tr v bình thng. Nng đ
glucose huyt ti đa ca lô ung hn dch C thp hn lô trng (p <
0,001), cao hn lô ung gliclazid mt chút (p < 0,05), cao hn so vi lô ung
hn dch A nhng không có s khác bit (p > 0,05). Mc tng glucose huyt ti
đa so vi lúc 0 gi ca lô này thp hn lô trng, thp hn lô ung hn dch A
mt chút và cao hn lô ung gliclazid.

5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 0.5 1 1.5 2 2.5
Thi gian (gi)
Glucose huyt (mmol/l)
Lô trng lô ung A Lô ung B Lô ung Gliclazid


THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

23
Hình 3: nh hng dch thân và ht chui ht nng đ thp trên glucose huyt
chut ung glucose 30% (10ml/kg chut)
b.Nng đ cao:
Bng 6: nh hng ca hn dch B, D trên mô hình tng glucose huyt
chut ung Glucose (liu 3g glucose/kg chut).

Lô



Thi gian

Glucose huy
t trung b
ình c
a mi lô (mmol/l)

Lô trng
ung nc
ct
Lô th ung
hn dch B
Lô th ung
hn dch D
Lô so sánh
ung
Gliclazide
0 gi
6,00

0,32 6,02

0,43 6,02

0,43 6,06

0,18
0,5

gi


9,03

0,32
***
7,56

0,21
***
6,65

0,37
*
6,36

0,38
k
1 gi
12,56

0,38
***
7,85

0,20
***
7,80

0,42
**
7,05


0,51
k
1,5 gi
9,26

0,38
***
8,57
 0,48
**
7,50

0,48
*
8,48
 0,40
**
2 gi
7,67

0,41
***
5,69

0,41
k
8,56

0,21

***
8,36

0,55
*
2,5 gi
7,02

0,46
**
6,04

0,48
k
5,51

0,35
k
6,14

0,37
k
M
c t

ng G
h

cao nht so
vi lúc 0 gi

(%)
109,33

42,35

42,19

39,93

So sánh mc
G
h
cao nht
gia các lô

p < 0,001 p > 0,05 p > 0,05

p < 0,001

p > 0,05

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

24

***: p < 0,001. **: p <0,01. *: p< 0,05. k: p > 0,05 (s khác bit không có
ý ngha thng kê so vi thi đim 0 gi)
Nhn xét:
  lô ung hn dch B, nng đ glucose huyt tng dn lên, đt ti đa sau 1.5

gi, sau đó h dn đn bình thng. Nng đ glucose huyt cao nht ca lô này
thp hn nhiu so vi lô chng ( p < 0,001 ), và không có s khác bit so vi lô
dùng gliclazid (p > 0,05). Mc tng glucose huyt cao nht so vi lúc 0 gi ca
lô này cng thp hn nhiu so vi lô trng và không có s khác bit so vi lô
ung gliclazid.
  lô ung hn dch D, nng đ glucose huyt tng dn, đt ti đa  thi đim
2 gi, tr v bình thng rt nhanh lúc 2,5 gi. Nng đ glucose huyt cao nht
ca lô ung D thp hn nhiu so vi lô trng (p < 0,001), cao hn lô ung
gliclazid nhng không có ý ngha thng kê (p > 0,05), và không có s khác bit
so vi lô ung hn dch B. Mc tng glucose huyt cao nht so vi lúc 0 gi ca
lô này thp hn nhiu so vi lô trng và không khác nhiu so vi lô ung hn
dch B và lô ung gliclazid.
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 0.5 1 1.5 2 2.5
Thi gian (gi)
Glucose huyt (mmol/l)
Lô trng Lô ung B Lô ung D Lô ung Gliclazid


THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
KILOBOOKS.COM

25
Hình 4: nh hng dch thân và ht chui ht nng đ cao trên glucose huyt
chut ung glucose (3g glucose/kg chut)

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN