Cấu tạo các thành phần của hoa

Cấu tạo các thành phần của hoa
1.2.1. Đế hoa
Đế hoa là phần đầu tận cùng của cuống hoa, thường
phình to ra mang bao hoa
và các bộ phận sinh sản. Ở những dạng nguyên thủy,
đế hoa thường dài và có dạng
hình nón (hoa Ngọc lan ta, Dạ hợp). Trong quá trình
phát triển của thực vật, đế hoa
có xu hướng thu ngắn lại, trở thành đế phẳng, hoặc có
khi lõm lại thành hình chén
(Hoa hồng). Có trường hợp đế hoa phát triển thành
một bộ phận riêng mang nhụy
gọi là cột nhụy (hoa Ngọc lan) hoặc mang cả nhị và
nhụy, gọi là cột nhị - nhụy (hoa
Lạc tiên, Dâm bụt). Ngoài ra, đế hoa có thể mang
một bộ phận dày và nạc gọi là
đĩa mật, bao gồm các tuyến mật tập trung lại. Sự có
mặt của đĩa mật là một biểu
hiện cho sự thích nghi với lối thụ phấn nhờ sâu bọ
của một số loài hoa.
1.2.2. Đài hoa (Kalyx - K)
Là bộ phận ngoài cùng của hoa và làm nhiệm vụ che
chở, các lá đài thường có
màu lục, hình dạng giống lá, đôi khi có dạng tam
giác, dạng sợi, dạng vảy... và màu sắc
tương đối phong phú. Trong một số trường hợp đài
có màu sắc giống với cánh hoa.
Các lá đài có thể tách rời nhau, gọi là đài phân (hoa
Cải, Phượng vĩ...) có thể dính lại
Hình 4.1. Sơ đồ cắt dọc
của hoa lưỡng tính

1. Đế hoa; 2. Vết gắn
các bộ phận bao hoa; 3.
Đài hoa; 4. Tràng hoa;
5. Chỉ nhị; 6. Bao phấn;
7. Bộ nhị; 8. Bầu; 9. Vòi
nhuỵ; 10. Núm nhuỵ; 11.
Bộ nhuỵ
(Nguồn: T. Elliot Weier,
C. Ralph Stocking, 1982)
90
với nhau, gọi là đài hợp (hoa Rau muống, Dâm bụt),
trong trường hợp đó phần dính lại
làm thành ống đài, phần trên gọi là thùy của đài, ống
đài có thể dài hoặc ngắn và khác
nhau tùy loài...
Số lượng các lá đài ở trong hoa có thể thay đổi
thường là 3 (hoa của thực vật 1
lá mầm); hoặc là 4, 5 (hoa của thực vật 2 lá mầm).
Đài hoa có thể rụng trước khi
hoa nở (hoa Thuốc phiện), hoặc cùng tồn tại và phát
triển với hoa và quả (hoa các
cây họ Cà...).
Ở một số cây, ngoài vòng đài chính còn có vòng đài
phụ (họ Bông...) Về
nguồn gốc các đài phụ có thể do các lá kèm của đài
biến đổi thành (Hoa hồng) hoặc
do các lá bắc con biến đổi thành (các cây trong họ
Bông). Đài hoa có thể có những
biến đổi đặc biệt: có thể biến đổi thành lông (các cây
họ Cúc) hoặc phát triển thành

cánh của quả (cây Chò, cây Sao...) để làm bộ phận
phát tán quả.
Về hình dạng và cấu tạo giải phẫu, đài là bộ phận ít
chyên hóa nhất của hoa
và gần với lá dinh dưỡng nhất. Nhu mô đồng hóa của
các lá đài thường có cấu tạo
đồng nhất không phân biệt thành nhu mô giậu và mô
xốp, chúng có chức năng bảo
vệ hoa và duy trì chức năng quang hợp vì có chứa sẵn
lạp lục, số lượng các bó dẫn
của đài thường bằng số lượng bó dẫn trong lá dinh
dưỡng.
1.2.3. Tràng hoa (Corolla - C)
Tràng hoa là bộ phận phía trong của đài, thường có
màu sắc sặc sỡ và có hương
thơm để hấp dẫn sâu bọ giúp cho sự thụ phấn. Tràng
hoa thường gồm những mảnh có
màu gọi là cánh hoa (cánh tràng). Màu sắc của cánh
hoa có thể do các chất antoxyan
hoà tan trong dịch tế bào, hoặc do các chất màu chứa
trong các lạp màu. Cánh hoa
trong một số trường hợp có thể có hương thơm do
biểu bì tiết ra các chất dầu thơm
(hoa Hồng, Nhài, Ngọc lan, Bưởi...).
Số lượng các cánh hoa ở các họ thực vật ở mức tiến
hoá thấp, thường nhiều và
không cố định. Nhưng ở các họ thực vật ở mức tiến
hoá cao hơn, số lượng cánh
hoa đã giảm xuống và thường là 4,5 hay bội số của
4,5 (hoa cây thực vật 2 lá mầm)

hoặc 3 hay bội số của 3 (hoa cây thực vật 1 lá mầm).
Số lượng cánh hoa thường
tương ứng với là đài, từ đó ta có các khái niệm về
hoa mẫu 3, mẫu 4, mẫu 5.
Hình 4.2. Một số kiểu
đài hoa
1,2. Đài hợp hình ống; 3.
Đài phụ và đài chính đều,
hợp; 3. Đài hình môi; 5.
Đài biến đổi thành lông;