B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
NGÔ TRUNG KIÊN
CÁC YU T NH HNG N
XU HNG S DNG DCH V 3G
TI THÀNH PH H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh – Nm 2011
2
LI CM N
hoàn thành bài lun vn này, tôi đã nhn đc rt nhiu s đng viên và
khích l ca Thy Cô, bn bè và gia đình.
Li đu tiên, tôi xin chân thành cm n quý Thy Cô khoa sau i Hc
Trng i Hc Kinh T TP.HCM, nhng ngi đã nhit tình ging dy và truyn đt
cho tôi nhng kin thc quý báu trong sut thi gian hc tp. c bit xin cho tôi gi
li cm n sâu sc nht đn Thy Nguyn ình Th, là ngi đã hng dn và ch bo
tôi tn tình trong sut quá trình thc hin và hoàn thành lun vn này.
Xin cám n bn bè, ngi thân, đng nghip, các anh ch và các bn hc viên
cao hc khoa Qun tr kinh doanh đã dành chút thi gian tr li bng câu hi phng
vn.
Nhân đây, tôi cng xin gi li cám n nhng ngi thân trong gia đình đã
luôn ng h và h tr tôi rt nhiu trong quá trình hc tp và làm bài trong sut thi
gian va qua.
TP H Chí Minh, tháng 8 nm 2011
Ngô Trung Kiên
3
TÓM TT
Dch v 3G trong thi gian qua đc các nhà cung cp dch v quan tâm đu t
nhiu nhng s lng thuê bao s dng dch v này vn còn ít do các dch v, tin ích
cung cp cha thc s gn kt vi nhu cu ca khách hàng. Vì vy, đ tài đc hình
thành đ nghiên cu loi hình dch v mi này nhm xác đnh các yu t nh hng
đn xu hng s dng dch v 3G ti thành ph H Chí Minh cng nh mc đ nh
hng ca tng yu t. T đó, đa ra mt s kin ngh đi vi các nhà cung cp dch
v nhm đa dch v này đn vi khách hàng.
Nghiên cu đc thc hin qua hai giai đon. Nghiên cu đnh tính s b đc
thc hin trc thông qua k thut phng vn sâu vi kích thc mu là 10, trong đó
có 4 ngi là nhân viên các công ty cung cp dch v và 6 ngi là khách hàng, nhm
điu chnh thang đo phù hp vi đi tng nghiên cu. Nghiên cu đnh lng chính
thc đc thc hin sau vi kích thc mu là 204. D liu đc mã hóa và đa vào
phân tích vi s h tr ca phn mm SPSS.
Kt qu nghiên cu cho thy có 2 yu t nh hng đn xu hng s dng dch
v 3G là: Li ích cm nhn, Cm nhn v dch v. Do đó, nhng nhà cung cp dch v
cn quan tâm hn đn vic cung cp nhng tin ích đem li li ích tht s cho ngi
tiêu dùng và nâng cao cht lng dch v cung cp.
Mc dù còn nhiu hn ch, tuy nhiên nhng kt qu mà nghiên cu mang li
cng giúp cho các nhà cung cp dch v có mt cái nhìn tng quan v xu hng s
dng dch v 3G, qua đó đ ra các chin lc phát trin nhm khai thác khách hàng
mt cách hiu qu nht.
4
MC LC
LI CM N 1
TÓM TT 3
MC LC 4
DANH MC HÌNH V 6
DANH SÁCH BNG BIU 7
CHNG 1: GII THIU 8
1.1 Tng quan v th trng dch v 3G Vit Nam: 8
1.2 Lý do hình thành đ tài: 10
1.3 Mc tiêu nghiên cu: 10
1.4 Ý ngha thc tin ca đ tài: 11
1.5 i tng và phm vi nghiên cu: 11
1.6 Kt cu ca báo cáo lun vn: 11
CHNG 2: C S LÝ THUYT 12
2.1 nh ngha v dch v: 12
2.2 Thuyt nhn thc ri ro (TPR - Theory of Perceived Risk): 12
2.3 Thuyt hành đng hp lý (TRA - Theory of Reasoned Action): 13
2.4 Thuyt hành vi d đnh (TPB - Theory of Planned Behaviour): 13
2.5 Mô hình chp nhn công ngh (TAM - Technology Acceptance Model): 14
2.6 Mô hình kt hp TAM và TPB: 15
2.7 Các nghiên cu trc: 15
2.8 Các gi thuyt và Mô hình nghiên cu: 16
2.8.1 Xu hng s dng dch v: 16
2.8.2 Ri ro cm nhn: 17
2.8.3 Li ích cm nhn: 17
2.8.4 S thun tin: 17
2.8.5 nh hng ca ngi thân: 17
2.8.6 Giá tr tri thc: 18
2.8.7 S hi sinh v tài chính: 18
2.8.8 Hình nh nhà cung cp: 19
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 21
3.1 Thit k nghiên cu: 21
3.1.1 Phng pháp nghiên cu: 21
3.1.2 Qui trình nghiên cu nh sau: 21
3.2 Nghiên cu đnh tính: 22
3.2.1 Mc đích: 22
3.2.2 Cách thc hin: 23
3.2.3 Thit k thang đo 24
3.3 Kt qu nghiên cu đnh tính và hiu chnh thang đo cho đ tài 25
3.3.1 Thang đo “Ri ro cm nhn”: 25
3.3.2 Thang đo “Li ích cm nhn”: 25
3.3.3 Thang đo “S thun tin”: 25
3.3.4 Thang đo “nh hng ca ngi thân”: 26
3.3.5 Thang đo “Giá tr tri thc”: 26
3.3.6 Thang đo “S hi sinh v tài chính”: 26
3.3.7 Thang đo “Hình nh nhà cung cp”: 27
3.3.8 Thang đo “Xu hng s dng dch v”: 27
5
3.4 Thit k bng câu hi: 28
3.5 Nghiên cu đnh lng: 29
3.5.1 Phng thc ly mu 29
3.5.2 C mu 29
3.5.3 X lý và phân tích d liu 30
3.5.3.1 Phân tích mô t 30
3.5.3.2 Kim đnh và đánh giá thang đo 30
3.5.3.3 Phân tích hi quy đa bin 31
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 34
4.1 Mô t mu: 34
4.1.1 Phng pháp thu thp d liu và t l hi đáp 34
4.1.2 Mô t cu trúc mu: 34
4.2 Kim đnh đánh giá thang đo: 36
4.2.1 tin cy ca các bin đc lp và ph thuc 36
4.2.2 Phân tích nhân t khám phá (EFA) 37
4.2.2.1 Phân tích nhân t cho các yu t đc lp 37
4.2.2.2 Phân tích nhân t cho bin ph thuc 40
4.3 Mô hình nghiên cu hiu chnh: 41
4.4 Kim đnh mô hình và các gi thuyt: 41
4.4.1 Phân tích tng quan 41
4.4.2 Phân tích hi quy đa bin 42
4.4.3 Phân tích kt qu nghiên cu 44
4.4.3.1 Phân tích các nhân t có nh hng: 44
4.4.3.2 Phân tích các nhân t không nh hng: 47
4.4.4 Kim đnh các gi thuyt 48
CHNG 5: KT LUN 50
5.1 Tóm tt kt qu, ý ngha: 50
5.1.1 Tóm tt kt qu 50
5.1.2 Ý ngha 50
5.2 Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo: 50
TÀI LIU THAM KHO 52
PH LC 55
PH LC 1: DÀN BÀI THO LUN TAY ÔI 55
PH LC 2: BNG CÂU HI KHO SÁT 58
PH LC 3: KT QU PHÂN TÍCH NHÂN T 61
PH LC 4: KIM NH TIN CY CHO CÁC BIN 63
CHT LNG DCH V CUNG CP VÀ LI ÍCH EM LI 63
PH LC 5: PHÂN TÍCH TNG QUAN 65
PH LC 6: PHÂN TÍCH HI QUY A BIN 66
6
DANH MC HÌNH V
Hình 2.1 Mô hình nghiên cu. 19
Hình 3.1 Quy trình nghiên cu 22
Hình 4.1 Mô hình nghiên cu hiu chnh 41
7
DANH SÁCH BNG BIU
Bng 3.1 Các bc thc hin trong quá trình nghiên cu 21
Bng 3.2 Kt qu nghiên cu đnh tính và hiu chnh thang đo 28
Bng 4.1 Mô t mu 35
Bng 4.2 Phân tích Cronbach’s Alpha cho các bin đc lp và bin ph thuc 36
Bng 4.3 Kt qu phân tích EFA cho các bin đc lp 37
Bng 4.4 Kt qu phân tích EFA cho bin ph thuc 40
Bng 4.5 Các gi thuyt trong mô hình nghiên cu hiu chnh 41
Bng 4.6 Tng kt mô hình hi quy 43
Bng 4.7 Các h s hi quy 43
.
8
CHNG 1: GII THIU
1.1 Tng quan v th trng dch v 3G Vit Nam:
Nc ta là nc có tc đ phát trin v công ngh thông tin mc đ cao,
theo đánh giá ca Liên minh Vin thông Quc t (ITU) đa ra ti Hi ngh vin thông
quc t din ra vào tháng 5 nm 2010, Vit Nam đang là mt trong nhng quc gia có
tc đ phát trin vin thông cao nht th gii. Trong 2 nm va qua, dù gp nhiu khó
khn do tác đng ca suy thoái kinh t toàn cu, song mng li vin thông Vit Nam
vn tip tc phát trin, nâng cao nng lc và dung lng, m rng vùng phc v đn
nông thôn, vùng sâu vùng xa. Chic máy đin thoi di đng ngày càng tr nên ph
bin và gn gi, gn lin vi đi sng hàng ngày ca ngi dân.
Ngày nay ngi dân có nhu cu s dng các dch v tin ích ca đin thoi di
đng đ phc v cho nhu cu công vic cng nh gii trí hàng ngày ca h nhiu hn.
Bên cnh vic nghe, gi, nhn tin, nhiu ngi còn có nhu cu s dng đin thoi di
đng ca mình đ truy cp web, gi email, download tài liu, nghe nhc, xem phim…
Vì vy, cùng vi s phát trin ca t l tng trng thuê bao đin thoi, các nhà cung
cp mng di đng đang ngày càng ci thin cht lng, cung cp thêm nhng dch v
mi đem li nhiu li ích hn cho khách hàng và thng xuyên thay đi công ngh
cho phù hp vi nhu cu ca khách hàng.
3G (third generation) là công ngh di đng th h th ba, cho phép truyn c d
liu thoi và d liu ngoài thoi (ti d liu, gi email, hình nh…). Công ngh 3G
cho phép mi giao dch và tin ích đc thc hin trên đin thoi di đng, thay th tt
c các thit b điu khin các đ gia dng trong nhà, bn đ, phòng chiu phim, nhà
hát di đng hay đn gin là phng tin truyn ti thông tin, chia s cm xúc…
3G đã to ra mt cuc cách mng trong lnh vc truyn thông không dây bng
vic cung cp dch v thoi và truy nhp d liu tc đ cao trên di đng, đng thi
thúc đy s hi t ca các thit b liên lc di đng vi các thit b đin t tiêu dùng
khác. 3G tr thành môi trng và bin chic đin thoi di đng tr thành mt công c
liên lc, khai thác thông tin, giáo dc, chm sóc sc khe và an toàn cho mi ngi.
Không ch cung cp các dch v gii trí nh âm nhc, đin nh, 3G còn giúp
cho các chính ph truyn ti và gii quyt các thách thc v kinh t - xã hi trong c
9
hin ti và tng lai. Kinh nghim quc t cho thy, 3G chính là xu hng phát trin
tt yu ca công ngh thông tin di đng.
Hin nay, ti th trng Vit Nam, các nhà cung cp dch v 3G đu da trên
mng 2G đã đc đu t, phát trin mnh m trong thi gian qua. Kinh nghim trên
th gii cho thy tt c các mng 3G thành công đu phi da trên mng 2G, s có li
th là gim đc sut đu t do mng 3G tn dng đc c s h tng ca mng 2G
nên có điu kin gim giá thành. Hn na, c cu dân s ca Vit Nam là dân s tr, vì
vy nhu cu tìm hiu, khám phá các dch v tin ích, các công ngh mi s cao hn,
nhng ngi tr tui thng s d dàng chp nhn nhng s thay đi, nhng cái mi.
Các thit b truy cp 3G nh USB HSPA hay đin thoi di đng 3G ngày càng gim
giá cng là yu t vô cùng quan trng. Ti thi đim nm 2009, giá ca USB 3G tc
đ 7,2 Mbps lên ti 120 - 150 USD, thì hin ch còn vào khong 40 - 50 USD; giá đin
thoi 3G đang ngày mt gim, ngi s dng dch v 3G ti Vit Nam cng đã có th
s hu đ có th truy cp trc tip hoc dùng làm modem kt ni vi máy vi tính.
Thc cht mng 3G đã đc trin khai ti mt s nc t nm 2001 nhng do
mt s nguyên nhân nh: hiu sut công ngh, các dch v ni dung không phong phú,
giá máy đu cui còn khá cao… nên dch v 3G đã không phát trin mnh m nh
đc mong đi. Ti thi đim này, đa s các hn ch đã đc nêu trên đu đã đc
gii quyt. Do đó, vic phát trin dch v 3G hin nay là thích hp vi th trng Vit
Nam.
S lc mt s nhà cung cp dch v 3G hin nay:
VinaPhone đang là mt trong 3 mng di đng có s thuê bao ln nht hin nay,
vi li th đã trin khai mng 2G trong nhiu nm và vi hn 22 triu thuê bao đang
hot đng, d kin s đu t hn 1 t USD cho mng 3G trong vòng 15 nm ti. Ti
Vietnam Mobile Awards 2010 (VMA 2010) - l trao gii thng thng niên duy nht
v lnh vc thông tin di đng ca Vit Nam, VinaPhone đã đc nhn gii thng
Mng đin thoi di đng có dch v 3G tt nht
MobiFone đang là mng di đng có s lng khách hàng khá lý tng bi đây
là nhng khách hàng thuc din giàu có nht Vit Nam. Nhng khách hàng này ch
yu tp trung ti các thành ph ln và h s sn sàng s dng ngay dch v 3G. ng
thi, nhng đi tng khách hàng này s đòi hi cht lng dch v tt nht và phong
cách phc v chuyên nghip nht, MobiFone vn đang là mng di đng đáp ng
10
nhng yêu cu này tt nht. Ti Vietnam Mobile Awards 2010, mng di đng
MobiFone đã nhn gii mng di đng đc a chung nht do ngi dùng bình chn.
Viettel cung cp dch v 3G vi thông đip “Sc màu cuc sng”, tng t nh
nm 2004 khi chính thc kinh doanh dch v di đng, Viettel cng thc hin trit lý
“mng li đi trc, kinh doanh theo sau”. Vi quan đim mng 3G phi tt và rng
khp nh mng 2G, sau 1 nm chính thc khai trng mng di đng 3G, s trm phát
sóng BTS ca Viettel đã tng gp đôi, t 8.000 trm lên trên 17.000 trm, tr thành
nhà mng có s trm 3G ln nht trong khu vc ông Nam Á, đã đc bit m ra c
hi tip cp vi th gii thông tin cho ngi dân khu vc nông thôn, vùng sâu vùng
xa, ni trin khai Internet ADSL còn gp nhiu khó khn.
EVN Telecom đã đu t mi hoàn toàn và đng b c s h tng mng 3G. Ti
thi đim bt đu cung cp dch v, mng di đng này đã ph sóng 3G đn 46% dân
s. im ni bt trong dch v 3G ca EVN Telecom là tc đ truy cp Internet có th
đáp ng nhu cn s dng các dch v giá tr gia tng đòi hi tc đ truy cp cao trên
đin thoi di đng. Dch v 3G ca EVN Telecom tng thích vi tt c các mu đin
thoi hin có trên th trng có h tr 3G.
1.2 Lý do hình thành đ tài:
Vi 4 giy phép 3G đã đc cp ti Vit Nam, gm các đn v Viettel, Vinaphone,
Mobifone, liên doanh EVN Telecom và HT Mobile, dch v 3G đã thc s thu hút đc
s quan tâm ca gii công ngh thông tin và th trng 3G ti Vit Nam đã có s cnh
tranh gay gt gia các nhà cung cp dch v.
nâng cao kh nng cnh tranh và tng s lng khách hàng s dng dch v 3G,
các nhà cung cp dch v 3G cn hiu rõ hn và nm bt đc nhu cu ca khách hàng
v dch v mình cung cp. Vi mong mun giúp các công ty vin thông nhn bit đc
nhu cu tht s ca khách hàng, tôi chn vn đ “Các yu t nh hng đn xu hng
s dng dch v 3G ti thành ph H Chí Minh” làm đ tài nghiên cu cho lun vn
tt nghip ca mình.
1.3 Mc tiêu nghiên cu:
Mc tiêu chính cho nghiên cu ca đ tài này nh sau:
- Xác đnh các yu t nh hng đn xu hng s dng dch v 3G.
- Xác đnh mc đ tác đng ca tng yu t đn xu hng s dng dch v 3G.
11
- Khám phá vai trò kim soát ca Gii tính, Nhóm tui, Thu nhp bình quân vi
Xu hng s dng dch v 3G.
1.4 Ý ngha thc tin ca đ tài:
Nghiên cu này nhm đa ra cái nhìn tng quan v tim nng phát trin ca
dch v 3G trên th trng. Qua đó, giúp cho các công ty cung cp dch v 3G nhn
dng đc các khách hàng tim nng ca mình đ có nhng chin lc thích hp.
1.5 i tng và phm vi nghiên cu:
Phm vi nghiên cu: đa bàn Thành ph H Chí Minh, là trung tâm kinh t tài
chính ca c nc, ni ngi dân có thu nhp bình quân cao và có nhiu điu kin
thun li trong vic tip cn nhng công ngh mi.
i tng nghiên cu: Ngi dân sng ti thành ph H Chí Minh, gii hn đ
tui t 16 tui tr lên, bao gm c nhng ngi đã bit hay cha bit gì v dch v 3G.
1.6 Kt cu ca báo cáo lun vn:
Lun vn gm có 5 chng:
Chng 1 gii thiu tng quan v đ tài nghiên cu. Chng 2 s gii thiu v
các c s lý thuyt và các nghiên cu trc đây, t đó đ xut mô hình nghiên cu cho
đ tài này. T các khái nim và mô hình nghiên cu chng 2, chng 3 s gii
thiu phng pháp nghiên cu s dng đ xây dng, hiu chnh đánh giá các thang đo
khái nim nghiên cu và kim đnh gi thuyt đ ra. Chng 4 s trình bày các kt qu
phân tích và đa ra mt s đ xut đi vi nhà cung cp dch v. Chng 5 s trình
bày các kt qu chính, ý ngha thc tin, mt s hn ch ca đ tài và đ xut hng
nghiên cu tip theo.
12
CHNG 2: C S LÝ THUYT
Chng 1 đã gii thiu tng quan v đ tài và dch v 3G. Trong chng này s
gii thiu v các c s lý thuyt và các nghiên cu trc đây, t đó đ xut mô hình
nghiên cu cho đ tài này.
2.1 nh ngha v dch v:
Theo Zeithaml & Bitner (2005), dch v là nhng hành vi, quá trình và vic
thc hin nhm mc đích to giá tr cho khách hàng, tha mãn nhu cu ca khách
hàng.
Dch v có các tính cht đc đim nh sau:
+ Tính đng thi
+ Tính đa dng.
+ Tính vô hình.
+ Tính không lu tr.
Phân loi dch v đc chia theo ba phng pháp:
+ Mc đ phán đoán trong giao tip.
+ T trng vn, lao đng.
+ Da vào giao tip.
c đim loi hình dch v 3G là theo yêu cu ca khách hàng cao, mc đ
phán đoán trong giao tip thp, t l lao đng thp, t trng vn cao.
2.2 Thuyt nhn thc ri ro (TPR - Theory of Perceived Risk):
Theo Bauer (1960): Ri ro nhn thc đc đnh ngha bao gm 2 thành phn
chính là xác sut ca mt mt mát và cm giác ch quan ca hu qu xu. Thuyt nhn
thc ri ro TPR đc Bauer xây dng cho rng hành vi tiêu dùng sn phm công ngh
thông tin có nhn thc ri ro, bao gm hai yu t: (1) Nhn thc ri ro liên quan đn
sn phm/dch v (PRP- Perceived Risk with Product/Service) và (2) nhn thc ri ro
liên quan đn giao dch trc tuyn (PRT- Perceived Risk in the Context of Online
Transaction).
* Thành phn nhn thc ri ro liên quan đn sn phm/dch v: Các dng
nhn thc ri ro: mt tính nng, mt tài chính, tn thi gian, mt c hi và nhn thc
ri ro toàn b vi sn phm/dch v (tng ca nhn thc bt đnh hoc bn khon ca
ngi tiêu dùng khi mua sn phm).
13
* Thành phn nhn thc ri ro liên quan đn giao dch trc tuyn: Các ri
ro có th xy ra khi ngi tiêu dùng thc hin giao dch thng mi đin t trên các
phng tin – thit b đin t liên quan đn: s bí mt (privacy), s an toàn - chng
thc (security- authentication), không khc t (nonrepudiation), và nhn thc ri ro
toàn b v giao dch trc tuyn.
i vi dch v 3G là mt dch v mi, ng dng công ngh mi vào vic tha
mãn nhu cu ca ngi tiêu dùng. Do đó, cng cn phi kho sát yu t “nhn thc ri
ro” khi đánh giá xu hng s dng dch v 3G.
2.3 Thuyt hành đng hp lý (TRA - Theory of Reasoned Action):
Thuyt hành đng hp lý TRA đc Ajzen và Fishbein xây dng t nm 1967
và đc hiu chnh m rng theo thi gian. Mô hình TRA (Ajzen và Fishbein, 1975)
cho thy xu hng tiêu dùng là yu t d đoán tt nht v hành vi tiêu dùng. quan
tâm hn v các yu t góp phn đn xu hng mua thì xem xét hai yu t là thái đ và
chun ch quan ca khách hàng.
Trong mô hình TRA, thái đ đc đo lng bng nhn thc v các thuc tính
ca sn phm. Ngi tiêu dùng s chú ý đn nhng thuc tính mang li các ích li cn
thit và có mc đ quan trng khác nhau. Nu bit trng s ca các thuc tính đó thì
có th d đoán gn kt qu la chn ca ngi tiêu dùng.
Yu t chun ch quan có th đc đo lng thông qua nhng ngi có liên
quan đn ngi tiêu dùng (nh gia đình, bn bè, đng nghip,…); nhng ngi này
thích hay không thích h s dng. Mc đ tác đng ca yu t chun ch quan đn xu
hng mua ca ngi tiêu dùng ph thuc: (1) mc đ ng h/phn đi đi vi vic
mua ca ngi tiêu dùng và (2) đng c ca ngi tiêu dùng làm theo mong mun ca
nhng ngi có nh hng.
T vic kho sát, đánh giá thái đ và chun ch quan ca ngi tiêu dùng đi
vi hành vi “s dng dch v 3G” s đánh giá đc xu hng s dng dch v 3G.
2.4 Thuyt hành vi d đnh (TPB - Theory of Planned Behaviour):
Thuyt hành đng hp lý TRA b gii hn khi d đoán vic thc hin các hành
vi ca ngi tiêu dùng mà h không th kim soát đc; yu t v thái đ đi vi hành
vi và chun ch quan không đ đ gii thích cho hành đng ca ngi tiêu dùng. Vì
vy, thuyt hành vi d đnh TPB (Theory of Planned Behaviour) đc Ajzen (1985)
xây dng bng cách b sung thêm yu t nhn thc kim soát hành vi vào mô hình
14
TRA. Thành phn nhn thc kim soát hành vi phn ánh vic d dàng hay khó khn
khi thc hin hành vi; điu này ph thuc vào s sn có ca các ngun lc và các c
hi đ thc hin hành vi.
Lý thuyt TPB (Ajzen, 1991) cho rng là đng c hay ý đnh tiêu dùng nh là
nhân t thúc đy c bn ca hành vi ngi tiêu dùng. ng c này b dn dt bi ba
tin t c bn là thái đ, nh hng xã hi và kim soát hành vi đc cm nhn.
-Thái đ đc gi thuyt là mt trong nhng nhân t quyt đnh chính trong
vic lý gii hành vi tiêu dùng. Thái đ đc đnh ngha là mt xu hng tâm lý đc
bc l thông qua vic đánh giá mt thc th c th vi mt s mc đ thích-không
thích, tha mãn-không tha mãn và phân cc tt-xu (Eagly & Chaiken, 1993).
- Các chun mc xã hi th hin là các nim tin ca mt ngi v liu ai đó có
ý ngha (vi anh ta hoc cô ta) ngh rng anh ta hoc cô ta nên hay không nên t ràng
buc mình vào hành vi đó. Nhng ngi có ý ngha là nhng ngi mà các s thích
ca h v hành vi ca anh ta hoc cô ta trong lnh vc này là quan trng đi vi anh ta
hoc cô ta (Eagly & Chaiken, 1993). Cùng vi thái đ, nh hng xã hi là nhân t
quan trng dn đn đng c tiêu dùng vi t cách ý đnh hành vi (Ajzen&Fishbein,
1975).
- Kim soát hành vi đc cm nhn: Trong lý thuyt TPB, Ajzen (1991) tp
trung vào khái nim kim soát hành vi đc cm nhn nh là nim tin ca mt ngi
v s khó khn hay d dàng ra sao trong vic thc hin mt hành vi. Mt ngi ngh
rng anh ta hoc cô ta s hu càng nhiu ngun lc và c hi thì ngi đó d báo càng
có ít các cn tr và do đó s kim soát hành vi ca ngi đó càng ln. Các nhân t
kim soát có th là bên trong ca mt ngi (k nng, kin thc…) hoc là bên ngoài
ngi đó (thi gian, c hi, s ph thuc vào ngi khác…), trong s đó ni tri là các
nhân t thi gian, giá c, kin thc. Trong mô hình này, kim soát hành vi cm nhn
có tác đng trc tip đn c ý đnh ln hành vi tiêu dùng.
2.5 Mô hình chp nhn công ngh (TAM - Technology Acceptance Model):
Theo Davis (1989): TAM đc phát trin đ gii thích hành vi s dng máy
tính, xây dng da trên mô hình TRA.
Da vào mô hình xác đnh đc các yu t nh hng đn quyt đnh vic khi
nào s dng máy tính. Và các nhà nghiên cu cng đã khng đnh TAM là mt trong
15
nhng mô hình nh hng nht, là đi din cho mt đóng góp quan trng cho lý thuyt
hành vi s dng và chp nhn.
tài có th ng dng lý thuyt này đ làm c s trong vic phân tích các yu
t nh hng đn xu hng s dng dch v 3G-mt mt nào đó, cng đc xem là
công ngh mi, tng t nh vic phân tích hành vi s dng đi vi máy tính trong
giai đon đu.
2.6 Mô hình kt hp TAM và TPB:
Mô hình TAM không bao gm các yu t v nh hng xã hi và nhn thc
kim soát hành vi; trong khi đó, nhng yu t này có ý ngha trong các nghiên cu v
hành vi chp nhn s dng công ngh thông tin (Mathieson 1991; Taylor & Todd
1995).
Taylor và Todd (1995) b sung vào mô hình TAM hai yu t chính là chun
ch quan và nhn thc kim soát hành vi đ cung cp vic kim đnh hoàn chnh v
các yu t quan trng trong vic s dng công ngh thông tin, gi là “mô hình TAM
đc gia tng” (Augmented TAM) hoc mô hình kt hp TAM và TPB (C-TAM-
TPB).
Mô hình TAM quan tâm nhiu đn tác đng s nhn thc đn vic chp nhn
ca ngi s dng; các bin v thái đ trong TPB gii thích quan trng v s nhn
thc ca ngi s dng. Vic kt hp hai mô hình TAM và TPB trong cùng lnh vc
(domain) s to ra sc mnh trong vic d đoán tt hn là s dng riêng l mô hình
TAM hoc TPB.
Taylor và Todd cho rng vic tng thêm các yu t cho TAM (kt hp thuyt
hành vi d đnh TPB) s cung cp mô hình thích hp cho vic s dng sn phm công
ngh thông tin, bao gm đi tng đã có và cha có kinh nghim s dng. Mô hình C-
TAM-TPB đc dùng đ d đoán xu hng s dng ca đi tng cha s dng công
ngh trc đây; tng t nh vic d đoán thói quen s dng ca đi tng đã s
dng hoc có quen thuc vi công ngh.
2.7 Các nghiên cu trc:
Nghiên cu ca Ledden và ctg (2007):
Ledden và ctg (2007) đã nghiên cu đ tài “Mi quan h gia giá tr cá nhân và
giá tr nhn đc t giáo dc” đa ra các thang đo giá tr chc nng, S hi sinh v tài
16
chính, Giá tr điu kin, Giá tr cm xúc, Giá tr tri thc, Giá tr xã hi, Hình nh ca
nhà cung cp dch v.
Kt qu nghiên cu đã cho thy các yu t đu có ý ngha thng kê v các mc
đ nh hng khác nhau đi vi s hài lòng ca ngi tiêu dùng.
Nghiên cu ca Trnh Th Tâm Nh (2008):
Tác gi Trnh Th Tâm Nh đã nghiên cu đ tài “Các yu t nh hng đn xu
hng s dng dch v hi ngh đa phng”, s dng mô hình chp nhn công ngh
(TAM) đ phân tích bn yu t tác đng đn thành phn xu hng s dng (BI) là: (1)
nhn thc s hu ích (PU), (2) nhn thc tính d s dng (PEU), (3) chun ch quan
(SN) và (4) nhn thc kim soát hành vi (PBC).
Nghiên cu ca Nguyn Thu Hin (2010):
Nguyn Thu Hin đã nghiên cu đ tài “Xu hng s dng dch v bán hàng
qua kênh truyn hình ca c dân thành ph H Chí Minh”. Trong đó, Nguyn Thu
Hin đã s dng mô hình TPR, TRA, TPB vi các thang đo ri ro v cm nhn, li ích
cm nhn, s thun tin, nh hng ca ngi thân và thái đ đi vi dch v.
Nghiên cu đã xác đnh đc mô hình các yu t nh hng đn xu hng s
dng dch v bán hàng qua kênh truyn hình, có 2 trong 4 yu t nh hng tích cc
đn xu hng s dng theo mc đ khác nhau: Yu t nh hng ngi thân và yu t
thái đ đi vi dch v.
Nhn xét: Các nghiên cu trc đây liên quan đn thái đ và xu hng hay d
đnh s dng sn phm - dch v v lnh vc công ngh thông tin và vin thông thng
s dng các lý thuyt và mô hình: thuyt hành vi d đnh (TPB), mô hình chp nhn
công ngh (TAM), thuyt hành đng hp lý (TRA)…
2.8 Các gi thuyt và Mô hình nghiên cu:
Da trên c s lý thuyt và các nghiên cu trc, tác gi đ xut các gi thuyt
nghiên cu cho đ tài nh sau:
2.8.1 Xu hng s dng dch v:
Xu hng s dng đ cp đn d đnh ca ngi tiêu dùng s mua (hoc s
dng) hàng hóa (dch v), có mi quan h cht ch đn hành vi mua thc s (Davis,
1989). Theo Schiffman và Kanuk (2007), xu hng hành vi hay ý đnh mua (conativie)
đc th hin qua xu hng s dng ca khách hàng. H có th có xu hng tiêu dùng
17
hay không tiêu dùng dch v. Xu hng tiêu dùng là mt yu t quyt đnh hành vi
tiêu dùng dch v.
2.8.2 Ri ro cm nhn:
c xem là bt trc mà khách hàng đi mt khi h không th lung trc hu
qu ca quyt đnh s dng. Khách hàng b nh hng bi các ri ro mà h nhn thc,
cho dù ri ro đó có tn ti hay không (Chan và Lu, 2004). ng thi, yu t này da
trên Thuyt nhn thc ri ro TPR trong đó chú trng đn thành phn nhn thc ri ro
liên quan đn sn phm/dch v. Ngi s dng dch v có suy ngh, nhn thc v ri
ro liên quan đn dch v khi s dng dch v 3G vì là dch v mi nên có th đem li
mt s ri ro. đây, gi thuyt đt ra là:
H1: Có mi quan h âm gia Ri ro cm nhn và Xu hng s dng dch v.
2.8.3 Li ích cm nhn:
Trong mô hình chp nhn công ngh (TAM), li ích cm nhn đ cp đn mc
đ ngi s dng tin tng rng vic s dng mt h thng đc thù (sn phm ca
công ngh thông tin) s nâng cao kt qu và hiu sut công vic ca mình (Davis,
1989). Ngi s dng dch v có suy ngh, nhn thc v li ích liên quan đn dch v.
Nu khách hàng cm thy dch v mang li nhiu li ích cho bn thân, h s có mong
mun đc s dng dch v trong công vic, cuc sng và khi khách hàng cm nhn
dch v s không đem li li ích nh mong mun, h s không sn sàng s dng dch
v.
H2: Có mi quan h dng gia Li ích cm nhn và Xu hng s dng dch
v.
2.8.4 S thun tin:
S thun tin đ cp đn vic ngi s dng tin rng s dng mt h thng đc
thù (sn phm ca công ngh thông tin) s không cn n lc nhiu và d dàng khi s
dng h thng (Davis, 1989). Yu t này cng đc xây dng da trên Mô hình chp
nhn công ngh TAM và đc đim ca loi hình dch v 3G.
H3: Có mi quan h dng gia S thun tin và Xu hng s dng dch v.
2.8.5 nh hng ca ngi thân:
Là mc đ nh hng t thái đ ca nhng ngi có liên quan đi vi vic la
chn dch v ca ngi tiêu dùng. Yu t này đc xây dng da trên yu t “Chun
ch quan” ca Thuyt hành vi d đnh TPB, đc đo lng thông qua nhng ngi có
18
liên quan đn ngi s dng (nh gia đình, bn bè, đng nghip, đi tác, khách
hàng ); nhng ngi này thích hay không thích h mua. Thái đ phn đi ca nhng
ngi nh hng càng mnh và ngi s dng càng gn gi vi nhng ngi này thì
càng có nhiu kh nng ngi s dng s điu chnh xu hng s dng dch v ca
mình. Và ngc li, mc đ a thích ca ngi s dng đi vi dch v s tng lên
nu có mt ngi nào đó đc ngi s dng a thích cng ng h vic s dng dch
v này. Vì dch v này phc v cho nhu cu cá nhân nên các nh hng xã hi đc
nghiên cu trong đ tài là nh hng ca ngi thân. đây xây dng kho sát tác
đng mong mun/khuyn khích ca nhng ngi này lên ngi tiêu dùng đi vi vic
s dng dch v 3G.
H4: Có mi quan h dng gia nh hng ca ngi thân và Xu hng s
dng dch v.
2.8.6 Giá tr tri thc:
Là li ích t kh nng cung cp khi dy s tò mò, cung cp tính mi l hay
tha mãn mong mun hiu bit (Stafford,1994). Tính mi l thng là nguyên nhân
chính đ th dùng dch v mi hoc dch v đc ci tin nhng trong kt qu ca mt
vài nghiên cu trc cho rng khía cnh mi l có th nh hng tiêu cc mt cách
tng th đn giá tr cm nhn và nó cng nh hng mt cách không trc tip đn ý
đnh hành vi. Lý do chính thc t là có mt s hàng hóa và dch v có th không đc
s dng tip sau khi đc th, vì tính mi không thu hút s quan tâm ca ngi tiêu
dùng. Tuy nhiên, tính mi l nhìn tng th đc xem là tích cc, to ra s tò mò và
quan tâm đi vi sn phm và dch v mi (Phng, 2011).
H5: Có mi quan h dng gia Giá tr tri thc và Xu hng s dng dch v.
2.8.7 S hi sinh v tài chính:
Là s hi sinh điu kin v tài chính, ví d nh hc phí, chi phí n , chi phí mua
sách v, (Cronin et al., 1997). Phn nh s chp nhn ca khách hàng đi vi chi phí
khi s dng dch v. Nu khách hàng nhn thc đc rng chi phí đ s dng dch v
mà h b ra là không đáng k hoc nó xng đáng vi giá tr tin ích mà h nhn đc,
thì h s sn sàng chp nhn s dng dch v. Ngc li, nu khách hàng nhn thy
dch v mà h nhn đc không xng đáng vi chi phí mà h b ra hoc chi phí
chuyn đi quá cao thì h s không sn sàng s dng dch v. Gi thuyt đt ra là:
19
H6: Có mi quan h dng gia S hi sinh v tài chính và Xu hng s dng
dch v.
2.8.8 Hình nh nhà cung cp:
Là vic xây dng đc hình nh nhà cung cp uy tín đi vi khách hàng bng
vic đm bo cht lng dch v cung cp, thc hin các cam kt vi khách hàng…
nh trong lnh vc giáo dc, hình nh ca mt Hc vin th hin qua li ích ca sinh
viên nhn đc khi theo hc ti mt Hc vin danh ting (LeBlanc and Nguyen,
1999); s có tác đng rt ln đn quyt đnh ngi tiêu dùng s s dng dch v ca
nhà cung cp đó hay không. Dch v 3G là dch v mi nên đòi hi nhà cung cp phi
đt nhng tiêu chun v cht lng khi trin khai dch v đn ngi tiêu dùng. Vì vy,
yu t này mong rng có s nh hng ca hình nh nhà cung cp đi vi xu hng s
dng dch v.
H7: Có mi quan h dng gia Hình nh nhà cung cp và Xu hng s dng
dch v.
Qua đó, tác gi đ xut mô hình nghiên cu nh sau:
Hình 2.1 Mô hình nghiên cu.
RI RO CM NHN
LI ÍCH CM NHN
S THUN TIN
NH HNG NGI
THÂN
GIÁ TR TRI THC
XU HNG S
DNG DCH V
S HI SINH V TÀI
CHÍNH
HÌNH NH NHÀ
CUNG CP
20
TÓM TT
Chng 2 trình bày tóm tt các lý thuyt, mô hình nghiên cu ca các nhà
nghiên cu trc đc s dng nh là nn tng lý thuyt và nhng kin thc k tha
cho đ tài nghiên cu này. Trên c s các mô hình nghiên cu ca các tác gi trên, có
s chn lc, hiu chnh cho phù hp vi dch v cn nghiên cu, tác gi đa ra mô
hình nghiên cu s dng 7 yu t là:
(2) Li ích cm nhn, (3) S thun tin, (4) nh hng ngi thân, (5) Giá tr
tri thc, (6) S hi sinh v tài chính, (7) Hình nh nhà cung cp. Các yu t này có
tng quan dng đn xu hng s dng dch v 3G. Riêng yu t (1) Ri ro cm
nhn có tng quan âm đn xu hng s dng dch v 3G.
21
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Chng 2 đã trình bày và gii thiu v các khái nim và mô hình nghiên cu.
Chng này s gii thiu phng pháp nghiên cu s dng đ xây dng, hiu chnh
đánh giá các thang đo khái nim nghiên cu và kim đnh gi thuyt đ ra. T thang
đo s b sau khi phng vn đnh tính và hoàn thin bng câu hi phng vn đnh
lng.
3.1 Thit k nghiên cu:
3.1.1 Phng pháp nghiên cu:
Nghiên cu s đc thc hin theo 2 bc chính: (1) nghiên cu s b dùng
phng pháp đnh tính và (2) nghiên cu chính thc dùng nghiên cu đnh lng.
§ Nghiên cu đnh tính đc thit k có tính cht thm dò t nhiên, khám phá
trc tip các ý tng và dùng đ mô t trong phm vi bng câu hi s b, c gng gii
thích s tng quan có ý ngha t các thang đo. T kt qu này, xây dng bng câu hi
chính thc đc hình thành sao cho phù hp v mt ý ngha các thang đo và đi tng
ly mu.
§ Nghiên cu đnh lng đc thit k vi d liu đc thu thp thông qua
bng câu hi nghiên cu chính thc. D liu đc phân tích thng kê bng phn mm
SPSS 17.0.
Bng 3.1 Các bc thc hin trong quá trình nghiên cu
Phng pháp nghiên
cu
K thut
nh tính (s b)
Tho lun tay đôi, s lng phng vn là 10 ngi (vì tip tc phng vn
cng không tìm hiu thêm đc ý ngha ca d liu).
Tp trung tìm hiu các yu t nh hng đn xu hng s dng trong mô
hình nghiên cu, hiu chnh thang đo, các khái nim, thut ng liên quan.
nh lng (chính thc)
Thu thp d liu s cp.
Hình thc phng vn: phng vn trc tip hoc qua email đi tng
nghiên cu thông qua bng câu hi nghiên cu
3.1.2 Qui trình nghiên cu nh sau:
22
Hình 3.1 Quy trình nghiên cu
3.2 Nghiên cu đnh tính:
3.2.1 Mc đích:
Nghiên cu đnh tính là mt dng nghiên cu khám phá, trong đó thông tin
đc thu thp dng đnh tính thông qua k thut tho lun và din dch (Nguyn
ình Th và Nguyn Th Mai Trang, 2007). Giai đon nghiên cu đnh tính nhm đánh
giá:
+ ánh giá s phù hp các thang đo sau khi hiu chnh, b sung các bin quan
sát cho b thang đo giá tr cm nhn ca ngi tiêu dùng đi vi dch v 3G.
23
+ Kim tra cách s dng t ng trong tng câu hi ca tng bin quan sát nhm
đm bo rng phn đông đi tng phng vn hiu đúng và rõ ngha.
+ Kim tra s b mi tng quan ca các gi thuyt đa ra trong mô hình
nghiên cu.
Kt qu ca nghiên cu đnh tính là c s đ xây dng bng câu hi cho nghiên
cu đnh lng. Các thang đo đc tha k t các nghiên cu trc, tuy nhiên, các sn
phm, dch v khác nhau cng nh th trng các quc gia khác nhau s có nhng
đc đim khác nhau.
Trong nghiên cu này, nghiên cu đnh tính đc thc hin bng k thut
phng vn sâu 10 ngi, trong đó có 4 ngi là nhân viên ca các công ty cung cp
dch v 3G nh Viettel, Mobifone, Vinaphone. S còn li là các khách hàng s dng
dch v đin thoi di đng đc phng vn thông qua dàn bài lp sn kèm bng thang
đo s b nhm khám phá ra các yu t mi nh hng đn xu hng s dng dch v
ca khách hàng cng nh điu chnh, b sung các thang đo.
Kt qu ca nghiên cu s b s giúp cho tác gi hiu đc cm nhn ca
khách hàng đi vi dch v 3G, đng thi có th hiu chnh và b sung mt s thang
đo cho phù hp, loi b các thang đo không phù hp vi mc tiêu nghiên cu, đc tính
ca dch v và th trng.
3.2.2 Cách thc hin:
- Thc hin phng vn sâu gia tác gi vi đi tng tham gia nghiên cu đnh
tính đ thu thp d liu liên quan, gm 2 đi tng:
+ i tng là nhân viên ca các công ty cung cp dch v 3G:
Vic chn phng vn các đi tng này vì h là nhng thành viên ca các nhà
cung cp dch v 3G nên s am hiu sâu v công ngh này, đ xác đnh đc các dch
v, tính tin ích cng nh các dch v h tr ca các nhà cung cp là gì, làm c s cho
vic thành lp bng câu hi và s kho sát xem đã phù hp vi nhu cu ca khách
hàng hay cha.
+ i tng là khách hàng:
Tác gi s chn ra khong 6 khách hàng là bn bè, đng nghip đ phng vn.
c đim chung ca các đi tng này là đang làm vic các công ty, c quan, đang
s dng đin thoi di đng và thuc thành phn tr, có thu nhp t công n vic làm và
24
thích tìm tòi khám phá các công ngh mi đ xác đnh đc nhu cu, mong mun
khách hàng đi vi dch v.
Tác gi s gp trc tip 2 nhóm đi tng trên đ phng vn da trên dàn bài
lp sn, quá trình phng vn s din ra đc lp và theo tng nhóm. Trc tiên, tác gi
s phng vn câu hi chung v yu t cn kho sát đi vi c 2 nhóm đi tng, câu
hi này s góp phn nhn bit, suy ngh, nhn thc ca tng nhóm đi tng cn
nghiên cu v dch v 3G nh: i vi yu t Ri ro cm nhn s là câu hi anh/ch
có ngh rng ngi s dng dch v 3G s gp nhng ri ro gì khi s dng dch v
không, lý do vì sao; đi vi yu t Li ích cm nhn s là câu hi anh/ch có ngh rng
ngi s dng dch v 3G s nhn thc đc li ích đem li ca dch v hay không, lý
do vì sao… Sau đó, s đi c th vào nhng bin quan sát ca các yu t cn kho sát.
Qua 2 bc trên, s giúp tác gi nhn bit đc suy ngh, nhn thc, nhng đánh giá
ca 2 nhóm đi tng nghiên cu và nhng thông tin cn bit v dch v 3G.
- Trình t tin hành nghiên cu:
Dùng k thut tho lun tay đôi da trên dàn bài đã lp sn v tt c các yu t
có liên quan trong mô hình. C th nh sau:
+ Gii thiu cho khách hàng bit s lc v đ tài nghiên cu.
+ Gii thiu cho khách hàng bit s lc v dch v 3G nh làm th nào đ
khách hàng có th s dng đc dch v 3G, các dch v tin ích ca 3G là gì, s dng
3G s mang li li ích nh th nào cho khách hàng….
+ Hi thm rõ hn thông tin v khách hàng nh: đã nghe v dch v 3G hay
cha, bit thông tin v dch v 3G qua nhng kênh tin tc nào, các tiêu chí khách hàng
quan tâm v dch v đin thoi di đng…
+ Gi ý cho khách hàng nêu ra các tiêu chí mà khách hàng mun khi chn s
dng dch v 3G.
+ Các yu t nh hng đn xu hng s dng dch v 3G ca khách hàng.
+ o lng các nhân t trong mô hình bng bng câu hi ca thang đo s b so
vi hoàn cnh thc t đã phù hp cha.
+ Kt qu ca các cuc phng vn s b làm nhm chnh sa, b sung thang đo
cho phù hp hn vi mc tiêu nghiên cu, dch v và th trng hin ti.
Sau khi có kt qu phng vn s b s tin hành thit lp thang đo cho đ tài.
3.2.3 Thit k thang đo
25
Thang đo dùng đ đo lng các yu t trong nghiên cu này đc xây dng
da trên thuyt nhn thc ri ro TPR, Mô hình chp nhn công ngh TAM và thuyt
hành vi d đnh TPB. ng thi, thang đo ca đ tài cng s da trên thang đo ca các
nghiên cu đã nêu chng trc, trong đó chú trng nghiên cu “Mi quan h gia
giá tr cá nhân và giá tr nhn đc t giáo dc” ca Ledden và ctg (2007). Thang đo
các khái nim đc dch t thang đo gc bng Ting Anh, thông qua s hiu chnh
giai đon nghiên cu đnh tính đ phù hp vi thang đo ti Vit Nam.
3.3 Kt qu nghiên cu đnh tính và hiu chnh thang đo cho đ tài
Kt qu nghiên cu đnh tính cho thy, các đi tng đc mi phng vn đu
hiu đc ni dung ca các phát biu dùng đ đo lng tng khái nim trong mô hình
nghiên cu. ng thi, h cng điu chnh mt s ni dung các phát biu cho phù hp,
d hiu hn. Sau khi thang đo đc hiu chnh, nhng ngi đc phng vn cho rng
các phát biu này đã th hin đúng và đy đ nhng suy ngh ca h.
Da trên kt qu ca nghiên cu đnh tính, tác gi hiu chnh, b sung và xây
dng thang đo hoàn chnh cho các thành phn trong mô hình nghiên cu này nh sau:
3.3.1 Thang đo “Ri ro cm nhn”:
Ri ro cm nhn ký hiu là: RR. Ba quan sát đc s dng đ đo lng khái
nim này, ký hiu t RR1 đn RR3. Các bin quan sát ca thang đo này đc đo lng
bng thang đo quãng nm đim và da vào thang đo ca Chan và Lu (2004). Kt qu
thang đo Ri ro cm nhn gm các bin quan sát sau:
- Lo ngi do cha hiu nhiu v dch v 3G: RR1
- Lo ngi không kt ni đc vi mng di đng hin ti: RR2
- Lo ngi cht lng dch v không ging nh qung cáo: RR3
3.3.2 Thang đo “Li ích cm nhn”:
Li ích cm nhn ký hiu là: LI. Ba quan sát đc s dng đ đo lng khái
nim này, ký hiu t LI4 đn LI6. Các bin quan sát ca thang đo này đc đo lng
bng thang đo quãng nm đim và da vào thang đo ca Davis (1989). Kt qu thang
đo Li ích cm nhn gm các bin quan sát sau:
- S dng dch v 3G trong công vic giúp tôi tng hiu qu công vic: LI4
- S dng dch v 3G đ gii trí giúp tôi cm thy thoi mái hn: LI5
- Nói chung, dch v 3G đem li li ích cho tôi: LI6
3.3.3 Thang đo “S thun tin”: