khóa luận tốt nghiệp tìm hiểu tính cách nhân vật goriot trong tác phẩm lão goriot của honeré de balzac

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



NGUYỄN PHƯƠNG NGA



TÌM HIỂU TÍNH CÁCH NHÂN VẬT GORIOT
TRONG TÁC PHẨM LÃO GORIOT CỦA
HONERÉ DE BALZAC




KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC






SƠN LA, NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

NGUYỄN PHƯƠNG NGA



TÌM HIỂU TÍNH CÁCH NHÂN VẬT GORIOT
TRONG TÁC PHẨM LÃO GORIOT CỦA
HONERÉ DE BALZAC




CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Lan Phương




SƠN LA, NĂM 2013
LỜI CẢM ƠN

Khóa luận tốt nghiệp được hoàn thành dựa trên sự hướng dẫn khoa học
của cô giáo, Thạc sĩ Nguyễn Thị Lan Phương. Qua đây em xin gửi lời cảm ơn
chân thành đến cô, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo giúp đỡ tận tình cho
em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận này.
Nhân dịp khóa luận được hoàn thiện và công bố, em cũng xin được bày tỏ
lòng cảm ơn sâu sắc tới Phòng Đào tạo, các thầy, cô giáo khoa Ngữ văn, Thư
viện trường Đại học Tây Bắc, các ban ngành chức năng và tập thể lớp K50

ĐHHSP Văn – Giáo dục công dân.
Với nội dung khóa luận này em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp
của thầy cô và các bạn!
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và các bạn!
Sơn La, tháng 5 năm 2013
Người thực hiện
Nguyễn Phương Nga

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử vấn đề 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6
3.1. Đối tượng nghiên cứu 6
3.2. Phạm vi nghiên cứu 6
4. Nhiệm vụ của khóa luận 6
5. Phương pháp nghiên cứu 6
5.1. Phương pháp hệ thống 6
5.2. Phương pháp phân tích nhân vật 6
5.3. Phương pháp thống kê 7
5.4. Phương pháp so sánh 7
6. Đóng góp của khóa luận 7
7. Cấu trúc của khóa luận 7
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG 8
1.1. Một số vấn đề lí luận 8
1.1.1. Nhân vật văn học 8
1.1.2. Tính cách nhân vật 9
1.2. Honerè de Balzac và chủ nghĩa hiện thực 10
1.2.1. Honerè de Balzac 10

1.2.2. Chủ nghĩa hiện thực 12
1.3. Giới thiệu vài nét về tiểu thuyết Lão Goriot 14
1.3.1. Kết cấu của tác phẩm 14
1.3.2. Chủ đề, tư tưởng của tác phẩm 15
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM TÍNH CÁCH NHÂN VẬT GORIOT TRONG
TÁC PHẨM LÃO GORIOT 17
2.1. Đặc điểm tích cực 17
2.1.1. Tình yêu thương con và lòng chung thủy 17
2.1.2. Hiền lành, vị tha, nhân hậu 24
2.1.3. Khôn ngoan và chăm chỉ làm ăn 27
2.2. Đặc điểm tiêu cực 30
2.2.1. Quan niệm sai lầm về hạnh phúc 30
2.2.2. Tham vọng gia nhập vào giới thượng lưu 34
CHƯƠNG 3. NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG TÍNH CÁCH NHÂN VẬT
GORIOT TRONG TÁC PHẨM LÃO GORIOT 38
3.1. Miêu tả diện mạo nhân vật 38
3.2. Miêu tả hành động 40
3.3. Miêu tả ngôn ngữ 42
3.3.1. Ngôn ngữ đối thoại 42
3.3.2. Ngôn ngữ độc thoại 44
3.4. Không gian, thời gian nghệ thuật 46
3.4.1. Không gian nghệ thuật 46
3.4.2. Thời gian nghệ thuật 48
Tiểu kết: 50
KẾT LUẬN 51
TÀI LIỆU THAM KHẢO 53


1
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
1.1. Văn học Pháp, đặc biệt là văn học Pháp thế kỉ XIX là một trong những
nền văn học phát triển rực rỡ, với nhiều thành tựu khiến nhân loại phải kinh
ngạc. Bởi vì, văn học thời kì này đã phản ánh những biến động cách mạng,
những tư tưởng lớn của thời đại, chính sách xã hội và chính trị của Pháp, nhiều
trào lưu văn học như: trào lưu lãng mạn, trào lưu hiện thực… liên tục xuất hiện
và nó tác động rất lớn đến văn học của các nước khác trên thế giới.
Văn học Pháp đã phản ánh hiện thực xã hội Pháp trong từng giai đoạn, từ
đó vẽ nên bức tranh toàn cảnh của xã hội châu Âu, tạo nên một món ăn tinh thần
phong phú với những tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao. Thông qua
văn học người đọc có thể hình dung ra một cách đầy đủ nhất về xã hội Pháp thế
kỉ XIX, một thế kỉ đầy biến động. Chính vì vậy mà văn học Pháp phong phú về
thể loại, giàu có về ngôn từ, có thể sánh ngang với văn học các nước phương
Tây. Tìm hiểu về văn học Pháp là ta tìm hiểu một trong những nền văn học rực
rỡ, nổi bật không thua kém bất cứ nền văn học nào trên thế giới.
1.2. Honeré de Balzac là một trong những người vĩ đại nhất của văn học
hiện thực phê phán thế kỉ XIX, là nhà văn đại diện cho trường phái văn học hiện
thực Pháp. Với tài năng của mình nhà văn đã để lại cho đời một sự nghiệp văn
chương vô cùng phong phú và đa dạng.
Nếu như Napoléon chinh phục thế giới bằng đao kiếm, bằng máu và nước
mắt thì Balzac chinh phục toàn thế giới bằng chính ngòi bút của mình với tâm
hồn trong cao thánh thiện, Balzac đã từng khẳng định: “Cái mà ông không thực
hiện được bằng lưỡi gươm thì tôi đã thực hiện được bằng ngòi bút” và: “người
đã truyền vào cơ thể mình biết bao quân đội! còn tôi, tôi chứa cả một xã hội
trong đầu mình” [3,553]. Điều này đã chứng tỏ “ngòi bút mạnh hơn lưỡi kiếm”,
hay có thể nói rằng, bạo lực chỉ làm cho người ta khiếp sợ trong một lúc nào đó,
cái ấm áp tình người mới quan trọng mà thông qua các tác phẩm của mình
Balzac đã thể hiện được điều đó
Dường như Balzac đã đi sâu vào trong tiềm thức của người dân Pháp nói
riêng và tất cả ai yêu Balzac nói chung. Gorki đã từng khuyên rằng chúng ta

hãy: “yêu quý Balzac một cách nồng nhiệt, có lẽ như người ta vẫn thường yêu
quý một người thầy, một người bạn” [10,39]. Và với tài năng nghệ thuật của
mình Balzac đã viết hơn chín mươi tác phẩm lớn tập hợp lại trong Tấn trò đời -
một tác phẩm đồ sộ. Angghen đã từng khẳng định: “Tấn trò đời như một pho sử
biên niên gần như từng năm một”. Nói như vây bởi Tấn trò đời đã tái hiện một
cách chân thật và sinh động xã hội quý tộc, tư sản Paris lúc bấy giờ là cái xã hội

2
mà Balzac coi như “vực thẳm”, “một vũng bùn” hay là “ung nhọt lở loét nồng
nặc trên hai bờ sông Xen” [10,3]. Tác phẩm Tấn trò đời đã khẳng định tài năng
nghệ thuật của Balzac - một con người với nghị lực phi thường, một con người
đã vượt lên trên lưỡi kiếm và khẳng định bản lĩnh của mình. Với những cố gắng
và những đóng góp của mình, Balzac xứng đáng là tấm gương cho các thế hệ noi
theo và học tập.
1.3. Ra đời năm 1834, Lão Goriot được xem là một trong những tác phẩm
tiêu biểu nhất - một trong nhiều “ngã ba” đường lớn, ồn ào mà trống vắng trong
“hoang mạc” Tấn trò đời, và cho cả dòng văn học hiện thực phê phán thế kỉ XIX
nói chung. Chính Balzac cũng đã ý thức được giá trị của tác phẩm khi ông cho
rằng Lão Goriot còn hay hơn cả Eugénie Grandét một kiệt tác được ra đời trước
đó. Và đúng như vậy, khi đọc Lão Goriot người đọc cảm nhận được một nỗi
buồn, nỗi đau đớn xót thương cho số phận của một con người bất hạnh.
Tác phẩm là bản cáo trạng đanh thép, tố cáo xã hội đồng tiền đã chà đạp lên
trên tất cả tình đời, tình người, tình cha con. Balzac đã tập hợp tất cả mọi loại
người, mọi giai tầng xã hội với mọi thói hư tật xấu, mọi cảnh đời ngang trái. Đó
là bộ mặt xã hội Pháp lúc bấy giờ khi dòng dõi Bourbon phục hoàng. Thông qua
lão Goriot, Rastignac và các nhân vật khác trong tiểu thuyết, nhà văn Balzac
muốn bộc lộ cái nhìn bi quan trước sự thay đổi của xã hội đó. Và có thể khẳng
định rằng Lão Goriot là tiểu thuyết điển hình cho chủ nghĩa hiện thực phê phán.
Đặc biệt, Lão Goriot được dịch ra nhiều thứ tiếng và đã có nhiều bộ phim
được chuyển thể từ tác phẩm này. Ở Việt Nam Lão Gorior đã được đưa vào

chương trình phổ thông giảng dạy. Tuy chỉ có một đoạn trích và người biên soạn
đặt tên là “Đám tang lão Goriot” nhưng đã đọng lại một ấn tượng sâu sắc trong
lòng người đọc, gây xúc động và làm không ít trái tim phải rỉ máu. Đó là sự
băng hoại đạo đức về tình cha con.
Ngay ở các bậc Đại học và Cao đẳng thì Balzac cũng là một trong những
gương mặt tiêu biểu quan trọng trong chương trình giảng dạy. Để góp phần tri
ân đến những cống hiến thầm lặng mà nhà văn đã đem lại những hương thơm
cho cuộc đời cũng như góp phần vào các công trình nghiên cứu Balzac và hơn
thế nữa muốn thử sức bản thân nên chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Tìm hiểu
tính cách nhân vật Goriot trong tác phẩm Lão Goriot của Honeré de Balzac”.
Thiết nghĩ, đề tài này sẽ giúp ích rất nhiều cho chính bản thân chúng tôi
trong công tác giảng dạy về sau. Và hy vọng bài nghiên cứu nhỏ này sẽ là nguồn
tài liệu tham khảo có ích cho những học sinh, sinh viên Phổ thông, Cao đẳng và

3
Đại học và hơn hết là cho những ai có hứng thú quan tâm đến Balzac, hiểu và
yêu Balzac.
2. Lịch sử vấn đề
Angel đã đánh giá rất cao công lao của Balzac khi phát biểu: “Honeré de
Balzac, người thầy của chủ nghĩa hiện thực” [1,114]. Với một vị trí quan trọng
trong nền văn học Việt Nam và nhiều nước trên thế giới, tác phẩm của Balzac đã
đi vào lòng bạn đọc bởi hình tượng nhân vật của ông luôn là những nhân vật
điểm hình trong xã hội, nó không phải là những gì thoáng qua mà là hiện thực
hiển nhiên được thâu tóm lại bằng đôi mắt sắc sảo và tài năng nghệ thuật xuất
chúng. Chính vì vậy, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về tác giả Balzac, về
các tác phẩm của ông và đặc biệt tác phẩm Lão Goriot từ lâu đã được các nhà
nghiên cứu chú ý. Cho đến nay tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và
được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông. Tôi xin điểm qua một số
công trình nghiên cứu, ý kiến, nhận định, đánh giá chung về hình tượng Goriot
và những thành công của Balzac như sau:

Engels từng nhận xét: “Đọc tiểu thuyết Balzac người ta có thể hình dung ra
lịch sử nước Pháp từ 1816 - 1848 đầy đủ hơn, chi tiết hơn, hoàn chỉnh hơn so
với đọc tất cả các nhà sử học, xã hội học, thống kê học thời ấy để lại” [2,13].
Quả đúng như vậy, càng đi sâu tìm hiểu Balzac và đọc tác phẩm của ông ta càng
nhận thấy nhiều điều về ông và về chính xã hội Paris thời mà Balzac sống.
Công trình nghiên cứu của các tác giả Phùng Văn Tửu - Lê Hồng Sâm
trong cuốn Lịch sử văn học Pháp đã khẳng định: “Tấn trò đời không chỉ là một
bức họa, mà gần với công trình điêu khắc, có ba chiều không gian như thế giới
thực” [16,508]. Thế giới đó, không ai có thể làm được ngoại trừ Balzac.
Cũng trong cuốn Lịch sử văn học Pháp này các tác giả cũng đã đề cập tới
nhận định của Brunetièrè: “Có thể nói về Balzac rằng ông không chỉ là nhà tiểu
thuyết vĩ đại nhất, phong phú nhất, đa dạng nhất của chúng ta mà là bản thân
tiểu thuyết” [16,506]. Quả đúng như vậy, những tìm tòi và đóng góp của Balzac
với nghệ thuật tiểu thuyết nhiều và cơ bản đến mức điều đó nhập vào tiểu thuyết
sau này của ông một cách tự nhiên. “Balzac đã khai thác và phát triển tính linh
động kì lạ, tính đa diện của tiểu thuyết, khắc phục sự tách đôi thể loại ở thế kỉ
trước, kết hợp bức tranh rộng lớn của thế giới bên ngoài với sự thể hiện sâu sắc
thế giới bên trong của con người” [16,506]. Và chính điều này đã làm nên thành
công cho tác phẩm Lão Goriot và cả những tác phẩm khác của ông.

4
Trong cuốn Lão Goriot do tác giả Lê Huy Bắc biên soạn cũng đã viết về
tác phẩm Lão Goriot như sau: “Lão Goriot được xem là một trong những tác
phẩm tiêu biểu nhất cho bộ tấn trò đời và cho cả dòng văn học hiện thực phê
phán thế kỉ XIX nói chung” [1,123]. Tác giả đã chỉ rõ vị trí và tầm quan trọng
của tác phẩm, nó không chỉ là tác phẩm tiêu biểu cho tài năng nghệ thuật của
Balzac mà còn tiêu biểu của dòng văn học hiện thực Pháp thế kỉ XIX.
Tác phẩm Lão Goriot được các nhà nghiên cứu chú ý, không chỉ bởi hệ
thống nhân vật đặc biệt mà bên cạnh đó nó còn đề cập tới một vấn đề bức thiết
của xã hội, đó là vấn đề đồng tiền. Trong cuốn Văn học phương Tây, tác giả

Đặng Anh Đào đã viết: “Phải có tiền bằng bất cứ giá nào!(…) Đồng tiền là
quyền lực duy nhất bắt xã hội phải quỳ gối” [4,541]. Trong cái xã hội thối nát
đó, “điểm tựa của trí tuệ chính là đồng tiền”. Tiền đã khiến con người quên đi
trách nhiệm và nghĩa vụ của bản thân, và trong tác phẩm Lão Goriot, điều đó
càng được thể hiện rõ hơn, chính đồng tiền đã khiến lão Goriot từ kẻ giàu sang
thành kẻ chẳng có gì, từ người cha có đến hai đứa con danh giá, cuối cùng lại
chẳng có một đứa nào…
Trong cuốn Lịch sử văn học Pháp Tác giả Phùng Văn Tửu - Lê Hồng Sâm
cũng đã nói tới bi kịch làm cha của lão Goriot: “Goriot, người cha bị ruồng
rẫy” [16,504], ta thấy - đồng tiền ban cho mọi thứ, kể cả những đứa con. Đồng
tiền thâm nhập mọi lĩnh vực, ảnh hưởng đến mọi tầng lớp, buộc ai nấy phải quan
tâm. Bị đồng tiền ngự trị, xã hội đã tàn nhẫn với những kẻ yếu đuối như lão
Goriot. Nhưng cuối cùng tác giả lại bênh vực: “Trong xã hội ấy, tham vọng giàu
sang cho cá nhân được coi là dĩ nhiên, chính đáng, thậm chí một phẩm chất cần
thiết” [16,505]. Tham vọng thôi thúc các cá nhân, không phải là tham vọng trừu
tượng chung cho mọi thời đại và đường đời của lão Goriot thể hiện “như một
quá trình tan vỡ dần những ảo tưởng, và thành công hay thất bại, cuối cùng họ
đều bị xã hội chinh phục, hủy diệt, hoặc về thể chất, hoặc về tâm hồn” [16,506].
Lão Goriot thực ra cũng đã đạt được cái tham vọng giàu sang đó, lão đã có được
những thứ như lão mong muốn, nhưng khi đã đạt đến cái đích của sự giàu sang
rồi, lão mới nhận ra sự hủy diệt ghê gớm của nó, thì đã quá muộn, lão đã mất đi
tất cả.
Công trình nghiên cứu của tác giả Ngô Tú trong cuốn Lão Goriot do Lê
Huy Bắc biên soạn đã nhận định về tình cảm của người cha mà Lão Goriot đã
dành cho con: “còn nghi ngờ gì nữa? Mối tình cao quý như tình cha - con vì nảy
nở và phát triển trong môi trường tư bản chủ nghĩa, dưới ánh sáng lạnh ngắt
của đồng tiền và lợi ích duy kỉ, cá nhân bị tha hóa, biến thành cái gì trái ngược”

5
[1,90]. Đây cũng là một trong những nét tính cách tiêu cực của lão Goriot. Tác

giả đã khẳng định lại ý nghĩa của tác phẩm, không chỉ là phản ánh mà còn là bài
học đắt giá cho kẻ yêu con mù quáng như lão Goriot.
Thể hiện được tất cả những thứ đó khẳng định được cái tài của Balzac mà
không phải tác giả nào cũng làm được. Tác giả đã nêu rõ Lão Goriot là bản cáo
trạng đanh thép, tố cáo xã hội đồng tiền, ở đó tiền mang lại những đứa con, tiền
biến mọi quan hệ tình cảm, mọi quan hệ nhân tính thành một quan hệ lạnh lùng
tàn nhẫn.
Cũng trong cuốn sách này, tác giả Ngô Tú đã viết: “Bao khối lượng tình
yêu và mơ ước, tham vọng, Goriot đều dồn cả vào hai cô con gái. Tại sao lại
giáo dục con như là những nàng công chúa, không ngại tốn sức vì tiền? Đó là vì
trong tiềm thức, Goriot coi con là những bậc thang cao nhất để tiến bước vào xã
hội thượng lưu” [1,89]. Quả đúng như vậy, các con lão đã được đặt chân vào
giới thượng lưu và trở thành những phu nhân cao quý…thế nhưng đằng sau đó
lại ẩn chứa biết bao cay đắng, tủi nhục và xót xa.
Tác giả Lê Nguyên Cẩn trong một bài viết về tiểu thuyết Lão Goriot cũng
đã từng khẳng định: “Lão Goriot được coi là vua Lear của thời hiện đại. Ông
lão đã chết trong đau đớn, chết trong sự chờ đợi khát khao những đứa con”
[1,102]. Đó chính là cái kết của người cha, và cũng là bài học cho những ai có
những quan niệm sai lầm trong giáo dục con cái. Tác giả cũng đã chỉ ra nguyên
nhân của nó: “lão Goriot dành hết mọi tình yêu thương cho các con, cho chúng
tất cả mọi thứ, cho chúng toàn bộ gia sản. Cho chúng tiền, ông lão đáng thương
tội nghiệp đó đã tự tước đi sức mạnh của chính mình” [1,102]. Cái túi tiền của
ông lão cứ vơi dần theo năm tháng và cũng theo năm tháng cuộc đời của ông
càng tàn tạ đi. Tiền càng ít thì tình yêu thương con của người cha càng nhiều
hơn, và rồi, các con lão đã quay lưng lại với lão, tiền không còn thì tình cũng
mất, cho dù đó là tình cha con.
Công trình nghiên cứu của tác giả Đỗ Thị Ngọc Nữ trong Luận văn tốt
nghiệp khi nghiên cứu về “Chủ nghĩa hiện thực trong tiểu thuyết Lão Goriot”
đã viết: “Người đọc Balzac cũng nhiều và nghiên cứu về Balzac cũng không
sao kể hết. Hàng vạn công trình nghiên cứu về ông được công bố và được

hưởng ứng mạnh mẽ từ bạn đọc tạo ra một “làn sóng Balzac” làm xôn xao cả
nền văn học thế giới” [10,5]. Tác giả cũng đã nhận định về tác phẩm: “với
Lão Goriot Balzac đã tập hợp tất cả mọi loại người, mọi giai tầng xã hội với
mọi thói hư tật xấu, mọi cảnh đời ngang trái” [10,41]. Quả đúng như vậy,
trong Lão Goriot có đầy đủ các nhân vật từ quý tộc tới kẻ bình đân nghèo nàn

6
thấp hèn nhất của xã hội, mỗi con người một tính cách: Lão Goriot thì yêu
thương con, là người chồng, người cha thủy chung và có trách nhiệm, nhưng
các con của lão thì lại không hề có tình yêu dành cho cha của chúng… Đó là
hiện thực cay đắng trong cái xã hội thối nát khi đó.
Tóm lại, sự đóng góp của nhà văn Balzac đối với sự nghiệp văn học nói
chung và đối với sự nghiệp tiểu thuyết nói riêng là vô cùng lớn lao. Tuy nhiên
cũng chưa có tài liệu nào đề cập một cách đầy đủ, cụ thể rõ ràng về đặc điểm
tính cách của nhân vật Goriot. Để hiểu sâu sắc hơn về đặc điểm tính cách của
nhân vật và nghệ thuật xây dựng nhân vật Goriot trong tiểu thuyết Lão Goriot
của Balzac, tôi xin đóng góp khóa luận “Tìm hiểu tính cách nhân vật Goriot
trong tác phẩm Lão Goriot của Honeré de Balzac”.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Tìm hiểu tính cách nhân vật Goriot trong tác phẩm Lão Goriot của Honeré
de Balzac
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu đặc điểm tính cách và nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật
Goriot trong tiểu thuyết Lão Goriot của Honoré de Balzac dựa theo bản dịch
tiếng Việt của tác giả Xuân Dương trong cuốn Lão Goriot (2007), NXB Hội nhà
văn, Hà Nội.
4. Nhiệm vụ của khóa luận
Khóa luận tập trung tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật Goriot và
nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật trong tiểu thuyết Lão Goriot của nhà văn

Balzac. Qua đó thể hiện một bức tranh sống động về hiện thực đời sống xã hội
Pháp thế kỉ XIX và tài năng nghệ thuật và xây dựng nhân vật của thiên tài
Balzac.
5. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện khóa luận này tôi sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp nghiên
cứu. Trong đó chú trọng đến phương pháp hệ thống, phân tích nhân vật, phương
pháp thống kê, phương pháp so sánh.
5.1. Phương pháp hệ thống
Phương pháp hệ thống được sử dụng trong khóa luận này nhằm khái quát
và hệ thống lại những đặc điểm, tính cách của nhân vật Goriot trong tiểu thuyết
Lão Goriot qua nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn Honeré de Balzac.
5.2. Phương pháp phân tích nhân vật
Là phương pháp được sử dụng thường xuyên trong suốt quá trình nghiên cứu,

7
tìm hiểu đặc điểm tính cách nhân vật Goriot. Có thể là phân tích đặc điểm ngoại
hình hoặc phân tích những lời nói, cử chỉ, hành động để làm sáng tỏ đặc điểm tính
cách của nhân vật Goriot trong tiểu thuyết Lão Goriot và qua đó giúp cho người
đọc thấy được tài năng nghệ thuật xây dựng nhân vật tuyệt vời của Balzac.
5.3. Phương pháp thống kê
Đây là phương pháp quan trọng dựa vào những khảo sát, những thống kê cụ
thể nhằm chứng minh cho những nhận định, những đánh giá về nội dung và
nghệ thuật của tác phẩm.
Phương pháp thống kê giúp cho người nghiên cứu có những định hướng
chính xác, thống kê những chi tiết làm sáng tỏ đặc điểm tính cách và nghệ thuật
xây dựng nhân vật Goriot hiện lên trong tác phẩm.
5.4. Phương pháp so sánh
So sánh giữa tính cách, hành động của nhân vật để thấy được những đặc
điểm tích cực và tiêu cực trong tính cách của nhân vật. Bên cạch đó so sánh đối
chiếu với những nhân vật khác để thấy được những điểm tương đồng và khác

biệt trong cách xây dựng nhân vật của các tác giả, cuối cùng làm nổi bật hơn đặc
điểm tính cách của nhân vật Giriot.
6. Đóng góp của khóa luận
Khóa luận bước đầu làm sáng tỏ những đặc điểm tính cách của nhân vật
Goriot trong tiểu thuyết Lão Goriot của nhà văn Balzac. Từ đó giúp người đọc
hiểu được những điểm khác biệt trong cách miêu tả nhân vật của Balzac so với
các nhà văn khác.
Góp phần giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về chủ nghĩa hiện thực và hiện
thực của đời sống xã hội Pháp thế kỉ XIX qua cây bút thiên tài Balzac.
7. Cấu trúc của khóa luận
Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm có 3 chương như sau:
Chương 1. Những vấn đề chung
Chương 2. Tính cách nhân vật Goriot trong tác phẩm Lão Goriot của Balzac
Chương 3. Nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật Goriot trong Lão Goriot
của nhà văn Balzac

8
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

1.1 . Một số vấn đề lí luận
1.1.1. Nhân vật văn học
Bất cứ một tác phẩm văn học nào cũng có nhân vật văn học. “Nhân vật văn
học là con người được miêu tả trong văn học bằng phương tiện văn học”
[9,277]. Nói đến nhân vật văn học là nói đến con người được miêu tả, thể hiện
trong tác phẩm bằng phương tiện văn học.
Nhà văn sáng tạo nên nhân vật để thể hiện nhận thức của mình về một cá
nhân, một loại người hay một vấn đề nào đó của hiện thực. Nhân vật chính là
người dẫn dắt người đọc vào một thế giới riêng của đời sống trong một thời kì
lịch sử nhất định.
Nhân vật có thể được thể hiện bằng những hình thức khác nhau nhất. “ Đó

có thể là những con người được miêu tả đầy đặn cả ngoại hình lẫn nội tâm, có
tính cách, tiểu sử như thường thấy trong tác phẩm tự sự, kịch. Đó có thể là
những người thiếu hẳn những nét đó, nhưng lại có tiếng nói, giọng điệu, cái
nhìn như nhân vật người trần thuật, hoặc chỉ có cảm xúc, nỗi niềm, ý nghĩ, cảm
nhận như nhân vật trữ tình trong thơ trữ tình” [9,277]. Nhân vật văn học là một
hình tượng ước lệ, có những dấu hiệu để ta nhận ra, thông thường đó là một cái
tên như Tào Tháo, Trương Phi, Chí Phèo, Thị Nở, Chị Dậu…
Mỗi nhân vật đều có những chức năng riêng: “Chức năng của nhân vật văn
học là khái quát những quy luật của cuộc sống con người, thể hiện những hiểu
biết, những ước ao và kì vọng vào con người” [9,279]. Nhân vật văn học là hiện
tượng hết sức đa dang, các nhân vật thành công thường là những sáng tạo không
lặp lại, chẳng hạn khi nói đến nhân vật Huấn Cao ta biết ngay đó là một người
có tài viết chữ đẹp, nói đến Chí Phèo ta nhớ ngay đó là kẻ chuyên rạch mặt ăn
vạ, với cái đầu thì trọc lốc, cái răng thì cạo trắng hếu, hay nhân vật Thị Nở là
một người đàn bà vừa dở hơi, vừa xấu, xấu tới mức “ma chê quỷ hờn”… mỗi
nhân vật đều góp phần tạo nên dấu ấn riêng, thể hiện phong cách của tác giả.
Nhân vật văn học đôi khi là những con vật như con Dế mèn trong Dế mèn
phiêu lưu kí, Cóc trong Cóc kiện trời con Cò, con Khỉ, Cá sấu… hay những sinh
thể hoang đường được gán cho những đặc điểm giống với con người như ma
quỷ, thần linh, quái vật. Bởi vậy, nhân vật văn học thường mang tính ẩn dụ, có
khi chỉ là một hiện tượng nổi bật trong tác phẩm chứ không phải là một nhân vật
cụ thể nào chẳng hạn như “bóng tối” trong tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch
Lam. Do vậy khái niệm nhân vật cũng được hiểu một cách linh hoạt.

9
Nhân vật văn học được chia ra thành nhiều loại bao gồm: nhân vật chính,
nhân vật phụ, nhân vật trung tâm… Nói như vậy bởi trong tác phẩm văn học
thường có một hoặc nhiều nhân vật. Chẳng hạn như trong tác phẩm Thủy hử
gồm hơn bốn trăm nhân vật, một trăm linh tám anh hùng, số lượng nhân vật
chính lên tới hàng chục…

Nhân vật chính là nhân vật đóng vai trò chủ chốt, xuất hiện nhiều và giữ vị
trí then chốt của cốt truyện hoặc tuyến cốt truyện. Nhân vật chính được khắc họa
đầy đặn hơn, có tiểu sử, có nhiều tình tiết, nhưng cái chính là thể hiện tập trung
đề tài, chủ đề của tác phẩm. Nhân vật chính phải là người ở trong xung đột của
tác phẩm, đại diện cho một phía của xung đột tác phẩm, số phận của nó gắn liền
với sự phát triển xung đột của truyện. Đó là: Tiệp, Thất, Nhân, Chánh Hạp, Cha
Hoan trong Bão biển. Đó là Raskolnikov, Marmeladova, Petrovich, Xônhia…
trong Tội ác và trừng phạt của Đôxtôiepxki.
Ngoài nhân vật chính còn lại là nhân vật phụ. Có nhân vật phụ ở bình diện
hai, có tính cách, tính tiết như Vương Quan trong Truyện Kiều, lại có nhân vật
phụ hàng thứ ba, chỉ thấp thoáng trong các tình tiết như: “ thằng bán tơ”… Nhân
vật phụ mang các tình tiết, sự kiện, tư tưởng có tính chất phụ trợ, bổ sung.
Tóm lại nhân vật văn học chủ yếu là con người được miêu tả trong văn học.
Nhân vật văn học mang tính nghệ thuật, tính ước lệ, là phương tiện để nhà văn
khái quát hiện thực, góp phần làm nên những thành công và để lại những ấn
tượng không phai trong lòng người đọc.
1.1.2. Tính cách nhân vật
Mỗi một nhân vật văn học đều có tính cách riêng. Heghel cho rằng: “Tính
cách là điểm trung tâm của mối quan hệ giữa nội dung và hình thức”. Theo từ
điển tiếng Việt thì: “Tính cách là tổng thể nói chung những đặc điểm tâm lý ổn
định trong cách xử sự của một người biểu hiện thái độ điển hình của người đó
trong hoàn cảnh điển hình” [12,1283].
Tính cách của nhân vật giữ vai trò hết sức quan trọng trong mỗi tác phẩm
văn học, nó góp phần làm cho nhân vật văn học trở nên sống động, có tâm hồn
và đặc biệt có khả năng bước ra ngoài đời tham gia vào đời sống xã hội vì thế nó
thực hiện chức năng chính là phản ánh hiện thực dựa trên đặc điểm tính cách của
nhân vật. Ví dụ thông qua tính cách của nhân vật Bá Kiến trong tác phẩm Chí
Phèo ta nhận ra bản chất của bọn địa chủ phong kiến Việt Nam là tham lam,
nham hiểm, bóc lột…
Đối với nội dung, tính cách có nhiệm vụ cụ thể hóa sự hiện diện của chủ đề

tư tưởng tác phẩm. Thông qua sự hám danh lợi, bất hiếu và lố lăng của đám con
cháu nhà cụ cố Hồng trước cái chết của cụ cố tổ trong Số đỏ, Vũ Trọng Phụng

10
đã khái quát nên vấn đề nóng bỏng trong xã hội “chó đểu”. Đó là sự băng hoại
về đạo đức, lối sống nửa Tây nửa ta nhố nhăng, sự ngu dốt của một tầng lớp
được coi là có tri thức thời bấy giờ.
Tính cách nhân vật không chỉ góp phần làm nổi bật nội dung, tư tưởng, chủ
đề của tác phẩm mà còn có thể đánh giá được giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
Bên cạch đó, tính cách còn được hiểu là những đặc điểm, những phẩm chất nào
đó của nhân vật được thể hiện tương đối rõ nét. “Tính cách có hạt nhân là sự
thống nhất của cá tính với cái chung của xã hội lịch sử” [9,291]. Như vậy, tính
cách mang bản sắc riêng, độc đáo của một con người cá biệt, cụ thể nhưng lại
mang những nét chung, tiêu biểu cho nhiều người khác ở một mức độ nhất định.
Điều này ta dễ dàng nhận ra qua tác phẩm Ơgiêni Grăngđê của Balzac, lão
Grăngđê được miêu tả với những tính cách keo bẩn, độc đoán, bủn xỉn và hám
vàng. Đó là tính cách riêng biệt của lão nhưng cũng là tính cách chung của giới
tư sản lúc bấy giờ.
Xâytlin trong cuốn Lao động nhà văn đã nói: “Tính cách là sự phản ánh
những mặt bản chất của hiện thực dưới hình thức cá tính hóa và độc đáo, là một
nội dung phức hợp trong một hình thức đơn nhất” [6,130]. Chính vì vậy mà nhà
văn xây dựng nhân vật văn học thể hiện tính cách của mình thông qua hành
động, suy nghĩ, miêu tả chi tiết về ngoại hình, ngôn ngữ, nội tâm… để nhằm làm
nổi bật tính cách văn học.
Như vậy, tính cách có vị trí hết sức quan trọng trong tác phẩm, mỗi nhân
vật đều có tính cách riêng, nó là linh hồn của tác giả gửi gắm thông qua nhân vật
văn học. Đây cũng chính là cơ sở để giúp ta có thể đi sâu tìm hiểu đặc điểm tính
cách nhân vật Goriot trong tác phẩm Lão Goriot của nhà văn Balzac trong quá
trình triển khai khóa luận.
1.2. Honerè de Balzac và chủ nghĩa hiện thực

1.2.1. Honerè de Balzac
Honoré De Balzac Balzac sinh ngày 20 tháng 5 năm 1799 ở Tours, một tỉnh
giàu có, miền quê vui tươi với những tiếng cười vang vọng sảng khoái của
Rabelais, miền quê của mùa hè sôi nổi với những hương hoa, ong bướm.
Cha ông là Bernard Franois Balssa là một nông dân phất lên nhờ cuộc
cách mạng tư sản Pháp 1789. Từ nhỏ, Balzac thừa hưởng được rất nhiều đức
tốt đẹp từ bố. Đó là niềm say mê lao động kết hợp với một sức khỏe và khả
năng chịu đựng phi thường, là sự hăng say, cần cù và niềm lạc quan mãnh liệt.
Mẹ ông là một phụ nữ có học thức, kém hơn chồng tới 32 tuổi, nhưng giàu tình
thương yêu.

11
Ngay từ nguồn gốc xuất thân, Balzac đã không thuộc loại “vào trong
phong nhã, ra ngoài hào hoa” như nhiều nhà văn khác. Ông chẳng có một quá
khứ dòng dõi, một cái tên, một lâu đài để mà nhớ tiếc, thậm chí cũng chẳng có
một tủ sách, một khu vườn thơ mộng, những chiến công của ông cha, hoặc
những phòng khách thanh lịch, nhưng tất cả những thứ đó đều không hề ảnh
hưởng tới tài năng nghệ thuật của ông.
Từ tám đến mười bốn tuổi, Balzac học tại trường dòng Vandôme. Trong
sáu năm đó (1807-1813), ông bị giam hãm trong bốn bức tường của trường dòng
với những kỉ luật hà khắc, giáo điều khô khan. Và cậu học trò này chỉ thích đọc
sách lịch sử và ngồi trong buồng kín để đọc các tác phẩm của các nhà Ánh sáng
Diderot, Rouseau… và đọc rất nhiều sách khoa học và triết học.
Balzac không phải thuộc loại “thần đồng”, “trời phú” sớm nổi tiếng như
Victor Hugo hay Musset. Ngay cả thời gian học Trung học ở trường Vandôme
ông cũng không có gì nổi bật. Có lẽ điều nổi bật ở Balzac là “hoàn toàn không
có gì nổi bật”.
Năm 1814, gia đình Balzac chuyển lên lập nghiệp tại Paris và ông tiếp tục
học nội trú. Cuộc sống ở những trường nội trú đã tạo cho Balzac một cá tính độc
lập. Dù trong bất kì hoàn cảnh khó khăn nào, Balzac vẫn không hề lay động,

không hề bị khuất phục. Đây là chìa khóa thành công đưa Balzac đứng vững trên
con đường nghệ thuật của mình sau này.
Gia đình lúc nào cũng kì vọng ông sẽ trở thành một luật sư, thế nhưng sau
khi tốt nghiệp trường Luật, Balzac bỏ nghề luật vốn được quan niệm là béo bở,
hái ra tiền để đi vào con đường văn chương trong sự phản đối quyết liệt của gia
đình. Để thực hiện hoài bão, ước mơ của mình, Balzac quyết định rời gia đình
đến tại một căn gác xép lụp xụp của quán trọ phố Lêđighie. Chính nơi đây
Balzac càng có điều kiện tiếp xúc với những người lao động, những người
nghèo khổ tận cùng của đáy xã hội Paris. Đây là nguồn tư liệu quý giá cho sự
nghiệp sáng tác của ông.
Giai đoạn đầu con đường sáng tác văn chương Balzac còn gặp nhiều khó
khăn, các sáng tác của ông hầu như không được đánh giá cao. Năm 1820, đúng
như ước nguyện của mình, Balzac đưa cho “hội đồng gia đình” vở kịch phẩm
mang tựa đề Cromwell - một vở kịch năm hồi bằng thơ và vở kịch đã thất bại
trước đám công chúng vừa nghe vừa ngủ này. Dù thất bại nhưng Balzac không
hề thất vọng. Năm 1821-1825 Balzac chuyển sang viết tiểu thuyết phiêu lưu,
lịch sử nhưng chúng cũng không làm ông nổi danh. Không thể sống bằng ngòi
bút, Balzac chuyển sang kinh doanh. Năm 1825-1828 ông làm công việc xuất

12
bản sách, mở nhà in, đúc chữ in vv… nhằm cải thiện đời sống thì nợ nần chồng
chất và sắp phá sản, suốt đời mới trả hết nợ. Sau đó, ông từ bỏ hẳn kinh doanh
chuyển sang con đường nghệ thuật mà bấy lâu mơ ước. Với sự nỗ lực vươn lên
của chính bản thân cuối cùng Balzac đã gặt hái được nhiều thành công mà đặc
biệt là ở lĩnh vực tiểu thuyết với bộ tiểu thuyết đồ sộ“Tấn trò đời”.
Balzac bị bệnh tim nhưng lại có thói quen uống rất nhiều cà phê. Hằng
ngày ông dành mọi thời giờ vào sáng tác, thậm chí mỗi ngày Balzac chỉ nghỉ
chừng vài tiếng. Năm 1847, cảm thấy sức khỏe đã suy giảm và ông đã cố gắng
hoàn thành ước vọng cuối cùng của mình. Đó là kết hôn với bà Hanska. Đầu
năm 1850, dù bệnh nặng nhưng ông vẫn đến Ukraine để cử hành hôn lễ. Sau khi

trở về Paris chân tay ông đã bị sưng phù, đùi bị hoại tử và ông từ trần vào ngày
18 tháng 8 năm 1850 khi mới năm mươi mốt tuổi. Balzac ra đi trong sự cô đơn
giống như nhiều như nhân vật của ông. Ông được chôn ở nghĩa địa Piteur
Lasezer giữa những ngày Paris mưa gió.
Nhìn lại cả cuộc đời của nhà văn ta có thể thấy cả đời Balzac hầu như lận
đận. Tôi xin được dùng hai từ ấy đúc kết về cả cuộc đời ông. Giai đoạn đầu sáng
tác văn chương gặp nhiều khó khăn, kinh doanh lại phá sản, Balzac đã hai lần
ứng cử vào viện Hàn lâm nhưng đều thất bại. Thậm chí, tài năng Balzac thật sự
được nước Pháp công nhận sau khi ông đã mất. Thế nhưng cái gì thật sự có giá
trị, thật sự có linh hồn thì mãi mãi còn lại với thời gian. Lời vĩ nhân dạy chẳng
sai. Nó đã được kiểm chứng qua cuộc đời và sự nghiệp của Balzac. Chính nhà
văn đã đem lại biết bao bông hoa tươi đẹp cho đời. Balzac thật xứng đáng cho
những tình cảm tốt đẹp mà nhân loại dành cho ông.
1.2.2. Chủ nghĩa hiện thực
Chủ nghĩa hiện thực là trào lưu nghệ thuật lấy hiện thực xã hội và những
vấn đề có thực của con người làm đối tượng sáng tác. Chủ nghĩa hiện thực
hướng tới cung cấp cho công chúng nghệ thuật những bức tranh chân thực, sống
động, quen thuộc về cuộc sống, về môi trường xã hội xung quanh. Khi nói tới
chủ nghĩa hiện thực, Gorki đã từng khẳng định: “Miêu tả chân thực con người
và cuộc sống của con người, không thêm da đắp thịt, đó chính là chủ nghĩa hiện
thực” [9,13].
Chủ nghĩa hiện thực hiểu theo nghĩa phương pháp sáng tác có nhiều cách
diễn đạt khác nhau: Chủ nghĩa hiện thực thời Phục hưng, chủ nghĩa hiện thực
thời Khai sáng, chủ nghĩa hiện thực trong thời phong kiến mạt kì ở phương
Đông. Nhưng chủ nghĩa hiện thực thế kỉ XIX ở Tây Âu đạt đến đỉnh cao nhất,
cho nên người ta gọi là chủ nghĩa hiện thực cổ điển, và vì cảm hứng chủ đạo

13
của nó là phê phán, cho nên theo ý kiến của M.Gorki, người ta thường gọi là
chủ nghĩa hiện thực phê phán. Cũng như chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng

mạn, chủ nghĩa tự nhiên… chủ nghĩa hiện thực phê phán còn có nghĩa là một
trào lưu văn học.
Chủ nghĩa hiện thực có ở Anh, ở Nga và cả ở phương Đông sau này, nhưng
hình thành một cách tiêu biểu nhất trong văn học Pháp thế kỉ XIX. Chủ nghĩa
hiện thực xuất hiện và nảy nở trong điều kiện chủ nghĩa tư bản chiếm địa vị
thống trị, chính quyền Pháp về tay giai cấp đại tư sản. Sau cuộc cách mạng
tháng bảy năm 1830 đồng tiền thống trị trong mọi lĩnh vực xã hội, với quyền lực
và sức mạnh tha hóa của nó, đồng thời phong trào công nhân bắt đầu lớn mạnh,
quan hệ xã hội và đấu tranh giai cấp đạt đến mức độ sâu sắc, gay gắt nhất, mâu
thuẫn chủ yếu nổi lên hàng đầu là mâu thuẫn giai cấp vô sản và giai cấp tư sản,
trong điều kiện ấy, người nghệ sĩ có khả năng khám phá bản chất của chế độ xã
hội sâu hơn, phản ánh thực tế hơn, đầy đủ hơn, toàn vẹn hơn.
Chủ nghĩa hiện thực phải chú trọng vào hiện thực. Bất kì loại hình sáng tác
văn học nào cũng phải chọn cho mình một góc độ nhất định để thể hiện. Chủ
nghĩa hiện thực đã chọn góc độ hiện thực thể hiện sự trải nghiệm của bản
thân. Ở đó, con người phải trung thành với hiện thực, tôn trọng hiện thực,
nhìn thẳng vào hiện thực và tái hiện hiện thực bằng cách xây dựng những
nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình, việc xây dựng nhân vật điển
hình trong hoàn cảnh điển hình đã giúp nhà văn tiếp cận với hiện thực xã hội
một cách dễ dàng hơn.
Trong việc miêu tả những tính cách điển hình, các nhà văn hiện thực luôn
cố gắng chăm bón từng chút tính hiện thực và miêu tả các nhân vật đó gắn một
hoàn cảnh lịch sử cụ thể trong sự phát triển phức tạp của xã hội. Chính hoàn
cảnh lịch sử xã hội lúc bấy giờ đã tác động mạnh mẽ đến những tính cách vốn có
của họ. Chẳng hạn như trong tác phẩm Lão Goriot ta thấy bi kịch của lão Goriot
là bi kịch của rất nhiều người trong xã hội tư bản Pháp ngày ấy. Đó là những
con người với những ước mong mù quáng về một xã hội thượng lưu phù phiếm,
những con người hiền lành và dễ bị lừa phỉnh sẽ bị xã hội tư bản vùi dập.
Balzac xây dựng thành công nhân vật của mình với những nét tính cách
hoàn toàn khác nhau. Nó tiêu biểu kiểu người trong xã hội mà Balzac nhìn thấy

và quan sát được. Thế nhưng điểm độc đáo của việc xây dựng nhân vật điển
hình trong những hoàn cảnh điển hình là tác giả “ném” cả những nhân vật ấy
vào một hoàn cảnh cụ thể, ném họ vào thế giới tư bản chủ nghĩa, thế giới mà
đồng tiền có tiếng nói mạnh mẽ và thống trị. Để từ đó, nhân vật dần dần bộc lộ
tính cách, thay đổi tính cách.

14
Balzac khi tổng kết sáng tác của mình ông đã nói “Xã hội Pháp tự viết ra
lịch sử của mình, tôi chỉ có thể là thư kí của nó. Biên chế những hành vi đạo đức
và thói quen xấu, thu thập những sự thực chủ yếu của phong tục, khắc họa tính
cách, chọn lựa sự kiện chủ yếu của xã hội, kết hợp đặc điểm của những người
cùng bản chất để tạo thành nhân vật điển hình. Như vậy, tôi cũng có thể viết ra
loại lịch sử mà ngay cả sử gia cũng không thể nghĩ ra để viết, tức là lịch sử
phong tục” [11,18].
Mặc dù cảm hứng chủ đạo của chủ nghĩa hiện thực thế kỉ XIX là phải lên
án tố cáo nhưng không phải là không có những nhân vật chính diện, qua đó bộc
lộ cảm hứng ca ngợi khẳng định của tác giả, tuy nhiên số lương nhân vật này
không được mô tả nhiều.
Với tất cả những điều trên, có thể nói rằng chủ nghĩa hiện thực phải gắn
liền với hiện thực và Balzac đã hoàn thành sứ mệnh lớn lao của mình, đã hoàn
thành xuất sắc vai trò là một thư kí trung thành của thời đại và điều đó đã được
khẳng định chắc chắn trong các tác phẩm của ông.
1.3. Giới thiệu vài nét về tiểu thuyết Lão Goriot
Lão Goriot tên tiếng Pháp là Le Père Goriot. Tiểu thuyết Lão Goriot là
một tiểu thuyết được nhà văn xếp vào Những cảnh đời tư, thuộc phần Khảo
luận phong tục của bộ tiểu thuyết đồ sộ Tấn trò đời. Tiểu thuyết được xuất
bản năm 1834, đánh dấu bước phát triển vượt bậc trong con đường nghệ thuật
tiểu thuyết của Balzac. Tác phẩm lấy bối cảnh Pari 1819, đề cập đến vấn đề
nóng bỏng của xã hội, sức mạnh của đồng tiền trong xã hội tư sản. Toàn bộ
xã hội Pháp thế kỉ XIX được nhà văn thu nhỏ trong tiểu thuyết này. Đồng

thời, tiểu thuyết Lão Goriot còn thể hiện rõ bộ mặt xấu xa của giới thượng
lưu, quý tộc xa hoa, trụy lạc.
Với Lão Goriot Balzac đã tập hợp tất cả mọi loại người, mọi giai tầng xã
hội với mọi thói hư tật xấu, mọi cảnh đời ngang trái. Đó là bộ mặt xã hội Pháp
lúc bấy giờ… Với một kết cấu hoàn chỉnh và đầy dụng ý, Balzac đã làm nổi bật
lên chủ đề và tư tưởng của tác phẩm một cách rõ nét nhất.
1.3.1. Kết cấu của tác phẩm
Một tác phẩm văn học, dù dung lượng lớn hay nhỏ thì cũng là một chỉnh
thể nghệ thuật. Trong chỉnh thể đó có nhiều bộ phận, nhiều yếu tố. Các bộ
phận, yếu tố được sắp xếp theo một trình tự nhất định, đó là kết cấu. Kết cấu là
yếu tố tất yếu của mọi tác phẩm, nó là toàn bộ tổ chức phức tạp và sinh động
của tác phẩm.

15
Ở Lão Goriot Balzac lựa chọn cho tác phẩm của mình một kết cấu hoàn
chỉnh và đầy dụng ý. Kết cấu bên ngoài của tiểu thuyết chia làm 4 phần:
Phần I: Nhà trọ bình dân
Phần II: Vào đời
Phần III: Kẻ đào tẩu
Phần IV: Cái chết của người cha
Cách phân chia giữa các phần có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Bốn phần
tương ứng với trình tự phát triển của tác phẩm. Tất cả các nhân vật đều xuất phát
từ “Nhà trọ bình dân”. Nơi đây xảy ra nhiều sự việc, nhiều vấn đề. Nó là nơi
nung nấu ý chí và tham vọng của chàng sinh viên để bước “Vào đời”. Cũng
từ “Quán trọ bình dân” đó phát hiện ra một “Kẻ đào tẩu”, tên tù khổ sai vượt
ngục và ẩn trốn với bộ dạng và cái tên hoàn toàn khác. Không chỉ có vậy quán
trọ bình dân này là nơi diễn ra cảnh thương tâm nhất trên đời, một thảm kịch
khiến bao người phải rơi lệ “Cái chết của người cha”, một cái chết tủi hờn, cô
đơn của lão phó mì Goriot.
Bên cạnh đó, ở kết cấu bên trong (kết cấu hình tượng), nhân vật Vautrin và

lão Goriot được sắp xếp bên cạnh Rastignac để giúp nhân vật này thể hiện rõ
tính cách và sự biến đổi của mình. Nếu Vatrin dần dần đẩy Rastignac cuốn
sâu hơn và xã hội đồng tiền thì lão Goriot lại khiến Rastignac phải đồng cảm,
xót thương và nhỏ những giọt nước mắt tiễn đưa, dù cho đó là giọt nước mắt
cuối cùng.
Ngoài ra, cách dẫn dắt và cấu tứ tác phẩm của Balzac cũng rất chặt chẽ và
hợp lý. Tác giả để cho mọi người tò mò và hiểu lầm về lão Goriot rồi từ từ gỡ
từng nút thắt để nhân vật hiện ra trọn vẹn.
Cách kết cấu chặt chẽ và hợp lý này thể hiện sự tỉ mỉ và cẩn trọng của tác
giả, đồng thời, nó cũng phù hợp của tiểu thuyết hiện thực phê phán.
Thông qua việc xây dựng kết cấu, Balzac làm bật rõ chủ đề và tư tưởng tác
phẩm. Và không chỉ riêng ở tiểu thuyết “Lão Goriot” mà toàn bộ tiểu
thuyết “Tấn trò đời”, mỗi tác phẩm là một kết cấu độc đáo mang đầy sáng tạo
của Balzac.
1.3.2. Chủ đề, tư tưởng của tác phẩm
Chủ đề là vấn đề chủ yếu, trung tâm, là phương diện chính yếu của đề tài.
Nói cách khác, chủ đề là những vấn đề được nhà văn tập trung soi rọi, tô đậm,
nêu lên trong tác phẩm mà nhà văn cho là quan trọng nhất.

16
Trong Lão Goriot, Balzac đã chỉ ra hai chủ đề nổi bật là đồng tiền và tham
vọng cá nhân. Với tài năng của mình, Balzac đã phơi bày chân thực - thực trạng
xã hội Pháp thế kỉ XIX, ông nhìn thấy sự biến chất của con người trong xã hội
ấy, và sức mạnh của đồng tiền, sức mạnh của địa vị sẽ xóa nhòa dần những giá
trị nhân văn cao quý trong con người.
Thông qua các nhân vật với những nét tính cách khác nhau, tác giả muốn
mọi người nhìn thẳng vào thực trạng xã hội, nhìn thằng vào cuộc sống để hiểu
rõ, hiểu sâu sắc bản chất của xã hội ấy. Chính Balzac cũng đã từng khẳng định:"
Xã hội đã tự tách ra hoặc xích lại gần hơn với những quy tắc vĩnh cửu” và với
suy nghĩ như vậy thì “cái chân thực, cái đẹp tiểu thuyết phải là một thế giới tốt

lành hơn”. Chính vì vậy, bên cạnh việc xây dựng các nhân vật phản diện,
Balzac vẫn để cho các nhân vật chính diện xuất hiện với những nét tính cách,
phẩm chất tốt đep.
Như vậy, thế giới nghệ thuật trong tác phẩm không đơn thuần là phản ánh
cái thiện, cái ác trong xã hội, mà điều Balzac mong mỏi chính là cải tạo xã hội
ngày càng tốt đẹp hơn, với lí tưởng như vậy, Balzac đã sáng tạo thành công bộ
Tấn trò đời đồ sộ với nhiều tác phẩm, trong đó Lão Goriot là một trong những
tiểu thuyết thành công nhất của Honorè de Balzac. Với ngòi bút hiện thực sắc
sảo, Balzac đã trở thành một trong những đại diện xuất sắc nhất của tiểu thuyết
hiện thực phê phán.

Tiểu kết:
Balzac xứng đáng là bậc thầy của tiểu thuyết hiện thực phê phán, bằng cái
nhìn tinh tế và sắc bén nhà văn đã tập trung khai thác hai chủ đề lớn là đồng tiền
và tham vọng cá nhân trong Lão Goriot và phản ánh được một cách chân thực,
sinh động nhất hiện thực xã hội Pháp lúc bấy giờ. Tác phẩm của ông có nhiều
tuyến nhân vật, mỗi nhân vật một cảnh ngộ, một số phận, một tính cách riêng
Tất cả đã góp phần tạo nên tính sinh động, hấp dẫn cho Lão Goriot, bởi vì bất cứ
một tác phẩm văn học nào cũng đều có nhân vật, nhân vật là phương tiện cơ bản
để nhà văn khái quát hiện thực đời sống một cách hình tượng. Bằng việc nắm
bắt những vấn đề lí luận về nhân vật, tính cách nhân vật, nghệ thuật xây dựng
tính cách nhân vật… Sẽ giúp chúng ta tìm hiểu rõ hơn về lão Goriot.

17
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM TÍNH CÁCH NHÂN VẬT GORIOT TRONG
TÁC PHẨM LÃO GORIOT

2.1. Đặc điểm tích cực
Với tài năng của mình, Balzac đã tạo ra một lão Goriot như một nhân vật
rất “sống” và rất “người”. Đến với quán trọ Vauquer, lão Goriot mang theo quá

khứ bí mật, chẳng một ai trong quán trọ biết rõ về quá khứ và cuộc đời trước kia
của ông. Họ chỉ biết lão là một thương gia mì sợi giàu có và hiện tại đang nghỉ
việc kinh doanh. Khi nghiên cứu, tìm hiểu tác phẩm chúng ta nhận thấy lão
Goriot không chỉ nổi bật với một số tính cách tích cực như: thương yêu con vô
bờ bến, luôn thủy chung, hiền lành, vị tha, chăm chỉ làm ăn… mà còn mang
những tính cách tiêu cực như: quan niệm sai lầm về hạnh phúc và tham vọng cá
nhân quá cao.
2.1.1. Tình yêu thương con và lòng chung thủy
Từ xưa đến nay, cha mẹ vẫn luôn là những người vĩ đại nhất, hi sinh
nhiều nhất cho các con của mình. Lão Goriot cũng vậy, lão là một người cha
hết mực yêu thương con, lão luôn luôn tâm niệm: “Làm cha phải luôn luôn
cho mãi”, và với suy nghĩ như vậy, lão Goriot đã hi sinh cả cuộc đời mình
cho các con, cho tới tận khi nhắm mắt, tình yêu đó trong trái tim người cha
vẫn không hề thay đổi.
Tình yêu con của lão Gorito có lẽ không một nhân vật nào trong các tác
phẩm văn học thời đó sánh được. “Ông bố này đã cho tất cả. Trong hai mươi
năm, ông dành trọn tình thương của một người mẹ, tình yêu của một người cha
cho các con của mình” [18,104]. Lão Goriot đặt các con gái của mình vào hàng
thiên thần, “lão yêu cả những cái xấu mà các cô con gái làm với lão”. Lão cho
các con nhiều hơn nhu cầu của chúng, dạy dỗ chúng như những bà hoàng, cốt
làm sao để cho chúng có thể trở thành những phu nhân cao quý. Vì yêu thương
con, muốn bù đắp cho các con nên lão Goriot luôn đáp ứng mọi yêu cầu của con,
cho dù những đòi hỏi đó tốn kém thế nào cũng chẳng bao giờ ông từ chối, khi
mười lăm tuổi chúng đã có xe riêng, có kẻ hầu người hạ đi cùng… Cưng chiều
chúng như vậy nhưng lão Goriot chỉ mong được bù đắp lại “bằng những cử chỉ
âu yếm nhỏ nhoi của đứa con dành cho cha mà thôi”. Lão yêu con tới mức gần
như tôn thờ chúng, trở thành nô lệ của chúng, lão nói: “Ta yêu chúng đến nỗi đã
quay trở lại như một tay mê cờ bạc. Những đứa con của ta, đó là những sai sot
của ta nhưng trên tất cả chúng là bà chủ của ta” [18,362]. Và “giá chúng đòi

18
móc mắt ta thì ta cũng sẽ bảo: Các con cứ việc móc nó ra”… Hơn thế nữa, lão
mang tình yêu con của mình ra so với tình yêu của Chúa đối với thế gian. “ Tôi
yêu các con gái tôi còn nhiều hơn Chúa yêu vạn vật, bởi vạn vật không đẹp như
Chúa mà các con gái tôi thì lại đẹp hơn tôi” [18,178].
Một mình nơi quán trọ, lão Goriot luôn mong được gặp các con, mong
được các con tới thăm. Mỗi lần hai cô con gái yêu quí đến với ông không phải vì
chúng nhớ thương bố, muốn gặp bố mà là vì chuyện tiền bạc hoặc là vì chuyện
gia đình chúng. Nhưng không sao, bất kể là vì cái gì đối với lão điều đó vẫn tốt,
lão vẫn được gặp chúng. Lúc nào Anastasie và Delphine cũng than vãn, kể lể
này nọ, rồi khóc lóc kêu than. Điều đó làm lão Goriot buồn phiền đến sinh bệnh
và cuối cùng là cái chết thương tâm. Một thương gia giàu có với số tiền lợi tức
lên đến tám nghìn franc mỗi năm thì khách sạn hạng sang nơi Paris là không
thiếu. Nhưng lão Goriot lại chọn quán trọ Vauquer, nơi tồi tàn bẩn thỉu và hẻo
lánh. Thật ra quán trọ càng hẻo lánh lão Goriot càng thích. Đó không phải là cái
sở thích quái gở mà đó là vì con, lão sợ rằng mình sẽ làm cho con buồn, sợ các
con phải xấu hổ vì người cha của chúng. Cho tới khi lão sắp chết, vẫn cứ lo lắng
cho các con:“Con bé Delphine đáng yêu, nếu ta chết, ta sẽ gây cho nó một nỗi
đau buồn như thế nào” [18,357], và đó là tất cả tấm lòng của người cha.
Tuy yêu con tha thiết nhưng đến lúc hấp hối trên giường bệnh, đợi mãi mà
không thấy chúng đến, lão Goriot mới hoài nghi rồi dần dần thấu hiểu bản chất
thực của những cô con gái. Nhưng ngay cả lúc ấy bản năng của người cha lại
trỗi dậy, lão lại tìm cách bào chữa cho sai lầm của chúng. Cứ thế, nội tâm lão bị
giằng xé giữa nhiều tình cảm trái ngược, và cuối cùng lão kết luận: “các con gái
tôi; chúng là những tình nhân của tôi, tóm lại, là tất cả”, “ta sẽ chúc phúc cho
các con ta… chúc phúc…” [18,368].Vậy là, ngay trong những giây phút cuối
cùng tình yêu thương các con vẫn tràn ngập trong tâm trí lão, đó là tình phụ tử
thiêng liêng và cao quý mà người cha vĩ đại đó đã dành cho các con của mình.
Vì yêu thương con nên lão Goriot luôn tự hào về các cô con gái của mình,
khi bà Vauquer muốn ám chỉ đến cuộc viếng thăm của cô gái tới quán trọ thăm

lão: “Thật là! Ông có con mắt tinh đời đấy, cô ta thật xinh đẹp. Lão Goriot đã
vô cùng hãnh diện, lão đáp:
- Đó là con gái tôi” [18,38]. Những cuộc viếng thăm sau đó của các cô con
gái khiến các khách trọ trong quán bàn tán “ông ta có hai con”, “ông ta có ba
con”, “ông ta có bốn con”. Tình yêu của người cha đã cho lão Goriot sức mạnh,
lão thường hay nghe ngóng tin tức về các con. “Bộ mặt của lão sáng bừng bừng
như ánh dương rạng rỡ khi nghe cậu sinh viên nói” [18,61]. Lão vui khi thấy

19
người ta nói các con gái của lão đã đi chơi rất vui vẻ và rất xinh đẹp, với lão, thế
là đủ, chỉ cần được nghe giọng chúng nói, biết là chúng ở đấy, nhìn chúng đi lại,
“chỉ chừng ấy đủ cho tôi vô cùng vui sướng”. Bấy nhiêu thôi cũng mang lại
hạnh phúc cho lão Goriot.
Lão Goriot không muốn làm cho các con phải xấu hổ vì mình, nên lão
chỉ đứng từ xa, lặng lẽ quan sát và dõi theo các con. Ở quán trọ, lão Goriot
có thói quen rất kì lạ làm mọi người phải thắc mắc. Ông lão thường ra ngoài
rất sớm và trở về đúng buổi cơm trưa. Vậy khoảng thời gian đó lão làm gì?
Chỉ có lão mới biết. Có phải lão Goriot đang mưu đồ làm việc gì đây? Những
thời gian đó lão “bí mật” theo sau cô con gái. Lão gặp con mà không dám gọi,
không dám đến gần chỉ biết đứng từ xa dõi mắt theo từng bước chân con.
Nhìn thấy các con gái xinh đẹp lộng lẫy và mạnh khỏe, bấy nhiêu là lão đủ
vui. Và nếu chạm mặt nhau trên đường thì cô nàng chỉ dành cho lão một nụ
cười thắm thiết. Có lần lão Goriot đã tâm sự với Rastignac bằng giọng điệu vô
cùng vui sướng: “Ta luôn được nhìn thấy chúng lộng lẫy trong những bộ váy áo
sang trọng, được bước lên vết chân của chúng ở trên đường, được chia sẻ niềm
vui của chúng! Rồi cuối cùng, như buổi sang nay, ta đã theo Delphine đi khắp
mọi nơi, ta đã vào các cửa hiệu sang trọng cùng với nó. Rồi ta lại đưa nó về
nhà” [18,236]. Các con của lão không bao giờ có thể hiểu được rằng, vì yêu
thương chúng, nên lão mới làm như vậy,
Lão Goriot đã hi sinh tất cả cho các con, lão luôn mong các con được sung

sướng và hạnh phúc, lão nói: “Nếu chúng vui vẻ, nếu chúng hạnh phúc, ăn mặc
đẹp đẽ, nếu chúng chạy trên thảm, tôi có thể đắp bất cứ loại chăn nào và ngủ ở
bất cứ nơi đâu! Tôi không lạnh nếu chúng đang ấm, tôi không bao giờ ưu tư nếu
chúng vui cười. Tôi sẽ chỉ buồn nỗi buồn của chúng thôi” [18,17]. Để cho các
con được vui, lão có thể đánh đổi tất cả: “Tôi có thể bán Đức Chúa và các thánh
thần để cho các con của tôi không phải rơi nước mắt” [18,204]. Lão Goriot đã
cho các con quá nhiều, bao nhiêu của cải, lão chia cho hết các con mà không hề
tính toán gì, lão chỉ để cho mình một phần nhỏ…
Bà tử tước Restaud đã nói về lão Goriot: “- Phải, cha của chúng, người
cha, một người cha, bà tử tước lại nói, một người cha tốt đã cho chúng cuộc
sống, đã cho mỗi đứa năm hoặc sáu trăm nghìn franc của hồi môn để tạo hạnh
phúc khi mà gả chồng cho chúng, và chỉ giữ lại cho mình từ tám đến mười nghìn
franc lợi tức. Ông tin rằng những đứa con của mình sẽ vẫn là những đứa con
mình như hồi nào, và ông đã tạo ra hai gia đình, hai căn nhà nơi mà ông được
tôn thờ, được nuông chiều, được chăm lo” [18,101]. Goriot đáng thương và tội

20
nghiệp đến quán trọ Vauquer với những kỉ vật mà người vợ quá cố để lại cùng
với biết bao kỉ niệm của những ngày tháng vui vẻ bên các con với hi vọng mình
đã làm đúng, các con lão từ đây sẽ sống thật hạnh phúc và giàu có.
Nhưng trớ trêu thay khi bước vào cuộc sống quyền quý, các con lão vội
quên ngay cha mình. “Khi lão nhận thấy các con lão phải xấu hổ vì mình; ông
lão nhận thấy rằng mình đã gây nguy hại cho các cậu con rể của mình mà các
cô con gái của ông thì yêu thương chồng chúng. Vì vậy, cần phải hy sinh. Ông
lão đã hy sinh, bởi vì ông lão là bố: ông lão đã tự loại trừ chính mình. Nhìn các
cô con gái hài lòng, ông lão hiểu ông lão làm thế là đúng” [18,10]. Và rồi, cuối
cùng thứ mà lão Goriot nhận lại được chỉ là nỗi đau mà thôi: “Chỉ trong hai
năm, những đứa con của ông ta đã đuổi ông ta ra khỏi cuộc đời chúng như một
người khốn khổ…” [18,10]. Thật đau đớn và xót xa biết nhường nào, người cha
ấy cả cuộc đời đã hi sinh tất cả cho các con, vậy mà các con, chỉ mong tới một

ngày, sau khi đã có được gia tài rồi, đã đuổi cha già đi: “rồi một ngày ông cụ
cho đi tất cả cơ nghiệp của mình. Quả chanh đã bị vắt kiệt, rồi chính các cô con
gái lại mang miếng chanh ấy vứt bỏ ở góc đường đi” [18,104].
Trong suốt thời gian dài, chính xác là cả đời, lão Goriot dành tất cả cho họ.
Từ một phú thương lừng lẫy biến thành một lão già kiết xác “Lão nằm trên chiếc
giường cũ kỹ chỉ có một tấm chăn mỏng và một tấm đệm được làm với những
mảnh vải giống như cắt từ những chiếc áo dài cũ của bà Vauquer. Cửa sổ thì
ẩm ướt và đầy bụi bặm” [18,175]. Thậm chí nơi ở ông lão tồi tàn đến nỗi “kẻ ở
đợ trong quán của bà Vauquer chắc còn được bố trí khá hơn là tình cảnh của
lão Goriot”. Lão Gioriot nghèo khốn là bởi vì mỗi lần hai cô con gái yêu đến
thăm là những thứ quý giá cũng không cánh mà bay mất. Kể cả kỉ vật người vợ
thân yêu, thứ mà ông thà chết đói chứ không bán.
Cứ mỗi lần Anastasie và Delphine đến, lão Goriot vừa vui lại vừa buồn.
Vui vì được gặp chúng, được ôm chúng vào lòng. Lão buồn vì cuộc sống của
chúng không hạnh phúc như lão tưởng. Có thể nói, lão Goriot ngày càng nghèo
về vật chất lẫn suy kiệt tinh thần và sức khỏe. Sự thay đổi đó đã diễn ra một
cách nhanh chóng.
Năm thứ nhất và đầu năm thứ hai: Lão Goriot ở trong căn phòng tốt nhất
của quán trọ Vauquer, mọi người gọi là “ông Goriot” với sự ngưỡng mộ. Lão
ăn tối ở ngoài phố, mỗi ngày lão mặc một bộ gi-lê… nhưng sau đó lão đã giảm
xuống ăn tối hai lần trong một tháng ở ngoài, và cuối cùng lão ăn tối đều đều ở
quán trọ.