Tiểu luận hành chính trong đào tạo nghiệp vụ luật sư

Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
CHƯƠNG I
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH

1.1 Khái niệm về khiếu nại hành chính
Việt Nam đang trong công cuộc xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa, đang có những
bước phát triển nhất định về mọi mặt. Như chúng ta đã biết, Đảng và Nhà nước ta, với
đường lối và bằng nhiều chính sách cụ thể đã và đang cố gắng xây dựng, củng cố và phát
triển sự làm chủ đất nước của người dân, không ngừng tạo điều kiện để nhân dân tham
gia vào hoạt động quản lý nhà nước, quản lý xã hội.
Tạo điều kiện để người dân thực hiện quyền khiếu nại của công dân chính là một
trong những biểu hiện cụ thể của dân chủ trực tiếp của người dân tham gia vào hoạt động
hành chính. Bởi vì, bằng việc thực hiện quyền khiếu nại của mình, nhân dân đã trực tiếp
giám sát và tham gia trực tiếp vào hoạt động của bộ máy nhà nước.
Công dân có thể thực hiện quyền khiếu nại của mình bằng nhiều cách khác nhau,
có thể là theo phương thức trực tiếp đến cơ quan, tổ chức để trình bày ý kiến, nguyện
vọng hoặc gián tiếp qua cách gửi thơ, đơn từ qua bưu điện. Việc tạo mọi điều kiện thuận
lợi để công dân thực hiện quyền khiếu nại chính là định hướng dư luận xã hội vào mục
đích vì sự công bằng của xả hội, sự nghiêm minh của pháp luật.
Vậy khiếu nại hành chính là gì? Như chúng ta đã biết, khiếu nại hành chính hay
còn gọi là khiếu nại theo quy định của luật Khiếu nại năm 2011 là việc công dân, cơ
quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do luật này quy định, đề nghị cơ quan,
tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính
của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính
nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định
hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích của mình.
Như vậy khiếu nại hành chính là việc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu nại đến
các cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc
quyết định kỷ luật cán bộ, công chức mà họ cho là trái pháp luật xâm phạm quyền, lợi
ích của mình. Có thể nói rằng, quyền khiếu nại của công dân là một khái niệm pháp lý
thể hiện qua việc công dân có thể tự định đoạt đưa khiếu nại đến cơ quan nhà nước có

thẩm quyền.Và đến lượt mình, các cơ quan đó phải có trách nhiệm nghiên cứu, giải
Học viên: Trần Hoàng Phong 1
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
quyết các kiến nghị, khiếu nại tuân theo một trình tự và thời hạn luật định. Như vậy,
quyền khiếu nại xuất hiện trong mối liên hệ liên quan đến chức năng quản lý nhà nước.
1.2 Đặc điểm, tính chất và mục đích của việc thực hiện khiếu nại hành chính
Công dân thực hiện quyền khiếu nại hành chính của mình bằng việc đề nghị cơ
quan có thẩm quyền xem xét một vấn đề mà mình không đồng ý, cho là trái pháp luật
hay không hợp lý. Nói một cách đơn giản hơn, khiếu nại hành chính là đề nghị xét lại
một sự việc hoặc một quyết định mà mình không đồng ý. Qua đây, chúng ta thấy rõ một
điều là: công dân thực hiện quyền khiếu nại thường xuất phát từ nhận thức chủ quan. Bởi
vì sự “không đồng ý” của công dân trước một việc làm hay một quyết định của cơ quan
nhà nước cơ sở để công dân sử dụng quyền khiếu nại đối với cơ quan hành chính đó. Do
đó, quyền khiếu nại hành chính của công dân cần được nhìn nhận nhận như một phương
tiện hữu hiệu để công dân tự bảo vệ mình trước các cơ quan hành chính nhà nước.
Xuất phát từ đặc điểm tâm lý của người thực hiện quyền khiếu nại là mong muốn
được cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết sự việc theo ý nguyện của mình một cách
nhanh chóng, từ đó chủ thể của quyền khiếu nại đã cố gắng chứng minh sự vi phạm của
phía có việc làm, quyết định sai trái – theo nhận thức chủ quan của họ. Chính vì thế, quá
trình công dân thực hiện quyền khiếu nại là quá trình cung cấp tài liệu, chứng cứ về sự vi
phạm lợi ích của chủ thể của quyền khiếu nại. Và đến lượt mình, các cơ quan, cấp có
thẩm quyền giải quyết khiếu nại, một mặt sử dụng tài liệu, chứng cứ tiếp nhận từ chủ thể
của quyền khiếu nại, mặt khác thu thập tài liệu, chứng cứ từ những nguồn khác nhau để
làm cơ sở cho việc giải quyết khiếu nại một cách khách quan, chính xác.
Chứng cứ trong khiếu nại hành chính hiểu theo một nghĩa hạn chế thì nó đóng vai
trò rất quan trọng nếu không muốn nói là yếu tố quyết định đối với hiệu quả xét, giải
quyết khiếu nại hành chính. Từ đây vấn đề đặt ra là trong khi giải quyết khiếu nại hành
chính, việc thu thập tài liệu, chứng cứ một cách đầy đủ được coi như là biện pháp hàng
đầu để bảo đảm tính khách quan, đúng đắn trong giải quyết khiếu nại hành chính.
Ở khía cạnh khác, từ thực tiễn của việc giải quyết khiếu nại hành chính, chúng ta

thấy rằng: trong khi thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân, trừ một số ít
trường hợp có biểu hiện tiêu cực, còn tuyệt đại đa số đã phản ánh một cách chính xác,
đầy đủ những vi phạm của cơ quan quản lý giúp cho các cơ quan, các cấp có thẩm quyền
giải quyết khiếu nại có biện pháp tích cực trong việc ngăn chặn, hạn chế đến mức thấp
nhất hậu quả do những vi phạm đó gây ra đối với công dân và xã hội. Trong mối liên hệ
Học viên: Trần Hoàng Phong 2
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
đó, có thể nói rằng, hoạt động khiếu nại hành chính giúp cả hai phía luôn luôn là hoạt
động mang tính phòng ngừa tích cực. Chính đặc điểm này đã làm cho hoạt động khiếu
nại có nội dung nhân đạo.
Như chúng ta đã thấy, hoạt động khiếu nại hành chính của công dân đóng một vai
trò rất quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích hợp pháp của công dân trước các cơ quan nhà
nước có thẩm quyền. Chính vì thế, mọi hành vi vi phạm đến các quyền của công dân, hay
bất cứ hành vi nào trái với chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đều có thể dẫn
đến sự khiếu nại của công dân. Hành vi khiếu nại của công dân có mối liên hệ trực tiếp
với trình độ nhận thức của chủ thể. Và không ít trường hợp, hành vi khiếu nại hành chính
còn chịu ảnh hưởng trực tiếp của tính vụ lợi của chủ thể khiếu nại. Chính vì thế, trong
khi giải quyết khiếu nại hành chính, các cơ quan có thẩm quyền cần có sự phân loại tính
chất của các đơn khiếu nại làm cơ sở cho việc giải quyết được nhanh chóng và đúng đắn.
Mặt khác, chúng ta cũng thấy rằng, sự tồn tại với tư cách là quyền chủ thể và việc
công dân thực hiện quyền khiếu nại hành chính của mình đồng thời làm nảy sinh nghĩa
vụ tương đối với các cơ quan, tổ chức nhà nước hữu quan. Do vậy, tính hiện thực, mức
độ bảo đảm thực thi quyền khiếu nại của công dân tuỳ thuộc rất nhiều vào khả năng
nghiên cứu giải quyết thực tế những vấn đề nảy sinh từ khiếu nại. Xuất phát từ đây, một
vấn đề đặt ra là hiệu quả xem xét, giải quyết khiếu nại hành chính của công dân phải đặt
trong mối liên hệ với một cơ chế bắt buộc, hợp lý và hữu hiệu. Chừng nào chưa giải
quyết được vấn đề đó thì công tác xét, giải quyết khiếu nại của công dân khó tránh khỏi
sự trì trệ, tắc trách, kém hiệu quả, xâm phạm đến quyền khiếu nại hành chính của nhân
dân.
Công dân thực hiện quyền khiếu nại hành chính trước hết là nhằm mục đích bảo

vệ lợi ích của mình, của Nhà nước và của xã hội khỏi bị xâm hại bởi những việc làm,
những quyết định chính sách, trái pháp luật của các cơ quan quản lý mang quyền lực nhà
nước. Điều đó cũng có nghĩa rằng, bằng việc thực hiện quyền khiếu nại hành chính của
mình, công dân đã tham gia một cách trực tiếp và thiết thực vào công tác quản lý nhà
nước, quản lý xã hội.
Đến lượt mình, các cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết các khiếu nại hành
chính của quần chúng trước hết là nhằm bảo về lợi ích chính đáng của công dân, bằng
cách đó, trực tiếp góp phần quan trọng vào việc xây dựng và củng cố lòng tin của quần
chúng đối với Đảng, đối với Nhà nước, đối với chế độ. Điều đó, càng trở nên có ý nghĩa
Học viên: Trần Hoàng Phong 3
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
khi mà chủ nghĩa xã hội đang trải quan thời kỳ đầy biến động phức tạp, khi mà chúng
đang cố gắng thiết lập một trật tự xã hội theo đường lối đổi mới của Đảng. Chính vì vậy
đòi hỏi phải có nỗ lực từ cả hai phía để bảo đảm tính khách quan, kịp thời và có hiệu quả
trong việc thực hiện quyền khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại khiếu nại hành
chính.
1.3 Nội dung của hoạt động khiếu nại hành chính
Hoạt động khiếu nại hành chính được thực hiện bởi chủ thể của quyền khiếu nại
hành chính và cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính.
Một hoạt động khiếu nại hành chính bao giờ cũng bắt đầu bằng việc thực hiện
quyền khiếu nại hành chính của chủ thể khiếu nại và sau đó được kết thúc bởi sự kết
luận, giải quyết khiếu nại đó của cơ quan, cấp có thẩm quyền. Do đó, nghiên cứu nội
dung của hoạt động khiếu nại hành chính chính là nghiên cứu nội dung hoạt động từ hai
phía đó.
* Chủ thể của quyền khiếu nại hành chính:
Chủ thể của quyền khiếu nại hành chính được xác định ở đây là bao gồm tất cả
công dân Việt Nam có đủ năng lực hành vi và công dân nước ngoài đang sống, làm việc
tại Việt Nam trong trường hợp quyền của họ đã được pháp luật Việt Nam xác định là bị
vi phạm.
Đối với chủ thể của quyền khiếu nại hành chính: nội dung khiếu nại gắn liền với

việc bảo về lợi ích của chính mình hay của một nhóm người; một tổ chức hoặc có liên
quan đến lợi ích của toàn xã hội.
Trước hết, chủ thể của quyền khiếu nại hành chính sử dụng quyền khiếu nại của
mình để phản ánh những thông tin nhất định đến cá nhân, cơ quan có thẩm quyền giải
quyết khiếu nại với hình thức như đơn khiếu nại, đơn yêu cầu xem xét, đơn kêu cứu,…
tuỳ theo mức độ sự việc dưới các hình thức khác nhau: bằng văn bản, bằng sự trực tiếp
gặp cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết để trình bày.
Đối với những trường hợp quyền lợi của chủ thể của quyền khiếu nại hành chính
có khả năng bị xâm phạm bởi một việc làm, một quyết định của cơ quan, tổ chức nào đó,
chủ thể của quyền khiếu nại thông báo về nội dung, khả năng thực tế của sự xâm phạm
và đề nghị cơ quan, tổ chức… đó khắc phục, thay đổi quyết định để tránh hậu quả xảy ra.
Trong trường hợp này, chủ thể của quyền khiếu naị hành chính dựa vào các văn bản của
pháp luật liên quan để làm căn cứ so sánh, đối chiếu với việc làm, quyết định của cơ
Học viên: Trần Hoàng Phong 4
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
quan, tổ chức…, đồng thời đưa ra các tài liệu, chứng cứ khác để chứng minh cho khả
năng xâm phạm đến quyền lợi của mình và đưa ra những đề nghị cụ thể để ngăn chặn
hay chứng minh rằng các quyết định đó đã làm ảnh hưởng, thiệt hại đến mình như thế
nào để làm căn cứ yêu cầu bồi thường.
Đối với trường hợp quyền lợi của mình thực tế đã bị xâm phạm thì chủ thể của
quyền khiếu nại sử dụng hình thức phản kháng để yêu cầu cơ quan, tổ chức có việc làm,
quyết định…vi phạm phải có biện pháp khắc phục hậu quả, khôi phục quyền lợi cho
mình. Trong trường hợp này, chủ thể của quyền khiếu nại phải đưa ra được các nội dung
cơ bản như: cơ sở pháp lý để xác định sự vi phạm; mức độ thiệt hại - hậu quả; hình thức
và biện pháp phục hồi quyền lợi để chứng minh cho yêu cầu của mình.
Về bình diện của hoạt động khiếu nại hành chính: Hoạt động khiếu nại hành chính
được diễn ra trên trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội. Có thể nói
rằng, trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội và trong mọi hoạt động của các cơ quan
nhà nước đều tiềm ẩn khả năng hoạt động khiếu nại. Thưc tế đó đặt ra cho các cơ quan
nhà nước cho cả từng công dân phải tuân thủ pháp luật nghiêm chỉnh.

* Cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính.
Hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan nhà nước, các cấp có
thẩm quyền diễn ra dưới nhiều hình thức và nội dung khác nhau. Nhưng có thể nêu lên
một cách một cách tổng quát như sau:
Các cơ quan, các cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính sẽ nghiên
cứu hồ sơ, tài liệu do chủ thể có quyền khiếu nại gửi đến và trên cơ sở đó, đối chiếu với
hành vi hay quyết định của cơ quan hành chính để vận dụng theo văn bản pháp luật để
giải quyết vụ việc.
Các cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính trực tiếp gặp chủ
thể có quyền khiếu nại để thu thập, bổ sung, xác minh, thẩm tra tài liệu để làm cơ sở đưa
ra kết luận và biện pháp giải quyết.
Trong khi giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan, cấp có thẩm quyền có thể bác
bỏ những yêu cầu của chủ thể có quyền khiếu nại nếu hoạt động khiếu nại của họ không
đúng và phải trả lời bằng hình thức Quyết định theo quy định tại Luật khiếu nại năm
2011. Trong trường hợp hoạt động khiếu nại hành chính của chủ thể có quyền khiếu nại
là đúng thì cơ quan, cấp có thẩm quyền yêu cầu phía bị khiếu nại thực hiện các hình
thức, biện pháp để khắc phục hậu quả và phục hồi quyền lợi cho chủ thể của quyền khiếu
Học viên: Trần Hoàng Phong 5
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
nại trên cơ sở quy định của pháp luật. Mặt khác trong trường hợp cần thiết và nghiêm
trọng, cơ quan, cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đề nghị lên cấp trên hay cơ quan
chức năng giải quyết theo đúng quy định của pháp luật.
Hoạt động của cơ quan, các cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính
chủ yếu dựa trên các quan hệ pháp luật nảy sinh giữa công dân với các cơ quan nhà
nước, giữa công dân với các tổ chức kinh tế, các tổ chức xã hội. Bằng hoạt động của
mình, các cơ quan, các cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đã làm cho việc vi phạm
pháp luật của cơ quan nhà nước được hạn chế và hoạt động đó được tiến hành dựa trên
các quy định của pháp luật.
Học viên: Trần Hoàng Phong 6
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính

CHƯƠNG II
LUẬT SƯ THAM GIA TRONG KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH

Từ khi ra đời đến nay, tuy còn non trẻ so với nhiều nước trong khu vực và trên thế
giới, nhưng luật sư Việt Nam luôn đồng hành cùng đất nước, góp phần vào sự nghiệp
đấu tranh giành độc lập dân tộc và bảo vệ đất nước. Cùng với sự phát triển chung của xã
hội, đội ngũ luật sư Việt Nam cũng không ngừng lớn mạnh, đáp ứng ngày càng tốt hơn
yêu cầu của đất nước trên nhiều phương diện như: tham gia xây dựng, hoàn thiện pháp
luật; tư vấn, thông tin, giải thích, hướng dẫn pháp luật, qua đó nâng cao năng lực và ý
thức xã hội, ý thức pháp luật của người dân. Đặc biệt, luật sư Việt Nam đã có những
đóng góp quan trọng trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bị can, bị cáo và
các đương sự trước toà trong các vụ án hình sự, dân sự, hành chính…
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, so với các lĩnh vực như hình sự và dân sự
thì vai trò của luật sư trong lĩnh vực khiếu nại hành chính vẫn còn mờ nhạt, chưa tương
xứng với xứ mệnh của luật sư và chưa đáp ứng được các yêu cầu hiện tại của xã hội. Do
đó việc tạo điều kiện thuận lợi cũng như tìm ra giải pháp để luật sư thuận lợi trong hoạt
động khiếu nại hành chính là cần thiết nhằm góp phần thực hiện tốt hơn quyền của công
dân đối với hoạt động khiếu nại hành chính. Vì tầm ảnh hưởng của luật sư đối với hoạt
động khiếu nại hành chính và cũng để nhằm giải quyết vấn đề làm sao để luật sư ngày
tham gia càng nhiều vào các vụ việc khiếu nại hành chính. Người viết sẽ tiến hành phân
tích vai trò của luật sư trong vụ khiếu nại hành chính, những vướng mắc hiện nay của
luật sư trong việc tham gia khiếu nại hành chính cũng như giải pháp để khắc phục khuyết
điểm này.
2.1 Hoạt động và vai trò của luật sư trong khiếu nại hành chính
a. Hoạt động của Luật sư trong khiếu nại hành chính
Luật khiếu nại năm 2011 quy định người khiếu nại được nhờ luật sư giúp đỡ về
pháp luật trong quá trình khiếu nại và khẳng định rõ vai trò của luật sư vào quá trình giải
quyết khiếu nại cụ thể tại khoản b điều 12 Luật khiếu nại năm 2011 quy định người
khiếu nại có quyền nhờ luật sư tư vấn về pháp luật hoặc ủy quyền cho luật sư khiếu nại
để bảo vệ, quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nghị định số 136/2006/NĐ ngày

14/11/2006 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật
Học viên: Trần Hoàng Phong 7
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
khiếu nại, tố cáo đã quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ của luật sư khi tham gia giải
quyết khiếu nại. Khi giúp đỡ người khiếu nại về pháp luật, luật sư có các quyền:
a) Giúp người khiếu nại viết đơn khiếu nại; cùng với người khiếu nại liên hệ với cơ quan
tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc khiếu nại để thu thập tài liệu, bằng chứng; đưa ra
bằng chứng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại;
b) Tham gia cùng người khiếu nại gặp gỡ, đối thoại với người giải quyết khiếu nại,
người bị khiếu nại và những người có liên quan;
c) Tham gia các giai đoạn khác trong quá trình giải quyết khiếu nại;
d) Giúp người khiếu nại thực hiện các quyền của người khiếu nại theo quy định của
pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Như vậy về mặt pháp luật, luật sư có thể tham gia vào hoạt động khiếu nại với
một trong hai hình thức đó là người tư vấn pháp luật về khiếu nại hành chinh hoặc là
người đại diện theo ủy quyền của người khiếu nại để tiến hành khiếu nại. Các quy định
của Luật khiếu nại và các văn bản hướng dẫn đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho luật sự
tham gia giúp đỡ người khiếu nại về pháp luật. Luật sư tham gia vào quá trình giải quyết
khiếu nại của cơ quan hành chính Nhà nước không chỉ đơn thuần đáp ứng yêu cầu của
người được khiếu nại mà còn là điều kiện để đảm bảo việc khiếu nại đúng pháp luật, vụ
việc khiếu nại được giải quyết nhanh chóng, chính xác, đáp ứng dược yêu cầu dân chủ
hoá trong hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính.
b. Vai trò của Luật sư trong khiếu nại hành chính
Nói tới vai trò của luật sư trong khiếu nại hành chính là nói tới những tác động,
ảnh hưởng của luật sư đối với các cá nhân, cơ quan, tổ chức và cao hơn nữa là đối với cả
xã hội trong quá trình hoạt động tham gia của luật sư vào vụ khiếu nại hành chính. Với
tư cách là một chức danh tư pháp, vai trò quan trọng của Luật sư trong đời sống xã hội
nước ta đã được ghi nhận và khẳng định rõ ngay từ Pháp lệnh Tổ chức luật sư 1987, cụ
thể là: “Bằng hoạt động của mình, tổ chức luật sư góp phần tích bảo về pháp chế xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần vào việc giải

quyết các vụ án được khách quan, đúng pháp luật, thực hiện quyền bình đẳng của mọi
công dân trước pháp luật, thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa”. Sau đó, Nghị định số
15/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng về Quy chế Đoàn luật sư tiếp tục khẳng định ngắn
gọn: “Luật sư có nhiệm vụ bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cua công dân, bảo vệ
pháp chế và chế độ xã hội chủ nghĩa”. Như vậy, Nghị định đã đặt nhiệm vụ bảo vệ quyền
Học viên: Trần Hoàng Phong 8
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
lợi của công dân lên hàng đầu, phù hợp với bản chất chế độ ta là tất cả vì dân, vì hạnh
phúc của nhân dân. Pháp lệnh luật sư năm 2001 tiếp tục khẳng định vai trò của luật sư
trong đời sống xã hội: “Phát huy vai trò của luật sư và tổ chức luật sư trong công cuộc
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân”. Khoản 2,
Điều 1 Pháp lệnh cũng quy định: “bằng hoạt động của mình, luật sư góp phần bảo vệ
công lý, công bằng xã hội và pháp chế xã hội chủ nghĩa”. Luật Luật sư được Quốc hội
thông qua ngày 29/6/2006, có hiệu lực từ ngày 01/01/2007, một lần nữa tiếp tục khẳng
định vai trò, chức năng xã hội của luật sư: “Hoạt động nghề nghiệp của luật sư nhằm góp
phần bảo vệ công lý, phát triển kinh tế và xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh”.
Mặc dù vai trò của luật sư trong đời sống xã hội đã được khẳng định và quy định
trong các văn bản pháp luật về luật sư từ rất sớm như vậy nhưng phải đến năm 2005, sự
tham gia của luật sư trong việc quyết khiếu nại tại cơ quan hành chính nhà nước mới
được ghi nhận trong Luật khiếu nại, tố cáo và hiện nay là Luật khiếu nại năm 2011. Quy
định này là một bước đột phá trong cơ chế giải quyết khiếu nại, lần đầu tiên, trong một
văn bản Luật về khiếu nại, tố cáo đã quy định về sự tham gia của luật sư trong quá trình
khiếu nại, cụ thể: Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần đầu và lần hai, nếu người
khiếu nại nhờ luật sư giúp đỡ về mặt pháp luật thì luật sư có quyền tham gia. Nghị định
số 136/2006/NĐ ngày 14/11/ 2006 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi
hành một số Điều của Luật Khiếu nại, tố cáo đã quy định luật sư có các quyền cụ thể:
giúp người khiếu nại viết đơn khiếu nại; cùng với người khiếu nại liên hệ với cơ quan tổ
chức, cá nhân có liên quan đến việc khiếu nại để thu thập tài liệu, bằng chứng; đưa ra
bằng chứng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại; tham gia cùng

người khiếu nại gặp gỡ, đối thoại với người giải quyết khiếu nại, người bị khiếu nại và
những người có liên quan; tham gia các giai đoạn khác trong quá trình giải quyết khiếu
nại và giúp người khiếu nại thực hiện các quyền của người khiếu nại theo quy định của
pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Theo Luật khiếu nại năm 2011
người khiếu nại không được nhờ luật sư tham gia vào quá trình giải quyết khiếu nại
nhưng được nhờ Luật sư tư vấn hoặc uỷ quyền cho luật sư để bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của mình. Luật cũng quy định luật sư có quyền xác minh, thu thập chứng cứ và
cung cấp chứng cứ cho người giải quyết khiếu nại, nghiên cứu hồ sơ vụ việc và được ghi
Học viên: Trần Hoàng Phong 9
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
chép, sao chụp những tài liệu cần thiết có trong hồ sơ vụ việc để thực hiện việc bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Vai trò của luật sư trong khiếu nại hành chính được thể hiện ở những điểm sau:
+ Luật sư xác định khiếu nại hành chính đó có căn cứ pháp luật hay không. Là
người am hiểu pháp luật, luật sư sẽ đưa ra căn cứ để xác định việc khiếu nại đó có phù
hợp với các quy định của pháp luật hay không, có được các cơ quan có thẩm quyền thụ
lý không, giúp người khiếu nại tiết kiệm thời gian, chi phí, hạn chế tình trạng gửi nhiều
đơn đến các cơ quan khác nhau. Trong trường hợp khiếu nại hành chính không đúng,
luật sư có thể giải thích, thuyết phục người khiếu nại không tiến hành khiếu nại hoặc
khởi kiện vụ án hành chính. Trường hợp khiếu nại có cơ sở thì Luật sư tư vấn khách
hàng viết đơn khiếu nại; hướng dẫn khách hàng thu thập tài liệu, bằng chứng; đưa ra
bằng chứng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình
+ Giúp người khiếu nại về trình tự, thủ tục khiếu nại đúng cơ quan thụ lý, tránh
tình trạng gửi đơn lòng vòng, vượt cấp kéo dài; khiếu nại đúng thời hạn luật định.
+ Luật sư có thể tự mình xác minh, thu thập chứng cứ, phối kết hợp với cơ quan
có thẩm quyền giải quyết khiếu nại làm sáng tỏ vụ việc. Việc củng cố hồ sơ, chứng cứ có
ý nghĩa quan trọng trong quá trình đánh giá, làm sáng tỏ nội dung vụ việc khiếu nại.
+ Luật sư tham gia giải quyết khiếu nại sẽ giúp cho cán bộ, cơ quan thụ lý giải
quyết có trách nhiệm hơn trong việc giải quyết; giúp cán bộ giải quyết nâng cao trình độ
chuyên môn, nghiệp vụ qua việc tiếp xúc, làm việc với luật sư, góp phần nâng cao hiệu

quả của công tác giải quyết khiếu nại.
+ Luật sư Tư vấn về nội dung để người khởi kiện có thể thực hiện một số vấn đề
cụ thể như đòi huỷ bỏ một phần hay toàn bộ quyết định hành chính trái pháp luật, hoặc
chấm dứt hành vi hành chính trái pháp luật, Sửa đổi yêu cầu, rút đơn khiếu nại, đòi cơ
quan hành chính nhà nước thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật, yêu cầu khôi
phục quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện, đưa ra giải pháp tôi ưu nhằm đảm
bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người khách nàng, tư vấn về mức bồi thường
2. 2 Một số bất cập và giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của Luật sư trong
khiếu nại hành chính
a. Một số bất cập
Trong thời gian qua, sự tham gia của luật sư đã góp phần làm cho việc khiếu nại
hành chính và giải quyết khiếu nại tuân theo quy định của pháp luật. Một số địa phương
Học viên: Trần Hoàng Phong 10
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
do đánh giá đúng đắn về vị trí, vai trò của luật sư nên đã tạo điều kiện thuận lợi cho luật
sư tham gia vào quá trình giải quyết khiếu nại. Theo Báo cáo tổng kết thi hành Luật
khiếu nại, tố cáo (từ năm 2005 đến tháng 6/2009) của Thanh tra Chính phủ ở 5 tỉnh có
thống kê, trong 5 năm 2005 – 2009, trong tổng số 11.298 vụ việc khiếu nại được các cơ
quan nhà nước giải quyết có 27 vụ việc có luật sư tham gia vào quá trình giải quyết
(chiếm 0,24%). Tại báo cáo giám sát việc thi hành pháp luật về khiếu nại, tố cáo trong 3
năm (2005-2007) của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khoá XII cũng đã thống kê: trong
tổng số 40.794 vụ việc khiếu nại ở 15 tỉnh và 01 bộ chỉ có 158 vụ việc là có luật sư tham
gia (chiếm 0,38%). Các số liệu trên đây chưa phản ánh đúng và đầy đủ thực tiễn của hoạt
động này, trên thực tế, số vụ việc khiếu nại luật sư tham gia ngày càng nhiều, diễn ra chủ
yếu ở các tỉnh, thành phố: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Bà Rịa
Vũng Tàu.
Tuy nhiên, trong một số ít vụ việc, sự tham gia của luật sư cũng phát sinh những
bất cập như: ở cấp huyện, ở những tỉnh vùng sâu, vùng xa rất ít luật sư; chi phí thuê luật
sư cao nên người khiếu nại không có điều kiện thực hiện; nhiều luật sư không muốn
tham gia vào việc giúp đỡ người khiếu nại Vì vậy, mặc dù pháp luật có quy định người

khiếu nại được nhờ luật sư giúp đỡ trong quá trình khiếu nại, nhưng trên thực tế, rất ít vụ
việc có luật sư tham gia vào quá trình giải quyết khiếu nại. Thông thường, công dân chỉ
nhờ luật sư tư vấn, viết đơn giúp, không tham gia trực tiếp vào quá trình giải quyết khiếu
nại của cơ quan nhà nước. Ngoài ra, pháp luật cũng chưa quy định đầy đủ quyền của luật
sư khi tham gia vào giải quyết khiếu nại, như: luật sư có quyền đại diện cho người khiếu
nại, người bị khiếu nại, được uỷ quyền để giao dịch trực tiếp với cơ quan công quyền;
luật sư có quyền tự mình xác minh, thu nhập chứng cứ và cung cấp chứng cứ cho người
giải quyết khiếu nại; nghiên cứu hồ sơ vụ việc và được ghi chép, sao chụp những tài liệu
cần thiết có trong hồ sơ vụ việc để thực hiện việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
người khiếu nại, người bị khiếu nại.
Thứ nhất, bất cập của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của luật sư trong lĩnh vực
khiếu nại hành chính: Luật khiếu nại hiện hành mới chỉ ghi nhận vai trò rất khiêm tốn
của luật sư, là tư vấn, trợ giúp pháp luật nên luật sư chưa được tạo điều kiện pháp lý
thuận lợi cần thiết. Pháp luật về khiếu nại đã quy định ở mức độ rất hạn chế những việc
luật sư được làm; quy định về nghĩa vụ của luật sư, nhưng trong đó có những quy định
mang tính định tính về những hành vi mà luật sư không được làm như “không được kích
Học viên: Trần Hoàng Phong 11
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
động, cưỡng ép,mua chuộc, dụ dỡ người khiếu nại sai sự thật hoặc lợi dụng quyền khiếu
nại để xuyên tạc, vu khống, xâm phạm trật tự công cộng, gây thiệt hại đến lợi ích của cơ
quan, tổ chức, cá nhân”. Quy định như vậy, luật sư không chỉ gặp nhiều khó khăn về thủ
tục hành chính để giúp thân chủ mình theo đuổi khiếu nại hành chính mà còn gặp phải
những trở ngại chính trị và tâm lý, khi dễ dàng rơi vào tình trạng phạm quy, thậm chí là
vi phạm pháp luật hình sự.
Thứ hai, chưa có cơ chế đảm bảo các quyền của luật sư được thực hiện trên thực
tế: quy định của Luật Tố tụng hành chính và Luật khiếu nại như đã phân tích ở trên mới
chỉ là những quy định về quyền và nghĩa vụ của luật sư, mà chưa có những quy định về
trình tự, thủ tục để luật sư có thể thực hiện được quyền và nghĩa vụ của mình. Ví dụ, theo
quy định: luật sư có quyền được ghi chép, sao chụp tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ,
nhưng trên thực tế tại cơ quan hành chính nhà nước luật sư chưa được tiếp cận hồ sơ vụ

việc hoặc do không có qui định về thời hạn nên ở nhiều Tòa án, luật sư chỉ được tiếp cận
hồ sơ một vài ngày ngày trước phiên toà và như vậy không có đủ thời gian để chuẩn bị
tranh luận trước tòa để bảo vệ quyền lợi của người khởi kiện. Một thực tế nữa là: các cơ
quan hành chính nhà nước thường không chấp nhận một luật sư vừa là người tư vấn,
giúp đỡ người khiếu nại, cũng đồng thời vừa là người được ủy quyền; Hoặc Tòa án
thường không chấp nhận một luật sư vừa là người đại diện theo ủy quyền lại vừa là
người bảo vệ quyền lợi của đương sự. Thực tế này là không chính đáng, thiếu cơ sở và
gây khó khăn cho việc đảm quyền tiếp cận công lý của người dân. Ví dụ: khi luật sư
tham gia vào vụ việc với tư cách là người “bảo vệ quyền lợi của đương sự” thì có quyền
được nghiên cứu hồ sơ, trong khi đó nếu luật sư tham gia với vai trò là người đại diện
theo ủy quyền thì chỉ được thực hiện các quyền của người khiếu nại, trong đó không có
quyền được nghiên cứu hồ sơ nên khó có thể biết được các chứng cứ, tài liệu do cơ quan
có thẩm quyền thu thập được hoặc tài liệu do những người khác cung cấp.
Thứ ba, vấn đề nhận thức về hoạt động luật sư và tâm lý ngại làm việc với luật sư
của một số cán bộ công chức: Trước hết phải thấy rằng quan niệm hoạt động luật sư
thuộc phạm vi “bổ trợ tư pháp” là một quan niệm còn chưa toàn diện, chỉ gắn với thực
tiễn hành nghề của luật sư thường gắn với hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động
xét xử của Tòa án mà chưa thể hiện được vai trò, ý nghĩa hoạt động của luật sư trong các
lĩnh vực xã hội khác, trong đó có hoạt động giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính
nhà nước. Do đó, trong nhiều năm qua, việc giải quyết khiếu nại hành chính ở nước ta
Học viên: Trần Hoàng Phong 12
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
còn được coi là chuyện nội bộ của cơ quan hành chính nhà nước, dẫn đến hệ quả tất yếu
là cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính khó có thể chấp nhận sự tham gia của luật sư.
Hơn nữa, về mặt tâm lý, không ít công chức hành chính, do năng lực cá nhân hoặc do
những lý do riêng tư khác, không phải lúc nào cũng sẵn sàng làm việc, cọ sát, đối mặt
với luật sư.
Thứ tư, về tâm lý luật sư e dè, ngại va tranh luận, đấu tranh với những biểu hiện
sai trái của cơ quan công quyền: Có thể thấy rằng, hình ảnh các luật sư lăn xả đấu tranh
bảo vệ công lý, nhiều số phận bị hàm oan đã được giải oan, luật sư tham gia ngày càng

tích cực hơn vào các hoạt động cung cấp dịch vụ pháp lý cho nhân dân, doanh nghiệp đã
trở thành chỗ dựa tin cậy của thể chế chính trị nước nhà, nền tư pháp có được sự phản
biện cần thiết để có được sự cân bằng, khách quan. Tuy nhiên, do đặc thù của các vụ án
hành chính: người khởi kiện là cá nhân, tổ chức - đối tượng của quyết định hành chính và
hành vi hành chính, còn người bị kiện là cơ quan hành chính - nhà nước cho nên một số
luật sư còn e dè, ngại “cãi” lại cơ quan công quyền cho nên hiệu quả sự tham gia của luật
sư có trường hợp còn chưa cao, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức có trường hợp vẫn chưa được đảm bảo. Một số luật sư đã không dũng cảm đấu
tranh chống các biểu hiện sai trái của người có thẩm quyền và cơ quan nhà nước. Thậm
chí có trường hợp luật sư còn thỏa hiệp, câu kết để “chạy án”, không dám đấu tranh bảo
vệ nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.
b. Một số giải pháp
Từ những phân tích một số hạn chế, bất cập về vai trò của luật sư trong giải quyết
khiếu nại hành chính như trên, cá nhân xin đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường và
bảo đảm sự tham gia có hiệu quả của luật sư vào quá trình giải quyết khiếu nại hành
chính như sau:
Để phục những hạn chế của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của luật sư trong lĩnh
vực khiếu nại hành chính Quốc hội nên thông qua một dự luật có nội dung mở rộng vai
trò và tăng các quyền của luật sư trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính như ghi
nhận. Đồng thời, Quốc hội cũng nên nên xem xét bổ sung thêm trường hợp người khiếu
nại không có điều kiện thuê hoặc không nhờ được luật sư thì người có thẩm quyền giải
quyết khiếu nại có trách nhiệm mời luật sư từ các Đoàn luật sư của các tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương (luật sư chỉ định) để tham gia giải quyết để bảo vệ quyền, lợi ích
hợp pháp của người khiếu nại. Sở dĩ như vậy vì trên thực tế hiện nay, có trường hợp ở
Học viên: Trần Hoàng Phong 13
Vai trò của Luật sư trong Khiếu nại Hành chính
vùng sâu, vùng xa, người dân nghèo không có điều kiện trả phí thù lao luật sư mà luật sư
thì không muốn tham gia giúp đỡ người khiếu nại.
Cần thiết phải hoàn thiện các quy định về trình tự, thủ tục tạo đảm bảo luật sư
được sử dụng trên thực tế các quyền đã được quy định, không bị cản trở, gây khó khăn

và tham gia có hiệu quả vào quá trình giải quyết khiếu nại hành chính trên thực tế.
Nghiêm khắc xử lý các trường hợp cán bộ, công chức, thẩm phán, thư ký toà án…có
hành vi sách nhiễu, cản trở hoạt động của luật sư. Tuỳ theo yêu cầu của đương sự, luật sư
nên được chấp nhận có thể vừa tham gia với tư cách là người bảo vệ quyền lợi và với tư
cách là người được uỷ quyền. Khi tham gia với tư cách người bảo vệ quyền lợi trong giải
quyết khiếu nại hành chính, luật sư cần được cấp giấy chứng nhận người bảo vệ quyền
lợi. Luật sư cũng cần được tạo điều kiện thuận lợi trong việc tiếp cận hồ sơ, ghi chép, sao
chụp tài liệu để có thời gian nghiên cứu.
Cần thay đổi nhận thức về trách nhiệm giải quyết khiếu nại và vai trò luật sư của
đội ngũ cán bộ công chức hành chính và người có thẩm quyền trong các cơ quan tố tụng
vì sự tham gia của luật sư chắc chắn sẽ giúp cho không chỉ phía người dân và ngay cả
đối với phía cơ quan nhà nước nhìn nhận sự việc một cách sáng tỏ hơn, đúng đắn hơn, từ
đó mục tiêu hướng tới công lý hành chính cũng sẽ được đảm bảo hơn.
Học viên: Trần Hoàng Phong 14