Thông tin thuốc Dược lâm sàng

3/1/2014
1
Thông tin thuốc
1
PGS. TS. Nguyễn Ngọc Khôi
BM. Dược lâm sàng, Khoa Dược
ĐH Y Dược TP. Hồ Chí Minh

Mục tiêu
1. Trình bày được ý nghĩa của việc cung cấp thông tin thuốc
2. Phân loại được các cấp độ thông tin
3. Trình bày được các nguồn thông tin cấp 3 chính
4. Áp dụng được cách tìm thông tin thuốc
2
3/1/2014
2
Nội dung
1. Ý nghĩa của việc cung cấp thông tin thuốc
2. Phân loại thông tin thuốc
3. Các nguồn thông tin thuốc
4. Chiến lược tìm thông tin thuốc
5. Các kỹ năng thông tin thuốc
3
Ý nghĩa của thông tin thuốc
Hỗ trợ cho công tác lâm sàng
Trả lời các câu hỏi liên quan đến:
 Hướng dẫn sử dụng thuốc
 Xây dựng phác đồ
Hoạt động của Hội đồng thuốc và điều trị
 Chính sách sử dụng thuốc
 Lựa chọn dạng thuốc sử dụng phù hợp

4
3/1/2014
3
Ý nghĩa của thông tin thuốc
Xuất bản (tạp chí, thông tin trên website…)
Giáo dục / giảng dạy
 Học viên các ngành y dược
 Người tiêu dùng / bệnh nhân…
Tham gia vào kiểm soát các hoạt động điều trị
 Đánh giá điều trị
 Thông tin cho y, bác sĩ

5
Phân loại thông tin thuốc
6
Theo nội dung:
1. Danh pháp & xác định
2. Cách sử dụng trong điều trị
3. Tác dụng không mong muốn
4. Thương mại & Kinh tế
5. Quy chế
3/1/2014
4
7
Danh pháp & xác định
 Tên của một loại thuốc
 Tên đồng nghĩa và mã của một loại thuốc
 Thành phần hóa học và tính chất vật lý
 Các thuốc có cấu trúc hóa học /tác động tương tự
Phân loại thông tin thuốc

8
Cách sử dụng trong điều trị
 Các khuyến cáo điều trị của thuốc
 Cơ chế tác động
 Liều lượng khuyến cáo và đường sử dụng
 Hấp thu, phân phối, chuyển hóa và thải trừ (ADME)
Phân loại thông tin thuốc
3/1/2014
5
9
Tác dụng không mong muốn
 Tác dụng phụ
 Tương tác: Thuốc / thuốc
Thuốc / Thực phẩm
Thuốc / Dược liệu
 Khả năng gây độc
 Chống chỉ định
 Khả năng gây quái thai
Phân loại thông tin thuốc
10
Thương mại & Kinh tế
 Giá thuốc
 Doanh số thuốc
 Các công ty phân phối thuốc
 Các nhà sản xuất
 Các hiệu thuốc
 Các loại thuốc được ghi nhiều nhất
Phân loại thông tin thuốc
3/1/2014
6

11
Quy chế
 Quá trình phê duyệt thuốc
 Các nước đã chấp thuận sử dụng
 Hạn chế / cấm việc sử dụng
Phân loại thông tin thuốc
12
 Cơ bản (background)
 Vấn đề nổi cộm
(foreground)
Phân loại thông tin thuốc
Theo tính chất:
3/1/2014
7
13
Cơ bản (background)
 Câu hỏi trong phạm vi rộng
 Câu trả lời là kiến thức tổng quát
 Có thể được giải quyết tốt với các nguồn tài liệu cấp
ba
Vd: A là thuốc có lưu hành ở Mỹ hay không?
Cơ chế tác động của thuốc là gì?
Chống chỉ định của thuốc A?
Phân loại thông tin thuốc
14
Vấn đề nổi cộm (foreground)
 Câu hỏi trong phạm vi hẹp
 Câu trả lời đòi hỏi kiểm tra mức độ chứng cứ mới hoặc
các vấn đề còn mâu thuẫn
 Có thể được giải quyết tốt với các nguồn tài liệu cấp

một và cấp hai
Vd: Hiệu quả của thuốc mới so với các thuốc cũ?
Việc sử dụng off-label của một thuốc?
Phân loại thông tin thuốc
3/1/2014
8
Các nguồn thông tin thuốc
15
Tạp chí Sách Internet
 Ưu điểm?
 Nhược điểm?
 Độ tin cậy?
16
Nguồn thông tin

 Cấp 1 (Primary Resource)
 Cấp 2 (Secondary Resource)
 Cấp 3 (Tertiary Resource)
Các nguồn thông tin thuốc
3/1/2014
9
17
Nguồn thông tin cấp 1 (Primary Resource)
 Các tạp chí khoa học
 Cung cấp các nghiên cứu cơ bản hoặc báo cáo
Ví dụ: Thử nghiệm lâm sàng, báo cáo hàng loạt ca/ 1 ca
 Phù hợp để trả lời về “các vấn đề nổi cộm”
 Phạm vi hẹp
 Tốt dữ liệu mới hoặc công bố mới
Các nguồn thông tin thuốc

18
Nguồn thông tin cấp 1 (Primary Resource)

Các nguồn thông tin thuốc
3/1/2014
10
19
Nguồn thông tin cấp 1 (Primary Resource)
Ưu điểm:
 Hầu hết là các bằng chứng hiện tại
 Cung cấp dữ liệu về loại thuốc mới
 Từng cá nhân có thể đánh giá tính giá trị của nghiên cứu
Các nguồn thông tin thuốc
20
Nguồn thông tin cấp 1 (Primary Resource)
Nhược điểm:
 Phạm vi giới hạn
 Dữ liệu ít hay gây còn tranh luận
 Nghiên cứu đều có những hạn chế
 Quá phức tạp cho bệnh nhân
Các nguồn thông tin thuốc
3/1/2014
11
21
Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
Các nguồn thông tin thuốc



22

Các nguồn thông tin thuốc
Tìm kiếm với từ khóa “abiraterone”
ngày 29-6-2011  cho 110 kết quả
ngày 05-3-2013  cho 310 kết quả
Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
3/1/2014
12
23
Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
 Thư mục cơ sở dữ liệu cung cấp tóm tắt
hoặc toàn văn các nghiên cứu
 Phù hợp để trả lời về “các vấn đề nổi cộm”
Các nguồn thông tin thuốc
24
Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
Ưu điểm:
 Có thể tìm kiếm để tìm thông tin về một vấn đề cụ thể có hệ
thống
Các nguồn thông tin thuốc
3/1/2014
13
25
Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
Nhược điểm:
 Thường đòi hỏi chuyên môn nhiều hơn để sử dụng nguồn
tài liệu này
 Chọn lọc tài liệu tham khảo
 Theo dõi nguồn tài liệu trước khi tìm kiếm câu trả lời
 Quá phức tạp cho bệnh nhân
Các nguồn thông tin thuốc

26
Nguồn thông tin cấp 3 (Tertiary Resource)
Các nguồn thông tin thuốc


Sách tham khảo
3/1/2014
14
27
Nguồn thông tin cấp 3 (Tertiary Resource)
Sách chuyên khảo, sách tham khảo, các chuyên luận
online…


 Tập hợp kiến thức trong lĩnh vực này
 Phù hợp để trả lời về các vấn đề cơ bản
 Phạm vi rộng
Các nguồn thông tin thuốc
28
Nguồn thông tin cấp 3 (Tertiary Resource)
Ưu điểm:
 Cung cấp thông tin toàn diện
 Thông tin phản ánh quan điểm của nhiều chuyên gia
trong lĩnh vực
 Nhanh chóng, dễ sử dụng cho bệnh nhân
Các nguồn thông tin thuốc
3/1/2014
15
29
Nguồn thông tin cấp 3 (Tertiary Resource)

Nhược điểm:
 Thông thường thông tin chậm ít nhất 2 năm do phải qua
khâu biên tập và xuất bản
 Phụ thuộc nhiều vào cách giải thích của tác giả **

** Dược sĩ có thể khắc phục điều này bằng cách
tham khảo ít nhất hai nguồn thông tin cấp 3
Các nguồn thông tin thuốc
30
Các nguồn thông tin thuốc
Primary
Resources
JAPhA JAMA Pharmacotherapy
New England Journal of Medicine
Annals of Internal Medicine AJHP
Secondary
Resources
PubMed/Ovid MEDLINE
Cochrane Database of Systematic Reviews
DARE TRIP
National Guideline Clearinghouse
Tertiary
Resources
Access Pharmacy UpToDate
Drug Facts and Comparisons
Epocrates Lexi-Comp Micromedex
Clinical Pharmacology
3/1/2014
16
31

Chiến lược tìm thông tin thuốc
Cách tiếp cận / trả lời một câu hỏi
Bước I. Đặc điểm của người yêu cầu
Bước II. Thông tin cơ bản (tên, tuổi)
Bước III. Xác định và phân loại câu hỏi chính
Bước IV. Phát triển chiến lược và tiến hành tìm kiếm
Bước V. Thực hiện đánh giá, phân tích và tổng hợp
Bước VI. Xây dựng và cung cấp câu trả lời
Bước VII. Tiến hành theo dõi và lưu tài liệu
32
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Chiến lược tìm kiếm
Chiến lược tốt nhất là thường xuyên tham khảo các nguồn tài liệu
theo thứ tự sau
 Nguồn thông tin cấp 3 (Tertiary Resource)
 Nguồn thông tin cấp 2 (Secondary Resource)
 Nguồn thông tin cấp 1 (Primary Resource)
3/1/2014
17
33
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Chiến lược tìm kiếm
Nguồn thông tin cấp 3
 Trả lời cho một câu hỏi là kiến thức cơ bản
 Vấn đề đã được nghiên cứu rộng rãi và kết luận
 Nhiều chuyên gia đã đồng ý với câu trả lời
34
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Danh pháp & xác định
Nguồn thông tin cấp 3

 Merck Index
 Martindale: the complete drug reference
 Dược thư
3/1/2014
18
35
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Cách sử dụng trong điều trị
Nguồn thông tin cấp 3 (theo nhóm)
 AHFS Drug Information
 Drug Facts and Comparisons
 Martindale
 Dược thư
36
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Cách sử dụng trong điều trị
Nguồn thông tin cấp 3 (theo bệnh)
 Harrison’s Principles of Internal Medicine
 Applied Therapeutics: The Clinical use of Drugs
(Mary Anne Koda-Kimble)
 Goldman's Cecil Medicine

3/1/2014
19
37
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Cách sử dụng trong điều trị
Nguồn thông tin cấp 3 (dược lý)
 Goodman & Gilman's the
Pharmacological Basis of Therapeutics

38
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Tác dụng không mong muốn
Nguồn thông tin cấp 3 (tác dụng phụ)
 Meyler's Side Effects of Drugs
 AHFS Drug Information
 Drug Facts and Comparisons
 Dược thư
3/1/2014
20
39
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Tác dụng không mong muốn
Nguồn thông tin cấp 3 (tương tác)
 Drug Interactions: Analysis and
Management (Philip D. Hansten & John R. Horn)
 Drug Facts and Comparisons
 Stockley’s Drug Interactions
 Tương tác thuốc và chú ý khi chỉ định
40
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Tác dụng không mong muốn
Nguồn thông tin cấp 3 (gây quái thai)
 Drugs in Pregnancy and Lactation.
(Gerald Briggs)
 Prescribing in pregnancy
3/1/2014
21

41
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Sử dụng thuốc cho trẻ em
Pediatric & Neonatal Dosage Handbook
944 chuyên luận về thuốc
> 130 công thức pha chế dùng ngay
Tên gọi, các thuốc có thể nhầm lẫn (tên, hình dạng)
Điều trị: cơ chế, dược lực học, dược động học, liều cho trẻ,
liều tối đa, hiệu chỉnh (suy thận…), theo dõi trong trị liệu
Các dạng chế phẩm, liều của một đơn vị (Mỹ)
42
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Sử dụng thuốc cho trẻ em
The Harriet Lane Handbook
(The Johns Hopkins University)
Chăm sóc trẻ trong cấp cứu
Xếp theo từng nhóm bệnh: tim mạch, giảm đau, da liễu, huyết
học, nhiễm trùng, thận-tiết niệu, thần kinh, dinh dưỡng, ung thư,
chăm sóc giảm nhẹ…
Trong mỗi phần, các bước cần đánh giá, điều trị cụ thể có kèm
phác đồ điều trị
3/1/2014
22
43
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược động học
Applied Clinical Pharmacokinetics
Phần 1: Khái niệm cơ bản, cách tính toán,
liều sử dụng ở đối tượng đặc biệt (suy thận,
suy gan, thẩm phân, suy tim, béo phì) và các tương tác thuốc

Các phần sau: sắp xếp theo từng nhóm thuốc như kháng sinh, tim
mạch, thuốc chống động kinh, ức chế miễn dịch…
Trong mỗi phần nêu rõ về liều điều trị/ gây độc, các thông số dược
động cụ thể của thuốc, việc xác định liều (liều đầu, duy trì)
trong điều trị, một số ví dụ bài tập…
44
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược động học
Basic Clinical Pharmacokinetics
Phần 1: Khái niệm cơ bản, nguyên tắc về
dược động học, sinh khả dụng, thể tích phân bố,
tốc độ thải trừ, T
1/2
.
Phần 2: Ứng dụng dược động học trong lâm sàng bao gồm các
chuyên luận sắp xếp theo từng nhóm và thuốc cụ thể.
3/1/2014
23
45
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược động học
Applied Biopharmaceutics & Pharmacokinetics
Dược động học một ngăn, nhiều ngăn;
dạng tiêm truyền, tiêm bolus, dạng uống.
Sự hấp thu, phân hóa, chuyển hóa, thải trừ của thuốc; dược lý di
truyền; các dạng bào chế mới (phóng thích tại đích, các dạng
phóng thích có kiểm soát).
Tương đương sinh học và sinh khả dụng của thuốc.
Các ứng dụng của dược động học trên lâm sàng và hiệu chỉnh liều
cho người suy gan, thận

46
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược lý
Goodman & Gilman's the Pharmacological Basis
of Therapeutics
Chương mở đầu: thông tin chung sự phát triển thuốc, dược động
học, dược lực học, độc tính và ngộ độc thuốc, dược lý di truyền.
Các chương kế tiếp trình bày từng nhóm thuốc theo tác dụng
dược lý trên thần kinh, tim mạch, quá trình viêm, điều hòa miễn
dịch, huyết học, hormon, tiêu hóa, nhiễm trùng và ung thư.
Sách kinh điển: nguyên tắc về dược lý học + ứng dụng lâm sàng
3/1/2014
24
47
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược lý
Basic and Clinical Pharmacology
Chương mở đầu: thông tin chung về receptor,
dược động học và dược lược học, phát triển và quản lý thuốc.
Các chương kế tiếp trình bày từng nhóm thuốc theo tác dụng
dược lý trên thần kinh tự động, tim mạch – thận, cơ trơn, thần
kinh trung ương, máu, qua 1trình viêm, nội tiết và ung thư
Nguyên tắc về dược lý học + ứng dụng lâm sàng: lựa chọn thuốc,
theo dõi tác dụng, các ca lâm sàng minh họa.
48
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Dược lý
Rang & Dale's Pharmacology
Phần 1: các khái niệm, cơ chế tác động của thuốc, các
tính chất về hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ của thuốc và

dược lý di truyền.
Phần 2: Các chất trung gian hóa học
Các phần còn lại lần lượt mô tả chi tiết các tác động (xếp theo hệ cơ
quan, thần linh trung ương hay nhiễm trùng, ung thư).
Cơ bản, không quá phức tạp
3/1/2014
25
49
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Sử dụng thuốc khi có thai / cho con bú
Drugs in Pregnancy and Lactation
Trong từng chuyên luận, mỗi thuốc sẽ có ghi nhận
về khuyến cáo cho các đối tượng đặc biệt này,
các bằng chứng nguy hại cũng được đề cập, giúp cho các nhà
lâm sàng có thể tra cứu thuốc trước khi quyết định
Sử dụng để tra cứu thuốc
50
Chiến lược tìm thông tin thuốc
Sử dụng thuốc khi có thai / cho con bú
Drugs During Pregnancy and Lactation
Thông tin chung bao gồm: sự phát triển bào thai,
dược động học khi có thai, động học của thuốc qua bào thai,
phân loại thuộc trong thai kỳ.
Các chương tiếp theo đề cập từng nhóm thuốc trong điều trị như
nhóm giảm đau, kháng viêm, chống dị ứng, thuốc điều trị hen
suyễn và trị ho, thuốc chống nôn, thuốc tác động trên tiêu hóa
và lipid huyết, nhiễm trùng, tim mạch…
Chọn lựa thuốc khi điều trị