Bình những bài thơ nổi tiếng ( Q3)

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 1















M
MM
u
uu
å
åå
c
cc


l
ll
u
uu
å

åå
c
cc





Trúâi hânh (Bi Hoâng Tấm) 3
"Trûúâng Sún Àưng, Trûúâng Sún Têy" Phẩm Tiïën Dåt 5

Tiïëp cêån mưåt bâi thú Xn ca Bấc 10
Thûúng quấ "Ma Xn " 15

Ma xn chđn - bâi thú tâi hoa ca Hân Mùåc Tûã 17
Thûúng em - mưåt bâi thú giẫn dõ mâ cẫm àưång 20
Thú tònh - Nguỵn Trổng Tẩo 23

Thiïëu nûä ng ngây 26
Thêm Têm - thi ca vâ huìn thoẩi 28

Trùm nùm nhúá mưåt chuën àô 33
Qua nhâ - Nguỵn Bđnh 35

Ưng àưì - V Àònh Liïn 40
Nûúác vưëi qụ hûúng 44

Nhúá - Hưìng Ngun 49

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 2

Ngưi nhâ têm hưìn trong thú Hoâng Ph Ngổc Tûúâng 55

Xn chûa thânh 64
Ta vúái ta - àống gốp múái ca Tưë Hûäu 68

Tiïëng àân Kiïìu ca Nguỵn Du 73
Vïì bâi thú C khoai ca bế 77

Mể ưëm - Trêìn Àùng Khoa 80
Mùỉt ngûúâi Sún Têy (Quang Dng - 1949) 84

"Bâ vïì" ca Trêìn Hûäu Tông 88
Ly tre xanh - Hưì Dzïënh 92

Lông mể - Nguỵn Bđnh 98

Lấ àỗ 102
Khùng khđt 106

Hoâng Cêìm- nhâ thú tên cưí àiïín 110
"Hụë thấng tấm"- mưåt bâi thú àùåc sùỉc 113

Em súå - Lêm Thõ M Dẩ 116
Àổc thú ûng Bònh Thc Dẩ Thõ 119

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 3















T

T
T
r
r
r
ú
ú
ú
â
â
â
i
i
i



h
h
h
a
a
a
â
â
â
n
n
n
h

h
h



(
(
(
B
B
B
u
u
u
â
â
â
i
i
i



H
H
H
o
o
o
a

a
a
â
â
â
n
n
n
g
g
g



T
T
T
a
a
a
á
á
á
m
m
m
)
)
)

Mưåt thúâi so xi vò u
Trấi tim cûá àêåp vúái àiïìu vu vú
Ban ngây mưång mưång, mú mú
Sët àïm àúåi àúåi, chúâ chúâ, mong mong
Nhòn àêu cng thêëy hoa hưìng
Phưë phúâng àưng thïë ngúä khưng cố ngûúâi
Àậ ài qua nûãa cåc àúâi
Trấi tim vêỵn àêåp nhû thúâi trễ con
Tûå dûng giêån, tûå dûng húân
Àang vui vư cúá, lẩi bìn vư dun
Thûúâng chúâ àúåi cấi khưng tïn
Thûúâng mú mưång àïën nhûäng miïìn khưng àêu
Vêỵn nhòn huỵn hóåc vïì nhau
Vêỵn vư têm vúái nhûäng cêu vư tònh
Tònh u lâ thûá trúâi hânh
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 4

Bùỉt ngûúâi bẩc tốc hoấ thânh trễ con.
Àậ cố ti tó àõnh nghơa vïì tònh u ca con ngûúâi cưí kim àưng têy.
Trong sưë àố riïng Bi Hoâng Tấm cho rùçng "Tònh u lâ thûá trúâi hânh". Cấi
àõnh nghơa nghe quen quen mâ cng lẩ lûng lâm sao! Quen quen búãi ta àậ
nghe rưìi, êëy lâ khi ai àố bõ bïånh têm thêìn khưng àïën bấc sơ khấm mâ àïën xem
thêìy bối cư àưìng thïí nâo cng àûúåc nghe cêu phấn: bõ trúâi hânh! Côn lẩ lûng
vò kễ àang àõnh nghơa vïì tònh u kia chùèng chđnh lâ kễ àang u àêëy ? Biïët
mònh, biïët ngûúâi lùỉm chûá, tûå mònh lâm cho mònh khưí àêëy chûá, biïët bõ hânh mâ
cûá lao vâo nh con thiïu thên. Cúá sao lẩi àưí cho trúâi hânh? Thïë nïn tònh u
cng nh trấi àêët chùèng ai khấm phấ àûúåc hïët. Sët àúâi tònh u lâ thûá ba mï,

huìn bđ, thưi miïn ngûúâi ta, lâm biïën dẩng ngûúâi ta.
Vêng, àng thïë, àổc bâi Trúâi hânh ca Bi Hoâng Tấm múái thêëy kễ
u tưåi tònh lâm sao!
Hònh hâi thò "So xi vò u"
Trấi tim thò loẩn nhõp "Àêåp vúái àiïìu vu vú", "Àêåp nhû thúâi trễ con"
Hưìn phấch thò xiïu lẩc "Ban ngây mưång mưång mú mú/ Sët àïm àúåi
àúåi, chúâ chúâ, mong mong"
Mùỉt mi thò "quấng gâ" "Nhòn àêu cng thêëy hoa hưìng/ Phưë phúâng
àưng thïë ngúä khưng cố ngûúâi"
Tđnh tònh thò thêët thûúâng: "Tûå dûng giêån, tûå dûng húân/ Àang vui vư cúá
lẩi bìn vư dun"
Hoâi bậo thò vu vú: "Thûúâng chúâ àúåi cấi khưng tïn/ Thûúâng mú mưång
àïën nhûäng miïìn khưng àêu"
Nối nùng thò cng chùèng tûá gò: "Vêỵn vư têm vúái nhûäng cêu vư tònh"
Vâ tíi tấc cng k lẩ chûa: "Bùỉt ngûúâi bẩc tốc hoấ thânh trễ con"
Vúái cấch sûã dng liïn tiïëp nhûäng tûâ lấy, tûâ lêëp lấy (úã àoẩn àêìu) vâ
cấch chúi chûä tâi tònh (vư cúá, vư dun, vư têm, vư tònh), Bi Hoâng Tấm àậ
dûång àûúåc chên dung kễ u àng vúái mổi mêỵu hònh trïn thïë gian. Cha àổc bâi
thú, tûúãng mưỵi mònh lâ u quấi biïåt, lẩ lng, cố khi ngúä mònh bõ bïånh hoẩn.
Àổc xong bâi thú múái thúã phâo nhể nhộm. n têm ài! Trïn con àûúâng tònh
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 5

u àang àưng àc núâm núåp kia, ngân vẩn kễ u àïìu cố chung têm trẩng bõ
trúâi hânh nh ta cẫ.
Trúâi hânh ca tấc giẫ Bi Hoâng Tấm lâ mưåt bâi thú tònh hay. Nhûng chó
hay vúái nhûäng ai àậ u, àang u vâ chó àng vúái mưåt tònh u àđch thûåc.
Ngûúâi cha u àổc sệ thêëy nghi ngúâ vâ hoang mang. Kễ u toan tđnh thò tûâ
hònh hâi àïën têm hưìn, tûâ trấi tim àïën con mùỉt, tûâ nối nùng àïën tđnh tònh àïìu lẩnh
lûng tónh tấo chûá àêu cố ngêín ngú nh thïë. Nhûng ngûúâi ta lẩi súå cấi lẩnh lûng
tónh tấo êëy mâ qu trổng cấi ngêín ngú khúâ dẩi trong tònh u búãi nố múái vư t,

àđch thûåc.
Àổc bâi thú thêëy thûåc. Ngêỵm bâi thú thêëy thûúng. Thûúng nhûäng kễ u
êëy (trong àố cố mònh). u àïën biïën dẩng cẫ thïí xấc, têm hưìn. u àïën tan cẫ
mònh, u nhû bõ trúâi hânh. Thïë nhûng nhûäng ngûúâi àang u vâ àûúåc u cố
biïët cho àêu!
Trêìn Mẩnh Hng

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 6












"
""
T
TT
r
rr
û
ûû

ú
úú
â
ââ
n
nn
g
gg


S
SS
ú
úú
n
nn


À
ÀÀ
ư
ưư
n
nn
g
gg
,
,,

T
TT
r
rr
û
ûû
ú
úú
â
ââ
n
nn
g
gg


S
SS
ú
úú
n
nn


T
TT
ê
êê
y
yy

"
""


P
PP
h
hh
a
aa
å
åå
m
mm


T
T
T
i
i
i
ï
ï
ï
ë
ë
ë
n
n

n



D
D
D
u
u
u
ê
ê
ê
å
å
å
t
t
t




Cng mùỉc vộng trïn rûâng Trûúâng Sún
Hai àûáa úã hai àêìu xa thùèm
Àûúâng ra trêån ma nây àểp lùỉm
Trûúâng Sún Àưng nhúá Trûúâng Sún Têy
Mưåt dậy ni mâ hai mâu mêy
Núi nùỉng núi mûa, khđ trúâi cng khấc
Nh anh vúái em, nhû Nam vúái Bùỉc

Nh Àưng vúái Têy mưåt dẫi rûâng liïìn
Trûúâng Sún Têy anh ài, thûúng em
Bïn êëy ma nhiïìu, con àûúâng gấnh gẩo
Mỵi bay rûâng giâ cho dâi tay ấo
Rau hïët rưìi, em cố lêëy mùng khưng?
Em thûúng anh bïn êëy Têy ma Àưng
Nûúác khe cẩn, búám bay lên àấ
Biïët lông anh say miïìn àêët lẩ
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 7

Chùỉc em lo àûúâng chùỉn bom th
Anh lïn xe, trúâi àưí cún mûa
Cấi gẩt nûúác xua ài nưỵi nhúá
Em xëng ni nùỉng vïì rûåc rúä
Cấi nhânh cêy gẩt mưëi riïng tû
Àưng sang Têy khưng phẫi àûúâng thû
Àûúâng chuín àẩn vâ àûúâng chuín gẩo
Àưng Trûúâng Sún, cư gấi "ba sùén sâng" xanh ấo
Têy Trûúâng Sún bưå àưåi ấo mâu xanh
Tûâ núi em gûãi túái núi anh
Nhûäng àoân qn trng trng ra trêån
Nh tònh u nưëi lúâi vư têån
Àưng Trûúâng Sún nưëi Têy Trûúâng Sún
Nïìn thú chưëng M khấ ưìn âo nấo nhiïåt, vúái nhiïìu gûúng mùåt, nhiïìu
gốc nhòn, nhiïìu giổng àiïåu, nhûng phêìn tûúng àưìng, na nấ nhau lẩi côn nhiïìu
hún, vâ têët cẫ gốp thânh mưåt thêìn thấi khố lêỵn vúái nhûäng thúâi k khấc, kïí cẫ vúái
thúâi k chưëng Phấp. Vâ nïëu mën nhêån dẩng cấi thêìn thấi êëy, dïỵ thûúâng chó cêìn
àổc mưåt vâi bâi nhû "Trûúâng Sún Àưng, Trûúâng Sún Têy" lâ à. Búãi quẫ thêåt
bâi thú nây ca Phẩm Tiïën Dåt vïì rêët nhiïìu phûúng diïån hïët sûác tiïu biïíu cho
cẫ nưåi dung vâ hònh thûác thú thúâi chưëng M, àûúng nhiïn mưåt thúâi chưëng M

húi nghiïng vïì phđa "miïìn Bùỉc", phđa "hêåu phûúng ca tiïën tuën" mưåt cht.
Nố cha cố cấi têm thïë vâ khưng khđ ca cåc àng àưå toế lûãa ca loẩi lđnh chiïën
trong têìm àẩn bùỉn thùèng vâ nhûäng cåc giấp lấ câ, vò vêåy nố côn sẩch sệ vâ
nghiïm ngùỉn. Tuy nhiïn, nối thïë thưi chûá khưng hiïíu do ngun cúá gò mâ rưìi
ngay cẫ nhiïìu bâi viïët ra àúâi ngay trong khối lûãa, trong cẫ bn vâ mấu mâ chêët
dûä dưåi, cấi mi mưì hưi lêu nùm vâ mi xấc chïët vưën lâ àùåc th ca lđnh trêån nhû
ta vêỵn thêëy trong "Lûãa" ca Hùngri Bacbut chùèng hẩn, thò trong vùn chûúng ta
thúâi êëy cng hiïëm cố lùỉm. Vò vêåy, bâi thú ca anh Dåt lẩi câng cố quìn tiïu
biïíu cho thú (thêåm chđ cẫ vùn nûäa) ca cẫ mưåt thúâi.
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 8

êëy lâ cấi thúâi "àûúâng ra trêån ma nây àểp lùỉm". Chđnh ngûúâi viïët
nhûäng dông nây trong nhûäng ngây lâm lđnh trún úã mùåt trêån Quẫng Trõ, nùm
1972, cng hất bâi thú àûúåc phưí nhẩc nây lûn, vâ lc hất nhû thïë thêëy trong
lông thú thúái. Nhûng cng khưng đt lêìn chûáng kiïën nhûäng anh lđnh trêån thûåc th
vûâa thoất chïët tûâ trong mẩn Thânh Cưí, Tri Bûu, Thẩch Hận chẩy ra thûúâng nùçm
lùn hai bïn vïå àûúâng, m tai bêo che nûäa mùåt, chó hế nûãa con mùỉt mâ nhòn cấi
àấm lđnh hổc trô chng tưi nh vûâa chui trong kho qn trang ra àang vûâa ài vâo
vûâa nghïu ngao cấi àêån "cng mùỉc vộng" àïí mâ nếm cho mưåt cấi nhòn khưng ra
chïë giïỵu, cng khưng ra thûúng hẩi, àoấn lêím bêím cêu gò àố cng khưng nghe
ra àûúåc nưët! Àậ àïën nûúác àố thò biïët nối nùng lâm sao. Thưi thò mưỵi cêy mưỵi
hoa, mưỵi nhâ mưỵi cẫnh, ta thêëy thđch thò ta cûá nối lâ thđch, ai thêëy sao thò kïå
ngûúâi ta. Vâ lûc àố tưi thđch cấi "àûúâng ra trêån ma nây àểp lùỉm" thûåc lông.
Côn nhúá, cố anh bẩn tïn lâ Tïì thò phẫi, cố bêån àang vấc trïn vai cån dêy
bổc ba mûúi cên lao êìm êìm tûâ trïn ni xëng, cêy lấ qåt cho toế àom àốm
mùỉt, vêỵn côn kõp hất "em xëng ni nùỉng vïì rûåc rúä, cấi nhânh cêy gẩt mưëi riïng
tû", chó hất vûâa kïu lïn, chó khưng cố cú hưåi àïí vưỵ ài nhû nhên vêåt Hoâng
trong "Àưi mùỉt" ca Nam Cao: "Cấi lậo Phẩm Tiïën Dåt nây tâi thêåt "
Thò tâi quấ ài chûá côn gò nûäa. Tûâ lûc cố con àûúâng Trûúâng Sún, tûác lâ
tûâ nùm 1959 (nh cấch gổi phiïn hiïåu con àûúâng nây lâ 5-59) thò mậi mûúâi nùm

sau, tûác lâ khi anh Dåt lâm bâi thú nây, cấi hiïån tûúång con àûúâng Trûúâng Sún
vưën cố hai phđa nhận tiïìn nhû thïë múái cố cú hưåi ài vâo thú, trúã thânh thú rêët
àùỉc àõa, vò tûâ gưëc thûåc ca hònh tûúång múã ra cẫ mưåt chên trúâi cho cẫ thú vâ
hưìn thú bay bưíng. Hònh ẫnh ca con àûúâng chiïën lûúåc vưën lâ xûúng sưëng ca
cåc chiïën àêëu chưëng M trong thûåc tïë àậ phên ra lâm hai ngẫ nùçm úã phđa
Àưng vâ phđa Têy dậy Trûúâng Sún vúái nhûäng khấc biïåt vïì àõa hònh, khđ hêåu,
cẫnh trđ, thêåm chđ cẫ lậnh thưí qëc gia nûäa, nhûng cố chung mưåt nhiïåm v,
mang mưåt têm hưìn chung ca cẫ dên tưåc àang chiïën àêëu àïí giẫi phống Tưí
qëc Têët cẫ sûå "giưëng vâ khấc", "xa vâ gêìn" êëy nh mưåt mêm cưỵ thõnh soẩn mâ
cåc sưëng bây ra cho ngûúâi lâm thú, vâ nhâ thú tâi nùng nây àậ khưng àïí sốt
mưåt chêët liïåu qu nâo mâ khưng àûa vâo mêm cưỵ thú ca mònh. Chùèng hẩn, àêy
lâ sûå "khấc":
Mưåt dậy ni mâ hai mâu mêy
Núi nùỉng núi mûa, khđ trúâi cng khấc
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 9

Nhû anh vúái em, nhû Nam vúái Bùỉc
Sûå "khấc" êëy àïën mûác chan chất, vúái mưåt bïn "mûa nhiïìu" mưåt bïn
"nûúác khe cẩn", bïn "mỵi bay" bïn lẩi "bûúám bay" vâ cao nhêët thò nhû thïí mưåt
àưi cêu àưë:
Anh lïn xe, trúâi àưí cún mûa
Em xëng ni, nùỉng vïì rûåc rúä
Nhûng sûå "khấc" vâ "xa" cûåc àoan nhû thïë lẩi hâm chûáa trong nố mưåt
sûå "giưëng" vâ "gêìn" côn cố sûác thuët phc hún. Búãi cấi "gêìn" àêìu tiïn vâ cấi
sinh ra mổi cấi "gêìn"khấc lâ:
Àưng Trûúâng Sún, cư gấi "ba sùén sâng" xanh ấo
Têy Trûúâng Sún, bưå àưåi ấo mâu xanh
Àố lâ cấi gêìn gi tưëi thûúång ca nhûäng chiïën sơ chiïën àêëu chưëng mưåt
kễ th chung. Côn mưëi quan hïå "anh, em" úã àêy àống vai trô nh thïë nâo? Rộ
râng, bâi thú sệ khấc hùèn nïëu àêy lâ hai ngûúâi bẩn chiïën àêëu cố cng giúái tđnh

mâ nhúá nhau. Vêåy mưëi quan hïå nây cố thïí gổi lâ tònh u? Chó biïët rùçng bâi thú
nây thûúâng xun xët hiïån cẫ trong nhûäng tuín têåp thú chiïën àêëu lêỵn nhûäng
têåp thú tònh. Thò cng chùèng cố cấch gổi nâo khấc hún khi ta thêëy hai ngûúâi con
trai vâ con gấi úã àêy quan têm, lo lùỉng cho nhau àïën "trïn mûác tònh cẫm":
"Trûúâng Sún Têy anh ài, thûúng em ", vâ em thò "thûúng anh bïn Têy ma
Àưng" vâ "chùỉc em lo àûúâng chùỉn bom th" úã àêy khưng cố cåc gùåp gúä nâo,
khưng mưåt lúâi nhùỉn nhe, vâ cng khưng cố cẫ àïën mưåt bûác th. Cấi gẩch nưëi giûäa
hổ thêåt k lẩ vâ cng k vơ, êëy lâ "nhûäng àoân qn trng trng ra trêån"! Mưëi
tònh riïng t úã àêy trúã nïn to lúán dõ thûúâng, nố vûúåt lïn trïn nhûäng sưë phêån cấ
nhên, lïn trïn cẫ cấnh rûâng àẩi ngân vâ ni non trng àiïåp. Àố lâ th tònh u
àùåc biïåt chó sinh hẩ mưåt lêìn cng nhûäng tònh cẫm cao cẫ ca l tûúãng vâ à sûác
hoấ thên vâo trong ni rưång sưng dâi:
Nhû tònh u nưëi lúâi vư têån
Àưng Trûúâng Sún nưëi Têy Trûúâng Sún
Mûúån ni sưng, trúâi àêët lâm cấi cúá àïí nối chuån con ngûúâi, lẩi àem
tònh riïng hoâ vâo trong sûå nghiïåp chung, lâm cho cấi nhỗ bế trúã nïn cao rưång,
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 10

côn cấi cao rưång thò khưng che khët cấi nhỗ bế - mưåt bâi thú ngùn ngùỉn mâ
chúã àûúåc bêëy nhiïu tònh hấ lẩi khưng phẫi lâ àẩi khếo vâ àẩi tâi hay sao?
Anh Ngổc

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 11












T
T
Ti
i
iï
ï
ïë
ë
ëp
p
p

c
c
cê
ê
êå
å
ån
n
n

m
m
mư
ư
ưå
å
åt
t
t

b
b
ba
a
â
â
âi
i
i

t
t
th
h
hú
ú
ú

X
X
Xu
u

ê
ên
n
n

c
c
cu
u

ã
ãa
a
a

B
B

Ba
a
ấ
á
ác
c
c



Cấch àêy trôn 50 nùm, sau bâi: "Thú chc Tïët Mêåu T" (1948), Bấc Hưì
côn viïët 5 bâi thú cẫm hûáng trûä tònh. Àêy lâ hiïån tûúång đt thêëy trong sấng tấc
thú ca ca Bấc gêìn 1/4 thïë k sau Cấch mẩng (1945- 1969). "Ngun Tiïu"
(1948) lâ mưåt trong sưë àố:
Kim dẩ ngun tiïu nguåt chđnh viïn
Xn giang, Xn thu, tiïëp xn thiïn
n ba thêm xûá àâm qn sûå
Dẩ bấn quy lai nguåt mận thuìn.
(Rùçm Thấng Giïng)
Àïm nay, rùçm thấng giïng, trùng vûâa trôn,
Nûúác sưng Xn tiïëp liïìn vúái mâu trúâi xn
Giûäa núi khối sống thùm thùèm, bân bẩc viïåc qn
Nûãa àïm trúã vïì, thuìn chúã àêìy ấnh trùng.
(Thú- Hưì Chđ Minh- In lêìn thûá 3- NXB Vùn hổc Hâ nưåi 1975- tr. 103)
Trong thú Bấc hêìu nhû chưỵ nâo cng vúâi vúåi ấnh trùng, àiïìu àùåc
biïåt lâ trùng úã cẫnh ngưå nâo cng rêët sấng: Trùng àïm rùçm, Trùng Trung thu.
Phẫi chùng trong têm tûúãng tònh cẫm Bấc u thđch nhûäng cẫnh àểp rûåc rúä,
sấng trong; khưng chêëp nhêån cấi nhêåp nhùçng, múâ tưëi ca mưåt mẫnh trùng
khuët, mưåt ấnh trùng non. Ta khưng thêëy mưåt àïm trùng lûu trong thú Bấc vâ
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 12

mưåt àiïìu àùåc biïåt nûäa: Trùng trong thú Bấc khưng gúåi bìn mùåc d trong thú
cưí khưng hiïëm nhûäng bâi thú vïì trùng cố lûc rêët sấng song vêỵn gúåi lïn mưåt cấi
gò àố man mấc àún cưi.
Múã àêìu bâi thú: "Kim dẩ ngun tiïu nguåt chđnh viïn" lâ mưåt
àïm trùng rùçm mất mễ, toẫ sấng rûåc rúä cẫ trúâi xn, lâ ma trùng àểp nhêët trong
mûúâi hai ma trùng. Thûá tûå sùỉp xïëp cấc tûâ, cấc hònh tûúång thú, tùng giấ trõ thêím
m, vûâa giâu chêët tẫ thûåc, vûâa giâu chêët tûúång trûng, êín d.
Trùng trong "Ngun tiïu" khưng phẫi trẩng thất tơnh. Theo thúâi
gian, giûäa cẫnh sưng nûúác mïnh mưng, khưng gian khoấng àậng, trùng tûâ tûâ
như dêìn lïn khỗi àûúâng chên trúâi nhû "mêm vâng, àơa ngổc" (tûâ ca Xn
Diïåu) àïën thúâi khùỉc khi tẩo thânh tiïëp àiïím, ca mưåt hònh trôn (trùng) àûúâng
thùèng (mùåt sưng) lûc àố múái "nguåt chđnh viïn" (trùng vûâa trôn).
Trong thú Bấc, tấc giẫ vâ ấnh trùng ch thïí vâ khấch thïí ài vïì trong
quan hïå gùỉn bố thên thiïët, trùng khưng bõ àống khung trong cẫnh ngưå chêåt hểp,
hẩn chïë mêët ài nhûäng vễ àểp cưång hûúãng khấc.
Cấc th phấp nghïå thåt hưåi t úã cêu thú thûá hai:
"Xn giang xn thu tiïëp xn thiïn"
(Nûúác sưng xn tiïëp lêỵn vúái mâu trúâi xn)
Khưng gian nghïå thåt rûåc rúä bao la, cẫm hûáng thú hoânh trấng,
sẫng khoấi vâ vư cng diïỵm lïå. Nïëu nhû "nguåt chđnh viïn" tẩo nïn sûå liïn
tûúãng vïì thúâi gian, thúâi khùỉc "trùng vûâa trôn" theo sûå biïën dõch ca thúâi gian
trùng cao dêìn, toẫ sấng lung linh tẩo nïn cẫnh "Nûúác sưng xn lêỵn mâu trúâi
xn" lẩi gúåi lïn niïåm khưng gian bao la, khưng giúái hẩn. Giûäa mïnh mưng
sưng nûúác àêët trúâi àêìy trùng êëy, cố con thuìn nho nhỗ. Hai cêu thú tẩo thânh
mưåt bûác tranh xn vúái nhûäng nết chêëm phấ nghïå thåt liïn hoân: sưng - nûúác-
trúâi. Cấi lưìng lưång ca mưåt hưìn thú giao thoa, cưång hûúãng cấi lưìng lưång ca àêët
trúâi ma xn àêìy hûúng sùỉc. Sưng – nûúác - trúâi xn nưëi tiïëp nhau, nêng àúä
nhau, gổi nhau, têìng têìng lúáp lúáp bay lïn trong khưng gian nhû cấnh cô nhû
cấnh cô ca Vûúng Bưåt trong rấng thu hoâng hưn:

"Lẩc hâ dûä cư lưå tïì phi
Thu thu cưång trûúâng thiïn nhêët sùỉc"
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 13

(Cấnh cô bay vúái rấng pha
Sưng thu trúâi nûúác bao la mưåt mâu).
Vâ cng nhû cấnh hẩc trong giêëc mú ca Nguỵn Trậi cấch àêy hún
sấu thïë k:
"Tẩc dẩ nguåt minh thiïn tûå thy
Mưång k hoâng hẩc thúång tiïn àân"
(Àïm qua trùng sấng trúâi nhû nûúác
Mưång cûúäi hẩc vâng lïn àân tiïn)
Chêët sẫng khoấi, hoânh trấng ca mưåt hưìn thú khoấng àẩt trong hai
cêu àêìu cố khúãi hûáng tûâ mưåt hiïån thûåc lõch sûã: Àố lâ chiïën dõch thu- àưng 1947
àẩi thùỉng. Tûâ àêy cc diïån khấng chiïën thay àưíi, chiïën khu Viïåt Bùỉc àûúåc múã
rưång, tẩo nïn niïìm vui trân trïì lông ngûúâi, khưng gian têm tûúãng hoâ lêỵn khưng
gian hiïån thûåc, cẫ chiïìu cao lưìng lưång vâ cẫ bïì rưång mïnh mưng, nưåi hâm thêím
m àa dẩng, phong ph.
Àïën cêu thûá 3: "n ba thêm xûá àâm qn sûå" thò con thuìn bưìng
bïình trïn sưng xn êëy vâo núi "Khối sống thùm thùèm" khưng phẫi àïí thûúãng
ngoẩn, giẫi toẫ mưåt têm trẩng lậng qụn, trưën trấnh cåc àúâi. Thú xa nối nhiïìu
àïën "khối sống". Mưåt "n ba giang thúång sûã nhên sêìu" ca Thưi Hiïåu, hay
mưåt "n ba sêìu sất nhên" trong thú Bẩch C Dõ. "Khối sống" thûúâng tẩo nïn
nưỵi bìn man mấc, cư liïu ca cấc êín sơ trûúác cåc àúâi ph du, dêu bïí.
Con thuìn trong àïm "ngun tiïu" côn chúã nùång nhûäng lo toan
ca Bấc. Thiïn nhiïn dêỵu cố diïỵm lïå cng chûa thïí thẫ lông àïí thûúãng ngoẩn,
giûäa hiïån thûåc "n ba thêm xûá" tiïëp àïën ba tûâ "àâm qn sûå" lâm nưíi bêåt t
tûúãng ch àïì ca bâi thú. Búãi biïët bao àïm "Tr hoẩch thêm canh" (bân tđnh
cưng viïåc mậi cho túái khuya) "Qn v nhûng mang" (vêỵn côn bêån viïåc qn)
àûúåc mưåt "ngun tiïu" (rùçm thấng giïng) thò lẩi "àâm qn sûå". Tûâ trong sêu

xa, têm tûúãng Bấc lûn nghơ túái qëc thấi dên an, ngay cẫ khi chó cố trùng
xn trïn sưng xn vư cng hoânh trấng vâ con ngûúâi Bấc lâ mưåt hưìn thú rưång
múã. Chó khi cưng viïåc àậ xong niïìm vui trổn vển cng thiïn nhiïn múái th thấi
têm hưìn:
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 14

"Dẩ bấn quy lai nguåt mận thuìn"
(Nûãa àïm trúã vïì, thuìn chúã àêìy ấnh trùng)
Nûãa àïm trùng toẫ sấng vâ con thuìn chúã àêìy trùng sau khi àậ
"àâm qn sûå" vúi ài nhûäng suy nghơ lo toan, nhûäng tđnh toấn "qn cú qëc
kïë" nhûng khưng ghế bïën hoang sú nhû mưåt êín sơ. Trùng thanh dûå bấo mưåt
tûúng lai vâ vêìng trùng vúái nhûäng vễ àểp thú mưång cưång hûúãng vúái mưåt hưìn
thú tûå tẩi, lẩc quan úã thânh cưng ca cåc khấng chiïën.
Sûå kïët húåp hâi hoâ giûäa cấc th phấp nghïå thåt tẫ chên vâ tẫ thûåc
tẩo cho bâi thú vûâa cố phong võ cưí àiïín vûâa giâu tđnh hiïån àẩi. Àêy lâ mưåt trong
nhûäng àùåc àiïím nưíi bêåt phong cấch thú chûä Hấn ca Hưì Ch Tõch.
Vộ Vơnh Khuën

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 15

T
T
Th
h
hû
û
ûú
ú
ún
n
ng
g
g

q
q
qu
u
ua
a
ấ

á
á.
.

.

.
.

"
"
"M
M
Mu
u

â
âa
a
a

X
X
Xu
u

ê
ên
n
n.

.

.

.
."
"
"





Cẫnh hai dông àêìu ca bâi thú lâ mưåt têëm mân khưng gian nhể:
nùỉng trẫi rưång ra thânh tûâng "lân" vâ khối khưng t lẩi mâ tan ra. Tâi tònh ca
Hân Mùåc Tûã úã chûä "ûãng" vâ chûä "mú"; vûâa diïỵn tẫ àûúåc cấi tûúi múái ca nùỉng
vâ cẫm giấc hû ẫo ca khối. Trong cẫm nhêån vûâa thûåc, vûâa mưång àố, nhûäng
mấi nhâ tranh àiïím mưåt sùỉc vâng quën r. Cố phẫi ấnh nùỉng hoâ trong khối
mú lan toẫ trïn mấi nhâ tranh mâ tẩo ra cẫnh "lêëm têëm vâng" chùng?. Trong cấi
nïìn thiïn nhiïn thi võ àậ xët hiïån mưåt "Bống xn". "Bống xn" àïën khưng
lùång lệ mâ nh mưåt khấch àa tònh àưång chẩm vâo cêy lấ thiïn nhiïn.
Sưåt soẩt giố trïu tâ ấo biïëc
Trong sûå lẫ lúi ca giố, vúái tâ ấo, giân cêy tẩo cẫnh, "Bống xn" êëy
khưng ai khấc chđnh lâ thiïëu nûä. Nâng àïën. "Bống xn sang". Tûâ àêy múã ra
mưåt khưng gian. Mâu ca tâ ấo biïëc, ca giân thiïn l tiïëp vúái mâu xanh bêët têån
ca cỗ
Sống cỗ xanh tûúi gúån túái trúâi
Cêu thú khưng nhûäng miïu tẫ bïì rưång, bïì cao mâ côn miïu tẫ cẫm xc
con ngûúâi trûúác thiïn nhiïn choấng ngúåp phđa trûúác vâ tiïëng hất xao xuën
lông ngûúâi ca cấc thưn nûä.

Thiïn nhiïn trong thú Hân Mùåc Tûã àêìy têm trẩng. Con ngûúâi trong àố
cng khưng dïỵ dậi hoâ cẫm. Nhòn "sống cỗ xanh tûúi", nghe tiïëng hất hưìn nhiïn
ca cấc cư thưn nûä, Hân Mùåc Tûã àậ nghơ túái ngây mai vúái nhûäng dûå bấo chua
xốt:
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 16

Ngây mai trong àấm xn xanh êëy
Cố kễ theo chưìng bỗ cåc chúi
"Àấm xn xanh" chđnh lâ c thïí hoấ "Bống xn" úã khưí 1, lâ "bao cư
thưn nûä" àang hất Nhûäng ngây vui, ngây xn ca hổ thêåt ngùỉn ngi. Tònh
u vưåi àïën vâ cng vưåi ài
Cấch miïu tẫ tiïëng ca, lúâi nối, bùçng nhûäng tûâ "vùỉt vễo", "hưín hïín", "thêìm
thơ" (chûá khưng phẫi "thêìm thò") vâ dông thú:
Nghe ra võ vâ thú ngêy
ta cố thïí thêëy sûå mï mẫi, say àùỉm, hưìn nhiïn ca cấc thưn nûä trong cåc
tònh hưm nay cố thïí " võ" vâ "thú ngêy" song nố cng nhû "lân nùỉng ûãng" vâ
"khối mú tan" mâ thưi, mỗng manh vâ ngùỉn ngi lâm sao?
"Bống xn sang", "Àấm xn xanh", "Ma xn chđn" dêỵu lâ cấch gổi
khấc nhau song nhûäng cm tûâ nây àïìu diïỵn tẫ cấi thúâi àểp nhêët ca ngûúâi con
gấi. Thúâi àố cố thïí vơnh viïỵn khưng trúã lẩi nhûng vễ àểp ca Tònh u- Ma
Xn- thưn nûä mậi mậi côn lûu giûä trong têm hưìn tấc giẫ. Tûâ cẫm xc trong
sấng àố, Hân Mùåc Tûã àậ cố nhûäng giêy pht bêng khng nhúá vïì lâng qụ vúái
nhûäng àiïìu day dûát:
Chõ êëy nùm nay côn gấnh thốc
Dổc búâ sưng trùỉng nùỉng chang chang?
Tấc giẫ nh nhúá vïì "cư thưn nûä" "xn xanh" àậ thânh "chõ êëy" bêy giúâ
cố côn gấnh thốc nùång nhổc ài trïn búâ sưng dâi àêìy cất trùỉng, àêìy nùỉng giố nhû
bao ngûúâi ph nûä vêët vẫ bûúác ài trong cåc àúâi nây.
Vúái tûúãng hiïån thûåc lậng mẩn àêìy tđnh nhên vùn; vúái nhõp àiïåu, cấch
hiïåp êm, tẩo vêìn, cêu thú nây trúã thânh mưåt trong nhûäng cêu thú hay nhêët ca

thúâi thú múái vâ ca thú Viïåt Nam tûâ trûúác àïën nay. Vâ "Ma xn chđn" lâ mưåt
trong nhûäng bâi thú hay nhêët ca Hân Mùåc Tûã búãi sûå liïn tûúãng- thûåc- hû nây.
Thanh ûáng
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 17













M
M
M
u
u
u
â
â
â
a
a
a

x
x
x
u
u
u
ê
ê
ê
n
n
n



c
c
c
h
h
h
đ
đ
đ
n
n
n

-
-
-



b
b
b
a
a
a
â
â
â
i
i
i



t
t
t
h
h
h
ú

ú
ú



t
t
t
a
a
a
â
â
â
i
i
i



h
h
h
o
o
o
a
a
a

c
c
c
u
u
u
ã
ã
ã
a
a
a



H
H
H
a
a
a
â
â
â
n
n
n

M
M
M
ù
ù
ù
å
å
å
c
c
c



T
T
T
û
û
û
ã
ã
ã

Hân Mùåc Tûã lâ nhâ thú tâi hoa. Ưng àïí lẩi cho àúâi khưng nhiïìu thi phêím
nhûng tấc phêím nâo ca ưng cng àấng trên trổng, nêng niu nhû "Ma xn
chđn":
Trong lân nùỉng ûãng: khối mú tan
Àưi mấi nhâ tranh lêëm têëm vâng
Sưåt soẩt giố trïu tâ ấo biïëc,
Trïn giân thiïn l, bống xn sang
Sống cỗ xanh tûúi gúån túái trúâi
Bao cư thưn nûä hất trïn àưìi:
-
Ngây mai trong àấm xn xanh êëy.
Cố kễ theo chưìng bỗ cåc chúi
Tiïëng ca vùỉt vễo lûng chûâng ni,
Hưín hïín nhû lúâi ca nûúác mêy
Thêìm thơ vúái ai ngưìi dûúái trc,
Nghe ra võ vâ thú ngêy
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 18

Khấch xa gùåp lc ma xn chđn
Lông trđ bêng khng sûåc nhúá lâng
-

Chõ êëy nùm nay côn gấnh thốc
Dổc búâ sưng trùỉng nùỉng chang chang?
Ngay tïn bâi thú àậ cho thêëy tấc giẫ lâ ngûúâi dng cưng vúái cêu
chûä. Cêu chûä ca ưng ln àûúåc chùỉt lổc tòm tôi.
Sưåt soẩt giố trïu tâo ấo biïëc
Trïn giân thiïn l, bống xn sang.

Cêu thú thêåt gúåi múã. Trïn nhûäng mấi nhâ tranh vấch àêët ca lâng
qụ ngây xa lêëm têëm nhûäng lâng qụ têëm têëm nhûäng n hoa thiïn l núã vâng,
xen giûäa mâu xanh tûúi ca lấ. Lấ vâ hoa thiïn l lâ niïìm àùåc sùỉc ca hûúng võ
qụ hûúng
Thûúng chưìng nêëu chấo le le
Nêëu canh bưng l, nêëu chê hẩt sen
(Ca dao)
Ca qu nhû vêåy, xanh tûúi mún múãn nhû vêåy nïn múái àûúåc giố
trïu, giố àa, giố mún man. Lâm bêët chúåt ma xn âo túái.
Sống cỗ xanh tûúi gúån túái trúâi,
Bao cư thưn nûä hất trïn àưìi:
-
Ngây mai trong àấm xn xanh êëy
Cố kễ theo chưìng bỗ cåc chúi
Ma xn tûâ trong nhâ àậ lan xa ra vng àưìi ni, tûâ cêy cẫnh sang
túái ngûúâi. Con ngûúâi ca ma xn thêåt trễ trung, hưìn nhiïn, àêìy sûác sưëng. Bao
cư thưn nûä trïn àưìi. Hất rùçng: Ngây mai trong àấm xn xanh êëy/Cố kễ theo
chưìng bỗ cåc chúi úã lẩi lâng chúi vúái cấc cư thêåt vui, song ai àố àûúåc ài lêëy
chưìng cng vui khưng kếm, thêåm chđ àêy côn lâ sûå phất triïín ca ma xn.
Tiïëng ca vùỉt vễo lûng chûâng ni,
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 19

Hưín hïín nhû lúâi ca nûúác mêy
Nhûäng tûâ vùỉt vễo, hưín hïín àûúåc tấc giẫ dng thêåt tâi tònh. Vùỉt vễo úã
cêu trïn chó sûå thú ngêy, hưín hïín úã cêu dûúái nối lïn sûå hưìi hưåp, àúåi chúâ trong
lưìng ngûåc ca nhûäng cư gấi àang cùng trôn sûác sưëng. Lâm cho ai àố àang ngưìi
dûúái trc (trong bưëi cẫnh nây mâ chõu ngưìi n dûúái trc thò chùỉc khưng côn úã
tíi thanh xn nûäa) cng phẫi rưån râng:
Khấch xa gùåp lûc ma xn chđn
Lông trđ bêng khng sûåc nhúá lâng.

-
Chõ êëy nùm nay côn gấnh thốc
Dổc búâ sưng trùỉng nùỉng chang chang
Thêëy ma xn úã qụ ngûúâi lẩi nhúá túái cẫnh lâng mònh, mưåt cẫnh
lâng ma hẩ cố nùỉng chối chang vâ bao nhiïu ngûúâi thên àang óçn lûng lao
àưång giûäa nùỉng. Àêy lâ nết rêët nhên bẫn ca con ngûúâi ln nùång tònh vúái qụ
hûúng xûá súã. Nhúá lâng lâ nhúá nhûäng gò cêìn phẫi suy nghơ, sễ chia.
-
Chõ êëy nùm nay côn gấnh thốc
Dổc búâ sưng trùỉng nùỉng chang chang?
Chõ êëy lâ ai vêåy? Rêët cố thïí àêy lâ ngûúâi bẩn gấi ngây xûa ca
khấch- àang lâ lao àưång chđnh úã qụ nhâ. Dổc búâ sưng trùỉng nùỉng chang chang
nïn àûúåc xem lâ cêu thú thêìn tònh nhêët ca Hân Mùåc Tûã. Ta hay nối sưng xanh,
sưng àỗ, àêy nhâ thú nối sưng trùỉng. Nùỉng àïën trùỉng cẫ sưng thò phẫi biïët nùỉng
gay gùỉt nh thïë nâo. Cấc cùåp vêìn trùỉng- nùỉng; chang- chang kïët húåp vúái nùm ph
êm "ûng" àûáng cëi mưỵi tûâ lâm cho cêu thú àûúåc kếo dâi vâ ngên nga mậi.

Àng lâ"Ma xn chđn", mưåt ma xn àêìy àùån nïn thú.









BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 20

T
T
T
h
h
h
û
û
û
ú
ú
ú
n
n
n
g
g
g

e
e
e
m
m
m



-
-
-



m
m
m
ư
ư
ư
å
å
å
t
t
t

b
b
b
a
a
a
â
â
â
i
i
i



t
t
t
h
h
h
ú
ú
ú



g

g
g
i
i
i
a
a
a
ã
ã
ã
n
n
n



d
d
d
õ
õ
õ



m
m
m
a

a
a
â
â
â



c
c
c
a
a
a
ã
ã
ã
m
m
m



à
à
à
ư
ư
ư
å

å
å
n
n
n
g
g
g




Trong têåp "Thú tònh tùång vúå", Nhâ xët bẫn Thanh niïn êën hânh nùm
2000, trang 83 cố bâi "Thûúng em" ca Bi vùn Àiïìn. Tưi gùåp tïn anh lêìn àêìu,
àổc thú anh lêìn àêìu. Bâi thú giẫn dõ mâ cẫm àưång:
Thûúng em
Chiïìu vâng nhû mùỉt ai mong
Thûác ùn chấy chúå, chiïìu àưng nghõt ngûúâi
Àêy thõt nẩc- àêy cấ tûúi
Dûãng dûng giûäa tiïëng châo múâi lao xao
Thấng ngây ai hiïíu cho àêu
Nay lo giấ mùỉc mai sêìu mån lûúng
Ngưín ngang trùm viïåc àúâi thûúâng
Thïë mâ chđn nhúá, mûúâi thûúng vêỵn nưìng
Anh tûâng àấnh Bùỉc, dểp Àưng
Nay vïì nghó phếp lâm chưìng bïn em
Vng vïì nêëu mưåt nưìi cúm
Nûãa khï, nûãa nhậo- lûãa chúâm rất tay
Nïëu khưng lâm vúå mưåt ngây
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 21

Thò sao thêëu hiïíu àùỉng cay ngêåm ngi
Chó mong mûa bậo trïn àúâi
Àûâng gay gùỉt- kễo hoa tûúi chống tân
Tấc giẫ khưng lâm thú mâ quan sất cåc sưëng, nïu lïn nhûäng
nhêån xết vïì vúå mònh- ngûúâi quẫn l gia àònh, lo sao cho àêìu thấng- cëi thấng
khưng thiïëu ht. Lo gia àònh mưåt ngây, anh àậ thêëu hiïíu cấi lo mưåt àúâi ca vúå
bùçng tònh cẫm u mïën vâ biïët ún:
Chiïìu vâng nhû mùỉt ai mong
Thûác ùn chấy chúå, chiïìu àưng nghõt ngûúâi
Àêy thõt nẩc, àêy cấ tûúi
Dûãng dûng giûäa tiïëng châo múâi lao xao
Cng biïët lâ nhûäng thûác ngon àêëy nhûng àêy dûãng dûng chùèng thiïët (mâ
cố thiïët cng chùèng àûúåc) vò àêy bõ bïånh viïm mâng ti (!)- nối nưm na lâ đt
tiïìn!.
Tûâ thûåc tïë cåc sưëng, anh hiïíu vâ thûúng vúå lùỉm:
Thấng ngây ai hiïíu cho àêu
Nay lo giấ mùỉc mai sêìu mån lûúng
Ngưín ngang trùm viïåc àúâi thûúâng
Thïë mâ chđn nhúá, mûúâi thûúng vêỵn nưìng
Chûä "ai" àêy rêët tïë nhõ, ch ëu lâ mën nối chưìng con- nhêët lâ chưìng, súå
ngûúâi chưìng khưng hiïíu cho nhûäng khố khùn ca mònh nh: giấ mùỉc (mùỉc lâ àùỉt-
tiïëng miïìn Nam), mån lûúng. Ngûúâi chưìng tûã tïë úã àêy ài chúå mưåt lêìn lâ hiïíu
àún hiïíu kếp: vûâa hiïíu vúå phẫi vûúåt qua nhûäng khố khùn nhû thïë vûâa hiïíu vúå lo
chưìng khưng cẫm thưng. Khưng nhûäng quấ cẫm thưng, anh côn khen ngúåi, biïíu
phûúng nûäa:
Ngưín ngang trùm viïåc àúâi thûúâng
Thïë mâ chđn nhúá, mûúâi thûúng vêỵn nưìng
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 22

Cûá nh bâi thú nối lïn thò ngûúâi chưìng úã àêy lâ ngûúâi lđnh vò "Anh tûâng
àấnh Bùỉc dểp Àưng! Nay vïì nghó phếp lâm chưìng bïn em". Anh th nhêån:
Vng vïì nêëu mưåt nưìi cúm
Nûãa cúm, nûãa nhậo- lûãa chúâm rất tay
Tấc giẫ hû cêëu chi tiïët nây àïí àïì cao vai trô ngûúâi vúå trong gia àònh,
nhûng àïì cao phđa nây thò hẩ thêëp phđa kia: bêët k anh àân ưng nâo cng cố thïí
vng vïì nh thïë nhûng dûát khoất khưng phẫi lâ ngûúâi lđnh- bưå àưåi C Hưì- nhêët lâ
anh lđnh àậ tûâng "àấnh Bùỉc, dểp Àưng"!
Àêy lâ àiïím bưåc lưå bẫn lơnh nghïå thåt thú ca ca tấc giẫ chûa àïën àưå
cao cûúâng!
Bưën cêu cëi bâi chên thêåt vâ nhên hêåu:
Nïëu khưng lâm vúå mưåt ngây
Thò sao thêëu hiïíu àùỉng cay ngêåm ngi
Chó mong mûa bậo trïn àúâi
Àûâng gay gùỉt kễo hoa tûúi chống tân!
Bâi thú àûúåc viïët ra tûâ mưåt têm thïë àêìy chêët liïåu àúâi sưëng, àêìy suy tû tònh
cẫm , khưng cố nhûäng cêu thêåt àùåc sùỉc. Mưåc mẩc, giẫn dõ nhûng cố tònh vâ cẫm
àưång.
Bẩn àổc- nhêët lâ nhûäng ngûúâi úã phấi àểp- cố thïí tha thûá cho tấc giẫ úã
cấch cêëu tẩo bâi thú àún giẫn, chêm chúác cho àưi chưỵ vng vïì vïì hóåc vêìn
cha thêåt chónh mâ tiïëp nhêån mưåt cấch trên trổng têëm lông ca ngûúâi viïët àậ hiïíu
hïët, cẫm thưng nïn câng u thûúng ngûúâi bẩn àúâi vêët vẫ ca mònh.
Nguỵn Bi Vúåi





BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 23

T
T
T
h
h
h
ú
ú
ú



t
t
t
ò
ò
ò
n
n
n
h
h
h

-
-
-



N
N
N
g
g
g
u
u
u
y
y
y
ï
ï
ï
ỵ
ỵ
ỵ
n
n
n

T
T
T
r
r
r
o
o
o
å
å
å
n
n
n
g
g
g



T
T
T
a
a
a

å
å
å
o
o
o




Nhû cấc thi sơ xûa nay, Nguỵn Trổng Tẩo cng àïì cêåp àïën nhûäng
chuån mn thã ca tònh u: chúâ àúåi vâ hển hô, thûúng nhúá vâ àùỉm say,
ngổt ngâo vâ àau khưí Nết riïng ch ëu ca thú tònh Nguỵn Trổng Tẩo lâ
thú tònh ngûúâi lđnh. Àố lâ thú tònh ca mưåt ngûúâi àûáng tíi àậ dây dùån qua thûã
thấch. Ngûúâi lđnh êëy àậ gúãi lẩi tíi xn ca mònh úã ni rûâng Trûúâng Sún, úã
nhûäng núi àẩn bom ấc liïåt. Ngûúâi lđnh êëy tûâng "ng trïn cỗ sau mưỵi lêìn àấnh
trêån", tûâng viïët nhûäng bûác thû cho ngûúâi thûúng úã "cëi trúâi sng ran":
Nùỉng ma nhoê lấ thû vâng
Chùèng côn mong nhêån mưåt hâng chûä quen.
Àïí rưìi àïën khi trúã vïì sau hún mûúâi nùm xa cấch thò biïët tin ngûúâi thûúng
ca mònh àậ ài lêëy chưìng tûâ bao giúâ. Ngûúâi lđnh êëy cng àậ tûâng u mưåt ngûúâi
khưng quen. Cư ta àậ cûáu sưëng anh, àậ chùm sốc anh trong mưåt lêìn anh bõ
thûúng nùång:
Lâ khi chúåt tónh cún mï
Nhêån ra mấi tốc bưån bïì ngûåc tưi.
Vâ dêỵu chûa mưåt lêìn gùåp lẩi nhau, àïën tïn nâng chùỉc anh cng cha kõp
biïët nhûng anh vêỵn cûá tin "Ngûúâi khưng quen sưëng rêët nhiïìu cho tưi"
Thúâi àêët nûúác thanh bònh, ngûúâi lđnh vêỵn lâ ngûúâi lđnh. Hổ vêỵn àống chưët
úã biïn giúái, úã tiïìn tiïu hẫi àẫo. Hổ vêỵn u theo kiïíu ca mònh. Vò hổ biïët: "nïëu
lông mònh àưíi khấc, giùåc sệ trân qua àẫo ca mònh àêy!". Nïn hổ u mâ khưng

hïì bng lúi tay sng. Hổ vêỵn àâo cưng sûå "xun ngây, xun àïm", hổ vêỵn
BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 24

phẫi kếo phấo lïn nhûäng àónh dưëc "lïånh cẫ trúâi xanh". Àiïìu àấng nối lâ cho d
sưëng trong tû thïë sùén sâng chiïën àêëu nhû vêåy ngûúâi lđnh vêỵn mưång mú vâ lậng
mẩn. Nhûäng bíi sấng tìn tra ven àẫo anh chúåt bưìi hưìi:
Nùỉng nhû nùỉng nhúá àêët liïìn
Tưi nhû tưi chùèng xa em bao giúâ
Anh thânh thêåt th nhêån:
Khưng em, giố thưíi tûâ bưën phđa
Khưng chiïëc hưn hêỵng ht bống dûâa
Nhûäng pht êëy anh khưng chó thûúng cho mònh mâ côn thûúng cho bao
hôn àẫo àûáng "àưåc thên" nhû anh. Nhûäng pht êëy ta câng thêëm thđa vò sao anh
cûá bùn khón, cûá trùn trúã:
Hôn Kiïën bô trïn sống bẩc
Àïën bao giúâ gùåp tưí phđa àêët nêu?
Thú tònh Nguỵn Trổng Tẩo khưng cố cấi sưi nưỵi, rẩo rûåc ca tònh u
mûúâi tấm, àưi mûúi. Ta bùỉt gùåp úã trong thú anh sûå chđn chùỉn ca mưåt ngûúâi quấ
tûâng trẫi. Anh u vâ chêëp nhêån têët cẫ:
Ta chêëp nhêån nhûäng gò ta àậ biïët
Cẫ nhûäng gò chûa biïët cng vêåy thưi!
Bêy giúâ anh àậ hiïíu cấi giấ tònh u mâ anh phẫi trẫ. Búãi vò con àûúâng
àïën vúái tònh u àêu chó cố hoa thúm, cỗ lẩ:
Tưi côn ài mûa giố àûúâng dâi
Trấi tim phẫi lưåi qua bao thấc l
Dêỵu giố lẩnh thưíi mậi con chim nhỗ
Em àûâng bìn- trúâi rưång phđa u thûúng
Nhûng tònh u lâ thïë, cho d anh lâ ngûúâi lđnh àậ quấ dẩn dây, àậ qua
bao nhiïu thûã thấch ài chùng nûäa thò nố vêỵn à sûác lâm àẫo lưån têët cẫ Nố cố
thïí biïën trễ hoấ giâ, biïën giâ hoấ trễ. Biïën mưåt ưng Vua trúã thânh hânh khêët vâ

BỊNH NHÛÄNG TẤC PHÊÍM THÚ NƯÍI TIÏËNG 25

biïën ngûúâi hânh khêët trúã thânh ưng Vua. Nối nhû Nguỵn Du cấi "sống khuynh
thânh" êëy lâm cho "àưí quấn xiïu àònh nhû chúi". Búãi thïë cho nïn khi gùåp lẩi
ngûúâi bẩn gấi nùm xûa:
Vêỵn côn chïëch choấng chai mûa
Tưi tin lâ rûúåu em mua ca trúâi
Ngûúâi lđnh êëy qua bao nhiïu chúâ àúåi àïën khi u múái nhêån ra rùçng:
Bao nhiïu chúâ àúåi trïn trúâi
Bưỵng dûng anh hiïíu khi ngưìi àúåi em.
Bom àẩn qn th, khố khùn gian khưí ngûúâi lđnh àêu cố súå, thïë mâ àïën
khi u anh tûå bưåc lưå:
Lêìn àêìu anh biïët súå
Tiïëng côi tâu thẫng thưët phđa ngoâi ga.
Tònh u àậ lâm cho "biïín bẩc àêìu" vêỵn "nưng nưỵi thã hai mûúi". Cấi
mn thã ca tònh u lâ vêåy. Chđnh vò àiïìu àố mâ thú tònh Nguỵn Trổng
Tẩo khưng chó lâ thú tònh ca nhûäng ngûúâi lđnh mâ côn thú tònh ca mổi ngûúâi.
Ai cng cố thïí tòm thêëy mưåt cht mònh trong thú ca anh. Têët nhiïn nhûäng
ngûúâi lđnh vêỵn lâ nhûäng ngûúâi àưìng cẫm vúái anh nhêët. Àùåc biïåt lâ nhûäng ngûúâi
lđnh àậ àûáng tíi- cấi lûáa tíi tuy "chûa giâ" nhûng "cng chùèng bao giúâ trễ
lẩi".
Mai Vùn Hoan