Tài liệu học chữ Thái Việt Nam

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
1

S
Ở
GI
Á
O
D
Ụ
C

ĐÀO TẠO TỈNH SƠN LA
TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TỈNH



Tµi liÖu h−íng dÉn
HỌC TIẾNG, CHỮ THÁI



TÀI LIỆU DÀNH CHO CBCCVC, BỘ ĐỘI, CÔNG AN
ĐANG CÔNG TÁC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ

AFN Q

Sơn La tháng 09 năm 2011
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
2




Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
3

ꪁꪫꪱꪣ ꪹꪫꪱ꫁ ꪀꪮꪙ꪿

{N ToJ& is* iW** <x& 38/2004-TTg UM* 9/11/2004 koG uw* EtG& siG&
uf* yV* Yh* na* VIc eob CVaM pac Ux etM* koG ES* eNV NoJ* q #pN
na* VIc ALG AS koG caN& <B* <cG sUc EHN EMG n}G* PUG <fG* iM ES*
eNV NoJ* q; iG* diG* <x& 82/2010/NĐ-CP UM* 15/7/2010 koG siG& uf*
T}d puN na* VIc boc ecG& eob CVaM pac, Ux etM* koG ES* eNV
NoJ* q c>G PUG EHN ESG <f* <wG ecG& suG AtN jaV& Juc EwG*
xIVN;
XuM koJ* bIN XVaN* P{b Ux iN* {N ꪕꪮꪥ꪿ ꪀꪸꪫꪒ ꪒꪲꪉ꫁ ꪶꪎ꪿
03/2006/QĐ-BGDĐT ꪳꪣ꫁ 24-01-2006 Ma TaG na* VIc T}d puN
ooc ꪹꪊꪉ ꪊꪲꪉ꫁ ꪅꪴꪉ꪿ ꪵꪮꪚ ꪁꪫꪱꪣ pac Ux etM* koG ES* eNV NoJ* q iM Ux
etM* Yh* ꪲꪝ꪿ ꪙꪮꪉ꫁ ꪀꪱꪙ꪿ ꪶꪛ꫁ ꪀꪾꪚ ꫄ꪤꪙ ꪹꪣꪉ ꪴꪤ꪿ ꪒꪲꪙ ꪜꪱ꪿ ꪴꪝ ꫄ꪁꪙ꫁ ꪵꪮꪚ. ꪹꪮꪱ ꪳꪎ
ꪼꪕ ꪼꪒ꫁ ꪶꪭꪥ꫁ ꪲꪉ꫁ ꪊꪒ ꪔꪲꪉ* ꪲꪣ ꫛ ꪼꪕ: ꪨꪱꪥ ꪹꪊꪱ, ꫄ꪎꪙ ꪨꪱ, ꪒꪸꪙ꫁ ꪚꪸꪙ, ꪬꪫꪱ꫁
ꪚꪲꪉ꫁, ꪮꪸꪙ ꪚꪱꪥ꪿, ꪵꪖꪉ ꪬꪫꪱ꪿, ꪉ꫁ ꪮꪱꪙ, <HJ* ꪘꪰꪉ꫁ ꪭꪱ꪿ ꪶꪙꪥ꫁ ꪳꪣ* 30, 31 ꪾꪁ꪿ ꪹꪚꪙ 5
ꪲꪜ 2008.
ꪶꪭꪥ꫁ ꪲꪉ꫁ 7 tiG* ꪶꪎ ꪛꪱꪙ ꪶꪩꪉ꪿ ꪩꪸꪙ ꪝꪮꪣ꫁ ꪻꪊ ꪀꪽ ꪹꪮꪱ ꪳꪎ ꪼꪕ ꪶꪩꪉ꪿ ꪩꪸꪙ
ꪵꪔ꪿ ꪴꪄ ꪳꪕ꫁ ꪲꪋ꫁ ꪼꪕ ꪵꪣꪫ꫁ ꪋꪸꪙ ꪼꪫ꫁ ꪥꪒ ꪳꪎ ꪼꪕ ꪫꪸꪒ ꪘꪱꪣ, ꪵꪀ꪿ꪉ ꪫꪱ꪿ ꪝꪮꪣ꫁ ꪀꪽ

ꪹꪮꪱ ꪳꪎ ꪲꪙ꫁ ꪏꪫꪱꪙ꫁ ꪮꪮꪀ ꪜꪙ ꪝꪾꪚ ꪳꪎ ꪻꪬ꫁ ꪲꪝ꪿ ꪙꪮꪉ꫁ ꪹꪭꪱ ꪵꪮꪚ.
ꪝꪾꪚ ꪳꪎ ꪲꪙ꫁ ꪏꪴꪣ ꪄꪮꪥ꫁ ꪏꪫꪱꪙ꫁ ToJ& ꪎꪸꪉ ꪜꪱꪀ, ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪀ ꪄꪮꪉ q yT
xa& SIG oaN ewG* <f& AxN la tiG* AxN la.
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
4

P{b Ux iN* XuM koJ* boc Yh* laJ hoG* eob et& EbN 4 ip 2010 Ma
Hod yK* iN*, iM laJ iP& NoG* yd* eob c{b cob <HM xoM* epG yV* Yh*
LaG id EX.
EXG $* P{b Ux iN eMN& ToJ& L>G TaG T}d puN koG EHN EMG,
ToJ& kVa Hoc, ToJ& SIN LaG Ux yT et& ESa* SIN& Ma yV* Yh*. ꪵꪮꪚ
ꪢꪒ ꪝꪾꪚ Ux ꪲꪙ꫁, iP& NoG* uf* eob is& ꪴꪭ꫁ ꪵꪔꪣ꫁, ꪴꪭ꫁ <LN&, ꪴꪭ꫁ ꪴꪒ ꪁꪫꪱꪣ ꪄꪾꪚ ꪼꪕ c{b
uH* tUM& Hid KoG toG S$*, SIN LaG v$ hVa& K$* S$& koG ES* q yT.
ꪀꪺꪉ ꫄ꪋ ꪚꪸꪙ ꪏꪫꪱꪙ꫁, ꪹꪚꪱ꪿ ꪘꪲꪀ ꪸꪎ ꪼꪒ꫁ ꪮꪽ ꪠꪲꪒ, ꪶꪨꪉ ꪩꪳꪣ ꪹꪝ꪿ ꪹꪏꪉ ꪽ꫁,
ꪏꪴꪣ ꪄꪮꪥ꫁ ꪷꪎ ꪲꪝ꪿ ꪙꪮꪉ꫁ ꪀꪮꪚ ꪶꪭꪣ ꪎꪮꪣ꫁ ꪵꪜꪉ, ꪋꪮꪥ꪿ ꪹꪤ ꪼꪫ꫁ ꪻꪬ꫁ ꪼꪒ꫁ ꪩꪱꪉ ꪲꪒ,
ꪅꪽ꫁ ꪋꪽ꪿ ꪔꪳꪣ꪿ ꪹꪏ
ꪹꪕ꪿ ꫜ ꪻꪢ꪿, ꪏꪴꪣ ꪄꪮꪥ꫁ ꪷꪎ yd* JoN* ꪲꪝ꪿ ꪙꪮꪉ꫁ ꪭꪰꪀ ꪹꪎꪉ ꪢꪒ ꪵꪭꪉ
ꪋꪮꪥ꪿ ꪹꪤ ꪥꪒ ꪮꪮꪀ ꪼꪒ꫁ ꪝꪾꪚ ꪳꪎ ꪲꪙ꫁.
ꪐꪮꪣ꪿ ꪚꪸꪙ ꪏꪫꪱꪙ꫁ #Jd eLV* ꪹꪚꪙ 09 ꪲꪜ 2011
ekc ha: Wac ix& [L maJ EcG - 0915.091.500
fac Ux T&oJ :

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
5

ES&G Q: eob <t ecG& ym
CHƯƠNG I : HỌC CHỮ CÁI

BaJ Q: eob <t
BÀI 1: HỌC PHỤ ÂM

Chữ cái Tô (phụ âm): Gồm 24 cặp, chia làm 2 tổ: thấp
và cao
Tổ thấp Tổ cao Tương ñương
TT
Chữ cái

Phiên âm Chữ cái

Phiên âm

Việt Latinh
1
b

bo
B

bŏ
b
/ b /
2
c

co
C

cŏ

c,k,q
/ k /
3
j

do
J
dŏ
d
/ j /
4
d

ño
D

đŏ
ñ
/ d /
5
h

ho
H

hŏ
h
/ h /
6
l

lo
L

lŏ
l
/ l /
7
m

mo
M
mŏ
m
/ m /
8
n

no
N

nŏ
n
/ n /
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
6

Tổ thấp Tổ cao Tương ñương
TT

Chữ cái

Phiên âm Chữ cái

Phiên âm

Việt Latinh
9
p

po
P

pŏ
p
/ p /
10
g

ngo
G

ngŏ
ng,ngh

/ ŋ /
11
x

xo

X

xŏ
x, s
/ s /
12
t

to
T

tŏ
t
/ t /
13
w

tho
W
thŏ
th
/ th /
14
v

vo
V
vŏ
v
/ v /

15
f

pho
F

phŏ
ph,f
/ f /
16
s

cho
S
chŏ
ch
/ /
17
z

nho
Z

nhŏ
nh
/ /
18
k

kho

K
khŏ
kh
/ /
19
o

o
O

ŏ
o
/ /
20
ꪂ
khho
ꪃ
khhŏ
kh

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
7

Tổ thấp Tổ cao Tương ñương
TT
Chữ cái

Phiên âm Chữ cái

Phiên âm

Việt Latinh
21
ꪌ
Tro
ꪍ
Trŏ
Tr

22
ꪞ
phho
ꪟ
phhŏ
ph

23
\

Go
|

gŏ
g

24
ꪦ

Ro

ꪧ
Rŏ
r

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
8

BaJ xoG: eob ym
BÀI 2: NGUYÊN ÂM VÀ ÂM KÉP
I - Nguyên âm và âm kép (May): b*aG ym
Gồm 19 may (nguyên âm và âm kép)
Tương ñương

TT
Chữ cái
(may)
Tên gọi
Việt

Latinh

Ghi chú
1
a

may ca
a
/ a /
Ở giữa nếu từ có 3 ký tự,

ñứng sau phụ âm nếu từ
có 2 ký tự
2
>

may cua
ua,
uô
/ /
Ở giữa nếu từ có 3 ký tự,
ñứng sau phụ âm nếu từ
có 2 ký tự
3
o

may o
o
/ /
Ở giữa nếu từ có 3 ký tự

4
E
may cưa
ưa
/ w∂
/
Đứng trước phụ âm (tô)
5
e

may ke
e
/ ε /
Đứng trước phụ âm (tô)
6
y

may cay
ay
/ /
Đứng trước phụ âm (tô)
7
#
may kê
ê
/ e /
Đứng trước phụ âm (tô)
8
A
may cơ
ơ
/ ∂ /
Đứng trước phụ âm (tô)
9
<
may cô
ô
/ o /
Đứng trước phụ âm (tô)
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La

suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
9

Tương ñương

TT
Chữ cái
(may)
Tên gọi
Việt

Latinh

Ghi chú
10
Y

may caư
aư
/ /
Đứng trước phụ âm (tô)
11
i

may ki
i, y
/ y /
Ở trên phụ âm (tô)
12
I

may kia
ia,
iê
/ ie /
Ở trên phụ âm (tô)
13
{

may căm
ăm
/ /
Ở trên phụ âm (tô)
14
U

may cư
ư
/ /
Ở trên phụ âm (tô)
15
[
may khít
o
/ /
Ở trên phụ âm (tô)
16
u

may cu

u
/ u /
ở dưới phụ âm (tô)
17
$

may căn
ăn
/ /
ở ñuôi phụ âm N
18
E a

may cau
au
/ au /

bao lấy phụ âm
}G

May căng
/ăng/

Ở trên phụ âm (tô)
}d

may cắt
/ăt/
Ở trên phụ âm (tô)
19

}c

May cắc,
ă
/ăc/
Ở trên phụ âm (tô)

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
10

Chú ý:
1/…
}
…
luôn kết hợp với 3 phụ âm sau thành vần:
Với c thành: …}c  cắc co  ăc
Với d thành: …}d  cắt ño  ắt
Với G thành: …}G  Căng ngo  ăng
2/

{
…
Luôn luôn ñứng trên phụ âm, và chỉ kết hợp với
một phụ âm thành từ - âm tiết. Ví dụ:
{t& - q {t& - Người thấp - {t& {T - thấp mập
3/

Bản thân may
.

{
…
là ăm nhưng khi kết hợp với
b
thành
vần ắp (
…
{
b
) Ví dụ: P{b Ux (
Pặp sư
); k{b eX (
Khắp xẽ
);
4/ May $ Nằm ở ñuôi tô no

N
(Vần …ăn của tiếng Việt) Luôn

luôn ñứng sau âm tiết - từ; Ví dụ: p$ (
Chia
), x*$ (Khẩn,
khẩn cấp), $ (Ầm ầm, mất trật tự), C$ (
Ngứa
)
5. May …
[
… chỉ có khả năng kết hợp trực tiếp với các phụ âm thành
từ (không có khả năng tạo vần). Khi kết hợp với phụ âm biến chức
n

ăng thành nguyên âm o
Ví dụ:
[c
(co-cây
) [Z
(nhõ- nhấc)
[x
(xo - xin
) [c [t
(co to - gốc cây)

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
11

II - Một số ký tự ñặc biệt :
` : SaV AHJ

(Chỉ dùng sau khi kết thúc bài thơ, bài hát- Dụng ý
thể hiện ý niệm ñẹp, không dùng thán từ ñau thương, buồn phiền)
~ : [H AHJ

(Thường dùng mở ñầu bài thơ, bài hát)

q : <CN
(
Viết tắt chữ "người")

Q : N&UG
(

Viết tắt chữ "một")

^ : LaJ {X*

(Nhắc lại từ ñã viết phía trước )

ꪟ : ꪸꪟ

(Phŏ phìa↑: Dùng chỉ tạo phìa)
III- Loại nguyên âm (may) vừa là nguyên âm (may) vừa
ñóng vai trò phụ âm(tô) : Đó là may

o (o):
o

oaN – o Là phụ âm (tô)
ooN – o là phụ âm (tô), o

giữa là nguyên âm (may)
boN – o gi÷a lµ may
Ví dụ: ooc Noc

 ok nok - ra ngoài
boc xoN

 bok xon - dạy bảo

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
12

BaJ xaM: eob maJ xIG
BÀI 3: DẤU THANH ĐIỆU:
Chữ Thái cổ không có dấu thanh ñiệu ñể phân biệt rạch ròi các từ.
Do vậy, người ñọc nếu chưa thành thạo và chưa tinh thông các chữ
nghĩa của người Thái thì rất dễ ñọc sai và hiểu sai. Tất nhiên khi ñọc, ta
ñặt nó vào trong một văn cảnh nhất ñịnh và cụ thể thì nghĩa của từ, của
ngữ mới có thể chính xác ñược. Chính do nhược ñiểm này, chữ Thái Việt
Nam mới ñưa một số ký hiệu làm dấu thanh ñiệu vào ñể phân biệt rạch
ròi, không hiểu sai nghĩa của từ, của ngữ và câu. Để cho hệ ngữ âm của
người Thái ñược bảo tồn và phát triển một cách có khoa học thì chúng ta
phải dùng thêm dấu thanh ñiệu, Mạng lưới bảo tồn tri thức văn hoá Thái
(gồm 7 tỉnh có người Thái: Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Yên Bái, Hoà
Bình, Thanh Hoá, Nghệ An) Hội thảo bàn bạc, thảo luận, phân tích và
thống nhất thông qua ñể ñưa dấu thanh ñiệu vào bộ chữ cổ; Cụ thể các
dấu sau:
1- maJ xIG Q: & - maJ xIG xoG: *
• maJ xIG Q
&
Va& yp T&oJ PUG <t um& {t& UH #pN Ej&a x}c
Va& yp T&oJ PUG <t um& xuG UH Eoa xIG <LG
Dấu thanh ñiệu một : nếu ñi theo phụ âm (tô) tổ thấp, thì tương
ñương với dấu sắc, nếu ñi theo phụ âm (tô) tổ cao gần giống dấu huyền
tiếng phổ thông (hay hạ giọng khi ñọc).
• maJ xIG xoG
*
Va& yp T&oJ PUG <t um& {t& UH #pN Ej&a
hoJ* (?) Va& yp T&oJ PUG <t um& xuG UH #pN Ej&a n}G*

(.)

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
13


Dấu thanh ñiệu hai: nếu ñi theo phụ âm (tô) tổ thấp, thì tương
ñương với dấu hỏi, nếu ñi theo phụ âm (tô) tổ cao gần giống dấu
nặng tiếng phổ thông.
- Chữ và tiếng Thái có 6 thanh ñiệu chính;
•

ꪴux* EXG 1
ma - ma  chó
ma& - má  ngâm (gạo)
ma* - mả  lãi
Ma - ma  về
Ma& - ma  nặm ma
Ma* - mạ  ngựa
• ꪴux* EXG 2
ꪴux* EXG
ca ca {N*
ca nước
ca& #TG ca&

tất cả
maJ xIG yp T&oJ
<t um& {t&
ca* Na ca*
mạ, ruộng mạ
ꪁꪱ

za* Ca, UT Ca
cỏ tranh, ñeo gông
ꪁꪱ꪿
Ca& CoN, <t Ca&
giá cả, con quạ
maJ xIG yp T&oJ
<t um& xuG
ꪁꪱ꫁
Ca* kaJ
buôn bán
m

M

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
14

• ꪴux* EXG 3
<o

c*aN <o

cái ô
ba

toG ba
lá to bè
<o&

w>& <o&

ủ, ñậu ủ
ba&

ꪾ{N* ba&
nước ñổ

<o*

<o* <T
trò chuyện

ba* #pN ba*
bị ñiên
Những ví dụ trên ñây, chúng ta thấy, dấu thanh ñiệu

&
, *
luôn luôn gắn kết ở thanh 2 và thanh 3.
2- Ngoài ra còn có thanh bán sắc và thanh bán nặng: Các vần có phụ
âm cuối là

c
(
trừ may “cắc
”
}c
)
thì có thể ñọc thành 2 loại:

• Thay cho dấu thanh: Nếu tô
c

ñứng cuối các phụ âm ñầu là tổ
thấp ñọc thành bán sắc, Nếu tô
c

ñứng cuối các phụ âm ñầu là tổ cao
ñọc thành bán nặng.
• Phụ âm cuối là
c có 2 chức năng
là âm thường và âm tắc; Để
phân biệt cách ñọc này, chúng ta cho dấu thanh ñiệu ñể chỉ là phụ âm
c
bình thường, ñối với âm tắc thì không cho dấu (Chúng ta sẽ học kỹ trong
các bài học). Ví dụ: Vần
…ac


Âm tắc

Âm thường

VD 1
fac Ux
/Phák/ gửi thư

f&ac <tb
/
Phác/ cái tát

VD 2
Pac yF

/pạk/ gạt lửa

f$ Pac*

/ pạc/ chém mạnh


Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
15

ESG& xoG: Eoa ym Yx& <t
CHƯƠNG II: GHÉP TỪ

BaJ ix& :
ym:
a
(ca = a )
>
(cua = ua)
.u
(cu = u)
<t:
o
( o )
O

(ŏ)

h
(ho)
H
(hŏ)

phụ âm
h


l
(lo
)
L
(lŏ)

phụ âm
l

A- eob PoG**
oa


Oa


o>

O>

uo


uO
ha


Ha


h>


H>

uh


uH
la


La


l>

L>


ul


uL


B - eob <LN&&&
-

- oa ha* ha l> - uH uh
C - eob etM
******
- Tập viết

a > u o O h H l L


Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
16

BaJ ha*:
ym
: E…a

(cau lọm = au)

$ (căn = ăn)

.{

(căm = ăm)

<t:


p
(po)
P
(pŏ)

phụ âm p

d
(ño)
D
(ñŏ)

phụ âm ñ


k
(kho)
K
(khŏ)

phụ âm kh

A- eob PoG*******

Epa


EPa


p$


P$


{p


{P

Eda


EDa


d$


D$

{d


{D

Eka


EKa


k$


K$


{k


{K

B- eob <LN&&&
:
k$ EPa h> {d P$ k$
oa p$ P$ k$ {d - p$* Eka* {c&
C - eob etM*
E a $ .{ p P d D k K
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La

suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
17


BaJ <hc& :
ym
:

E

(cưa = ưa)
e

(ke = e)
y

(cay = ay)
<t:
x
(xo)
X
(xŏ)

phụ âm x

m
(mo)
M
(mŏ)


phụ âm m

n
(no)
N
(nŏ)

phụ âm

n
A - eob PoG*******
:
Ex


EX


ex


eX


yx


yX

Em

EM


em


eM


ym


yM

En


EN


en


eN


yn

yN


B- eob <LN&&
:

Ex {d
(Hổ ñen)
EH eP


(Thuyền bè)
eL eX
(Xem múa)
ma yN
(Chó sói)
oa ym EM Eoa en - yX eL EH eP yp Ma
C- eob et*M
E e y x X m M n N
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
18

BaJ #sd& :
ym
:

<
(cô = ô)

A
(cơ = ơ)
#
(kê = ê)
<t:
s
(cho)
S
(chŏ)

phụ âm ch

t
(to)
T
(tŏ)

phụ âm t

z
(nho)
Z
(nhŏ)

phụ âm nh
A - eob PoG**
:
<s

<S


As


AS

#s


#S
<t


<T


At


AT

#t


#T
<z

<Z


Az


AZ

#z


#Z
B - eob <LN&
:
<t Ex

(Con hổ)

#H Ma

(Chưa về)

Za yp

(ñừng ñi)

h> eT

(Đầu nguồn sông ñà)

oa Esa yp AZ ex <O& <T&
C - eob etM*
:

< A # s S t T z Z
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
19


BaJ epd:
ym: Y


(caư = aư)
i
(ki = i, y)
U


(cư = ư)

<t:
b

(bo)

B

(b

ŏ
)  phụ âm
b
v
(
vo
) V

(v
ŏ
)  phụ âm
v


f

(pho)

F

(ph
ŏ
)  phụ âm
ph
A
-eob PoG*****:
Yb


YB

ib


iB


Ub


UB
Yv


YV

iv


iV

Uv


UV
Yf


YF

if


iF


Uf


UF

Yb b>

(lá sen)
i
v h>

(chải ñầu)

eX iV

(múa quạt)

UM* id

(ngày tốt)

Yf& iM

(ước có)

#OM Ba


(bà lớn)


B-
eob <LN
&
h> Ys id Eba& iM AS Exa*
Esa* up& ES* Ys UX& Eba& iM Yf #s
C-
eob etM*

…Y i U b B v V f F

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
20

BaJ Eca*:
ym:
I
(kia = ia, iê)
[
(khít = o)

<t:
c
(co)
C
(cŏ)

phụ âm c (k, q)

w
(tho)
W
(thŏ)

phụ âm th

j
(do)
J
(dŏ)

phụ âm

d
g
(ngo)
G
(ngŏ)

phụ âm

ng
A
- eob PoG*
Ic


IC

[c


[C

Iw


IW

[w


[W

Ij


IJ

[j

[J

Ig


IG

[g


[G


<t Ic

con dơi

[c [C*

cây cọ

<t [w*

con thỏ
[Z UM

giơ tay

eb* [J&

dê cừu
Ix Ys

Mất lòng
IJ Eka*

bồ thóc
[b& {N*

mó nước

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
21

B - eob <LN&:
et& {k& Is* ud Ux
Uw& Yd EHa [C* uH*
uH* yh& Na yp Ca*
o$ Yb* Sa* yL Ix
uk Yd id [C* yd*

C-

eob etM*


I [ c C w W j J g G

D -
kIN BaJ:
kIN* #md BaJ
Chú ý: May …
[
… chỉ có khả năng kết hợp trực tiếp với các phụ
âm thành từ (không có khả năng tạo vần)
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
22

BaJ xib:
…}G

}d…}c
(căng/cắt/cắc = ă)
…{b

(cắp bo= ắp)
A-eob PoG
*
}G

căng ngõ = … ăng
d}G yF

b}G* {N* H}G& iM
}d

căt ño =… ăt

t}d yM*

s}d yF M}d [n&
}c

cắc co = ….ăc
t&}c {N* x&}c m$&

X}c Ex*

{b

cắp bo = … ăp
h{b [h& P{b Ux UM* H{b
B - eob <LN&:
Eoa d> n}G* p&a P}d
ha f&}c n}G* p&a ELa
EHa k{b yV Eca c>*
o>* c{b uS* {n& In
f> IM H}c H$* Ewa*
ec* IG* :
Eca c>*: Eka* EN*, f$* Ef

{n& In: ouN* EN*, Eka* Ys
eJG iw& : xaM AV*N …{b; …}d; …}c Eba& AC*N s{b maJ xIG
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
23

Va& yp ToJ& PUG <t um& {t& UH <L&N EXG Eja& x}c( ' )- Va&

yp ToJ& PUG <t um& xuG UH <L&N EXG Eja& N}G* (.)
ꪴux* EXG : h{b [h&, H{b Eoa, p}d yd*, P}d Ma, f}c [n&, F}c Ez&

May “căm” …
{


kết hợp với PÂ cuối ꪚ thành vần ắp
C -
kIN BaJ:
kIN

#md BaJ <LN& En

Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
24

BaJ xib #od
:

PUG <t Ux N*oJ ux*
<t:
ꪦ
(ro)
ꪧ
(r
ŏ
)  phụ âm
r

ꪇ
(go)
ꪆ
(g
ŏ
)  phụ âm
g


ꪚꪱ꫁ ꪸꪦ꫁

(Bà Rịa)

ꪧꪱ꪿ ꪲꪓ꪿ ꪶꪯ꪿

(ra ñi ô)

ꪲꪇ꪿ ꪙ꪿

(Ghi nê)

ꪆꪱ꪿ ꪵꪎ ꪼꪡ

(ga xe lửa)

• ꪝꪳꪉ ꪶꪔ ꪳꪎ ꪼꪕ ꪾꪒ ꪙꪮꪥ꫁ ꪴꪎ ꫁ ꪬꪱꪀ ꪫꪱ꪿ ꪼꪕ ꪒꪮ꪿ꪙ ꪴꪎ꫁ ꪭꪮꪒ:
ꪌ
(tro)
ꪍ

(tr
ŏ
)  phụ âm
tr
ꪞ
(phho)
ꪟ
(phh
ŏ
)  phát âm gần
ph
nhưng nặng hơn
ꪂ
(khho)
ꪃ
(
khh
ŏ
)  phát âm gần
kh
nhưng nặng hơn

ꪂ ꪃ ꪌ ꪍ ꪞ ꪟ ꪇ ꪆ ꪦ ꪧ
Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Sơn La
suG AtM jaV& Juc EwG* xIVN tiG* AxN la - bIN XVaN*: [L maJ EcG
25

ESG& xaM: e\b AVN&
CHƯƠNG III: GHÉP VẦN
BaJ xib xoG: ic* <t Ux pIN& waJ& US& AS uj& caG

ASG& c{b yp ToJ& d}G

BÀI 12: SỰ THAY ĐỔI CHỨC NĂNG CỦA MỘT SỐ PHỤ
ÂM KHI ĐỨNG GIỮA HOẶC ĐỨNG CUỐI VẦN
1.
Trong các phụ âm ñứng giữa hoặc cuối, ta thấy có 2 phụ
âm ñóng vai như bán nguyên âm trong chữ Việt, ñó là chữ
J

(dŏ) và chữ
V
(v
ŏ
). Trong ñó
:
•
Tô
J

(
dŏ) giống bán nguyên âm cuối “i” của chữ Việt như:

AVN* ux* EXG

aJ
maJ
mai
<…J <dJ
ñôi
A…J AMJ

mơi

E…J En&J
nưới
….oJ N*oJ
nọi
…>J c>J
cuôi
…uJ OuJ
ui

…UJ O&UJ
ưi