Giáo trình Cơ sở văn hóa Việt Nam

ÔN TẬP
CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM

Tài liệu học tập
1. Trần Ngọc Thêm, C s ơ ở văn hóa Việt
Nam, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2004.

Bố cục:
Bố cục:
6 chương
6 chương
•
C1. Văn hóa học và văn hóa VN.
•
C2. Văn hóa nhận thức.
•
C3. Văn hóa tổ chức đời sống tập thể.
•
C4. Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân.
•
C5. Văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên.
•
C6. Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội.

HÌNH THỨC THI: TỰ LUẬN
CÁCH THỨC LÀM BÀI:
1. MỞ ĐẦU
2. NỘI DUNG
3. KẾT LUẬN: CÓ LIÊN HỆ THỰC TIỄN

CHệễNG I
CHệễNG I
VAấN HOA HOẽC VAỉ
VAấN HOA VIET NAM

Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Trần Ngọc Thêm:
“Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trò vật
chất và tinh thần, do con người sáng tạo và tích
lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn”
1.1. Đònh nghóa Văn hóa:
VH có 4 đặc trưng:
- Tính hệ thống - Tính nhân sinh
- Tính giá trị - Tính lịch sử

4 c trng + 4 chc nng
1. Tớnh h thng v chc nng t chc xó hi:
a) Tớnh h thng: Mi s kin, hin tng thuc mt
nn vn húa u cú liờn quan mt thit vi nhau.

VD: H thng giỏo dc, quõn s.
Vớ d:
-
Chựa, nh th (VC) giỳp con ngi tha món
nhu cu tớn ngng (TT).
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA

b) Chc nng t chc xó hi:
Nh cú tớnh h thng m vn húa vi t cỏch l
mt i tng bao trựm mi hot ng ca xó hi,
thc hin chc nng t chc xó hi.
Vn húa lm tng tớnh n nh ca xó hi, cung
cp cho XH mi phng tin cn thit i phú
vi mụi trng t nhiờn v mụi trng xó hi.
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
1. Tớnh h thng v chc nng t chc xó hi:

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
2. Tớnh giỏ tr v chc nng iu chnh xó hi:
a) Tớnh giỏ tr: l thc o mc nhõn bn
ca xó hi v con ngi
Phõn loi cỏc giỏ tr:
* Theo mc ớch:
- Giỏ tr VC: phc v nhu cu vt cht ca con
ngi: ng ph, ch bỳa, nh ca
- Giỏ tr TT: phc v nhu cu tinh thn: ngh
thut, tụn giỏo, vn hc


Theo ý ngha:

Giỏ tr s dng: sỏch v, xe c, nh ca

Giỏ tr o c: cu tr, t thin

Giỏ tr thm m (chõn, thin, m): bn nhc, bc
tranh
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
2. Tớnh giỏ tr v chc nng iu chnh xó hi:
* Theo thi gian:
- Giỏ tr vnh cu: giỏo dc, hi ha
- Giỏ tr nht thi: thi trang, quan nim tam tũng,
th tit

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
2. Tớnh giỏ tr v chc nng iu chnh xó hi:
+ V mt lch i: mt hin tng cú giỏ tr hay khụng
l tựy thuc vo chun mc VH ca giai an lch s
ú: quan nim tam tũng, t c, th tit
+ V mt ng i: Cựng mt hin tng cú th cú
giỏ tr nhiu hay ớt tựy theo gúc nhỡn, theo bỡnh din
c xem xột. s vt hin tng thuc phm trự
vn húa hay khụng xem mi tng quan gia
mc giỏ tr v phi giỏ tr ca chỳng. Y phc cú 2
giỏ tr: ng phú thi tit v lm p.

Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
1.2. CÁC ĐẶC TRƯNG VÀ CHỨC NĂNG CỦA VĂN HĨA

2. Tính giá trị và chức năng điều chỉnh xã hội:
b) Chức năng điều chỉnh XH:
-
Văn hóa là một hệ thống giá trị nên thực hiện chức
năng điều chỉnh XH, giúp XH duy trì trạng thái cân
bằng động của mình, khơng ngừng tự hồn thiện và
thích ứng với những biến đổi của mơi trường, XH.
Phân biệt:
có giá trò -
không có giá trò

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
3. Tớnh nhõn sinh v chc nng giao tip:
a) Tớnh nhõn sinh (nhõn to):
- VH l sn phm ca con ngi: cú giỏ tr VC v TT.
-
Phc v i sng VC v TT ca con ngi.

VH l cỏi t nhiờn c bin i di tỏc ng ca
con ngi
VD: t tờn, truyn thuyt cho cỏc cnh quan thiờn
nhiờn: Ng hnh sn, Vnh H Long

•
giá trò nhân tạo - giá trò thiên tạo
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
1.2. CÁC ĐẶC TRƯNG VÀ CHỨC NĂNG CỦA VĂN HĨA

3. Tính nhân sinh và chức năng giao tiếp:

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
3. Tớnh nhõn sinh v chc nng giao tip:
b) Chc nng giao tip:
VH tr thnh si dõy ni lin con ngi vi con ngi.
Con ngi cn thụng bỏo cho nhau nhng kin thc, t
tng, tỡnh cm => thc hin chc nng giao tip, liờn
kt h li vi nhau.
- Ngụn ng l hỡnh thc giao tip: dựng ngụn ng
chuyn ti cỏc thụng tin.
- VH l ni dung giao tip: giỏo dc, truyn bỏ khoa
hc, tụn giỏo, lut phỏp

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
a) Tớnh lch s: VH l sn phm ca mt quỏ trỡnh
sỏng to v c tớch ly qua nhiu th h. Vn minh
l sn phm cui cựng, ch ra trỡnh phỏt trin ca
tng giai on.
- Tớnh lch s c duy trỡ bng truyn thng VH
nhng giỏ tr tng i n nh: ngụn ng, phong
tc, tp quỏn, l nghi, lut phỏp
4. Tớnh lch s v chc nng giỏo dc:

b) Chc nng giỏo dc:
- Ph bin nhng giỏ tr VH ó n nh, nhng giỏ

tr VH ang hỡnh thnh.
- Bo m tớnh k tc ca lch s.
- Giỏo dc úng vai trũ quyt nh trong s hỡnh
thnh nhõn cỏch con ngi.
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.2. CC C TRNG V CHC NNG CA VN HểA
4. Tớnh lch s v chc nng giỏo dc:

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
nh ngha vn
húa
c trng Chc nng
Mt h thng Tớnh h
thng
T chc xó
hi
Cỏc giỏ tr vt
cht v tinh
thn
Tớnh giỏ
tr
iu chnh
xó hi
Do con ngi
sỏng to
Tớnh nhõn
sinh
Giao tip

Tớch ly qua quỏ
trỡnh hot ng
Tớnh lch
s
Giỏo dc

Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
Baứi 1: VAấN HOA VAỉ VAấN HOA HOẽC
1.3. CU TRC CA H THNG VN HểA
1. VH nhn thc :
- Nhng hiu bit v v tr: chuyn ng ca v tr,
thi tit
- Nhng hiu bit v con ngi: bn tớnh, c th con
ngi
Trn Ngc Thờm: VH l h thng 4 thnh t
2. Vn húa t chc cng ng:
- T chc i sng tp th: nụng thụn, quc gia, ụ th
- T chc i sng cỏ nhõn: tớn ngng, phong tc, giao
tip

Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
1.3. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HĨA
Trần Ngọc Thêm: VH là hệ thống 4 thành tố
3. VH ứng xử với mơi trường tự nhiên:
- Tận dụng mơi trường: ăn uống, khai thác khống sản…
- Ứng phó với mơi trường: thiên tai (đắp đê), thu ngắn
khoảng cách (giao thơng), ứng phó với thời tiết (nhà cửa,
quần áo).
4. VH ứng xử với mơi trường xã hội:

- Giao lưu và tiếp biến VH: tận dụng những giá trị VH của
các dân tộc khác: từ Hán Việt, y phục…
- Ứng phó với các dân tộc về qn sự, chính trị, ngọai
giao…

4 thành tố của văn hóa Việt Nam:
1. văn hóa nhận thức
2. văn hóa tổ chức cộng đồng
3. văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên
4. văn hóa ứng xử với môi trường xã hội.
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
Bài 1: VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA HỌC
1.3. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HĨA

MỘT SỐ CÂU HỎI GỢI Ý
MỘT SỐ CÂU HỎI GỢI Ý
1. Hãy nêu định nghĩa văn hóa mà anh/ chị biết, qua đó
nêu những đặc trưng cơ bản của văn hóa?
2. Hãy nêu và phân tích các đặc trưng cơ bản của văn
hóa?
3. Tại sao nói tính giá trị là một trong những đặc trưng
cơ bản của văn hóa?
4. Tại sao nói trong tiếp xúc văn hóa cần có tinh thần
tôn trọng sự khác biệt?
-
VH có 4 đặc trưng…, tính GT là một trong 4 đặc trưng cơ bản
-
Mỗi nền VH có GT chung và GT riêng, khi đánh giá một nền VH
cần phải đánh giá trên GT chung, không đánh giá trên quan điểm
kỳ thị….

MỘT SỐ CÂU HỎI GỢI Ý
MỘT SỐ CÂU HỎI GỢI Ý


5. Hãy phân tích những chức năng của văn hóa?
6. Tại sao nói văn hóa có chức năng tổ chức XH và điều
chỉnh XH?
7. Phân tích tính lịch sử một trong 4 đặc trưng của
VH?/ Tại sao nói chức năng giáo dục bảo đảm tính
kế tục lịch sử của văn hóa?
8. Nêu các thành tố cơ bản của hệ thống VH/ Hãy nêu
cấu trúc của hệ thống VH và cho một ví dụ cụ thể để
thấy mối liên hệ giữa các thành tố?


BÀI 2: VĂN HĨA VIỆT NAM
BÀI 2: VĂN HĨA VIỆT NAM
•
Căn cứ vào nguồn gốc của hai khu vực văn hóa, có hai loại hình
văn hóa:
•
- Loại hình văn hóa g c nông nghiệp (nóng, ẩm, mưa nhiều ố 
định cư, thích hợp trồng trọt
•
- Loại hình văn hóa g c du mục (lạnh khô, -> đồng cỏ mênh ố
mông, thích hợp chăn nuôi
•
- Màu da
•

- Vóc dáng
•
- Thức ăn
•
- kinh tế truyền thống
•
=> p. Đông khác p. Tây
•
Hãy so sánh người p. Đông và p. Tây:

a. V mt t duy, nhn thc:
+ T duy tng hp v bin chng : bao quỏt mi
yu t, bit i khỏi. Chỳ trng mi liờn h gia cỏc yu
t.
+ Ch quan, cm tớnh v kinh nghim: Qu tm thỡ
rỏo, sỏo tm thỡ ma; chun chun bay thp thỡ ma;
c mựa lỳa thỡ ỳa mựa cau
2.1. Loaùi hỡnh vaờn hoựa Vieọt Nam
gc nụng nghip: 4 c trng:
BI 2: VN HểA VIT NAM
BI 2: VN HểA VIT NAM