thành ngữ (ngữ văn 7)

Đầu - đuôi
nhắm – mở

Khóc – cười

Đầu voi duôi chuột
Mắt nhắm mắt mở

Kẻ cười- người khóc

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh


Lên thác xuống ghềnh
lên
thác
xuống
ghềnh
Biểu thị một
ý nghĩa
hoàn chỉnh
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay

- Có
cấu tạo
cố định
Thành
ngữ
Trải qua nhiều vất vả, gian nan, nguy hiểm

Đầu
voi
đuôi
chuột
Đuôi chuột đầu voi
Tai voi ria chuột
Đầu sư tử đuôi thằn lằn
To như đầu voi, bé như đuôi chuột
Không thể
thay đổi
thêm bớt,
đảo vị trí
các từ
- Cụm từ có
cấu tạo
cố định
Sự việc lúc khởi đầu có vẻ to tát quy mô
nhưng khi kết thúc lại không ra gì
- Biểu thị
một ý nghĩa
hoàn chỉnh
Thành
ngữ

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh ;


Đứng núi này trông núi nọ
Ba chìm bảy nổi
Tìm những biến thể của Thành ngữ sau ?
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
Bảy nổi ba chìm

Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố
định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
 Lưu ý:
Sông cạn đá mòn
Sông có thể cạn, đá có thể mòn

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ

Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa


Nghĩa
của
thành ngữ
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Mưa to, gió lớn
Trời mưa rất to kèm theo gió lớn và sấm
chớp.

Nhanh như chớp
Rất nhanh , chỉ trong khoảnh khắc

( Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay)
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông
qua phép chuyển

nghĩa( So sánh)

Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía, không
có lối thoát .
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu
thông qua
phép chuyển
nghĩa (Ẩn dụ)
Được hiểu
thông qua
phép chuyển
nghĩa (Ẩn dụ)
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
-
Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa
đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một
số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ so sánh …
Trên đe dưới búa

Tham sống sợ chết

Ruột để ngoài da
Ếch ngồi đáy giếng
Năm châu, bốn bể
Mẹ goá, con côi
Lên thác xuống ghềnh
Mưa to, gió lớn
Rán sành ra mỡ
Hiểu theo nghĩa đen Hiểu theo nghĩa chuyển

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa đen:
- Nghĩa đen:
+ Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ
- Nghiã chuyển
+ Trên đe dưới búa
-> Ẩn dụ
-> So sánh
-> Miêu tả
+ Tay bế tay bồng

+ Vắt cổ chày ra nước
-> Nói quá

Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
b. Ghi nhớ

+ Mưa to,gió lớn

-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu
tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa
trọn vẹn.
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt
nguồn trực tiếp từ nghĩa đen Của
các từ tạo nên nó nhưng thường
thông qua một số phép chuyển
nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa

- Nghĩa đen:
- Nghĩa đen:
+ Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ
- Nghiã chuyển
+ Trên đe dưới búa
-> Ẩn dụ
-> So sánh
-> Miêu tả
+ Tay bế tay bồng
+ Vắt cổ chày ra nước
-> Nói quá

Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
II. Sử dụng thành ngữ
b. Ghi nhớ SGK/144
a. Ví dụ

+ Mưa to,gió lớn

b.“Tôn sư trọng đạo:” là câu thành ngữ nói
lên lòng kính trọng, tôn vinh nghề thầy
giáo.
a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
-
Xác định vai trò ngữ pháp của các thành ngữ:
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa, tối đèn
thì em chạy sang…
Vi ngữ

Chủ ngữ
Phụ ngữ

Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong
câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm
động từ, cụm tính từ…

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa đen
- Nghĩa đen
:
:
+ Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ
- Nghiã chuyển
+ Trên đe dưới búa
-> Ẩn dụ
-> So sánh
-> Miêu tả
+ Tay bế tay bồng

+ Vắt cổ chày ra nước
-> Nói quá

Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
II. Sử dụng thành ngữ
a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Vi ngữ
b. “Tôn sư trong đạo” là câu thành
ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh
Của nhân dân ta với các thầy cô giáo.
chủ ngữ
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa,tối
đèn thì em chạy sang…
phụ ngữ

làm chủ ngữ, vị ngữ hoặc làm phụ
ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ…
b. Ghi nhớ SGK/144
a. Ví dụ

+ Mưa to,gió lớn

So sánh hai cách nói sau:
Câu có sử dụng thành ngữ Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
với nước non
Bảy nổi ba chìm
Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Vất vả lận đận với nước non

Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò trôi nổi phiêu bạt bấy
nay
Câu hỏi thảo luận
Phân tích cái hay của việc
dùng các thành ngữ trong
hai câu trên?
=>Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có
tính hình tượng, tính biểu cảm cao.

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa đen
- Nghĩa đen
:

:
+ Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ
- Nghiã chuyển
+ Trên đe dưới búa
-> Ẩn dụ
-> So sánh
-> Miêu tả
+ Tay bế tay bồng
+ Vắt cổ chày ra nước
-> Nói quá

Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
II. Sử dụng thành ngữ
a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Vi ngữ
b. “Tôn sư trong đạo” là câu thành
ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh
của nhân dân ta với các thầy cô giáo.
chủ ngữ
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa,tối
đèn thì em chạy sang…
phụ ngữ

làm chủ ngữ, vị ngữ hoặc làm phụ
ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ…
b. Ghi nhớ SGK/144



Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có
tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
2. Ghi nhớ
a. Ví dụ

+ Mưa to,gió lớn

Thành ngữ có thể làm chủ
ngữ, vị ngữ trong câu hay làm
phụ ngữ trong cụm danh
từ,cụm động từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm
súc có tính hình tượng, tính
biểu cảm cao.

Tiết 47

I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
-
-
Nghĩa đen:

Nghĩa đen:
+ Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ
- Nghiã chuyển
+ Trên đe dưới búa
-> Ẩn dụ
-> So sánh
-> Miêu tả
+ Tay bế tay bồng
+ Vắt cổ chày ra nước
-> Nói quá

Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
II. Sử dụng thành ngữ
a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Vi ngữ
b. “Tôn sư trong đạo” là câu thành
ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh
Của nhân dân ta với các thầy cô giáo.
chủ ngữ
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa,tối
đèn thì em chạy sang…
phụ ngữ

làm chủ ngữ, vị ngữ hoặc làm phụ
ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ…
b. Ghi nhớ SGK/144



Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có
tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
2. Ghi nhớ
a. Ví dụ
SGK/144

III Luyện tâp
+ Mưa to,gió lớn

T×m thµnh ng÷ trong c¸c vÝ dô sau :
Rét tháng tư, nắng dư tháng tám .
Rét như cắt .
Tấc đất cắm dùi
Tấc đất, tấc vàng
Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
Nhanh như cắt .