Đại cương về vi sinh vật học môi trường

Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG

PHN II
I CNG V VI SINH VT HC MÔI TRNG

CHNG VI
C S SINH HC CA QUÁ TRÌNH X LÝ
Ô NHIM MÔI TRNG

6.1 TÌNH HÌNH Ô NHIM MÔI TRNG HIN NAY
6.1.1 Ô nhim do nc thi sinh hot
Nc ta có nn kinh t cha phát trin, h tng c s còn cha đc phát trin
theo mt quy hoch khoa hc, h thng t làm sch ca kênh rch, sông ngòi b hu
hoi nên nc thi sinh hot gây ô nhim nghiêm trng. Ch riêng thành ph H Chí
Minh vi khong 3,95 triu dân ni thành hàng ngày thi ra môi trng khong
350.000 m3 n
c thi sinh hot. Nc thi sinyh hot này có thành phn gây ô nhim
cao hn tiêu chun rt nhiu. Theo kt qu phân tích, ta có mt s liu trung bình nh
sau :
PH : 6,5 - 7,2
BOD : 98 - 260 mg/l
COD : 146 - 447 mg/l
Cn l lng > 100 mg/l
Nc thi phn ln cha đc x lý trc khi đ vào kênh. Phân tích mu nc
ti kênh Tân Hoá cho thy :
PH : 4,7 - 6,8
BOD : 140 - 204 mg/l
COD : 129 - 4241 mg/l
SS : 91 - 662 mg/l
E.coli : 6 - 14.000 tb/l
6.1.2 Ô nhim do nc thi công nghip

Nc thi công nghip có cha nhiu kim loi nng, các cht màu d
u m, các
cht hu c. S gây ra nhim bn môi trng do nc thi công nghip phc tp hn
nc thi sinh hot rt nhiu. Vì th vic x lý chúng gp không ít khó khn. Phn ln
các nhà máy xí nghip không qua x lý s b mà thi nc thi trc tip xung các
kênh rch gây nên tình trng hôi thi, làm bin màu nc, làm cht các thu sn, làm
kh nng t làm s
ch ca kênh rch gim rõ rt, có ni không th t làm sch đc

195
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
6.1.3 Ô nhim do rác thi :
Môi trng không ch b ô nhim bi nc thi sinh hot và nc thi công
nghip, môi trng còn b ô nhim bi nhiu ngun khác. Trong đó đáng quan tâm
nht là rác sinh hot. Phn ln các thành ph  Vit Nam chua có mt công ngh
hoàn chnh đ x lý rác thi sinh hot. Do đó vic ô nhim do rác thi càng ngày càng
tr nên trm trng. Ch riêng thành ph H Chí Minh mi ngày th
i ra môi trng
3.500 tn rác, s rác này luôn là ngun gây ra bao nhiêu phin toái cho cuc sng. Rác
sinh hot ca chúng ta chim > 60% là rác hu c. Vì th sinh vt gây bnh phát trin
rt mnh.
6.2 NGUYÊN LÝ C BN CA CÁC QUÁ TRÌNH
6.2.1 X lý sinh hc nc thi
Nu không b nh hng nghiêm trng bi các cht đc hi trong nc thi, các
kênh rch ao, h có kh nng t làm sch nh hot đng sng c
a vi sinh vt. Các quá
trình c bn xy ra theo phn ng sau :
Vi sinh vt
Cht hu c + O
2

+ NH
3
→ Sinh khi + CO
2
+ H
2
O

Phân hu
Vinh sinh vt
Cht hu c + O
2

ng hoá
Hin nay có hai phng pháp x lý nc thi bng công ngh sinh hc : hiu khí
và ym khí
6.2.2 X lý nc thi trong điu kin hiu khí
Quá trình phân gii các cht hu c trong điu kin hiu khí có th tóm tt nh
sau :
Vi khun
Cht hu c + O
2
→ CO
2
+ H
2
O + Sinh khi vi khun
Các cht dinh dng
Hoc là :
Vi khun Các sn phm Các sn

Cht hu c + O
2
ôxy hoá + phm tng
N
ng lng t do
Các cht hp
dinh dng
Theo Eckenfekler W.W và Connon D.J thì quá trình phân hu các cht hu c
trong điu kin hiu khí đc thc hin bi phn ng sau :

196
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
1. Ôxy hoá các cht hu c
Enzim
CxHyOz + O
2
→ CO
2
+ H
2
O + AH
2. Tng hp đ xây dng t bào
Enzym
C
x
H
y
O
z
+ O

2
→ Sinh khi vi khun + CO
2
+ H
2
O +
C
5
H
7
NO
2
- ∆H
3. Ôxy hoá cht liu t bào (t ôxy hoá)
T bào vi khun
Enzym
C
5
H
7
NO
2
→ CO
2
+ H
2
O + NH
3
± ∆H
∆H nng lng đc thi ra hoc hp th vào

iu kin đ thc hin quá trình x lý sinh hc:
̇ m bo liên tc cung cp ôxy
̇ Lng các nguyên t dinh dng cn thit cho quá trình sinh hoá xy ra trong
quá trình lên men.
̇ Nng đ các cht hu c cho phép quá trình lên men.
̇ Nng đ cho phép ca các cht đc hi
̇ pH thích hp
̇ Nhit đ nc th
i trong khong hot đng ca vi sinh vt.
Tham gia trong quá trình phân gii các cht hu c trong nc thi gm 3 nhóm
vi sinh vt.
Æ Nhóm vi sinh vt phân hu các hp cht mch h, ru, aldehyt axeton, các
axit.
Æ Nhóm vi sinh vt tham gia phân hu các hp cht thm: benzen, Phêol,
Toluen, Xilen.
Æ Nhóm các vi sinh vt ôxy hoá dãy polimetyl (hydrocacbon du la) paralin.
Ngoài lng vi sinh vt có sn trong các ngun nc thi, ngi ta còn cung cp
thêm các loài vi sinh vt đã đc chn lc k theo các dng gi
ng sau:
* Bùn hot tính. Loi bùn đã tham gia x lý t nhiên  các kênh rch, ao, h.
Loi bùn này đã đc hot hoá vi sinh vt trc khi đa vào s dng.
* Nhân ging vi sinh vt riêng  dng lng và cho thêm vào thit b x lý hoc
h x lý theo mt t l nht đnh.
* Nhân ging vi sinh vt riêng dng bt khô và cho thêm vào thit b x lý hoc
h x lý theo mt t l nh
t đnh.

197
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
* Gn vi sinh vt trên mt cht mang nào đó (Phng pháp c đnh t bào) và x

lý liên tc.
6.2.3 X lý trong điu kin ym khí
Trong điu kin ym khí vi sinh vt phân gii các hp cht hu c qua 2 giai
đon:
* Giai đon thu phân các cht hu c s b thu phn di tác dng ca các
enzym vi sinh vt. Sn phm cui cùng ca quá trình s là các ch
t khí ch yu là CO
2

và CH
4
. Giai đon này ngi ta gi là giai đon to khí.
Theo Eckenfelder quá trình lên men ym khí cht thi đc chia làm 3 giai đon.
* Giai đon lên men axit. Nhng hydrat cacbon (đng, tinh bt, cht x) d b
phân hu và to thành các axit hu c (axit axetic, axit butyric propionic) pH gim
xung < 5 có kèm mùi thi.
* Giai đon chm dt lên men axit các cht hu c tip tc đc phân gii to
thành các cht khí khác nhau nh CO
2
, N
2
, CH
4
, H
2
pH ca môi trng dn dn tng
lên. Mùi thi ra rt khó chu do thành phn ca H
2
S, indol, scatol, và mecaptan. Bùn có
màu đen, nht, và to bi ni lên trên b mt.

* Giai đon lên men kim Hay giai đon lên men metan. Các sn phm trung
gian, ch yu là xelluloza, axit báo, các hp cht cha nit tip tc b phân hu và to
rt nhiu khí CO
2
, CH
4
, pH môi trng tip tc tng lên và chuyn sang dng kim.
6.2.4 X lý rác sinh hot:
Rác sinh hot cha trên 60% là rác hu c.  m rác v mùa nng là 45 - 60%,
mùa ma có th trên 80%.  m cao làm phát sinh nhiu vi sinh vt. Rác sau khi
đc loi b các thành phn không hu c s đc lên men. Hin nay có ba phng
pháp x lý rác bng vi sinh vt.
- Phng pháp chôn rác Rác đc thu gom li rôi đêm chôn xung đt.  tránh
rui, mui, côn trùng ngi ta ph lên rác m
t lp dày 30 - 50 cm dt, hoc than bùn
hoc cát. Thng dùng than bùn có hiu qu tt hn vì than bùn có kh nng hp th
mùi. Quá trình  này (composting) kéo dài hàng nm tri. Di tác dng ca vi sinh
vt các cht xenluloza, lingin, hemixelluloza b phân hu to thành mùn. Nhit đ khi
 tng dn có khi đt ti 75%. Sau thi gian đó ngi ta ly ra sàng làm phân bón.
- Phng pháp  có đo trn Phng pháp này da trên s hot đng mnh ca
các loài vi sinh vt hiu khí. Thng ngi ta cho rác vào các thùng quay. Thùng quay
này gi là các thùng sinh hoá. Có s xáo trn thng xuyên ca h thng quay và thi
không khí liên tc vào. Thi gian phân hu rác rt nhanh. Nhit đ trong thùng quay
thng cao hn 65
o
C. Sau mt hti gian khong 24 gi = 48 gi quay liên tc, rác
đc phân hu cha hoàn toàn. Sau đó rác đc đêm ra phân loi và  thành tng
đng ngoài tri, lên men t nhiên cho đn mc ht và đem làm phân bón. u đim ca
phng pháp này là nhanh, d t đng và c gii hoá.
- Phng pháp  th công có đo trn Phng pháp này đc ci tin trên c s

phng pháp c truyn ca dân. Trong phng pháp này có cung c
p ging vi sinh vt
ging làm rác chóng phân hu hn. Các ging vi sinh vt thng s dng là các loài

198
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
nm mc Bacillus và x khun. u đim ca phng pháp này là d thc hin và có
th bin cho nông dân ngoi thành thc hin đi trà đc.
6.3 MT S LOI VI SINH VT S DNG TRONG X LÝ Ô NHIM MÔI
TRNG
Hin nay,  Vit Nam trong công tác x lý cht thi đã tn ti và đc s dng
ph bin mt s chng loi vi sinh vt h
u hiu nh : vi sinh vt phân gii xenluloza,
protein, lignin, tinh bt C th có các loi chính là :
1. Vi sinh vt hu hiu EM : có ngun gc t Nht Bn do Trung tâm chuyn
giao Công ngh Vit - Nht, B Khoa hc, Công ngh đa vào th nghim  Vit
Nam.
2. Vi sinh vt Emuni và vi sinh vt xenluloza: là ch phm ca Trung tâm ng
dng Vi sinh vt thuc i hc Quc gia Hà Ni.
3. Vi sinh vt Micromic 3: là chng loi vi sinh vt ca Vi
n Công ngh Sinh
hc, Trung tâm Khoa hc T nhiên và Công ngh Quc gia.
4. Chng loi vi sinh vt ca Trung tâm ng dng Vi sinh vâ thuc Trng i
hc Quc gia Hà Ni.
6.3.1 Ch phm vi sinh vt hu hiu EM :
6.3.1.1 c tính k thut ca EM:
Em s cp (EM gc) là dung dch có màu nâu vi mùi d chu, có v ngt chua,
pH ca EM đt  mc di 3,5. Nu có mùi nng hoc thi thì
đ pH > 4, khi đó EM
gc đã b hng không s dng đc. EM gc là vi sinh vt không hot đng. Vì vy,

EM gc cn hot đng bng cách cung cp nc và thc n, bng cách thêm nc và
r đng. S dng dung dch EM pha loãng gi là EM
tc
, đ x lý môi trng, phun cho
cây trng, vt nuôi.
Bokashi là mt dng ca EM  trng thái bt, đaâ là cht hu c lên men và
tng t nh phân trn compost. Nhng nó đc chun b bng cachs lên men cht
hu c EM. Nó có th s dng đc t ngày th 3 đn ngày th 14. Sau khi lên men
Bokashi có th dùng cho sn xut, cây trng, thm chí cho c cht hu c cha b phân
hu trong thành ph
n phân trn. Khi Bokashi bón vào đt, cht hu c có th s dng
nh là thc n cho vi sinh vt và có tác dng làm tng lng vi sinh vt hu hiu trong
đt cng nh nuôi dng cây trng. Bokashi đc phân nhóm thành Bokashi a khí và
k khí theo các quy ítình sn xut.
6.3.1.2 Các vi sinh vt chính trong EM
a. Vi khun quang hp
b. Vi khun axit lactic
c. Các men.
d. X khun
e. Nm men

199
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
Mi loài vi sinh vt trên có chc nng quan trng riêng. Tuy nhiên, vi khun
quang hp là xng sng hot đng ca EM và nó h tr hot đng ca các vi sinh vt
khác.
6.3.1.3 Cách s dng :
Ta có th s dng EM bng bn cách (EM
1
, EM Bokashi, dung dch EM

5
và dch
chit cây lên men).
a. Dung dch EM
1
có th s dng bng :
- Ti vào trong đt.
- Phun lên lá.
b. Bokashi là cht hu c lên men, nó đc điu ch bng cách lên men các cht
hu c (cám go, bánh du, bt cá ) vi EM Bokashi đc điu ch  dng bt và là
cht b sung quang trng đ tng vi sinh vt hu hiu trong đt.
c. EM
5
là hn hp lên men ca gim, ru (cn), r đng và EM
1
. Nó đc s
dng đ phun lên cây nhm ngn chn gây bnh và chng sâu hi xâm nhp.
d. Chit xut cây lên men EM
Chit xut cây lên men là hn hp ca c ti đc lên men vi r đng và
EM
1
. Nó cung cp dinh dng v đnh lng cho cây trng và ngn chn sâu bnh phá
hoi.
* EM
1

Cách s dng EM
1
: EM
1

(gc) là vi sinh vt không hot đng. Vì vy, EM
1
cn
đc hot đng bng cách cung cp nc và r đng (là thc n ca EM). Dung dch
EM pha loãng 0,1% dùng đ phun cho cây trng:
- 1000 ml nc.
- 1 ml ca EM
1

- 1 ml r đng hoc 1g đng bt k
Dung dch này đ trong vòng 24 gi ri phun cho cây, đt hoc cht hu c.
* Bokashi
- Bokashi có nhiu dng, nó ph thuc vào cht hu c s dng.
* Cám go : 100 lít.
* Bánh du : 25 lít (hoc v tru).
* Bt cá (phân gà) : 25 lít
* EM
1
: 150 ml
* Ri đng : 150 ml
* Nc : 15 lít
-  m Bokashi cn đt 30 - 40%. Quá trình lên men t 3 - 4 ngày (mùa hè) và
t 7 - 8 ngày (mùa đông) vi nhit đ trung bình 35 - 45
o
C.

200
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
Cách s dng Bokashi: 200 ga Bokashi cho 1m2 trên b mt ca đt (rác) khi có
đ cht hu c. Có th s dng ti đa 1kg/1 m

2
khi đt nghèo và có ít cht hu c.
* EM
5

Là cht xua đui côn trùng không hoá hc, không đc hi và nó có tác dng đ
chng bnh sâu hi cây trng. Thông thng nó đc phun lên cây vi nng đ 1/500
- 1/1000 trong nc.
6.3.1.4 ng dng EM
1. ng dng trong x lý ph thi
- Ti dung dch Em
tc
pha loãng 1/1000 phun vào rác cha phân loi.
- Rác sau khi phân loi đ lng vào b 150 m
3
tip tc phun EM đo trn đ
đm bo đ m 40 - 50%.
- a vào b  háo khí thi gió  ch đ 2h/ngày (8%)
2. ng dng trong nông nghip
Kh nng s dng EM trong nông nghip ch yu là cây trng.
S dng EM1 + EM5 cho cây trng nh bng 6.1
Bng 6.1
Loi cây Cách s dng c th
Vi thiu đang kt trái Phun 1/2 cây còn li đang đi chng
Cam, quýt, bi Qu đang non phun lên mt s cây
Nho Phun 1/2 cây dàn trên các chùm qu xanh
u đ Phun lên 2 cây trong s 3 cây
Roi Phun lên mt s chùm qu
Hng Thch Tht Phun lên 1/2 cây
Rau ngót, rau ti Phun lên 1/2 din tích

Rau mung Phun 50m2
Ray đay Phun 10 m2

Thi gian theo dõi cha dài song theo báo cáo ca nhng ngi trc tip tin
hành th nghim đã có mt vài nhn xét sau :
- Vi thiu lá cây màu xanh đm, qu chín sóm hn, v bóng đp hn so vi đi
chng.
- Cam, quýt, bi: lá phát trin tt hn, qu ln nhanh hn.
- u đ: lá xanh đm, qu phát trin nhanh hn đi chng.
- Nho, roi : qu chín đu và sm hn, nng sut tng 10%

201
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
- Các loi rau : lá có màu xanh đm hn, dày, to ln và cho thu hoch sm hn t
3 - 4 ngày, nng sut tng khon t 15 - 20%.
Rc Bokashi đ x lý chung li, chung gà, ging nc b thi. Kt qu các
chung tri ht mùi sau 3 ln rc Bokashi vi lng rc 100g/m
2
. Mt ng cng b thi
đc x lý bng Bokashi nay đã sch mùi.
Bokashi trong chn nuôi : my ngày đu cha quen, sau đó n mnh và chóng
ln.
6.3.2 Ch phm emuni, ch phm phân gii xenluloza
Các chng loi vi sinh vt ca Trung tâm ng dng Vi sinh vt thuc i hc
Quc gia Hà Ni.
6.3.2.1 Ch phm vi sinh vt Emuni
- Các vi sinh vt có kh nng phân gii Xenluloza nh vi khun Bacillus saín
pháøm, Cellulomonas sp, x khun Streptomyces gougeoroti, S.macrosporeus, n
m si
Aspergillus japonicus. A.oryzae, Aunilateralis.

- Các vi sinh vt có kh nng phân gii tinh bt, protein nh nm men Saccha
romy cescerevisiae.
- Vi khun Azotobacter sp có kh nng c đnh nit khí quyn, vi khun sinh
cht kích thích cho s tng trng ca thc vt.
- Vi khun Pseudomonas saín pháøm có kh nng chuyn hoá lân khó tan thành
d tan, vi khun sinh cht kháng sinh bacte rioxin.
Tác dng :
- X lý ph thi nông nghip làm phân hu c vi sinh.
- Phân gii nhanh rác thi, phân bc, phân chung, gim thiu ti đ
a mùi hôi thi,
hn ch rui mui, dit nhiu mm bnh và trng giun.
- Chng ách tc b pht.
- Bón phân hu c sn xut t ch phm Emuni s làm cho đt ti xp, tng đ
phì nhiêu, gi nc, tng kh nng chng chu sâu bnh, nâng cao nng sut và cht
lng sn phm cây trng.
Cách s dng :
a. Dùng kh mùi h xí, chu
ng tri chn nuôi, gia súc, gia cm : 100 g ch phm
cho vào 40 lít nc, phun ti đu chung tri (1 ln trong mt tun).
b. Dùng x lý môi trng t rác thi : 100g ch phm hoà vào 100 lít nc phun
vào rác,  đng.
c. Dùng x lý h xí b phân, b pht: 100 g ph phm trn đu vi 2 lít nc
phun vào h xí cui ngày (t 1 - 1,5m
3
) dùng hai tháng mt ln.
d. Dùng đ  phân hu c : 100 g ch phm cho 1 tn phân rác có đ m 45%, có
th b sung thêm phân gia súc hoc than bùn, che đy k đ tránh mt nhit. Sau mt
đn hai tun có th đo trn, khong 20 ngày phân hoai là có th dùng đc.

202

Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
6.3.2.2 Ch phm vi sinh vt xenluloza
Ch phm này đc phân lp t các mu đt  các tnh phía Bc. Các chng vi
sinh vt đc nuôi cy trên các ngun xenluloza t nhiên nh bã mía, cám tru, mùn
ca, v lc, rm, v cà phê vi đ m 50%, nó có hot tính mng trên v cà phê vi đ
m 50%, nó có hot tính mnh trên v lc, rm, cám tru, yu nht  ph thi t ngun
cà phê.
Cách s dng :
a- Dùng kh h xí, chung tri chn nuôi gia súc gia cm : 100g ch phm cho
vào 40 lít nc phun ti đu lên chung tri (1 ln trong mt tun).
b - Dùng x lý môi trng t rác thi: 100 g ch phm hoà vào 100 lít nc phun
vào rác (đng ).
c. Dùng x lý h xí, b phân, b pht 100g ch phm trn đu vi 2 lít nc phun
vào h xí cui ngày (vi dung tích b t 1 - 1,5 m
3
) dùng 2 tháng mt ln.
d. Dùng đ  phân hu c : 100g ch phm cho 1 tn rác vi đ m t 45% có b
sung thêm phân ca gia súc hoc than bùn (sau đó che đy kín) tránh mt nhit. Sau t
mt đn hai tun ta đo trn, khong 20 ngày sau phân loi có th dùng đ.
Các kt qu:
Sn phm cui cùng ca quá trình x lý ph thi hu c cha xenluloza là phân
hu c. Phân hu c đc xác
đnh thành phn hoá hoá.
Bng 66.2 Các thành phn hoá hc trong các loi phân
Loi phân Mc N,% P
2
O
5
,% K
2

O,%
Ti đa 0,358 0,250 1,60
Ti thiu 0,246 0,115 1,129
Trâu
Trung bình 0,306 0,171 1,360
Ti đa 0,380 0,294 0,902
Ti thiu 0,302 0,164 0,924
Bò
Trung bình 0,341 0,227 0,958
Ti đa 0,861 1,958 1,412
Ti thiu 0,537 0,932 0,954
Ln
Trung bình 0,669 1,253 1,194
Ti đa 0,973 0,800 0,612
Ti thiu 0,450 0,450 0,350
Phân rác
Trung bình 0,740 0,625 0,481
Ti đa 0,550 0,614 0,350
Ti thiu 0,250 0,350 0,150
Phaâ than bùn
và bã bùn
Trung bình 0,450 0,482 0,250
Trong thành phn hoá hc phân hu c ch bin t ph thi hu c thy có đ
các yu t vi lng. S lng nguyên t vi lng đc trình bày  bng 6.3
Bàng 6.3 Thành phn vi lng trong phân hu c sn xut t cht thi hu c (%
nguyên t vi lng

203
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
6.3.3 Vi sinh vt micromix 3

Là tp hp các chng vi vt hiu khí và a nhit có kh nng phân gii xenluloza
mch đ b sung vào b x lý rác thi, nhm phaâ hu nhanh cht thi hu c, rút
ngn thi gian phaâ hu và nâng cao hiu sut s dng b x lý. Vi sinh vt đc
nghiên cu và đa ra quy trình sn xuât ch phm ti phoòng Nghiên cu các Cht
hot tính Sinh hc t Vi sinh vt do Vi
n Công ngh Sinh hc, Trung tâm Khoa hc t
nhiên và Công ngh Quc gia nghiên cu.
6.3.3.1 Thành phn ca vi sinh vt Micromix 3
Các
nguyên t
AI Si Mg Ca Sr Fe V Mn Ba Ti
Các thành
phn, %
10 >10 0,5 10 0,01 5 0,002 0,05 0,01 0,5
Các
nguyên t
Ni Cr Mo Sn Cu Pb Ga Zn Na Ag
Các thành
phn %
0,01 0,01 0,0005 0,02 0,02 0,02 0,01 0,02 0,5 0,0001

1. Tuyn chn các chng a nhit tng hp xenlulaza
S lng chng có hot tính xenlulaza ca các nhóm vi sinh vt cao phân lp
đc t b  rác cao; vi khun 40%, x khun 90% và nm mc 36,37%.
Các chng x khun phân lp đ phân theo nhóm màu cho thy nhóm xám
(GY) là cao nht chim 67,5%, sau dó là nhóm đ ® - 23,75% và nhóm trng (W) -
8,75%. Không thy xut hin các chng thuc nhóm lc (Gn), xanh da tri (B) và tín
(V).
Kh nng phân gii CMC - Na và bt thy ca các ch
ng vi sinh vt cng khác

nhau (bng 6.4).
Bng 6.4 T l các chng vi sinh vt có hot tính xenlulaza (nuôi  45
o
C)
Hot tính Cx(%) Hot tính C
1
,(%)
Tng s chng
có hot tính
xenlulaza
Yu Mnh Yu Mnh
140 43,02 56,98 66,1 33,9
Ghi chú : yu : (D-d) < 20 mm; mnh (D - d) > 20 mm
 tuyn chn các vi sinh vt a nhit có kh nng sinh tng hp xenlulaza
mnh, các chng đã thun khit đc nuôi trên môi trng có bt xenlulaza và CMD 
50
o
C. Trong s 40 chng có hot tính xenlulaza đã chn dc 12 chng x khun (ký
uhiu C
1
, C
3
, CD
30
, CD
31
, CD
6,2
, CD
6,9

, CD
6,10
, N
24
, N
43
, CD
99
, CD
108
, CD
5,12
) và tám
chng vi khun (ký hiu CD
-1
, CD
-2
, CD
-3
, CD
-4
, CD
-14
, CD
45
và C
5
) có hot tính
xenlulaza (c C
1

và C
x
) mnh đ tip tc nghiên cu.

204
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
2. c đim sinh hc và đc đim phân loi ca các chng vi sinh vt đã
tuyn chn
a. Vi khun :
Kt qu phân loi : T kt qu th nghim các chng vi sinh vt vi b KIT API
50 CHB đi vi vi khun Gram dng, các đc đim hình thái t bào, tính cht nuôi
cây so sánh vi đ đim phân loi các chng Bergey cho thy : các chng : CD
-1
, CD
-
3
, và CD
-14
ging loài Bacillus stearothermophylus, Donk (1920) 373 A
1
→ ATCC
12980 : CD
-2
, CD
4
, CD
-9
ging loài Bacillus polymyxa, Prazmowski (1880), Macé
(1889), 588 A
1

→ ATCC 842. Nh vy, tt c các chng vi khun Gram dng tuyn
chn đc đu thuc chi Bacillus riêng chng C
5
thuc nhóm vi khun Gram âm.
Chng C
5
thuc nhóm vi khun Gram âm. Chng này có các đc đim phaâ loi
giôngchi pseudomonas, nhng cha đnh tên loài.
b. X khun:
Kt qu phân loi: Các chng x khun tuyn chn đc đu thuc chi
Streptomyces (Waksman và Henryci, 1943). Da vào khoá phân loi x khun ca
Nônmura và so sáh vi các phn mô t đc đim phân loi ging các loi sau :
- Các chng C
3
, C
69
, và N
43
ging loài Streptomyces thermoflavus (Kudrima và
Makximova) Pridham 1970 → ISP 5252.
- Chng CD
-30
ging loài S.flavoviridis krasilnikov, 1941 → ISP 5153
- Cng CD
-31
ging loài S.pulcher Rao, Renn và Marsh 1967 → ISP 5566
- Chng CD
-62
ging loài S,tendae, Ettlinger et al, 1958 → ISP 5101
- Chng CD

-512
ging loài S.seleroliolus thirumalchar → ISP 5269
- Chng CD
-108
ging loài S.flarovirens, Pridham 1958 → ISP 5152
- Chng N
24
ging loài S.gedanensis, Waksman 1953 → ISP 5518
- Chuíng CD
-99
có hình dng, cu trúc cun sinh bào t dng chùm không ging
loài nào đã đc mô t, vì hu ht các loài tuc nhóm này nu cung sinh bào t xon
chùm thì bào t ca chúng có cu trúc nhn. Do vy, tm đ tên chng này là
Streptoverticillium SP. CD
-99
.
6.3.3.2 Nghiên cu quy trình sn xut ch phm Micromix 3
T các kt qu nghiên cu đc đim sinh hc, các yu t nh hng lên sinh
trng và sinh hc tng hp xenlulaza và kh nng phân gii xenlulaza ca hn hp
các chng vi khun và x khun cho thy: có th s dng các chng tuyn chn đ
nhân ging sn xut ch phm vi sinh vt a nhit b
sung vào b x lý rác thi hiu
khí. Ch phm Micromix 3 đc sn xut t hn hp các chng:
Vi khun : CD
4
, CD
-2
, CD
-3
, CD

-4
, CD
-9
, CD
14
và CD
45
.
X khun : C
1
, C
3
, CD
30
, CD
-62
, CD
69
, CD
-99
, CD
-108
, CD
-512
, CD
-610
, N
24
và N
43

Chng C
5
là chng vi khun Gram âm cha phân loi đc đn loài cho nên
chúng tôi không dùng đ sn sn xut ch phm Micromix 3.

205
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
u đim ca các chng trên có nhit đ sinh trng và sinh tng hp xenlulaza
tt t 45 - 55
o
C, phù hp vi nhit đ ca các b x lý rác thi ca các xí nghip ch
bin rác hiu khí  nc ta to = 50 ± 2
o
C. pH ban đu thích hp cho sinh trng và
sinh tng hp enzym t 6 - 10. Chúng sinh trng d dàng trên các ngun c cht r
tin nh xenluloza, tinh bt, r đng và bt đu tng. Nghiên cu các điu kin lên
men, nhm đa ra quy trình nhân ging sn xut ch phm Micromix 3 phù hp vi
điu kin hin nay  nc ta.
1. Nhân ging trong bình tam giác:
Các chng ging trc khi cy vào bình tam giác đc cy li trên các 
ng thch
nghiêng cho phát trin tt sau đó mi cy vào bình tam giác và lc trên máy lc 220
vòng trên phút t 24 - 36 gi  45
o
C.
2. Nhân ging trong bình lên men 10 lít (ging cp 2)
Sau khi nhân ging các chng vi khun và x khun trong các bình tam giác đã
mc tt đc b sung t 5 - 10% hn hp các chng vi khun và x khun vào hai
bình lên men có sc khí và nuôi  nhit đ t 40 - 45
o

C. Kt qu phân tích s lng
ca tng vi khun ln nht t 24 - 36h, còn các chng x khun t 48 - 60h. Vì vy,
thi gian làm ging cp hai ca hn hp các chng vi khun trong bình lên men tt
nht  24 - 36h, còn các chng x khun  48 - 60h. ây là thi gian các chng vi sinh
vt đang sinh trng tt đ b sung vào môi trng nhân ging xp.
Bng 6.5 S sinh trng ca hn h
p vi khun và x khun trong bình lên men
10 lít
Thi gian, h
Mt đ t bào vi khun
(OD, λ = 560 mm)
Sinh khi x khun, mg/ml
0 0,147 0,12
12 0,767 0,20
24 1,95 2,31
36 2,23 4,78
48 1,98 6,85
60 1,73 7,43
72 1,52 7,25

3. Nhân ging trên môi trng xp
Môi trng xp phi đm bo đ m 50 - 55%, đc đp thành đng cao 0,5m,
hàng ngày có đo trn, nhit đ 40 - 50
o
C. Kt qu phân tích s lng các nhóm vi
sinh vt trên môi trng xenluloza đc trình bày  bng 5.6.


206
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG

Bng 6.6 S phát trin ca các nhóm vi sinh vt trong quy trình sn xut ph
phm Micromix 3 (CFUg
-4
, nuôi kim tra  45
o
C)
Thi gian lên men
1 3 6 9 12
Nhóm vi
sinh vt
Môi
trng
kim tra
S lng vi sinh vt (CFU/g)
Vi khun Xenluloza 3,2.10
5
2.7.10
9
7,5.10
12
8,5.10
13
8,9.10
12
X khun Xenluloza 3,5.10
5
2.5.10
5
8,2.10
8

7,4.10
9
8,2.10
9+
Nm men Xenluloza 1,1.10
1
2.7.10
2
2,1.10
2
3,5.10
2
2,7.10
2
Thi gian lên men sn xut ch phm Micromix 3 trên môi trng xp thng
kéo dài t 10 - 12 ngày. Mc dù không b sung nhng nm mc vn phát trin trên b
mt ca đng  vi s lng không nhiu.
6.3.3.3 Thi gian bo qun ch phm Micromix 3:
Kt qu nghiên cu thành phn và s lng ca nhóm vi sinh vt trong ch phm
Micromix 3 đc bo qun trong túi polime hàn kín  ni thoáng mát, ch phm
Micromix 3 có th
 bo qun  nhit đ bình thng trong thi gian hai tháng.
T các kt qu nghiên cu trên chúng tôi tóm tt và đa ra quy trình nhân ging
sn xut ch phm Micromix 3.
Qua nhiu ln thí nghim chúng tôi đã rút ra kt lun, đ ph phm Micromix 3
đm bo cht lng tt, không s dng ch phm làm ging lên men sn xut ch
phm tip, nu s dng nh vy thì hi
u sut x lý rác thi s gim.

207

Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG


























Chng vi khun
Hot hoá
Chng đã hot ho

á
Nhân ging lc
40-50
o
C, 18 - 24h
Môi trng nhân
ging II
Ging cp I
Môi trng lên
men xp
S dng
Bo qun
(ni khô mát)
Hot hoá
Chng đã hot hoá
Nhân ging lc
40-50
o
C, 30 - 36h
Ging cp II
Ging cp II
Micromix 3
Lên men 
(10 ngày, có đo trn)
Hn hp ging
Môi trng thch
nghiên cu
Nhân ging sc
40 - 45
o

C, 24h
Kim tra vi sinh vt
Bao gói
Ging cp II
Môi trng
nhân ging I
Nhân ging sc
40 - 45
o
C, 36 h
Chng x khun gc
Hình 6.1 S đ quy trình sn xut ch phm Micromix 3

ng dng ca ch phm Micromix 3 trong phân hu rác thi giàu xenluloza

208
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
1. Kh nng phân hu rác thi  quy mô xí nghip
Thí nghim đc thc hin ti Xí nghip Ch bin Ph thi Cu Din Hà Ni,
dung tích b  150 m
3
. B thí nghim đc b sung 30kg ch phm Micromix 3 và b
đi chng b sung ch phm ca Xí nghip. Quy trình thí nghim đc tin hành theo
quy trình ca Xí nghip. Nhit đ ca b  đc khng ch không quá 50
o
C ± 2
o
C
bng qut thi khí hoàn toàn t đng.
S bin đng ca các nhóm vi sinh vt trong phân hu rác thi có s dng ch

phm Micromix 3
Kt qu nghiên cu s bin đng ca các nhóm vi sinh vt cho thy vi khun và
x khun a nhit có kh nng phân gii xenluloza trong b thí nghim sinh trng
nhanh hn và nhiu hn trong b đi chng. Trong quá trình phân gii các cht hu c
b
ng phng pháp  hiu khí, nhit lng trong đng  to ra nhiu hn đng ngha
vi tc đ sinh trng ca vi sinh vt trong b  mnh hn.
S ln qut hot đng trung bình trong mt ngày ca b thí nghim cao hn hai
ln b đi chng. iu đó chng t rng, trong thi gian gn đây vi sinh vt phân gii
các cht h
u c trong b thí nghim phát trin tt hn, nhit lng to ra nhiu hn
nên qut phi hot đng nhiu hn.
Vic b sung ch phm Micromix 3 vào b x lý rác thi đã rút ngn đc thi
gian x lý có thi khí t 47 ngày xung còn 32 ngày.
2. Cht lng mùn sau khi :
Lng mùn  b b sung ch phm Micromix 3 nhiu hn b đi chng: vi 150
m
3
rác , b đi chng ch thu đc bình quân 45 m3 mùn, trong khi đó b thí nghim
thu đc 55,5 m3 mùn tng t 20 - 25%.
Bng thành phn mùn rác ca b  rác thi sinh hot
B  Mùn, %
Σ
C, % ΣN, %
N phân
hu, %
Σ
P,% ΣK,%
Axit
humic,

%
i
chng 1
30,72 2,52 0,08 0,01 0,52 0,95 0,47
i
chng 2
37,64 3,78 0,09 0,12 0,67 1,05 0,52
i
chng 3
122,52 150 112,5 120 128,85 110,53 110,64

Kt qu đánh giá cht lng mùn rác sau khi  (bng 5.7) cho thy các ch tiêu
phân tích  b thí nghim đu cao hn b đi chng trên 10%, trong đó lng mùn cao
hn 22,52%, hàm lng nit d tiêu - 20%, axit humic tng 10%.



209
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
3.2 nh hng ca ch phm Micromix 3 và mùn rác lên s sinh trng ca
cây:
Mt ch phm mun đc áp dng trong nông - lâm nghip, ngoài vic ch phm
đó có hot tính sinh hc kích thích s sinh trng ca cây, không gây đc cho cây,
không nh hng đn kh nng ny mm ca ht và quá trình phát trin ca cây. Do
đó, ch phm phi đc kim tra đc tính và cht lng trc khi bón cho cây.
nh hng lên bèo t
m (Lamna acquinotialis welwitsch T93): Bèo tm lemna là
mt loi thc vt phát trin rng rãi và rt mm cm vi tác đng ca môi trng. Các
nhà khoa hc Thu in và M đã la chn chng bèo tm Lemna acquinotialis làm
biotest và đa ra quy trình đ đánh giá cht lng nc thi và các cht có đc tính

bng cách xác đnh nng đ c ch sinh trng 50% (EC 50).
- EC 50 ca ch phm Micromix 3 : 198 g/l
- EC 50 ca mùn rác thí nghim ti Vi
n Công ngh Sinh hc : 292 g/l
- EC 50 ca mùn rác Xí nghip Ch bin Ph thi Cu Din : 293 g/l
Nh vy ch phm Micromix 3 và mùn rác đc x lý bng ch phm này đu
không gây đc cho cây, vì đi vi bèo tm Lemna acquinotialis T93 nhng cht đc
xem là gây đc có EC 50 di 100 g/l.



















210
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG

CHNG VII:
TÁC NHÂN VI SINH VT TRONG QUÁ TRÌNH X LÝ
Ô NHIM MÔI TRNG NC

7.1. VI SINH VT GÂY BNH VÀ CH TIÊU V SINH V VI SINH VT
TRONG NC CP SINH HOT:
7.1.1. Các vi sinh vt gây bnh:
Mt s vi sinh vt có th gây bnh cho ngi, đng vt và thc vt.
Nhng vi sinh vt gây ra bnh là do chúng thc hin các phn ng trao đi trong vt
ch. a s vi sinh vt gây bnh là loi sng ký sinh và ly thc n t vt ch. Còn
dng khác ca vi sinh v
t gây bnh là chúng sn ra các đc t đi vi vt ch. Có rt
nhiu loi bnh truyn nhim liên quan đn nc. Vì vy toàn b các công trình k
thut v v sinh phi có kh nng tiêu dit đc nhng vi sinh vt có mt trong nc.
ó cng chính là trách nhim to ln ca nhng ngi làm công tác x lý nc.
7.1.1.1. Khái nim v dch t hc và các đng truyn nhim:
Có nhiu loi bnh khác nhau, đó là: Bnh đn phát, bnh dch din ra trong mt
thi k hoc trong tng đa phng hay trong mt vùng rng ln, thm chí trong nhiu
nc trên th gii. Bnh đn phát không có tính lan truyn. Nhng bnh dch lan
truyn thng qua ban khâu là : ngun gây bnh → đng truyn bnh → ngi, vt
b nhim bnh.
Ngun gây bnh có th là ng
i, vt m đã b mc bnh hoc ngi, vt kho
nhng có mang vi khun gây bnh. ng truyn bnh có th :
- Qua nc: Do n, ung nc, tm ra, git gi, ra thc n, rau c, bát đa
- Qua thc n hay thc phm nói chung. Vì trong nhiu loi thc phm có th
cha nhiu loi vi khun gây bnh.
- Qua tip xúc trc tip hay gián ti
p gia ngi bnh vi ngi khe. Tip xúc
trc tip là do bt tay, hôn Tip xúc gián tip là do cùng chung qun áo, bát đa, đ

dùng sách v
- Qua không khí : Là do hít th không khí cha hi nc, bi, vi sinh vt gây
bnh; k c đm, nc bt ca ngi bnh.
- Qua côn trùng : rui mui, b nhng
Nhng ngi làm công tác v sinh phi to điu kin sng đ sao cho vi sinh vt
gây b
nh không th xâm nhp vào nc, thc n, không khí  nhng ni chúng có
th xâm nhp đc thì phi có bin pháp ty trùng môi trng. Khi vi sinh vt gây
bnh xâm nhp đc vào ngi. đng vt ch thì tu thuc vào nhiu yu t mà vt
ch có th b hoc không b mc bnh. a s vi sinh vt gây bnh là loi sng ký sinh
và ph thuc vào vt ch, ph thuc v
 trí xâm nhp vào vt ch. (Ví d không th gây

211
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
bnh đc khi vi khun l (Disenterie) xâm nhp vào vt thng) tu thuc s lng
vi sinh vt ban đu xâm nhp vào, điu kin môi trng, bin pháp tiêm chng phòng
bnh.
Nhng loi vi khun gây bnh có kh nng to ra đc t ngoi hoc đc t ni.
c t ngoi là đc t do vi sinh vt to ra và tit ra môi trng qua quá trình sng -
hot đng ca chúng.
c t ni là nhng đc t sn ra trong t bào vi sinh vt - tc là
nm trong thành phn ca t bào., Chúng ch thi ra môi trng sau khi vi sinh vt
cht. Thông thng thì đc t ngoi nguy him hn đc t ni.
Khi xâm nhp vào vt ch, các đc t ca vi khun s gây tác đng và làm hi
các chc nng ca c th vt ch. a s các đc t
ca vi khun có tác dng đc hiu:
có loi làm thng tn màng não, có loi làm hi các c quan trong c th nh thn,
gan, phi
Không nht thit bnh phát ra mãnh lit ngay t đu. Nhiu bnh nh lao din

ra rt nhiu nm và thm chí c mt đi ngi bnh.
Nói chung không bnh nào phát ra ngay sau khi ngi bnh b nhim bnh mà
thng phi qua mt thi gian đ các loi vi khu
n kp phát trin. Thi gian k t lúc
nhim bnh đn lúc phát bnh m - gi là thi k  bnh.
 tiêu dit bnh, ngi ta phi trit mt trong nhng khâu truyn bnh. Nhng
ngi làm công tác cp thoát nc liên quan nhiu nht và trc tip đn đng bnh
qua nc và có trách nhim dit trùng gây bnh trên đng truyn bnh này.
7.1.1.2. Các bnh truyn nhim qua nc:
Trong s
 nhng bnh truyn nhim qua nc thì nhng bnh đng rut chim
nhiu nht. a s các loài vi khun gây bnh đng rut đu ging nhau v hình tháo,
sinh lý và thuc h Enterbacteriaceae. Chúng là loi trc khun kích thc 1 - 3 x 0,5 -
0,6 µ, gram âm, không to ra bào t và không có giáp mc. Các loài vi khun ca tng
bnh khác nhau v hot tn men, kh nng vn đng.
Nhng loi vi khun gây bnh đng ru
t cho ngi, gia súc, gia cm là: trc
khun đng rut (Escherichia), vi khun bnh thng hàn và phó thng hàn - typhor
và paratyphos (Saimonella), vi khun bnh l Disenterie (Shigella), vi khun bnh t là
vibrien cholerac (hình 5).








Vi khun Esche richia coli

212
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG














Vi khun E.coli

Salmonella



213
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG












Shygella








Vibrio cholerae
- i vi loi Echerichiu, ngoài trc khun đng rut E.Coli, thng còn loi

trc khun đng rut gây bnh Colenterit  tr em và bnh l Disenterie  ngi ln.
Loi trc khun đng rut thng là loi vi khun loi đi kháng vi vi khun thi
ra. Trc khun đng rut sinh cht kháng sinh nh Colicin làm cht các vi khu
n
gây bnh khác. Khi dùng cht kháng sinh đ dit trc khun đng rut thì s kích
thích vi khun thi ra và nhng vi khun gây bnh khác.
Nhóm trc khun đng rut đt bit rt nguy him  ch chúng rt d thích nghi
vi c th ngi. Chúng bn vng c vi dch v ca ngi. Trong điu kin t nhiên
nh nc, đt, k c
 thc phm,  da, chúng có th tn ti hàng tun thm chí hàng
my tháng. Tuy nhiên khi đun sôi có th dit cht ngay đc. Các dung dch cht
kháng sinh 3-5% (nh dung dch Chioramin, phênon, formalin v.v ) trong vòng 10-15
phút có th tiêu dit đc chúng.
- Loi vi khun Salmonella là loi gây bnh thng hàn typhos và paratyphos.
Trong s các vi khun này, có loi ch gây bnh đi vi ngi (typhos), có loi gây

214
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
bnh c đi vi ngi ln đng vt (paratyphos). Salamonella rt ph bin trong thiên
nhiên, tn ti trong các đng vt có sng, chó, mèo, chim, chut, cá v.v
Khi b bnh typhos hoc paratyphos thì rut non b thng tn, đng thi toàn c
th b nhim đc do đc t ni (tc là sau khi trc khun typhos b phân hu). Toàn b
h thn kinh trung ng b tác đng - thng tn - ng
i bt tnh.
Salmonella không sinh sn  môi trng bên ngoài nhng có th t bo tn 
nc sông trong 6 tháng,  nc bng giá sut mùa đông,  nc ging khi trong 4
tháng,  nc cp thành ph di 3 tháng.
Trong nc thi vì có s cnh tranh vi các loài vi khun khác nên Salmonella
ch sng đc khong 40 ngày, Chúng có th sng trong thc phm, rau qu cho ti
khi rau qu b thi ra, sng trong bia

đc 2-4 ngày.
Salmonella bn vng c đi vi nhng kháng sinh hoc điu kin khô ráo. Dung
dch thu ngân 1
0
/
00
và dung dch axit cacbonic 5% phi sau na gi mi tiêu dit
đc chúng. Tt nhiên khi clorua hoá nc cp s tiêu dit đc Salmonella.
- Vi khun Shigella xâm nhp vào c th qua ming ri phát trin  niêm mc,
đi tràng. Khi t bào vi khun cht, gii phóng đc t ni. c t ngm vào thn kinh
và phn ng li gây tn thng rut.
Khi bnh phát ra thì thng b a chy có máu ln mi. So vi l
amibs thì s ln
đi ngoài nhiu hn.
Ngun bnh là ngi đã mc bnh. Trc khun l Shigella có th truyn do tip
xúc trc tip, qua thc n nc ung, đc bit là do rui nhng.
So vi Salmonella thì Shigella không bn vng bng. Nhng nó có th chu đng
đc  nhit đ thp ti hàng tháng. Chúng có th tn ti  nc sông ti 3 tháng, 
n
c cp thành ph 1 tháng,  nc thi 1 tun.
i vi dung dch sát trùng axit cacbonic 1%, sau na gi thì chúng b tiêu dit.
Kh trùng nc cp đô th bng clorua hoá có th tiêu dit hoàn toàn trc khun l.
- Vi khun Vibrion gây bnh t Cholera: ây là đin hình ca bnh truyn nhim
qua nc. Dch t là bnh rt khng khip, lan truyn nhanh và có t l t vong cao.
Vi khun Vibrion là loi ph
y khun 1,5 - 2µ, đôi khi dai ging trc khun hoc
có khi ngn ging cu khun. Nó bt màu tt, gram âm, không giáp mc, không to
nha bào, nu soi ti thì rt di đng. Là loi hiu khí, d dàng nuôi cy trên các môi
trng kim yu; không bn vng đi vi môi trng axit. Khi đ axit ca d dày yu
đi thì rt d mc bnh này. Vi khun vibrion xâm nhp vào c th bng thc đo, phát

tri
n  niêm mc tiu tràng, gii phóng ni đc t gây ra mt lot triu chng đin
hình: lng nc ngng t rt ln (ti 30lít/ngày đêm), nôn ma và đi ngoài lng. C
th b mt nc nghiêm trng, cng đ các quá trình gây oxy hoá gim và các sn
phm cha kp cháy ht (CO
2
) s đng li  các mô T l t vong rt cao.
Phy khun t Vibrion rt nhy vi nhit đ cao. un nóng ti 52
o
C sau 30 phút
là cht, ngc li rt thích nghi vi nhit đ thp.  nc sông, nc ging chúng bo
tn đc 3 tháng, nc cp sinh hot 1 tháng. Nc thi là môi trng tt nht đi vi

215
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
chúng nên chúng có th tn ti đc ti 7 tháng.  nc bin phy khun t còn có th
sng lâu hn, có th sinh sn vi tc đ cao hn  nc ngt
Phy khun t b tiêu dit  dung dch axit cacbonic 1% trong 5 phút,  dung
dch thu ngân 0,1 % thì cht ngay trong nc không có cht hu c hoc vi nng đ
Clo 0,01% thì chúng cng cht trong vòng 15 phút.  đ phòng bnh t
nên ra hoa
qu bng dung dch axit axêtic loãng vì khuy khun t không chu ni môi trng
axit. Các vi khun gây bnh đng rut, trong đó có vibrion, đu b cht khi đun sôi
nc.
Ngoài các bnh đng rut còn có các bnh khác có th lây truyn qua nc nh:
- Bnh do Leptospira là bnh đin hình truyn qua nc. Nhim bnh này là do
dùng nc b nhim khun do tm. Nc b nhim khun là do chut đ
a vào. Ngi
ta phân bit hai dng bnh do leptospira là : Veilia (st da vàng) và st rét nc.
Leptospira là loi vi khun hiu khí nhng chúng chu đng đc  môi trng ít oxy,

rt di đng thích nghi nhit đ thp, tn ti đc 5 tháng  nc sông, 2 tháng  nc
ging.
+ Bnh st da vàng là bnh truyn nhim. Triu chng ban đu là st cao đt
ngt, đau các c và đau đu. Vi khun xâm nhp và làm hu
hoi gan, thn hoc chy
máu rut.
+ Bnh st rét nc khác  ch vi khun thng xâm nhp qua các ch xy da
do tm và ngi bnh không vàng da - mt đ.
 đ phòng bnh do leptospira ngi ta phi có bin pháp bo v ngun nc,
dit chut, tiêm chng vacxin. i vi h thng cp nc đô th, phi tin hành kh
trùng bng clo hoc các cht di
t trùng khác.
- Bnh l amit (amebs) - trong thi gian m cng din ra nh bnh l thng.
Amip l thng gp trong nc, đt và trong c th ngi. Amip gây bnh l có tên là
Eltamoeba histolytica.
+ Bnh bi lit - Polyomealit - thng xy ra  tr em. Bnh do virut xâm nhp
vào các c quan h tiêu hoá. Loi virut này rt bn vng. Nó chu đng đc điu kin
khô ráo, nhit đ thp, đun sôi t
i 60
0
C là cht trong vòng 15 đn 20 phút. Các cht sát
trùng  nng đ thng dùng đu tiêu dit đc virut bi lit.
- Bnh Tularê : Bnh này biu hin b ngoài có đim ging bnh dch hch. Tuy
nhiên đó ch là b ngoài mà thôi. Bnh này truyn bng nhiu đng nhng phn ln
truyn qua nc là chính. c trng ca bnh này là hu hoi tuyn bch huyt. Tuyn
này sng lên. Vi khu
n gây bnh là loi hiu khí nhng không to bào t, lúc non 
dng trc khun, khi già  dng cu khun bt đng. Nhit đ thích hp nht đi vi
chúng là khong 37
oC

. Vi nhit đ cao 56 -58
oC
trong vòng 10 phút là chúng b cht.
Chúng chu đng đc  nhit đ thp.  nc sông chúng bo tn đc 1 tháng, 
nc ging 2 tháng,  nc cp đô th 3 tháng.  dung dch thy ngân 1% ch trong 3
giây là chúng cht ht. Kh trùng bng Clo cng tiêu dit chúng.
Ngun truyn bnh là chut cng, chut đng và chut nhà.  phòng và chng
bnh Tularê ngi ta dit chut và dùng vacin.

216
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG
- Bnh viêm kt mc - connunctive : Trong các đô th có nhiu b tm thì nhng
ngi tm  b đó hay b bnh viêm kt mc. Rõ ràng là: ngi tm làm cho nc
nhim loi vi khun, trong đó có loi gây bnh viêm kt mc.
Ngoài nhng bnh truyn nhim do vi khun còn có nhiu bnh khác truyn qua
nc do virut. in hình nht là bnh poliomielit. - Bnh bi lit tr em hay còn gi là
b
nh viêm tu xám. Bnh do loi virut. ó là loi virut rt bn vng. Nó chu đng
đc c nhit đ sy nóng và nhit đ thp. Tuy nhiên nu tng nhit đ ti 60
0
C thì
hot tính ca chúng gim và trong vòng 15 + 20 phút là chúng b tiêu dit. Loi virut
này có rt nhiu trong nc thi. Nhng khi x lý nc thi trong b aêrôten hoc x
lý cn trong b mêtan thì chúng đu b tiêu dit.
Các công trình x lý nc cp kh đc hu ht các loi virut này bng cách kh
trùng nc cp bng Clo vi nng đ d 0,2 - 0,5 mg/l.
Sau đây là hình nh v mt s vi sinh vt gây bnh:

Canđia abbicans (dng lng hình)
Gây bnh “nhim nm men”  ngi









Bacillus cerens
Gây bnh “ng đc thc phm”  ngi





217
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG



Pseudomonas acruginosa gây “bnh c hi” trên ngi

Staphylococcus aurens gây bnh “ng đc thc phm”
Chostridium perfringens gây bnh “ng đc thc phm”

218
Lã Xuán Phæång VI SINH VT HC MÔI TRNG

7.1.2. Nhng ch tiêu v sinh v vi sinh vt
7.1.2.1. Nhng khái nim chung v nhng vi sinh vt ch th v sinh
Mc đích ca vic kim tra v sinh trong nc là xác đnh mc đ an toàn ca
nc đi vi sc kho con ngi. V mt vi trùng hc, ta phi tìm nhng loi vi sinh
vt gây bnh truyn nhim cho ngi. Tuy nhiên có rt nhiu loi vi sinh vt gây bnh
có th tn ti trong nc do đó phân lp chúng trong nc là mt vic làm rt khó,
không th thc hin đc. Mt khác đ có th có đc kt qu phân tích ít nht cng
phi mt 2 -3 tun l - (tc là khi dân chúng đã ung nc nhim trùng ri). Vì vy t
lâu (cui th k 19) ngi ta đã c gng tìm ra mt loi vi khun đin hình nào dù đó
dù gây bnh hay không gây b
nh nhng có trong phân ngi và đi din cho tt c các
loi vi sinh vt gây bnh trong nc. Nói cách khác, s có mt ca nhng vi sinh vt
đi din trong nc cng nói lên s có mt ca nhng vi sinh vt gây bnh khác trong
nc, tc là nc b nhim bn bi phân ngi. Cui cùng ngi ta cng đã thành
công. Trong phân ngi thng xuyên có mt ba loi vi sinh vt :
- Trc khun đng rut Escherichia coli
- Cu khu
n: Steptococcus
- Vi khun ym khí ta nha bào: Clostridium theo Huston và Klein trong 1ml
nc thi sinh hot cha t 100.000 - 800.000 trc khun đng rut; t 1000 - 60.000
cu khun và t 100 đn 2000 vi khun ym khí to nha bào. Nh vy trong nc thi
sinh hot lng trc khun đng rut chim nhiu nht. Tuy nhiên đây không phài là
vn đ chúng nhiu v s lng, là giá tr ch yu ca vi sinh vt ch th
v s nhim

phân là tc đ cht ca chúng phi xp x vi tc đ cht ca đa s vi sinh vt khác.
Ch có loi vi sinh vt nào thng xuyên có trong phân ngi và tuân theo điu kin
trên mi có th dùng làm ch tiêu v s nhim bn do phân đc.
Xét 3 loi vi khun có trong phân ta thy: Vi khun nhóm Clostridium bo tn
trong nc lâu hn nhng vi sinh vt gây bnh. Cu khun l
i chóng cht hn. Còn
trc khun đng rut có thi gian bo tn trong nc gn ging nhng vi sinh vt
gây bnh khác. Do đó trc khun đng rut là ch tiêu v sinh ch yu v s nhim
bn nc.
Ngoài ra ngi ta còn kin ngh hai loi na là vi sinh vt a nóng và thc khun
th (bacteriophage) làm hai ch tiêu ph. Tuy nhiên tt c các ch tiêu v sinh trên đu
gi là ch
 tiêu gián tip vì chúng cho bit mt cách gián tip v s nhim nc bi vi
sinh vt gây bnh. Nu khi có bnh dch xy ra, các nhà vi sinh vt phi xác đnh chính
xác loi vi khun nào gây ra bnh dch. Khi đó gi là ch tiêu v sinh trc tip v s
nhim bn nc.
7.1.2.2. Ý ngha ca ch tiêu v sinh v trc khun đng rut
Trc khun đng rut là ngu
n gc đu tiên gây ra các bnh thng hàn, phó
thng hàn và l. Trong quá trình tin hoá ca mình nó có kh nng ký sinh vào vt
th sng đng thi mt dn kh nng s dng trc tip các cht hoá hc khác làm thc
n. T đó hình thành các loi trc khun gây ra các bnh trên đây. Nhóm trc khun

219