Kế toán ngân hàng khác với kế toán tài chính doanh nghiệp

Kế toán ngân hàng khác với kế toán tài chính
doanh nghiệp
Các nước phát triển thường xây dựng một hệ thống kế toán mở, có nghĩa là
chỉ dựa trên các nguyên tắc cơ bản nhất và không có quy định chặt chẽ nào cho
từng tiểu khoản và từng lĩnh vực kinh doanh. Nhưng hệ thống kế toán Việt Nam
lại đi vào quy định chi tiết cho từng tiểu khoản cụ thể và cho từng lĩnh vực kinh
doanh khác nhau như kế toán ngân hàng và kế toán tài chính doanh nghiệp (DN).
Hệ thống kế toán ngân hàng Việt Nam chính thức ra đời từ năm 1951 còn
hệ thống kế toán tài chính DN được hình thành sau đó ba năm, năm 1954 và được
hoàn thiện, phát triển song song cho tới nay. Về cơ bản, hai hệ thống kế toán
giống nhau về nguyên tắc, nội dung và phương pháp hạch toán theo các chuẩn
mực kế toán và Luật Kế toán đã ban hành. Tuy nhiên, cách sử dụng thuật ngữ và
hình thức trình bày khác nhau khiến cho người đọc có cảm giác thấy hai lĩnh vực
kế toán có sự khác nhau. Từ đó, việc vận dụng giữa hai lĩnh vực kế toán này trở
nên khó khăn đối với người học, người làm công tác kế toán. Có thực tế là một
người học kế toán tài chính DN thì gặp nhiều khó khăn khi làm kế toán ngân
hàng và ngược lại. Để có thể làm việc được ở hai lĩnh vực này, người làm công
tác kế toán phải học kế toán cả hai lĩnh vực, dẫn đến tiêu tốn cả thời gian và tiền
của. Vấn đề đặt ra là phải xây dựng một hệ thống kế toán thống nhất để có thể áp
dụng cho tất cả các lĩnh vực kinh doanh khác nhau?
Có thể nói, kế toán tài chính DN và kế toán ngân hàng đều tuân thủ những
nguyên tắc kế toán cơ bản, bao gồm cơ sở dồn tích, hoạt động liên tục, giá gốc,
phù hợp, nhất quán, thận trọng, trọng yếu. Về nguyên tắc hạch toán, hai hệ thống
kế toán cũng sử dụng phương pháp ghi Nợ - Có để phản ánh các nghiệp vụ kinh
tế phát sinh; sử dụng kết cấu tài khoản chữ T; nguyên tắc ghi Nợ trước, Có sau,
Nợ - Có cân bằng nhau; xác định tính số dư trên các TK tài sản và nguồn vốn,
nguồn vốn nợ phải trả và vốn chủ sở hữu; nguyên tắc phản ánh các nghiệp vụ
kinh tế vào tài khoản tài sản và tài khoản nguồn vốn.
Về phương pháp luân chuyển chứng từ, hai hệ thống kế toán đều tuân thủ
theo hai loại chứng từ: chứng từ bắt buộc và chứng từ hướng dẫn và tuân thủ theo
các bước: lập chứng từ, kiểm tra chứng từ, xử lý, ghi sổ, lưu trữ chứng từ. Tổ

chức bộ máy kế toán cũng theo ba hình thức (phân tán, tập trung, vừa tập trung
vừa phân tán)
Về hình thức kế toán áp dụng, đều bao gồm kế toán chi tiết và kế toán tổng
hợp theo năm hình thức: Nhật ký Sổ Cái, Nhật ký chứng từ, Chứng từ Ghi sổ, Sổ
nhật kí chung, hình thức ghi bằng máy tính. Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng
thường sử dụng chứng từ ghi sổ.
Về hệ thống báo cáo, bao gồm: Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả kinh
doanh, Lưu chuyển tiền tệ, Thuyết minh BCTC.
Tuy nhiên, hai hệ thống kế toán sử dụng thuật ngữ và hình thức trình bày khá
nhau đã đưa đến cho người đọc thấy hai lĩnh vực kế toán này có sự khác nhau.
Mặt khác, kế toán ngân hàng đã có sự khác biệt về số hiệu trong hệ thống TK so
với hệ thống tài khoản của kế toán tài chính DN. Sự khác biệt này dẫn đến việc
xác định kết quả kinh doanh của kế toán tài chính DN và kế toán ngân hàng cũng
khác nhau, có thể thấy rõ trên sơ đồ kết quả kinh doanh của ngân hàng và DN
khác.
Hai hình thức kế toán đã giống nhau cơ bản về nội dung, nhưng chưa tạo cho
người học và làm công tác kế toán nhận biết được sự tương quan giữa chúng vì
sử dụng các thuật ngữ khác nhau. Từ đó, việc vận dụng hai lĩnh vực kế toán này
trở nên khó khăn đối với người học, người làm công tác kế toán. Có một thực tế
tồn tại là một người được đào tạo về kế toán tài chính DN thì gặp nhiều khó khăn
khi làm kế toán ngân hàng và ngược lại. Để khắc phục điều này, trong công tác
đào tạo chuyên ngành kế toán, cần phải có những giải pháp sau:
- Một là, xây dựng giáo trình mang tính thống nhất và có thể áp dụng cho tất cả
các lĩnh vực kế toán các ngành. Cần đưa ra nguyên tắc, phương pháp chung nhất
có thể áp dụng cho cả hai lĩnh vực. Hệ thống tài khoản nên xây dựng không quá
khác biệt và xây dựng theo một quy trình nhất định.
- Hai là, đưa ra những thuật ngữ chung, thống nhất khi xây dựng giáo trình.
- Ba là, nội dung của chương trình phải đơn giản dễ hiểu, có thể sử dụng cho
nhiều đối tượng nên hướng dẫn một cách cụ thể cho từng tình huống của các
nghiệp vụ kinh tế khác nhau. Không nên trình bày một nội dung có cùng một bản

chất theo các hình thức khác nhau và phù hợp với đặc điểm và yêu cầu quản lý
kinh tế của Việt Nam và đảm bảo tính khoa học của kế toán thì cần thiết phải
hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán theo một hệ thống chỉ đạo nhất quán của
nhà nước.
- Bốn là, không nên phân biệt ranh giới về kế toán tài chính DN và kế toán ngân
hàng.
- Năm là, luôn áp dụng giữa lý thuyết với thực tế để giáo trình có tính khả thi
cao (có nhiều bài tập thực hành)
- Sáu là, nên có quy trình giảng dạy phù hợp, phân tích nguyên lý chung của kế
toán ngân hàng và kế toán tài chính DN, sau đó mới đi vào từng lĩnh vực kế toán
cụ thể. Vận dụng những đặc trưng giống nhau chung một số hiêu tài khoản hay
một nội dung kinh tế và chỉ thêm những nội dung khác nhau của giữa hai lĩnh
vực.