Bài tập kinh tế chính trị

SÁCH HNG DN HC TP
KINH T CHÍNH TR
MÁC – LÊNIN
(Dùng cho sinh viên h đào to đi hc t xa)
Lu hành ni b







HÀ NI - 2005


=====(=====
HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG



HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG

SÁCH HNG DN HC TP
KINH T CHÍNH TR
MÁC – LÊNIN
Biên son : CN. NGUYN QUANG HNH
TS. NGUYN VN LCH
Hiu đính: ThS. V TH M
Gii thiu môn hc

1
0 GII THIU MÔN HC
1. GII THIU CHUNG:
Kinh t chính tr Mác Lê-nin là mt trong các môn khoa hc góp phn đào to
nên nhng con ngi không ch có nng lc chuyên môn nghip v mà còn có
phm cht chính tr đo đc đáp ng đc đòi hi ca s nghip công nghip hoá,
hin đi hoá đt nc theo đnh hng xã hi ch ngha.
Nhm phc v cho đi tng sinh viên h đào to t xa ca Hc vin Công
ngh bu chính vin thông, vi đc đim t hc, t nghiên cu là chính, b môn
Mác Lê-nin t chc biên son Sách hng dn hc tp môn Kinh t chính tr Mác
Lê-nin.
Cun sách đc biên son da trên Giáo trình Kinh t chính tr Mác Lê-nin
(dành cho khi không chuyên kinh t - qun tr kinh doanh) ca Hi đng TW ch
đo biên son giáo trình quc gia các b môn khoa hc Mác Lê-nin và t tng H
Chí Minh. Ngoài ra có s dng mt s tài liu tham kho ca các tác gi đã đc
nêu trong cui mi chng. Ni dung kin thc c bn theo giáo trình chun đã
nêu trên. Nhng đ đáp ng yêu cu t hc, t nghiên cu, cun sách có biên son

li nhm giúp ngi hc xác đnh rõ nhng kin thc c bn cn nm vng và to
điu kin tip thu kin thc thun li hn.
Kt cu ca sách gm 14 chng theo Giáo trình Kinh t chính tr Mác Lê-nin
đã nêu trên. Mi chng đc biên son li gm:
Phn Gii thiu: Nêu mc đích yêu cu cn đt đc đi vi ngi hc sau
khi nghiên cu mi chng và ni dung khái quát ca chng, nhng vn đ chính
s nghiên cu.
Phn Mc đích, tóm tt: Tóm tt nhng kin thc c bn, cn thit cn nm
vng trong tng chng.
Phn Câu hi và bài tp: Các câu hi đ kim tra, cng c kin thc.
Cui cùng có thêm phn ph lc Hng dn tr li câu hi đ giúp ngi hc
trong vic làm bài cng c kin thc.
 nghiên cu môn hc này mt cách thun li, điu kin tiên quyt là ngi
hc phi đc trang b đy đ, vng vàng nhng kin thc ca Trit hc Mác Lê-
nin. Trong các sách tham kho đc bit không th thiu cun T BN ca C. Mác
và các Ngh quyt ca ng cng sn Vit Nam (Ln th VI, VII, VIII, IX).
Gii thiu môn hc

2
2. MC ÍCH MÔN HC
Cung cp cho sinh viên mt cách tng đi có h thng, có chn lc nhng
kin thc c bn ca môn Kinh t chính tr Mác-Lênin.
Tip tc bi dng th gii quan, phng pháp lun và t duy kinh t, vn
dng các kin thc kinh t - chính tr vào vic phân tích các vn đ kinh t, xã hi
và thc tin ca đt nc.
3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU MÔN HC
 hc tt môn hc này, sinh viên cn lu ý nhng vn đ sau :
1- Thu thp đy đ các tài liu :
◊ Bài ging: Kinh t chính tr Mác – Lênin, Nguyn Quang Hnh,
Nguyn Vn Lch, Hc vin Công ngh BCVT, 2005.

◊ Sách hng dn hc tp và bài tp: Kinh t chính tr Mác – Lênin,
Nguyn Quang Hnh, Nguyn Vn Lch, Hc vin Công ngh BCVT,
2005.
Nu có điu kin, sinh viên nên tham kho thêm:Các tài liu tham kho trong
mc Tài liu tham kho  cui cun sách này.
2- t ra mc tiêu, thi hn cho bn thân:
X t ra mc các mc tiêu tm thi và thi hn cho bn thân, và c gng
thc hin chúng
Cùng vi lch hc, lch hng dn ca Hc vin ca môn hc cng nh các
môn hc khác, sinh viên nên t đt ra cho mình mt k hoch hc tp cho riêng
mình. Lch hc này mô t v các tun hc (t hc) trong mt k hc và đánh du
s lng công vic cn làm. ánh du các ngày khi sinh viên phi thi sát hch, np
các bài lun, bài kim tra, liên h vi ging viên.
X Xây dng các mc tiêu trong chng trình nghiên cu
Bit rõ thi gian nghiên cu khi mi bt đu nghiên cu và th thc hin, c
đnh nhng thi gian đó hàng tun. Suy ngh v thi lng thi gian nghiên cu đ
“Tit kim thi gian”. “Nu bn mt quá nhiu thì gi nghiên cu”, bn nên xem
li k hoch thi gian ca mình.
3- Nghiên cu và nm nhng kin thc đ ct lõi:
Sinh viên nên đc qua sách hng dn hc tp trc khi nghiên cu bài ging
môn hc và các tài liu tham kho khác. Nên nh rng vic hc thông qua đc tài
liu là mt vic đn gin nht so vi vic truy cp mng Internet hay s dng các
hình thc hc tp khác.
Gii thiu môn hc

3
Hãy s dng thói quen s dng bút đánh du dòng (highline maker) đ đánh
du các đ mc và nhng ni dung, công thc quan trng trong tài liu.
4- Tham gia đy đ các bui hng dn hc tp:
Thông qua các bui hng dn hc tp này, ging viên s giúp sinh viên nm

đc nhng ni dung tng th ca môn hc và gii đáp thc mc; đng thi sinh
viên cng có th trao đi, tho lun ca nhng sinh viên khác cùng lp. Thi gian
b trí cho các bui hng dn không nhiu, do đó đng b qua nhng bui hng
dn đã đc lên k hoch.
5- Ch đng liên h vi bn hc và ging viên:
Cách đn gin nht là tham d các din đàn hc tp trên mng Internet. H
thng qun lý hc tp (LMS) cung cp môi trng hc tp trong sut 24 gi/ngày
và 7 ngày/tun. Nu không có điu kin truy nhp Internet, sinh viên cn ch đng
s dng hãy s dng dch v bu chính và các phng thc truyn thông khác
(đin thoi, fax, ) đ trao đi thông tin hc tp.
6- T ghi chép li nhng ý chính:
Nu ch đc không thì rt khó cho vic ghi nh. Vic ghi chép li chính là
mt hot đng tái hin kin thc, kinh nghim cho thy nó giúp ích rt nhiu cho
vic hình thành thói quen t hc và t duy nghiên cu.
7 -Tr li các câu hi ôn tp sau mi chng, bài.
Cui mi chng, sinh viên cn t tr li tt c các câu hi. Hãy c gng vch
ra nhng ý tr li chính, tng bc phát trin thành câu tr li hoàn thin.
i vi các bài tp, sinh viên nên t gii trc khi tham kho hng dn, đáp
án. ng ngi ngn trong vic liên h vi các bn hc và ging viên đ nhn đc
s tr giúp.
Nên nh thói quen đc và ghi chép là chìa khoá cho s thành công ca vic t hc!
Chng 1: i tng, chc nng và phng pháp ca môn kinh t chính tr Mác-
Lênin

4
1 CHNG I: I TNG, CHC NNG VÀ PHNG
PHÁP CA MÔN KINH T CHÍNH TR MÁC - LÊNIN
1.1. MC ÍCH, YÊU CU:
- Nm đc khái nim v kinh t chính tr nói chung và kinh t chính tr Mác-
Lênin nói riêng. V trí ca kinh t chính tr Mác-Lênin và vai trò ca kinh t chính

tr Mác-Lênin trong h thng các hc thuyt kinh t ca xã hi.
- Nm đc đi tng, phng pháp và chc nng ca kinh t chính tr Mác-
Lênin nhm phc v cho vic nghiên cu sau này (nghiên cu các ni dung ca
hc thuyt kinh t chính tr Mác-Lênin)
- Thy đc ý ngha và s cn thit nghiên cu kinh t chính tr Mác-Lênin.
1.2. NI DUNG CHÍNH:
I. I TNG CA KINH T CHÍNH TR MÁC-LÊNIN
1. Khái nim kinh t chính tr
2. Kinh t chính tr Mác-Lênin
3. i tng nghiên cu ca kinh t chính tr Mác-Lênin
II. PHNG PHÁP CA KINH T CHÍNH TR MÁC-LÊNIN
1. Phng pháp bin chng duy vt
2. Các phng pháp khoa hc chung
3. Phng pháp tru tng hoá khoa hc
III. CHC NNG VÀ S CN THIT PHI NGHIÊN CU KINH T
CHÍNH TR MÁC-LÊNIN
1. Chc nng ca kinh t chính tr Mác-Lênin
a. Chc nng nhn thc
b. Chc nng t tng
c. Chc nng thc tin
d. Chc nng phng pháp lun
2. S cn thit phi nghiên cu kinh t chính tr Mác-Lênin
1.3. TÓM TT
1.3.1. Khái quát v kinh t chính tr và kinh t chính tr Mác-Lênin:
Chng 1: i tng, chc nng và phng pháp ca môn kinh t chính tr Mác-
Lênin

* Kinh t chính tr là môn khoa hc xã hi nghiên cu nhng c s kinh t
chung ca đi sng xã hi tc là các quan h kinh t trong nhng giai đon nht
đnh ca xã hi loài ngi.
* Kinh t chính tr Mác-Lênin là s k tha, phát trin  đnh cao ca lch s
các hc thuyt kinh t chính tr

Khoa
hc
Khoa hc t nhiên
Khoa hc xã hi
Lch s
X. hi hc
Khoa hc
kinh t
………
Kinh t
chính tr
KH k thut
CNTT KTCTTSC KTCT M-L Các HTKT hin đi

(tách kinh t khi chính tr)

KTCT t sn tm thng, KTCT tiu t sn, KTCT ca nhng ngi XHCN
không tng (đu không vt qua đc KTCTTSC)
1.3.2. i tng nghiên cu ca kinh t chính tr Mác-Lênin:

Nn sn xut xã hi
(Phng thc SX)
Lc lng sn xut (gm
các yu t ca quá trình SX)
Là mi quan h con ngi
vi t nhiên.
Quan h sn xut(gm Qh
s hu,qun lý, phân phi)
Là mi quan h con ngi
vi con ngi.

5
Chng 1: i tng, chc nng và phng pháp ca môn kinh t chính tr Mác-
Lênin

6
Trong li ta vit cho ln xut bn th nht tác phm T bn, Mác đã xác
đnh đi tng nghiên cu là “phng thc sn xut t bn ch ngha và nhng
quan h sn xut và trao đi thích ng vi phng thc sn xut y”, “mc đích
cui cùng ca tác phm này là tìm ra quy lut vn đng kinh t ca xã hi hin
đi”.
Theo Lê-nin: Kinh t chính tr hc “tuyt nhiên không nghiên cu “s sn
xut”, mà nghiên cu nhng quan h xã hi gia ngi vi ngi trong sn xut,
nghiên cu ch đ xã hi ca sn xut”.

Kinh t chính tr là mt khoa hc nghiên cu nhng quan h sn xut ca con
ngi trong mi liên h qua li vi lc lng sn xut, vi kin trúc thng tng.
Nó đi sâu vch rõ bn cht ca các hin tng và quá trình kinh t đ rút ra quy
lut chi phi sn xut, phân phi, trao đi, tiêu dùng, tc là rút ra các quy lut kinh
t ca s vn đng xã hi.
Có th nói ngn gn đi tng ca kinh t chính tr là nghiên cu mt cách
toàn din, tng hp v các quan h sn xut.
1.4. CÂU HI VÀ BÀI TP
1. Vai trò ý ngha ca hc thuyt kinh t chính tr Mác-Lênin đi vi xã hi?
2. i tng nghiên cu ca kinh t chính tr Mác-Lênin là gì?
3. Th nào là tru tng hoá khoa hc? Cho ví d.
4. S cn thiêt phi hc tp kinh t chính tr Mác-Lênin.
Chng 2: Tái sn xut xã hi và tng trng kinh t

7
2 CHNG II: TÁI SN XUT XÃ Hi VÀ TNG TRNG
KINH T
2.1. MC ÍCH, YÊU CU:
Sinh viên nm đc nhng vn đ c bn v tái sn xut xã hi (khái nim,
ni dung, hiu qu, các khâu ca quá trình tái sn xut xã hi).
- Tng trng, phát trin kinh t có ý ngha nh th nào đi vi các quc gia
nói chung và Vit Nam nói riêng .
-  tng trng, phát trin kinh t cn tp trung ti nhng yu t nào?
- Mi quan h tác đng qua li gia tin b xã hi và phát trin kinh t
2.2. NI DUNG CHÍNH:
I.TÁI SN XUT XÃ HI
1. Các khái nim c bn v tái sn xut xã hi.
2. Các khâu ca quá trình tái sn xut.
3. Nhng ni dung ca tái sn xut xã hi.
4. Hiu qu ca tái sn xut xã hi.

5. Xã hi hóa sn xut.
II. TNG TRNG KINH T , PHÁT TRIN KINH T VÀ TIN B XÃ
HI
1. Tng trng kinh t
2. Phát trin kinh t
3. Quan h gia phát trin kinh t vi tin b xã hi.
2.3. TÓM TT
2.3.1. TÁI SN XUT XÃ HI
2.3.1.1. Mt s khái nim cn nm vng:
- Sn xut: Là quá trình to ra ca ci vt cht tho mãn nhu cu ca con
ngi,xã hi.
- Khái nim chung v tái sn xut: Là quá trình sn xut đc lp li thng
xuyên và phc hi không ngng.
- Tái sn xut cá bit: Là tái sn xut din ra trong tng doanh nghip.
Chng 2: Tái sn xut xã hi và tng trng kinh t

8
- Tái sn xut xã hi: Là tng th nhng tái sn xut cá bit trong mi liên h
hu c vi nhau.
- Tái sn xut gin đn: Là quá trình sn xut đc lp li và phc hi vi
quy mô không đi
- Tái sn xut m rng: Là quá trình sn xut đc lp li và phc hi vi qui
mô ln hn trc. Bao gm: Tái sn xut m rng theo chiu rng và tái sn xut
m rng theo chiu sâu.
Thc hin tái sn xut m rng phi theo c hai khuynh hng (chiu rng,
chiu sâu) trong đó tái sn xut m rng theo chiu sâu gn vi ng dng tin b
khoa hc công ngh, th hin trình đ cao hn.
2.3.1.2. Các khâu ca quá trình tái sn xut:
Gm 4 khâu: Sn xut – phân phi- trao đi- tiêu dùng.
Mi khâu có v trí khác nhau trong quá trình tái sn xut đng thi có mi

quan h gn bó hu c vi nhau.Trong đó:
Sn xut là đim xut phát trc tip to ra sn phm và có vai trò quyt đnh
các khâu tip theo.
Tiêu dùng là khâu cui cùng là đim kt thúc ca quá trình tái sn xut, tiêu
dùng to ra nhu cu và là mc đích ca sn xut.
Phân phi và trao đi là khâu trung gian, là cu ni gia sn xut vi tiêu
dùng. Nó có th thúc đy hoc kìm hãm sn xut và tiêu dùng.
2.3.1.3. Ni dung c bn ca tái sn xut xã hi
a. Tái sn xut ca ci vt cht
Tái sn xut ca ci vt cht là tái sn xut ra t liu sn xut và t liu tiêu
dùng. Trong đó tái sn xut t liu sn xut có ý ngha quyt đnh đi vi tái sn
xut t liu tiêu dùng. Tái sn xut t liu tiêu dùng có ý ngha quyt đnh tái sn
xut sc lao đng – là b phn quan trng hàng đu ca lc lng sn xut).
b. Tái sn xut sc lao đng
Tái sn xut sc lao đng phi đc thc hin c v s lng và cht
lng:
+ S lng là b sung sc lao đng cho quá trình tái sn xut.
+ Cht lng là s tng lên v th lc và trí lc qua các chu k sn xut.
c. Tái sn xut quan h sn xut
Vì sao phi tái sn xut quan h sn xut? áp ng yêu cu ca quy lut:
quan h sn xut phi phù hp tính cht và trình đ ca lc lng sn xut (Tái sn
xut ca ci vt cht và tái sn xut sc lao đng tc đã tái sn xut LLSX vy nên
phi có QHSX thích ng).
Chng 2: Tái sn xut xã hi và tng trng kinh t

9
Ni dung ca tái sn xut QHSX (quan h s hu v t liu sn xut, quan
h qun lý và quan h phân phi).
d. Tái sn xut môi trng sinh thái
+ Vì sao phi tái sn xut môi trng? Do tài nguyên thiên nhiên cn kit

và môi trng b ô nhim.
+ Ni dung ca tái sn xut môi trng: khôi phc ngun tài nguyên, bo
v môi trng.
2.3.1.4. Hiu qu ca tái sn xut xã hi:
Hiu qu tái sn xut xã hi: Là ch tiêu tng hp phn ánh s tin b kinh t
xã hi. Hiu qu kinh t xã hi phi đc th hin trên c mt kinh t và xã hi.
+ Mt kinh t: phn ánh quan h gia kt qu thu đc vi chi phí b ra bng
các ch tiêu s lng.
+ Mt xã hi: phn ánh tin b xã hi, nhng bin đi v xã hi.
2.3.1.5. Xã hi hóa sn xut
Xã hi hóa sn xut không đng nht vi tính xã hi ca sn xut: Xã hi hóa
sn xut th hin tính liên kt nhiu quá trình kinh t riêng bit thành quá trình
kinh t xã hi, cácch th kinh t quan h cht ch chi phi, nh hng ln nhau
còn tính xã hi ca sn xut – các quan h không ph thuc, chi phi nhau.
Xã hi hóa sn xut phi đc th hin đng b trên ba mt:
+ Mt kinh t -k thut
+ Mt kinh t- t chc
+ Mt kinh t -xã hi
2.3.2. TNG TRNG KINH T, PHÁT TRIN KINH T VÀ TIN B
XÃ HI
2.3.2.1. Tng trng kinh t
+Tng trng kinh t có vai trò to ln trong nhiu mt đi vi s phát trin
ca mi quc gia ( kinh t, chính tr, vn hóa, xã hi )
+ Mun tng trng kinh t cn chú ý ti các nhân t: Nhân t vn, nhân t
con ngi, k thut và công ngh, c cu kinh t, th ch chính tr và qun lý ca
nhà nc.
2.3.2.2. Phát trin kinh t:
+ Tng trng kinh t đi kèm vi s hoàn chnh c cu, th ch kinh t và
cht lng cuc sng, đó là phát trin kinh t.
Chng 2: Tái sn xut xã hi và tng trng kinh t

10
+ Phát trin kinh t đc biu hin trên ba mt: Thu nhp thc t ca mi
ngi dân tng; thay đi c cu kinh t theo hng hp lý, hin đi; cht lng
cuc sng ca đi b phn dân c đc ci thin.
+ Các yu t nh hng ti phát trin kinh t- ba nhóm yu t sau: Nhng yu
t thuc lc lng sn xut, nhng yu t thuc quan h sn xut, nhng yu t
thuc kin trúc thng tng.
2.3.2.3. Mi quan h gia phát trin kinh t và tin b xã hi
+ S phát trin con ngi mt cách toàn din, phát trin các quan h xã hi,
công bng, dân ch đó là tin b xã hi
+ Biu hin ca tin b xã hi: Xã hi công bng, mc sng tng , dân trí cao.
Nhân t con ngi phát trin.
+ Tin b xã hi và phát trin kinh t có mi quan h tác đng h tr, thúc
đy nhau:
- Phát trin kinh t to điu kin vt cht cho xã hi tin b.
- Tin b xã hi thúc đy phát trin kinh t.
Nghiên cu mi quan h này giúp chúng ta thy đc c s và s cn thit
phi tng trng kinh t, phát trin kinh t gn vi tin b và công bng xã hi
ngay trong tng bc phát trin trong điu kin hin nay  Vit nam.
2.4. CÂU HI ÔN TP
1. Tái sn xut là gì? Phân tích ni dung ch yu ca tái sn xut xã hi.
2. Tái sn xut sc lao đng thc trng và gii pháp đi vi Vit nam trong
giai đon hin nay?
3. Phân tích các yu t nh hng ti tng trng kinh t. Tng trng, phát
trin kinh t có ý ngha nh th nào đi vi Vit Nam?
4. Th nào là phát trin kinh t? Nó biu hin  nhng tiêu chí nào?Phân tích
các yu t nh hng đn phát trin kinh t.
5. Trình bày mi quan h gia phát trin kinh t vi tin b xã hi.
Chng 3: Sn xut hàng hóa và các quy lut kinh t ca sn xut hàng hóa

11
3 CHNG III: SN XUT HÀNG HÓA VÀ CÁC QUY LUT
KINH T CA SN XUT HÀNG HÓA
3.1. MC ÍCH, YÊU CU:
Sinh viên nm dc nhng vn đ c bn ca sn xut hàng hóa:
+ iu kin ra đi và tn ti, u th ca sn xut hàng hóa so vi kinh t t
nhiên.
+ Các thuc tính ca hàng hoá, đc bit phm trù giá tr hàng hoá.
+ Phng tin môi gii trong trao đi hàng hóa (tin t -bn cht và chc
nng).
Các quy lut kinh t ca sn xut hàng hóa vn đng và tác đng nh th nào
đn nn kinh t?
3.2. NI DUNG CHÍNH:
I. IU KIN RA I, TN TI, C TRNG VÀ U TH CA SN
XUT HÀNG HÓA:
1. iu kin ra đi và tn ti ca sn xut hàng hóa.
2. c trng và u th ca sn xut hàng hóa.
II. HÀNG HÓA
1. Hàng hóa và hai thuc tính ca nó.
2. Tính cht hai mt ca lao đng sn xut hàng hóa.
3. Lng giá tr ca hàng hóa và các nhân t nh hng ti nó.
III. TIN T
1. Ngun gc, bn cht tin t.
2. Chc nng ca tin t.
3. Qui lut lu thông tin t, lm phát.
IV. QUY LUT GIÁ TR, CNH TRANH VÀ CUNG CU
1. Quy lut giá tr.
2. Cnh tranh và quan h cung - cu.
3. Th trng và chc nng ca th trng.

Chng 3: Sn xut hàng hóa và các quy lut kinh t ca sn xut hàng hóa

12
3.3. TÓM TT
Chng này bao gm nhng ni dung chính ca hc thuyt giá tr ca Mác.
Hc thuyt này là c s đ nghiên cu hc thuyt kinh t Mác. Các kin thc c
bn cn nm vng là:
3.3.1. Sn xut hàng hóa
* Sn xut hàng hóa khác vi sn xut t nhiên t cp t túc, đó là sn xut ra
sn phm đ bán. Do vy nó ch có th ra đi và tn ti trên hai điu kin:
+ Có s phân công lao đng xã hi.
+ Có s tách bit tng đi v mt kinh t gia nhng ngi sn xut
hàng hóa.
S tách bit này b quy đnh trc ht  ch đ t hu và sau đó là các hình
thc s hu khác nhau.
* Mc đích ca sn xut hàng hóa là đ bán do vy li nhuân đc đt lên
hàng đu. ó là yu t chi phi tao mt tích cc ca sn xut hàng hóa nh thúc
đy sn xut hàng hóa, thúc đy lc lng sn xut phát trin, làm cho đi sng vt
cht và tinh thn ca nhân dân ngày càng đc nâng cao. Nhng do chy theo li
nhun dn đn tình trng làm hàng gi, trn thu, phân hóa giu nghèo là điu khó
tránh khi.
3.3.2. Hàng hóa
* Nhng sn phm ca lao đng nhm đáp ng nhu cu nào đó ca con ngi
và nó đi vào quá trình tiêu dùng thông qua mua bán thì đó là hàng hóa.
* Hàng hóa có hai thuc tính: Giá tr s dng và giá tr
* Giá tr ca hàng hóa:
V mt cht: Là lao đng tru tng kt tinh trong hàng hoá (hao phí lao
đng ca ngi sn xut hàng hoá bao gm c th lc và trí lc đ sn xut ra hang
hoá)
V mt lng: nhiu hay ít đc đo bng lng thi gian lao đng xã hi cn

thit đ sn xut ra hàng hóa đó.
Thi gian lao đng xã hi cn thit là thi gian cn đ to ra mt đn v sn
phm mà đc xã hi tha nhn trong điu kin sn xut bình thng ca xã hi.
Lng thi gian lao đng cn thit không phi là mt đi lng có đnh mà
nó thay đi do mt s nhân t nh hng nh nng sut lao đng và tính cht ca
lao đng là lao đng gin đn hay lao đng phc tp.
Giá tr là mt phm trù c bn ca kinh t chính tr, th hin mi quan h gia
ngi và ngi trong sn xut hàng hoá nên là đi tng nghiên cu ca kinh t
chính tr.
Chng 3: Sn xut hàng hóa và các quy lut kinh t ca sn xut hàng hóa
* Hàng hóa có hai thuc tính là do tính cht hai mt ca lao đng sn xut
hàng hóa to nên .
+ Lao đng c th to ra giá tr s dng ca hàng hóa.
+ Lao đng tru tng to ra giá tr ca hàng hóa

Sn xut hàng hoá
Lao đng c th Lao đng tru tng
T
nhân
Xã h
i
HÀNG HOÁ
Giá tr s dng Giá tr
3.3.3. Tin t
* S ra đi và phát trin ca tin là do yêu cu ca sn xut hàng hóa và gn
vi s phát trin ca sn xut hàng hóa, đó là quá trình phát trin lâu dài qua nhiu
hình thái t t gin đn ngu nhiên, đn hoàn thin – hình thái thái tin ca giá tr.
* Tin t chính là mt hàng hóa đc bit, nó là vt ngang giá chung thng
nht, nó th hin quan h xã hi và biu hin quan h gia nhng ngi sn xut
hàng hóa.

* Sn xut hàng hóa phát trin thì tin t có 5 chc nng: Thc đo giá tr;
phng tin lu thông; phng tin ct tr; phng tin thanh toán và tin t th
gii
Tin t xut hin là do yêu cu ca sn xut hàng hóa và lu thông hàng hóa,
vì vy  mi thi k nht đnh lu thông hàng hóa bao gi cng đòi hi mt lng
tin cn thit cho s lu thông. Lng tin cn thit nu ln hn lng tin thc t
có trong lu thông s dn đn lm phát.
3.3.4. Qui lut giá tr
*Qui lut giá tr đt ra yêu cu sn xut và trao đi phi cn c vào hao phí
lao đng xã hi cn thit. Trao đi phi ngang giá, trong sn xut phi làm sao cho
hao phí lao đng cá bêt nh hn hoc bng hao phí lao đng xã hi có nh vy
mi tn ti và phát trin.
*Yêu cu kht khe ca quy lut giá tr tao ra tác đng mnh m đi vi nn
sn xut hàng hóa:

13
Chng 3: Sn xut hàng hóa và các quy lut kinh t ca sn xut hàng hóa

14
+ iu tit sn xut và lu thông hàng hóa: iu tit sn xut là làm thay đi
quy mô sn xut, làm cho các yu t sn xut gia các ngành, các lnh vc ca nn
kinh t quc dân đc điu hòa, hp lý. iu tit lu thông hàng hóa là phân b
ngun hàng t ni có giá c cao đn ni có giá c thp đ đm bo trao đi ngang
giá.
+ Kích thích ci tin k thut, hp lý hóa sn xut, tng nng xut lao đng,
làm cho lc lng sn xut phát trin.
+ Làm phân hóa nhng ngi sn xut hàng hóa, to điu kin tp trung vn
ln, nhanh chóng chuyn nn sn xut nh lên sn xut ln hin đi.
* S vn đng ca quy lut giá tr gn lin vi quan h cung cu, cnh tranh
và giá c hàng hoá trên th trng. Do vy:

Trong nn kinh t hàng hóa, các ch th kinh t mun tn ti phát trin không
ch thc hin đúng yêu cu ca qui lut giá tr mà cn quan tâm ti quan h cung
cu, giá c hàng hóa.
Cnh tranh là đng lc ca sn xut hàng hoá, là môi trng cn thit và tt
yu cho nn kinh t hàng hoá, kinh t th trng.
Giá c th trng là giá bán thc t trên th trng, nó không phi lúc nào
cng bng giá tr mà lên xung xoay xung quanh giá tr do nhiu nhân t nh: cnh
tranh, cung-cu, sc mua ca đng tin …
3.4. CÂU HI ÔN TP
1. Phân tích điu kin ra đi, tn ti ca sn xut hàng hoá. So vi kinh t t
nhiên kinh t hàng hóa có nhng u th gì?
2. Giá tr s dng ca hàng hoá là gì? Các hình thái ca giá tr s dng.
3. Phân tích mt cht và lng ca giá tr hàng hoá.
4. Trình bày ngun gc, bn cht ca tin.
5. Ni dung yêu cu ca quy lut giá tr?
6. Phân tích tác dng ca quy lut giá tr đi vi nn sn xut hàng hoá.
Chng 4: Sn xut giá tr thng d – quy lut kinh t tuyt đi ca ch ngha t
bn

15
4 CHNG IV: SN XUT GIÁ TR THNG D- QUY LUT
KINH T TUYT I CA CH NGHA T BN
4.1. MC ÍCH, YÊU CU:
- Nm đc ngun gc thc s ca ch ngha t bn.
- Hiu đc qui lut vn đng ca ch ngha t bn,cng nh nhng mâu
thun ngày càng tng trong lòng ch ngha t bn
- Hiu đc tính tt yu ca cuc đu tranh ca giai cp công nhân.
- Yêu cu: Phi nm vng các khái nim v tin t, hàng hoá  chng trc.
Nm vng khái nim lao đng c th và lao đng tru tng.
4.2. NI DUNG CHÍNH:

I.S CHUYN HOÁ CA TIN THÀNH T BN
1.Công thc chung ca t bn:
2. Hàng hoá sc lao đng:
II. QUÁ TRÌNH SN XUT GIÁ TR THNG D VÀ QUY LUT KINH
T C BN CA CNTB
1. Quá trình sn xut giá tr thng d
2. T bn bt bin và t bn kh bin
3. T sut và khi lng giá tr thng d
4. Giá tr thng d tuyt đi ,tng đi và siêu ngch
5. Qui lut kinh t c bn ca ch ngha t bn
III. TIN CÔNG TRONG CH NGHA T BN
1. Bn cht ca tin công
2. Hình thc c bn ca tin công
3. Tin công danh ngha và tin công thc t
IV. TÍCH LU T BN
1. Thc cht ca tích lu t bn và các nhân t quy đnh qui mô tích lu
t bn
2. Qui lut chung ca tích lu t bn
Chng 4: Sn xut giá tr thng d – quy lut kinh t tuyt đi ca ch ngha t
bn

16
4.3. TÓM TT
4.3.1. S chuyn hoá ca tin thành t bn
-  có nn kinh t t bn ch ngha đim xut phi có tin
- Tin phi đc vn đng theo công thc T - H – T’, trong đó T’ = T+t
- Lng tin t dôi ra là do nhà t bn đã tìm đc mt th hàng hoá đc bit
là hàng hoá sc lao đng
Khi s dng, sc lao đng có đc tính là to ra mt lng giá tr mi ln hn
bn thân nó. ây là c s đó to ra giá tr thng d

4.3.2. Sn xut giá tr thng d
Thc cht và ngun gc ca giá tr thng d: là giá tr mi do công nhân to
ra ngoài giá tr sc lao đng và b nhà t bn chim ly
Bn cht ca t bn: là quan h bóc lt lao đng làm thuê.
S phân chia t bn theo vai trò to ra giá tr thng d: Vai trò ca hai loi t
bn bt bin và t bn kh bin là khác nhau,trong quá trình to ra giá tr thng d
+ Cn c phân chia:
- Nhìn trc tip là cn c vào tác dng tng b phn t bn đi vi vic to ra
giá tr thng d
- Nhìn mt cách khoa hc là cn c vào tính hai mt ca lao đng sn xut
hàng hoá: Bng lao đông c th ngi lao đng bo tn và chuyn giá tr c
(GTTLSX) vào giá tr sn phm mi, bng lao đng tru tng ngi lao đng to
ra giá tr mi cng vào giá tr sn phm mi trong đó có giá tr thng d.
+ Ý ngha ca vic phân chia:
- Làm rõ vai trò ca mi b phn t bn đi vi vic to ra giá tr thng d: c
là điu kin khách quan cn thit không th thiu cho sn xut, v là ngun gc trc
tip to ra giá tr thng d.
- Phê phán nhng quan đim không đúng cho rng máy móc sinh ra giá tr
thng d-li nhun cho nhà t bn, cho rng không có bóc lt vì “k có ca, ngi
có công”.
Mc đ bóc lt ca t bn đc phn ánh qua t sut giá tr thng d.Còn
khi lng giá tr thng d phn ánh qui mô ca s bóc lt
Sn xut giá tr thng d là qui lut kinh t c bn ca ch ngha t bn: ó là
nâng cao không ngng mc đ sn xut giá tr thng d bng cách tng cng bóc
lt lao đng làm thuê.
Chng 4: Sn xut giá tr thng d – quy lut kinh t tuyt đi ca ch ngha t
bn

17
4.3.3. Tin công trong ch ngha t bn

- Tin công là giá c ca sc lao đng
- Có hai hình thc c bn ca tin công là tin công theo thi gian và tin
công theo sn phm
- Phân bit tin công danh ngha và tin công thc t
4.3.4. Tích lu t bn ch ngha
- Ngun gc ca tích lu t bn là giá tr thng d
- Thc cht ca tích lu t bn: là tng cng bóc lt giá tr thng d c v
chiu rng và chiu sâu.
- Nhân t nh hng đn qui mô tích lu là trình đ bóc lt giá tr thng d,
nng sut lao đng, chênh lch gia t bn s dng và t bn tiêu dùng và đi
lng t bn ng trc
- Tích lu t bn là mt qui lut:
+ Làm cho cu to hu c ngày càng tng lên th hin s phát trin v chiu
sâu ca t bn
+ Tích t và tp trung ngày càng tng th hin s phát trin v chiu rng ca
t bn.
+ Dn đn mâu thun giai cp ngày càng tng lên
- S bn cùng hoá giai cp vô sn là mt xu hng.Tuy nhiên, biu hin ca
nó rt phc tp. Cn phi có quan đim và kin thc vng vàng đ đánh giá, xem
xét vn đ này.
- i vi sn xut nói chung : đ nâng cao quy mô tích lu, cn khai thác tt
nht lc lng lao đng xã hi, tng nng sut lao đng s dng trit đ nng lc
sn xut ca máy móc, thit b và tng quy mô vn đu t ban đu.
4.4. CÂU HI ÔN TP
1. Mâu thun trong công thc chung ca t bn là gì?
2. c đim riêng có ca hàng hoá sc lao đng là gì?
3. Giá tr thng d là gì? Ly ví d vic sn xut ra giá tr thng d.
4. Bn cht ca tin công trong ch ngha t bn.
5. Thc cht ca tích lu t bn. Ý ngha ca vic nghiên cu?
6. Cu to hu c t bn là gì? Ti sao tích lu t bn li làm cho cu to hu

c t bn ngày càng tng?
7. Mi quan h gia tích lu t bn vi tích t t bn và tp trung t bn.

Chng 5: S vn đng ca t bn và tái sn xut t bn xã hi

18
5 CHNG V: S VN NG CA T BN VÀ TÁI SN
XUT T BN XÃ HI
5.1. MC ÍCH, YÊU CU:
Nm đc s thay đi ca t bn trong quá trình vn đng đ to ra giá tr
thng d. T bn luôn luôn vn đng, trong quá trình vn đng có s thay đi c
v mt cht và mt lng.
Hiu đc s phân chia t bn theo hình thc ca s chu chuyn tc là di
góc đ sn xut đn thun đã góp phn che giu bn cht ca t bn.
Nm đc bn cht ca quá trình tái sn xut t bn xã hi và chu k phát
trin ca ch ngha t bn.
5.2. NI DUNG CHÍNH:
I. TUN HOÀN VÀ CHU CHUYN CA T BN
1. Tun hoàn ca t bn
2. Chu chuyn ca t bn
3. T bn c đnh và t bn lu đng
II. TÁI SN XUT T BN XÃ HI VÀ KHNG HONG KINH T
1. Tái sn xut t bn xã hi
a) Nhng vn đ chung ca tái sn xut t bn xã hi
b) iu kin thc hin trong tái sn xut t bn xã hi
2. Khng hong kinh t trong ch ngha t bn
a) Nhng vn đ chung ca khng hong kinh t
b) Khng hong kinh t trong ch ngha t bn
5.3. TÓM TT
5.3.1. Tun hoàn và chu chuyn ca t bn

T bn luôn luôn vn đng, trong quá trình vn đng có s thay đi c v cht
và v lng.
5.3.1.1. Nghiên cu tun hoàn ca t bn là nghiên cu s thay đi v
cht ca t bn
T – H ( Tlsx, Slđ) … SX … H’ (có m) – T’
Chng 5: S vn đng ca t bn và tái sn xut t bn xã hi
Trong đó: T – là t bn tin t, T’ = T + m
H (Tlsx, Slđ) – là t bn sn xut
H’ – là t bn hàng hoá
iu kin đ tun hoàn t bn liên tc không ngng là: tng t bn phi đng
thi tn ti  c ba b phn (t bn tin t, t bn sn xut, t bn hàng hoá), các
b phn phi đc chuyn đi đu đn t hình thái này sang hình thái kia, k nhau
trong không gian và ni tip nhau trong thi gian.
5.3.1.2. Nghiên cu chu chuyn ca t bn là nghiên cu s thay đi v
lng ca t bn, nghiên cu tc đ vn đng ca t bn.
+ Các t bn khác nhau có tc đ vn đng khác nhau, th hin  thi gian
chu chuyn dài, ngn khác nhau.
+ Tác dng ca vic tng tc đ chu chuyn ca t bn:
Thi gian chu chuyn càng rút ngn thì càng to điu kin cho giá tr thng d
đc sn xut ra nhiu hn, t bn càng ln nhanh hn. S phát trin ca lc
lng sn xut, ca CMKHCN cho phép rút ngn đáng k thi gian chu chuyn
ca t bn.
+ S phân chia t bn theo hình thc chu chuyn: đc phân chia thành t
bn c đnh và t bn lu đng
Cn c phân chia: s khác nhau trong phng thc chuyn giá tr vào sn
phm, không phi cn c vào đc tính t nhiên (lâu bn hay không).
Ý ngha phân chia: Vic phân chia t bn thành t bn c đnh và t bn lu
đng li có ý ngha quan trng trong qun lý kinh t. Nó là c s đ qun lý và s
dng vn có hiu qu, đc bit vi s phát trin khoa hc công ngh hin nay dt
ra đòi hi bc xúc trong qun lý sn xut kinh doanh sao cho gim ti đa hao mòn

ca vn c đnh.
5.3.2. Tái sn xut t bn xã hi và khng hong kinh t:
5.3.2.1. Tái sn xut t bn xã hi
+ Các khái nim:
T bn xã hi: Là tng hoà các t bn cá bit trong mi liên h và ph thuc
vi nhau
Tái sn xut t bn xã hi: Là s lp li không ngng ca sn xut TBCN trên
phm vi toàn xã hi, là tt c các t bn xã hi trong mi quan h ph thuc ln
nhau, đan xen vào nhau.


Tái sn xut m rng t bn xã hi
Tái sn xut t bn xã hi gm
Tái sn xut gin đn t bn XH

19
Chng 5: S vn đng ca t bn và tái sn xut t bn xã hi

20

+ iu kin thc hin tng sn phm xã hi
Quan nim ca Lênin: “Phân tích xem trên th trng các b phn ca tng
sn phm xã hi đc thc hin (hay bù đp- trao đi- mua bán) nh th nào trên
c hai mt giá tr và hin vt”.
Hai khu vc ca nn sn xut xã hi: (I)-T liu sn xut, (II)- T liu tiêu
dùng
∑GTSFXH = c + v + m
iu kin thc hin trong tái sn xut gin đn
I(v+m) = II (c)
I(c+v+m) = I(c) + II(c)

II(c+v+m) = I(v+m) + II(v+m)
iu kin thc hin trong tái sn xut m rng:
I(v+m) > II (c)
I(c+v+m) > I(c) + II(c)
II(c+v+m) > I(v+m) + II(v+m)
5.3.2.2. Khng hong kinh t trong ch ngha t bn:
Khái nim: Khng hong kinh t trong ch ngha t bn là khng hong sn
xut tha hàng hoá hay tha so vi sc mua eo hp ca qun chúng lao đng.
+ c đim: Không phi tha sn phm mà là tha hàng hoá (là đc đim có
tính bn cht, quy lut ca CNTB). Có tính chu k, s lp li nên gi là khng
hong chu k.
+ Khng hong kinh t chu k: là khái nim dùng đ ch s khng hong kinh
t có s lp đi lp li qua 4 giai đon trong khong thi gian t 8 đn 12 nm mt
ln (đc tng kt trong lch s). Bn giai đon là: Khng hong – Tiêu điu -
Phc hi – Hng thnh (Phn vinh).
+ Nguyên nhân sâu sa: mâu thun gia trình đ xã hi hoá cao ca lc lng
sn xut vi ch đ chim hu t nhân t bn ch ngha v t liu sn xut.
Biu hin:
SX m rng vô hn đ > < Sc mua có hn ca qun chúng
SX có t chc, k hoch trong XN > < Tính t phát vô chính ph ngoài th
trng
Giai cp t sn > < Giai cp CN và nhng ngi lao đông khác
+ Hu qu:
Phá hoi lc lng sn xut
Chng 5: S vn đng ca t bn và tái sn xut t bn xã hi

21
Phá hoi lnh vc lu thông
Kéo lùi mc đ sn xut kinh doanh.
T sau chin tranh th gii th hai đn nay do s can thip ca nhà nc t

sn, khng hong kinh t có nhng biu hin mi, song vn là cn bnh kinh niên
ca ch ngha t bn cho thy gii hn ca ch ngha t bn.
5.4. CÂU HI VÀ BÀI TP
1. Th nào là tun hoàn t bn? iu kin đ tun hoàn t bn đc liên tc.
2. Khái nim chu chuyn ca t bn? So sánh nghiên cu tun hoàn t bn và
nghiên cu chu chuyn ca t bn.
3. Cn c và ý ngha phân chia t bn thành t bn c đnh và t bn lu
đng. So sánh vi s phân chia t bn thành t bn bt bin và t bn kh bin.
4. Trình bày tác dng ca vic nâng cao tc đ chu chuyn ca t bn.
5. Khái nim khng hong kinh t và đc đim ca khng hong kinh t trong
ch ngha t bn. Phân tích nguyên nhân ca khng hong kinh t trong ch ngha
t bn.
Chng 6: Các hình thái t bn và các hình thc biu hin ca giá tr thng d

22
6 CHNG VI: CÁC HÌNH THÁI T BN VÀ CÁC HÌNH
THC BIU HIN CA GIÁ TR THNG D
6.1. MC ÍCH, YÊU CU:
- Sinh viên nm đc ngun gc ca li nhun,vic hình thành li nhun bình
quân và giá c sn xut
- Phân bit s khác nhau gia các hình thái t bn. Nm đc các hình thc
biu hin ca giá tr thng d trong thc t đ thy đc giá tr thng d đc phân
phi nh th nào.
- Các hình thái t bn hot đng trong các lnh vc khác nhau nhng đim
chung ca nó là gì?
6.2. NI DUNG CHÍNH:
I. LI NHUN BÌNH QUÂN VÀ GIÁ C SN XUT
1. Chi phí sn xut t bn ch ngha. Li nhunvà t sut li nhun
2. S hình thành t sut li nhun bình quân và giá c sn xut
II. CÁC HÌNH THÁI T BN VÀ Li NHUN CA CHÚNG

1. T bn thng nghip và li nhun thng nghip
2. T bn cho vay và li tc cho vay
3. Công ty c phn, t bn gi và th trng chng khoán.
4. T bn kinh doanh nông nghip và đa tô
6.3. TÓM TT
6.3.1. LI NHUN BÌNH QUÂN VÀ GIÁ C SN XUT
6.3.1.1. Chi phí sn xut t bn . Li nhun và t sut li nhun
* Chi phí mà nhà t bn b ra đ sn xut hàng hóa ( k=c+v), so vi chi phí
thc t ca xã hi đ sn xut ra hàng hóa thì chi phí sn xut t bn bao gi cng
nh hn đó Khi bán hàng đúng giá tr (c+v+ m) phn thu v luôn ln hn phn b
ra (c+ v ) phn tri hn đó đoc gi là li nhun ( ký hiu là P) .
* Thc cht li nhun là hình thc bin tng ca giá tr thng d tuy nhiên
nó có th bng có th ln hn hoc nh hn ph thuc vào cung cu hàng hóa. T
sut li nhun bao gi cng nh hn t sut giá tr thng d
Chng 6: Các hình thái t bn và các hình thc biu hin ca giá tr thng d

23
T sut li nhun ch cho các nhà t bn đu t thy đu t vào ngành nào thì
có li , do đó dn đn cnh tranh
6.3.1.2. S hình thành li nhun bình quân và giá c sn xut
* Các hình thc cnh tranh:
+ Cnh tranh trong ni b ngành nhm giành u th trong sn xut và tiêu th
hàng hóa (gim giá tr cá bit) đ thu li nhun siêu ngch. Mun vy cn phi ci
tin k thut, hp lý hóa sn xut,… kt qu là hình thành giá tr th trng ca
hàng hóa, làm cho điu kin sn xut trung bình ca mt ngành thay đi, giá tr xã
hi ca hàng hóa gim xung, chât lng hàng hóa nâng lên
+ Cnh tranh gia các ngành nhm mc đích tìm ni đu t có li (thu t sut
li nhun cao), ngành nào t sut li nhun thp s b thu hp chuyn sang ngành
có t sut li nhun cao kt qu là s hình thành t sut li nhun bình quân.
* Tác đng ca cnh tranh dn đn : Quy lut giá tr thng d lúc này th

hin thành quy lut li nhun bình quân . Khi hình thành t sut li nhun bình
quân thì giá tr hàng hóa chuyn thàng giá c sn xut tc bng chi phí sn xut
cng li nhun bình quân. Qui lut giá tr có hình thc biu hin thành quy lut
giá c sn xut
6.3.2. CÁC HÌNH THÁI T BN VÀ LI NHUN CA CHÚNG
6.3.2.1. T bn thng nghip và li nhun thng nhip
*  quá trình sn xut và lu thông hàng hóa đt hiu qu trong ch ngha t
bn, mt b phn ca t bn công nghip tách ra làm nhim v bán hàng , đó là t
bn thng nghip .
* Li nhun thng nghip là hình thc bin tng ca giá tr thng
6.3.2.2. T bn cho vay và li tc cho vay
* Do s phát trin ca quan h hàng hóa -tin t đn trình đ nào đó xut hin
vic tha hoc thiu tin , t bn cho vay ra đi góp phn huy đng vn đ m
rng sn xut .
* Li tc là hình thc bin tng ca giá tr thng d
6.3.2.3. T bn tn ti di hình thc vn c phn , th trng chng
khoán
* B phn t bn tn ti di hình thc vn c phàn mang li cho ngi ch
s hu nó khon thu nhp ca công ty , đó là li tc c phn - ngun gôc t giá tr
thng d.
Li tc c phn là hình thc bin tng ca giá tr thng d