Nghiên cứu phương pháp xử lý ra hoa sớm trên cây nhãn xuồng cơm vàng (Dimocarpus longan lour).

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M TP. HCM
KHOA CÔNG NGH SINH HC



BÁO CÁO KHÓA LUN TT NGHIP

Tên chuyên đ:

NGHIÊN CU PHNG PHÁP X LÝ RA HOA
SM TRÊN CÂY NHÃN XUNG CM VÀNG
(Dimocarpus longan Lour)



GVHD : TS. Bùi Th M Hng
Sinh viên thc hin : Nguyn Hoàng Minh
MSSV : 1053010444
Lp : SH10A1


Tp. H Chí Minh, tháng 06 nm 2014

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangII
LI CM N
Trên thc t không có s thành công nào mà không gn lin vi nhng s h
tr, giúp đ dù ít hay nhiu, dù trc tip hay gián tip ca ngi khác. Trong sut
thi gian t khi bt đu hc tp  ging đng đi hc đn nay, em đã nhn đc rt
nhiu s quan tâm, giúp đ ca quý Thy Cô, gia đình và bn bè.
c bit em xin chân thành cm n cô Bùi Th M Hng đã tn tâm giúp đ,

trc tip ch bo, hng dn em trong sut quá trình làm đ tài thc tp. Trong thi
gian làm vic vi cô, em không ngng tip thu thêm nhiu kin thc b ích mà còn
hc tp đc tinh thn làm vic, thái đ nghiên cu khoa hc nghiêm túc, hiu qu,
đây là nhng điu rt cn thit cho em trong quá trình hc tp và công tác sau này.
Nu không có nhng li hng dn, dy bo ca cô thì em ngh bài thu hoch này
ca em rt khó có th hoàn thin đc. Mt ln na, em xin chân thành cm n cô.
Vi lòng bit n sâu sc nht, em xin gi đn Ban giám hiu trng i Hc
M Thành ph H Chí Minh cng nh quý Thy Cô  Khoa Công Ngh Sinh hc
trng i Hc M Thành Ph H Chí Minh đã cùng vi tri thc và tâm huyt ca
mình đ truyn đt vn kin thc quý báu cho chúng em trong sut thi gian hc
tp ti trng. Và đc bit, trong hc k này, Khoa đã t chc cho chúng em đc
tip cn vi môn hc mà theo em là rt hu ích đi vi sinh viên ngành Công Ngh
Sinh Hc Nông Nghip cng nh tt c các sinh viên thuc các chuyên ngành Công
Nghê Sinh Hc.
Em xin chân thành cm n gia đình chú Trn Minh Hùng đã cho em mn
vn và tn tâm giúp đ cng nh truyn đt nhng kinh nghim làm vn trong
quá trình làm đ tài ti vn.
Em xin chân thành cm n anh Võ Vn Trn đã tn tâm giúp đ em trong
sut quá trình làm đ tài. Bên cnh đó em gi li cm n đn các bn Lê Ngc
Ninh,  c Thin và Trn Vn Vit đã ht lòng h tr em trong sut quá trình
làm đ tài.
Cui cùng em xin chân thành cm n ba m, gia đình, bn bè đã luôn đng
viên, chia s, giúp đ em trong thi gian hc tp và thc hin đ tài.
Trân trng.
Tp. H Chí Minh, ngày tháng nm 2014
Sinh viên thc hin
(Ký và ghi h tên)

Nguyn Hoàng Minh


KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangI
MC LC
DANH MC HÌNH IV
DANH MC BNG IV
DANH SÁCH CÁC CH VIT TT VI
M U 1
PHN 1. TNG QUAN TÀI LIU 4
1.1 . c đim cây nhãn Xung cm vàng 4
1.1.1 . Phân loi thc vt 4
1.1.2 . c đim nông hc ca cây nhãn 4
1.1.3 . c đim sinh hc và ngun gc nhãn Xung c
m vàng 7
1.2 . Mt s khái nim v s phát trin  thc vt có hoa 8
1.2.1 .  kh nng ra hoa 8
1.2.2 .Cm ng ra hoa 8
1.2.3 . S quyt đnh ra hoa 9
1.3 . S chuyn t giai đon sinh trng sang giai đon sinh sn 9
1.3.1 . S thay đi v hình thái gii phu ca chi ngn 9
1.3.2 . S thay đi v ki
u sp xp lá 10
1.3.3 . S thay đi v mt sinh hóa ca mô phân sinh chi. 10
1.4 . Các yu t ca s ra hoa 12
1.4.1 . S chuyn tip ra hoa 12
1.4.2 . S tng hoa 12
1.4.3 . S tng trng và n hoa 12

1.4.4 . Các cht ni sinh 12
1.4.5 . Dinh dng 13
1.5 Các kiu n hoa 13
1.6 . S ra hoa ca cây nhãn 14
1.7 Các yu t nh hng lên s ra hoa ca cây nhãn 14
1.7.1 . Môi trng 15
1.7.2 . Ging 16

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangII
1.7.3 . Cht điu hòa tng trng. 16
1.7.4 . Bin pháp canh tác. 17
1.8 . Mt s bin pháp x lí ra hoa trên cây nhãn 19
1.8.1 . Phng pháp khoanh (xit) cành 19
1.1.1 . X lí hóa cht 20
1.2 . Vai trò ca các cht điu hòa tng trng thc vt trong s ra hoa 21
1.2.1 . Vai trò ca auxin 21
1.2.2 . Vai trò ca acid abscisic (ABA) 21
1.2.3 . Vai trò ca cytokinin 21
1.2.4 . Vai trò ca gibberellin 22
1.3 . Các nghiên cu liên quan ti cây nhãn 22
PHN 2. VT LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 24
2.1 . Vt liu 24
2.2 . Phng pháp nghiên cu 24
2.2.1 Ni dung 1: Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn thi
gian ra hoa trên cây nhãn Xung cm vàng 24
Liu lng s dng 25
2.2.2 Ni dung 2.Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn t l
(%) ra hoa trên cây. 29

2.2.3 Ni dung 3. Kh
o sát hàm lng dip lc t trong lá cây 29
2.2.4 Ni dung 4. Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn s
chùm hoa trên cây và s trái trên chùm cây nhãn Xung cm vàng 32
2.3 . Phng pháp x lí s liu 32
PHN 3. KT QU VÀ THO LUN 33
3.1 . Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn thi gian ra hoa ca
cây 33
3.2 .Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa
đn t l (%) ra hoa trên
cây 35
3.3 . Kho sát chiu dài phát hoa 36
3.4 Kho hàm lng dip lc t trong lá cây 38

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangIII
3.5. Kho sát nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn s chùm hoa trên cây
và s trái trên chùm cây nhãn Xung cm vàng 40
PHN 4. KT LUN VÀ  NGH 42
4.1 . Kt lun 42
4.2  ngh 42
TÀI LIU THAM KHO 43
PH LC i


KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangIV

DANH MC HÌNH
Hình 1.1: a) Nhãn E-daw ca Thái Lan, b) Nhãn Xung cm vàng  Vnh Châu 16
Hình 1.2: Cây nhãn đc trng trên mô 17
Hình 1.3: Thi đim thích hp đ khoanh cành kích thích ra hoa nhãn . 20
Hình 1.4: Bin pháp khoanh cành kích thích ra hoa nhãn 20
Hình 2.1. o đng kính tán cây 26
Hình 2.2. (a),(c) cây đang cho đt 3 và hình(b) lá có màu hng lt sp chuyn sang
xanh 26
Hình 2.3. Ti Chlorate kali 27
Hình 2.4. Phun chlorate kali 27
Hình 2.5. Khoanh v trên các nghim thc B, C, D, E 28
Hình 2.6. Khoanh v cha cành th cho cây 28
Hình 2.7. o chiu dài phát hoa 29
Hình 2.8. V trí ly mu lá cây 30
Hình 2.9. o đ hp th và dung dch dip lc t 32
Hình 3.1 Cây nhãn Xung cm vàng ra hoa (A), phát hoa nhãn Xung cm vàng
(B) 33
Hình 3.2 Thi đim hoa n hoàn toàn trên cây nhãn Xung cm vàng (A), (B) 35
Hình 3.5.1 Trái nhãn  nghim thc đi chng (trái) trái nhãn  nghim thc đc
x lý (phi) 41
Hình 3.5.2 Chùm nhãn  nghim thúc đi chng (trái) nghim thc đc x lý
(phi) 41



KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangV

DANH MC BNG

Bng 3.1. nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn thi gian ra hoa cây nhãn
Xung cm vàng 34
Bng 3.2 nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn t l (%) ra hoa trên cây. 36
Bng 3.3. nh hng ca GA
3
đn chiu dài phát hoa (cm) 37
Bng 3.4. nh hng ca chorate kali ti hàm lng dip lc t trong lá cây (mg/g) 39
Bng 3.5. nh hng ca các phng pháp x lý ra hoa đn s trái trên chùm và s
chùm trên cây nhãn Xung cm vàng 40


KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH:NGUYNHOÀNGMINH TrangVI

DANH SÁCH CÁC CH VIT TT
ABA: Acid abscisic
C: i chng
BSCL: ng bng sông Cu Long
GA
3
: Gibberellin acid
IAA: Indole – 3 – acetic acid
MKP Mono potassium phosphate
NAA: Naphthalene acetic acid


KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang1

M U
A. T VN 
Nhãn (Dimocarpus longan) là loi cây n qu có giá tr kinh t cao, có tính
thích ng rng, mt loài qu quý trong tp đoàn ging cây n qu  nc ta. Kt
qu phân tích thành phn dinh dng trong qu nhãn cho thy: đng tng s
13,38-22,55% trong đó đng glucose 3,85-10,16%, axit tng s 0,096-0,109%,
vitamin C 43,12-163,70 mg/10g cùi qu, vitamin K 196,5 mg/100g. Nh vy, nhãn
có cht dinh dng khá cao rt cn cho sc khe con ngi. Nhãn ti và nhãn ch
bin là các mt hàng giá tr, đc tiêu th rng rãi c trong và ngoài nc, đc
xut khu sang các nc nh Trung Quc, ài Loan, Campuchia, Lào …[18].
Nhãn có th cao t 10-15 m (nhãn Bc) trong Nam nhãn Tiêu da bò cao 6-7
m, nhãn Long 3-4 m. Thân nhiu cành, lá um tùm xanh ti quanh nm. Lá dng
kép hình lông chim, mc so le, gm 5-9 lá chét hp, dài t 7-20 cm, rng 2,5-5 cm.
Mùa xuân vào các tháng 2, 3, 4 nhãn cho ra hoa, mc thành chùm  đu cành và k
lá, đài 5-6 rng, nh 6-10, bu 2-3 ô, mùa thu hoch vào tháng 7, 8 [18].
Nhãn thuc nhóm cây n qu Á nhit đi có ngun gc t Trung Quc hoc
khu vc gia Burma và n . Ging nhãn hoang dã đc tìm thy  qun đo
Hawaii. Cây nhãn trng nhiu  Thái Lan, Trung Quc, Vit Nam… Nhãn là cây
trng khá ph bin  Vit Nam. n cui nm 2005 din tích trng nhãn đt 120,6
ngàn ha, sn lng 629,1 ngàn tn. Riêng các tnh  đng bng sông Cu Long có
47,7 ngàn ha vi tng sn lng 413 ngàn tn [18].
Trong nhng nm gn đây, nhãn là cây n qu đc nhiu đa phng quan
tâm vi din tích ngày càng m rng. Nhãn đc xem là cây trng chuyn dch c

cu sn xut nông nghip  các tnh đng bng cng nh trung du và min núi.
Nhiu tnh đang có k hoch m rng din tích trng nhãn nh Hng Yên, Hi
Dng, Qung Ninh, Vnh Phúc, Bc Giang, và phía Nam có các tnh Vnh Long,
Bn Tre, ng Tháp, Sóc Trng [18].
Có nhiu ging nhãn đc trng ph bin nh nhãn Tiêu da bò, nhãn Long,
nhãn Super, nhãn Idor,…Trong đó, nhãn Xung cm vàng là mt trong nhng

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang2
ging nhãn hin đang đc nhng ngi trng nhãn rt quan tâm bi nhng u
đim nh trái to, trng lng trái cao, phm cht ngon, cm dày, kh nng sinh
trng khá. Do nhng đc đim ni bt nh vy nên nhãn Xung cm vàng rt
đc ngi tiêu dùng a chung và do đó giá bán ca ging nhãn này cao hn
nhiu so vi các ging nhãn khác. Tuy nhiên, nhãn thng cho trái mun do cây
không th khi phát hoa tr
khi đc kích thích hoc do bn thân cây có kh nng
ra hoa nhng nó li b c ch bi điu kin không thích hp ca môi trng. Vì vy,
sn lng qua các nm không đng đu, thu hái tâp trung vào chính v dn đn giá
bán thp [5], [10].
 Tin Giang, nhãn ra hoa tng chùm to thng là hoa đc và hoa lng
tính, hoa nhãn có 5 cánh màu trng vàng. Nhãn có tính thích ng rng, chu hn,
chu ngp úng, trng đc trên đt chua, đt nghèo cht dinh dng [18].
Vic thu hoch nhãn  vùng đng bng sông Cu Long thng tp trung
theo mùa nên có thi đim sn lng tng vt, khin cung vt cu, d dn đn tình
trng di ch, giá r. Trong khi đó nhãn mùa nghch hoc  các thi đim khác
trong nm thì khan him, giá tng cao. Din tích trng nhãn c nc s còn cao h
n
rt nhiu vi sn lng rt ln, không ch phc v cho nhu cu tiêu dùng trong nc
mà còn tham gia xut khu. Tuy nhiên, tng giá tr và li nhun thu đc t nhãn
thì vn cha tng xng vi tim nng li th vn có. Do hu ht các ging cây n
trái cng nh nhãn trong khu vc đu ra hoa, kt trái và thu hoch theo mùa v nht
đnh trong nm. Vào nhng thi đi
m đó, sn lng trái cây cung cp cho th
trng rt ln, khin cho hiu qu sn xut không cao.  khc phc tình trng này,
phng án ra hoa sm  nhãn s nâng cao giá thành, nâng cao hiu qu sn xut

góp phn thúc đy phát trin kinh t vn mt cách bn vng. Phng án ra hoa
sm là ch đng x lý, điu chnh sao cho cây ra trái nghch v sm hn thu hoch
đ tránh tình trng thu ho
ch tp trung trong mt thi gian ngn vi sn lng ln.
Cn chn thi đim ra hoa sm thích hp và phù hp vi tng vùng sinh thái ca
đa phng. m bo t l hp lý đ giá c ca nhãn luôn n đnh nhm đem li li
nhun cao cho nhà vn [11], [18], [24]. Gii pháp ri v trên cây trng cng đã

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang3
đc nghiên cu và thc hin trên nhãn Tiêu da bò và nhãn Xung cm vàng bi
Bùi Th M Hng và cng s (2002),(2006) [11], [10].
Do đó đ tài “NGHIÊN CU BIN PHÁP X LÝ RA HOA SM TRÊN CÂY
NHÃN XUNG CM VÀNG (Dimocarpus longan Lour)” cn đc thc hin
nhm mc đích cung cp phng pháp đ làm nhãn ra hoa theo ý mun, giúp cho
nông dân bt thit hi do giá c không n đnh, nâng cao nng sut cây


KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang4
PHN 1. TNG QUAN TÀI LIU
1.1 . c đim cây nhãn Xung cm vàng
1.1.1 . Phân loi thc vt
Gii: Plantae.
Ngành: Ht kín (Angiospermatophyta).
Lp: Hai lá mm (Dicotyledoneae).
Phân lp: Hoa hng (Rosidae).
B: B hòn (Sapindales).

H: B hòn (Sapindaceae).
Chi: Dimocarpus.
Loài: Dimocarpus longan Lour.
1.1.2 . c đim nông hc ca cây nhãn
1.1.2.1 . R
Theo Trn Th Tc (1999) [19], da vào chc nng ca r, vi cây nhãn có th
chia 3 loi: r t (còn gi là r hút), r quá đ và r vn chuyn. Cn c vào s phân
b ca b r có th phân: r cc và r ngang.
R hút: nm  v trí cui cùng (đu mút) ca r, màu trng trong nh giá đu
xanh, đng kính r 1,5-2,0 micron. Các r hút đi b phn phát trin  đu ngn
ca các r đã thành thc hoc t các đim sinh trng ca các r cái. c bit có
mt s r hút mc ra t các r già. Loi r này có v trí quan trng trong đi sng
ca cây: làm nhim v hút nc và hp th các cht dinh dng đ nuôi cây.
R quá đ: r hút hình thành khong hn mt tháng thì bó g  lõi phình to dn
và g hóa, màu sc t trng trong chuyn sang nâu hng, mô mm  ngoái nt v
dn và mt đi. Kh nng hút nc ca r yu và kém dn, lúc này kh nng vn
chuyn li tng lên, sau bin thành r vn chuyn.
R vn chuyn: R có màu nâu đ, sinh trng khe, bó g khá phát trin, v
ngoài ca r lúc này không còn mô mm mà có nhng chm nh li lên.  nhng
đim li này có th mc ra nhng r hút mi. Chc nng ca r lúc này là vn
chuyn nc, dinh dng… nên đc gi là r vn chuyn.

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang5
R nhãn cng nh r vi thuc nhóm cây n trái có r nm, r hút phình to,
không có lông hút. Nh có r nm mà cây có th thích nghi đc vi điu kin đt
đi nghèo dinh dng và thiu nc. Có th nói b r nhãn rt phát trin. Cu to
ca b r gm có r cc và r ngang. S phân b ca r b chi phi bi tính cht đt,
hình thc nhân ging, mc nc ngm ti ch, k thut chm sóc… Thông thng

r cc n sâu 2-3 m, cá bit sâu 5 m, r ngang phân b trong tng đt 0-70 cm di
hình chiu ca tán cây. Còn  ngoài tán thì ch  tng sâu 10-30 cm. r ngang có th
n xa gp 2-3 ln hình chiu ca tán.
1.1.2.2 . Thân
Mm ngn hay mm nách ca nhãn đu có th phát trin thành cành. Vic hình
thành thân cành ca nhãn có đim khác vi cây n qu khác là khi cây đã ngng
sinh trng mm ngn  đnh đc các lá kép rt non bc ly, gp diu kin ngoi
cnh thun li mm  đnh này kéo dài thêm. Qua các đt lc trong nm, c mi
đt  phn ngn li đc bao bc bi các tng lá kép, dn dn các lá này rng đi đ
tr ra mt đon trng khin chúng ta có th d phân bit đc các đt lc cành
trong nm trên đon cành dài t gc đn ngn. Tuy vy trong mùa hè nhit đ, m
đ cao các đt lc cành mc lin nhau, lá kép  ngn cng ít rng nên khó phân bit
hn, nhng cng có th phân bit qua đ thành thc ca cành, màu sc ca nó và d
quan sát thy là gc mi đt lc cành thng có nhng là kép mà s lá chét  đây
rt ít. Cành càng thành thc thì lp v càng cng và thô, màu nâu sm và trên v
cành có nhng đng vân nt. Cây nhãn nhìn chung ging cây vi và chôm chôm.
Cây nhãn cao trung bình 5-10 m, có cây cao đn 20 m, tán tròn đu. Khi trng bng
ht, cây có tán mc thng hn, v thân sn sùi, ít khi trn láng nh cây vi, g giòn
hn cây vi [3], [19].
1.1.2.3 . Lá
Lá nhãn thuc loi lá kép chân chim. Lá đn mc đi xng hay so le. i b
phn các ging nhãn có t 3-5 đôi lá, có ging t 1-2 đôi lá, thng gp là 4 đôi lá,
7 đôi lá tr lên là him thy. Lá nhãn hình mác, mt lá đm, lng lá nht, cung lá
ngn, gân chính và gân ph ni rõ. Lá non màu đ, tím hay đ nâu tùy ging và
thay đi theo thi tit. Mt lá bng, có ging biên lá hi qun. Lá nhãn t lúc bt

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang6
đu đn thành thc bin đng trong khong thi gian 40-50 ngày tùy ni trng, điu

kin dinh dng và mùa v. Tui th ca lá là 1-3 nm. Có th cn c vào hình thái
màu sc ca lá đ phân bit các ging [19].
1.1.2.4 . c tính hoa Nhãn
Cu to ca chùm hoa: là loi hoa kép đc cu to bi mt trc chính và
nhiu nhánh. Trên mt chùm hoa có rt nhiu hoa tùy thuc vào đ ln ca cây và
mùa v trong nm. Theo tp chí khoa hoc nm 2008 phát hoa kéo dài và tng
trng nhanh trong 4 tun đu, tng trng chm khi bt đu n hoa và đt kích
thc ti đa trong 37,6 ngày, tng ng vi thi đim hoa n tp chung. Hoa nhãn
gm có bn loi: hoa đc, hoa cái, hoa lng tính và hoa d hình. Trên cây nhiu
nht là hoa đc, ri đn hoa cái, hoa lng tính không nhiu và hoa d hình càng ít
[19].
Hoa đc: ng kính 4-5 micro, nh cái thoái hóa, hoa có 5 cánh màu vàng
nht, có 7-8 ch nh và túi phn xp hình vòng. Túi phn dính vào đu ch nh. Khi
thành thc túi phn nt ra, phn hoa tung ra ngoài đ th phn. Hoa n 1-3 ngày thì
tàn.
Hoa cái: Ngoi hình và đ ln ging hoa đc, có 7-8 ch nh, nhng nh đc đã
thoái hóa. Có hai bu nh kt hp làm mt,  gia có mt nhy khi thành thc đu
nhy ch làm đôi, cong li. Sau khi hoa cái n, nhy hoa tit ra mt loi dch nc,
sau th phn 2-3 ngày cánh hoa héo, bu hoa phát trin, bu có màu xanh.
Hoa lng tính: Hình thái hoa ging hoa đc và hoa cái, nh đc và nh cái ca
hoa phát trin bình thng, có kh nng th phn đ phát trin thành qu.
Hoa d hình: mt b phn nào đó ca hoa phát trin không bình thng, ví d
nhy hoa không tách, ch nh không phát trin, túi phn không m và không có kh
nng tung phn. Trong sn xut hoa này không có ý ngha [18], [19].
1.1.2.5 . Trái
Trái thuc loi phì qu, có đng kính 1-3 cm, màu xanh m khi còn non,
khi trái chín có màu vàng sáng, nâu trng hay xanh tùy ging. Chùm trái có th
mang đn 80 trái, trng lng thay đi t 5-20 g/trái (trng lng tt nht đ bán
ti là 12-18 g/trái), v trái mng, láng hay dai. Trái có hình cu, tròn dp, cân đi

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang7
hay hi lch, đnh trái tròn, cung trái hi lõm. V trái nhãn thng trn nhn, cng
có ging hi xù xì màu vàng xám hay nâu nht [4]. Cm trái (t y) ít dính vào ht,
có th chim 75% trng lng trái. Vì cm phát trin t t bào ca t ht do đó ch
làm gim kích thc ht ch không làm tiêu ht. Hàm lng đng tng s ca
cm trái thay đi t 15-25% khi chín [7].
1.1.2.6 . Ht
Kích thc ht thay đi tùy theo ging, ht tròn, đen. Phn t (ni tip giáp
ca ht vi cung qu) nt ra có màu trng nên gi là long nhãn (mt rng). Tuy
vy, mt s ging nhãn không có đc đim này [18]. Lá mm trong ht màu trng,
có nhiu tinh bt, phôi màu vàng.  ln ht cng rt khác nhau gia các ging,
thng t 1,6-2,6 g, chim 17,3-42,9% trng lng trái. Cng có ging nhãn ht rt
bé, hu nh không có ht, do kt qu th tinh kém [19].
1.1.2.7 . c đim ra hoa, đu trái
S n hoa ca các hoa trên mt phát hoa đc ghi nhn nh sau: trên mt
chùm hoa, hoa cái n trc và tp chung trong vòng 3 ngày, sau đó đn hoa đc.
Hoa bt đu n  gc và gia phát hoa, sau đó n dn lên trên [9].
Hoa n bt đu bng s nt lá đài lúc 19:05 ti đn 3:00 sáng ngày hôm sau bt
đu nhú vòi nhy. n 8:28 sáng lá
đài n ra nhng cha n ti đa. Nm nhy nt
ra lúc 5:10 sáng th ba, đng thi lá đài n hoàn toàn và cánh bt đu n. n
15:00 chiu cùng ngày cánh hoa bt du rng. Nh vy thi gian t nt đài đn
rng cánh hoa din ra trong vòng 3 ngày. Hoa n vào ban đêm, nhng vòi nhy nhú
ra và có kh nng th phn vào ban ngày, lúc này có rt nhiu côn trùng hot đng
giúp cho quá trình th phn din ra gp nhi
u thun li [9].
1.1.3 . c đim sinh hc và ngun gc nhãn Xung cm vàng
Ging nhãn Xung cm vàng là ging có ngun gc  Vng Tàu, đc trng

bng ht, cùi dày, màu hanh vàng, ráo nc, giòn, rt ngt, đc th trng a
chung. c đim d nhn din là qu có dng hình xung. Qu cha chín gn
cung có màu đ. Khi chín v nhãn có màu vàng da bò. Nhãn Xu
ng cm vàng
thích hp trên vùng đt cát; nu trng trên đt tht hoc sét nh nên ghép trên gc
ghép là ging Tiêu da bò[18].

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang8
Cây cao 5–10 m. V cây xù xì, có màu xám. Thân nhiu cành, lá um tùm xanh
ti quanh nm. Lá kép hình lông chim, mc so le, gm 5 đn 9 lá chét hp, dài 7-
20 cm, rng 2,5–5 cm. Mùa xuân vào các tháng 2, 3, 4 ra hoa màu vàng nht, mc
thành chùm  đu cành hay k lá, đài 5-6 rng, tràng 5-6, nh 6-10, bu 2-3 ô. Mùa
thu hoch qu chín là vào khong tháng 7-8. Cây nhãn tng đi chu rét hn so vi
các cây cùng h nh vi [18].
1.2 . Mt s khái nim v s phát trin  thc vt có hoa
1.2.1 .  kh nng ra hoa
 kh nng ra hoa đc biu l nu mt t bào, mô hay mt c quan biu l
mt du hiu và s đáp ng ca nó trong mt cách đc mong mun. Cây trong
thi k còn t s không đ kh nng đáp ng vi s kích thích ra hoa. Chúng phi
đt đc s sn sàng hay s thành thc cn thit đ ra hoa [5].
Tình tr
ng đ kh nng ra hoa trên cây xoài đc đnh ngha là “khi đt đc
tình trng mà hàm lng gibberellin trong lá xung di mt ngng nào đó”. 
Thái Lan, mc đ GA
3
gim đu đn và cây ra hoa  thi đim có hàm lng GA
3

thp nht [5].
1.2.2 .Cm ng ra hoa
S cm ng xut hin khi mt du hiu đem li mt s đáp ng tin trin duy
nht t nhng mô đ kh nng ra hoa. S cm ng có th đc hiu nh là mt s
chuyn đi đt ngt mt s kin phát trin mt cách đc bit [5].
Trên cây xoài, khi có
đ kh nng ra hoa trong lá và mm thì mt du hiu
cm ng cn thit xy ra đng thi vi s phân hóa mm hoa là nhng đt lnh ca
mùa đông  vùng Á nhit đi, trong khi  vùng Nhit đi thì thiu du hiu này. S
khô hn có th thay th phn nào yu t nhit đ lnh nhng  vùng nhit đi vi
lng ma phân b
tng đi đu trong nm làm s ra hoa không đu nên nng sut
thp [5].
Qua vic tìm thy đc tác đng kích thích ra hoa ca Nitrate kali trên cây
xoài, khái nim cm ng ra hoa đc đnh ngha nh sau: “Nitrate kali không phi
là mt cht điu hòa sinh trng hoc thúc đy s ra hoa mà gây ra s chuyn đi t
tình trng sinh trng sang tình trng sinh sn nhng t mt chng trình ra hoa đã

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang9
có sn”. Do đó có th khng đnh rng tác đng ca Nitrate kali có th ch là mt s
phát miên trng mm hoa, thúc đy s phát trin mm hoa đã hình thành trc đó
[20].
1.2.3 . S quyt đnh ra hoa
S quyt đnh đc ch ra nu mt t bào, hay mt nhóm t bào biu hin s
phát trin ging nhau hoc là trong s cô lp,  mt ni mi ho
c là trên mt c
quan nào đó.
Trên cây xoài, s quyt đnh s ra hoa cng có th là mt tình trng mà mt s

cân bng các cht điu hòa sinh trng khác nhau có th cn thit và duy trì cho s
ra hoa tip theo. C th là khi nng đ GA gim xung mc di ngng đ chi
đ kh nng ra hoa thì mt s cân bng gia cytokinin và auxin có th đt đc và
s khi phát hoa phát trin [5].
1.3 . S chuyn t giai đon sinh trng sang giai đon sinh sn
1.3.1 . S thay đi v hình thái gii phu ca chi ngn
o lng thi gian chính xác ca s thay đi v hình thái gii phu  đnh
chi trong thi k chuyn sang giai đon ra hoa cho thy rng s hình thành hoa
thng đi cùng hoc đi trc bi nhiu thay đi mà thng đc ghi nhn là triu
chng ra hoa. Nhng du hiu chung và sm nht bao gm:

S kéo dài lóng.
 S tng ca mm chi bên.
 S sinh trng ca lá gim.
 S thay đi hình dng ca lá.
 S tng t l ca s khi ca mô phân sinh lá.
 S thay đi hình dng và kích thc mô phân sinh.
Mô phân sinh sinh trng thng phng hoc hi cong khi có s tng ca
mm hoa, ta thng thy mô phân sinh ngn nhô lên (tng kích thc chiu r
ng và
chiu cao).
Tng kích thc mô phân sinh bi s gia tng kích thc t bào[5].

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang10
1.3.2 . S thay đi v kiu sp xp lá
S khi phát hoa sm ca mm chi nách, tng t l s hình thành lá và nhng
phn ph khác, kiu sp xp lá thay đi xut hin nh là mt du hiu chung nht
cho s khi phát hoa [5].

1.3.3 . S thay đi v mt sinh hóa ca mô phân sinh chi.
1.3.3.1 . S tng nhanh t bào
S gi phát hoa đc
đc trng bi s thúc đy quá trình phân chia t bào  c
phía ngoài và  gia ca mô phân sinh chi. Nhng hot đng này rõ ràng là mt
yu t cn thit ca s gi phát hoa  nhiu loài.  loài Silene, s tng t l phân
chia đc qui cho s thu ngn li thi gian ca mt chu k phân bào. Trong khi, 
loài Sinapis, do s tng t l ca chu k t bào [5].
1.3.3.2
. Thay đi v hình thái bên ngoài
• S khi phát hoa ca mô phân sinh chi bên.
• Gia tng t l hình thành các phn ph.
• S thay đi kiu sp xp lá.
S gi ra hoa đc quan nim nh là kt qu sinh ra t mt cht điu hòa sinh
trng đc bit nào đó mà thúc đy s ra hoa. Cht điu hoà sinh trng này khi đt
đn mô phân sinh tip nhn s gây ra hàng lot s thay đi phc t
p tip theo xy ra
mt cách đng thi dn đn s hình thành mm hoa [5].
1.3.3.3 . S c ch s sinh trng cn thit cho s gi ra hoa
S c ch s sinh trng nh là mt bng chng th hai xut hin  thi k
chuyn tip giai đon ra hoa. Kt qu ngoài đng rung trên cây n trái và cây hoa
king thân g qua vic khoanh cành, ta cành, h
n ch bón phân đm hoc áp dng
nhng bin pháp c ch s tng trng thúc đy s ra hoa cho thy rng có mt s
đi lp gia s sinh trng dinh dng và sinh sn. S khô hn hay lnh thúc đy
s hình thành mm hoa cng đc xem nh là kt qu ca vic x lý làm gim s
sinh trng [5].
1.3.3.4 . S bt đu ca s g
i ra hoa
S bt đu ca s khi phát hoa là s bt đu ca mt chui s kin liên tip

theo sau. Quá trình chuyn tip ra hoa bao gm bn giai đon:

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang11
ứ S nhn cm ng ngày dài ca lá trng thành.
ứ S thy gii tinh bt trong lá và thân và s chuyn sucrose trong libe ti r
và mô phân sinh chi ngn.
ứ S vn chuyn ZR (Zeatine riboside) và iPR (isopentyl adenine Riboside)
trong mch mc t r ti lá trng thành.
ứ S vn chuyn IP (isopentyl adenine) trong libe t lá ti mô phân sinh
ngn [5].
1.3.3.5 . S đo ngc ca đnh sinh sn đi vi s sinh trng dinh dng
Thông thng m
t cây chuyn qua giai đon sinh sn thng b chi phi bi
yu t môi trng thng là yu t quang k hoc nhit đ thp. Trong mt s loài
tình trng sinh sn có th b mt mt cách rõ ràng và chi dng nh tr li tình
trng sinh trng dinh dng nh trc. Có nhiu hình thc bin đi khác nhau
nh:
ứ Cành sm ra hoa và lá có hình hoa th: Cành “sm ra hoa” hay còn đc
g
i là bông lá. Nguyên nhân gây ra tình trng này là do s kích thích di mc ti
ho hoc áp dng GA
3
. S xut hin ca tình trng này có th gây ra s nhm ln là
mô phân sinh cha thc s chuyn sang giai đon ra hoa.
ứ Lá bt bình thng hoc lá bc có b phn nh lá: Trong điu kin cây ch
đc kích thích  bên ngoài làm cho lá tr li tình trng sinh trng hoc lá bc có
hình dng hoc kích thc bt bình thng. Nhng lá bt bình thng này cho thy
rng khi cây đc kích thích thì kích thích s sinh trng c

a lá, nhng nu điu
kin kích thích kéo dài thì nó s c ch s sinh trng ca lá.
ứ S đo ngc phát hoa: Ngha là phát hoa đã hình thành đy đ các b
phn ca hoa hoc tt c nhng đc tính ca mt chi sinh trng dinh dng. Hin
tng này xut hin mt cách t phát trên mt s loài nh trên cây khóm. S bin
đi phát hoa do:
+ S phát trin ca lá b
c có nhng b phn nh lá, trong lúc đó  nhng
phát hoa bình thng thì không có lá bc
+ S phát trin chch hng ca mm hoa, mm hoa bin thành chi
nách thay vì mt hoa bình thng.

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang12
Trên cây xoài, chôm chôm hay cây nhãn khi mm hoa hình thành và phát trin
thì mm hoa không th đo ngc nhng nu điu kin thích hp cho s phát trin
dinh dng thì mm lá s phát trin mnh c ch s phát trin mm hoa làm cho
hoa không phát trin đc (bông lá). Do đó, khi điu khin ra hoa phi kim soát
yu t môi trng, duy trì điu kin kích thích cho đn khi phát hoa phát trin hoàn
toàn mi chm dt quá trình kích thích ra hoa [20].
1.4 . Các yu t ca s ra hoa
1.4.1 . S chuyn tip ra hoa
S chuyn tip ra hoa bao gm các bin đi sâu sc ca mô phân sinh ngn, đ
bin mô phân sinh dinh dng thành mô phân sinh tin hoa. ây là s đánh thc
mô phân sinh ch. Tuy nhiên, các biu hin đu tiên ca s chuyn tip ra hoa
thng không thy bng mt thng, ch nhn bit bi phân tích t bào hc hay sinh
hóa hc.
S chuyn tip ra hoa xy ra đng thi v
i s bin đi rt rõ ca b máy dinh

dng, đc bit là s kéo dài lóng do hot đng phân chia t bào mnh  vùng di
mô phân sinh tin hoa [5], [22].
1.4.2 . S tng hoa
S tip ra hoa cn khong 2-3 ngày đ làm tng hot tính phân chia t bào ca
vùng đnh (mô phân sinh ch), dn ti s tng hoa. S phát trin ca các s khi
hoa nói chung xy ra nhanh chóng, làm chi phng lên thành n hoa [21], [22].
1.4.3 . S t
ng trng và n hoa
Khi s tng hoa hoàn thành, n hoa có th tip tc tng trng và n hay vào
trng thái ng [22].
1.4.4 . Các cht ni sinh
Các cht ni sinh (do t bào tit ra) nh phytocrom, các cht điu hòa ra hoa,
các hormon tng trng thc vt và các cht dinh dng có vai trò khác nhau trong
s ra hoa. Phytocrom là mt protein có cha nhóm sc th và có vai trò nhn ánh
sáng  đ dài sóng nht đnh trong quang k (không phi ánh sáng trong quang
hp). Các cht đi
u hòa ra hoa gi thit nh varnalin (do nhit đ lnh) hay florigen
(do quang k cm ng) cho ti nay vn cha đc chng minh, tuy nhiên các

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang13
hormon tng trng thc vt và các cht dinh dng vi vai trò du hiu hóa hc
ca s ra hoa ngày càng đc chú ý nhiu hn [21], [22].
1.4.5 . Dinh dng
1.4.5.1 . Yêu cu v lng
Do s cnh tranh gia hai quá trình tng trng và phát trin c quan sinh sn,
có hai gii hn:
 Gii hn di, mà di đó thc phm không đ cho s ra hoa.
 Gii hn trên, mà trên đó s phát tri

n dinh dng chim u th [5], [22].
1.4.5.2 . Yêu cu v cht
Thông thng s dinh dng giàu đm kích thích s phát trin dinh dng
trong khi s dinh dng giàu carbon kích thích s ra hoa. Do đó, cn mt t l gia
carbohydrat và nitrogen (t s C/N) thích hp cho s ra hoa:
 Quá cao: s phát trin dinh dng s yu (N là yu t gii hn).
 Cao: S ra hoa đc kích thích.
 Thp: Phát trin dinh dng mnh.

Quá thp: Phát trin dinh dng yu (Carbon là yu t gii hn) [5], [20].
1.5 Các kiu n hoa
V trí ra hoa trên cây có liên quan đn s sinh trng và có nh hng rt ln
đn bin pháp canh tác ca cây. i vi ra hoa  chi tn cùng nh cây xoài, nhãn,
vi cây s không sn xut chi sinh trng khi đang ra hoa hay mang trái [5].
Cây không phân nhánh
Ra hoa  chi tn cùng: chui, khóm.
Ra hoa  nách lá: đu đ, da.
Cây phân nhánh
Ra hoa  chi tn cùng: B, xòai, nhãn, vi, chôm chôm.
Ra hoa  nách lá:
 Trên cành đang phát trin: Cây có múi, i
 Trên cành 1 nm tui: Cà phê.

Trên cành 1, 2 nm tui hay cành già: Kh.

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang14
 Ra hoa trên thân: Ca cao, mít, su riêng.
1.6 . S ra hoa ca cây nhãn

Trong mt phát hoa nhãn có mang hoa lng tính có chc nng đc, hoa
lng tính có chc nng cái hoc hoa lng tính (vi c 2 b phn đc và cái).
+ Hoa lng tính đc có ít hn hoc bng 8 nh đc có lông xp thành hàng
đn trên đ hoa.
+ Hoa lng tính cái có mang bao phn nhng bt th và không có chc
nng đc.
+ Hoa lng tính có hai lá noãn, bu noãn có nhiu lông t vi núm nhy có
hai thùy. Thông thng ch có mt lá noãn phát trin thành trái. Hoa lng tính có 8
ch nhy không cu
ng vi bao phn sn xut ra ht phn hu th.
Hoa nhãn th phn chéo nh côn trùng nh: rui (Apis cerana), kin (A.
florea), ong mt (A. dorsata). Có hin tng chín không cùng lúc gia nh và nhy.
S th phn hiu qu ch yu t 8:00-14:00 gi. S n hoa ca mt phát hoa nhãn
kéo dài t 1-2 tun [5], [6].
S n ca hoa nhãn trên cùng mt phát hoa đc ghi nhn theo th t nh sau:

u tiên là hoa đc (hoa không có chc nng cái), tip theo là hoa cái (hoa không
có chc nng đc), hoa lng tính và cui cùng là hoa đc. S n hoa ca mt phát
hoa nhãn kéo dài t 1-2 tun. Tuy nhiên, do hoa nhãn n tng đi tp trung nên có
s trùng lên nhau gia các loi hoa t 4-6 tun tu thuc vào tng ging. S đu trái
thng thy  nhng hoa n cùng vi thi k n ca hoa đc, do đó, nhng hoa
trc hay sau thi k này th
ng có t l đu trái rt thp. Qua quan sát ging nhãn
Long và Tiêu da bò  đng bng Sông Cu Long cho thy hoa nhãn thng n làm
3 đt, đt 1 và đt 2 trái phát trin mnh, trong khi trái đu vào đt th 3 thng
phát trin chm hn t 15-20 ngày và trái thng nh [5].
1.7 Các yu t nh hng lên s ra hoa ca cây nhãn
Có bn yu t quan trng nh hng lên s ra hoa ca cây nhãn là môi trng,
ging trng, cht điu hòa sinh trng thc vt và bin pháp canh tác [5].

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang15
1.7.1 . Môi trng
Yu t môi trng có nh hng rt quan trng đn s ra hoa và đu trái. Ma
nhiu trong thi k ra hoa làm cho hoa b rng. iu kin khí hu nóng và khô làm
cho t l đu trái thp và làm rng trái non. Nhit đ thích hp cho s ra hoa và đu
trái nhãn  Thái Lan t 20 - 25
o
C, nhit đ trên 40
o
C làm trái b thit hi và gây ra
s rng trái non [5].
Vic thiu dinh dng, đc bit là đm và kali cng gây ra s rng trái, trái
nh và phm cht kém. Thi k đu trái nhãn đòi hi m đ đt cao. Tu thuc vào
tng ging và điu kin khí hu, thi gian t khi th phn đn khi thu hoch vào
khong 3,5 - 4,0 tháng. Nu gp điu kin thi tit b
t li, trái đu đt th ba thì
thi gian thu hoch có th kéo dài t 15 - 20 ngày. Hoa nhãn đc sn xut rt
nhiu nhng t l đu trái thp và thng rng  giai đon 2 tun sau khi đu trái
(khi trái non có đng kính khong 1 cm) và khi trái bt đu phát trin tht trái - “vô
cm” (2 tháng sau khi đu trái). Phn tht trái ca ging nhãn Long phát trin ch
yu t 75-90 ngày sau khi đu trái. Trong khi trên ging nhãn Xung cm vàng thi
gian t khi
đu trái đn khi thu hoch là 12 tun, trong đó, ht phát trin nhanh t
tun th ba và đt kích thc ti đa  tun th 7, tht trái phát trin t tun th 6 đn
tun th 11 [1], [5], [5], [15].
Nhãn là cây trng Á nhit đi, phát trin rt tt trong điu kin nhit đi, tuy
nhiên s ra hoa đòi hi phi có mt mùa đông ngn vi nhit đ t 15 - 22
o

C trong
8-10 tun đ kích thích s ra hoa và theo sau là điu kin nhit đ cao trong mùa
xuân cho hoa phát trin. Nu nhit đ thp kéo dài mm hoa hình thành nhng
không phát trin đc. Do đó, phát hoa nhãn ch phát trin vào mùa xuân khi thi
tit bt đu m tr li.  BSCL thi tit lnh thng xut hin vào tháng 12 đn
tháng 1 và nóng dn lên vào tháng 2-3 nên đây là điu kin thích hp cho cây nhãn
ra hoa. Nu mùa đông nhit đ lnh không
đt đn ngng ra hoa s nh hng đn
s phân hóa và hình thành mm hoa nhng nhit đ lnh kéo dài s nh hng đn
s phát trin ca phát hoa [5].
T khi đu trái tr v sau, nhit đ không cn tr cho s phát trin ca trái vi
điu kin nhit ban đêm thp hn 20 - 25
o
C. Khô hn hay ngp úng cng là yu t

KHÓA LUN TT NGHIP TS. BÙI TH M HNG

SVTH: Nguyn Hoàng Minh Trang16
quan trng nh hng lên s ra hoa nhãn. m đ đt cao s sn xut ra bông lá và
mang ít trái [5].
1.7.2 . Ging
Ging là mt trong nhng yu t quan trng quyt đnh s ra hoa ca cây
nhãn. Hin nay,  BSCL có rt nhiu ging nhãn nhng có th phân thành ba
nhóm: nhóm nhãn Long, nhóm nhãn Ging và nhóm nhãn Tiêu da bò [16], [20].
+ Nhóm nhãn Long gm có nhãn Long, nhãn Super ra hoa t nhiên theo mùa
và có th kích thích cho ra hoa quanh nm.
+ Nhóm nhãn Ging nh: Nhãn Ging Bc Liêu, Vnh Châu, Nh Quý, nhãn
Xung cm vàng, nhãn Xung c
m trng ra hoa theo mùa và khó kích thích ra hoa
trái trái v.

+ Nhóm nhãn Tiêu da bò hu nh không ra hoa theo mùa mà phi đc kích
thích mi ra hoa.

Hình 1.1: a) Nhãn E-daw ca Thái Lan, b) Nhãn Xung cm vàng  Vnh
Châu [5]
1.7.3 . Cht điu hòa tng trng.
Lng cytokinin rt thp trong thi k ra đt, sau đó cytokinin đc chuyn
đn chi và tích ly trong mm ng trong thi k ngh và sau đó làm tng lng
cytokinin t do trong thi k tng hoa dn đn thúc đy s phát trin mm hoa. S
gia tng hàm lng cytokinin dn đn s thúc
đy s phân hóa mm hoa và s phát
trin phát hoa.
a
b