Bài giảng hen phế quản tiến sỹ phan quang toàn

HEN PHÕ QU¶N
PGS. TS. Phan Quang §oµn
- HPQ là hội chứng viêm mạn tính đờng hô hấp
- Có sự tham gia của nhiều loại tế bào gây viêm +
các kích thích khác làm:
+ Tăng phản ứng phế quản
+ Co thắt phù nề, tăng xuất tiết, tắc nghẽn phế quản
Hậu quả:
Cơn khó thở khò khè, khó thở ra.
Cơn tự khỏi hoặc do dùng thuốc
Định nghĩa
Nguyªn nh©n
1. Nhãm nguyªn nh©n vi khuÈn
- C¸c lo¹i bôi: bôi nhµ, th viÖn, c«ng
nghiÖp, v.v…
- Bôi nhµ nguyªn nh©n chÝnh g©y hen, v×
trong bôi cã c¸c lo¹i bet kh¸c nhau.
- Cã hai lo¹i bet chñ yÕu g©y hen:
D.pteronyssinus, D.Farinae.
- Bet sèng trong ch¨n, ga, gèi, ®Öm.
Nguyªn nh©n
D.Pteronyssinus
Dermatophagoides pteronyssinus
Blomia tropicalis

Blatte germanique

Alternaria
– PhÊn hoa

– L«ng Vò
– Thøc ¨n
– Thuèc: Chñ yÕu lµ Aspirin vµ
c¸c chÊt chèng viªn non –
Steroid.
Nguyªn nh©n
- Nghề nghiệp: Thợ dệt, may, chăn nuôi
gia súc
- Khói thuốc lá
- Ô nhiễm không khí: SO
2
,

NO
2
, ozon
- Ô nhiễm trong nhà ở: Chất đợc sử
dụng trong trang trí nội thất, gas, dầu
hoả, khói than gián.
Nguyên nhân
Nhãm nguyªn nh©n nhiÔm khuÈn

- C¸c lo¹i vi khuÈn, virus, KST, g©y viªm ®êng h«
hÊp.
- NhiÔm virus: Rhinovirus, coronaviras, Influenza,
virus hîp bµo ®êng h« hÊp… dÔ g©y hen ë trÎ
em.
- C¸c lo¹i nÊm: Penicillinum, Aspergilus, Alternaria,
Cladosporium…
C¸c nguyªn nh©n kh¸c

- Di truyÒn
- G¾ng søc
- Thay ®æi thêi tiÕt
- Stress…
C¬ chÕ hpq
Theo c¬ chÕ dÞ øng lo¹i h×nh I (lo¹i
h×nh ph¶n vÖ, lo¹i h×nh reagin)
theo ph©n lo¹i cña Gell –
Coombs).
Quá trình viêm trong HPQ

- Viêm là quá trình chủ yếu trong cơ chế bệnh sinh
của HPQ.
- Các TB gây viêm: ĐTĐ, BC đa nhân, ái kiềm, ái
toan, mast cell,
- Các TB này tiết ra các mediator: PGD
2
, PGF
2
,
PGE
2
, v.v. Các leucotriew (LT): LTC
4
, LTD
4
, Kinin,
PAF.
- Nhiều Cytokines gây viêm giải Phóng từ

tromboxan A, ĐTB, TBB nh IL
4
, IL
5
, IL
6
, v.v -> viêm
dữ dội, co, phù nề PQ.

Qu¸ tr×nh viªm trong HPQ

- C¸c DN vµo c¬ thÓ + IgE trªn mµng mast cell ->
gi¶i Phãng c¸c mediator g©y viªm.
- C¸c eosinophils tiÕt ra mediator: MBP, ECP -> trãc
biÓn m« PQ gi¶i phãng c¸c neopeptide g©y
viªm: P,VIP, v.v…
- Vai trß c¸c ph©n tö kÕt dÝnh ICAM
1
vµ VCAM-
1

(intercelle cell adhesion molicule vµ Vascular
cell adhesion molicule) -> viªm.
Quá trình co thắt PQ

- Hậu quả quá trình viêm -> co thắt PQ
- Rối loạn hệ TK tự động autonome giao cảm -
> tăng cholin -> Cholinergic -> mediator ->
co thắt PQ.
- Leucotrienes co PQ rất mạnh Postagladin,

đặc biệt PDG2, PAF do mast cell tiết ra ->
histamin -> co PQ.
Gia tăng tính phản ứng HPQ

- Là trạng thái bệnh lý không đặc trng
cho HPQ, còn gặp trong các bệnh
khác.
- Tăng phản ứng PQ, giải thích sự xuất
hiện hen do gắng sức, các loại khói,
khí lạnh, phấn hoa, v.v
Ph©n lo¹i hpq
Theo nguyªn nh©n g©y bÖnh

HPQ dÞ øng
HPQ kh«ng dÞ øng
Phân loại theo diễn biến lâm sàng
Mức độ Triệu chứng lâm sàng Lu lợng đỉnh (PEF)
Bậc 1
(từng cơn)
- Dới 1 cơn/ tuần
- Dới 2 cơn về đêm/ tháng
- Cơn ngắn, không liên tục
- Giữa các cơn bình thờng
- PEF 80% trị số lý
thuyết
- Dao động PEF > 20%
Bậc 2
(Nhẹ kéo dài)
- Trên 1 cơn/ tuần nhng dới 1 cơn/ ngày
- Trên 2 cơn về đêm/ tháng

- ảnh hởng đến hoạt động thể lực và giấc
- ngủ
- Phải dùng thuốc kích thích
2
- PEF 80% trị số lý thuyết
- Dao động PEF
20 30%
Bậc 3
(TB kéo dài)
- Cơn xảy ra mỗi ngày
- Trên 1 cơn về đêm/ tuần
- ảnh hởng đến thể lực, giấc ngủ
- Phải Dùng kích thích
2
và corticoid
- PEF : 60 80% trị số lý
thuyết
- Dao động PEF > 30%
Bậc 4
(Nặng kéo dài)
- Cơn xảy Ra thờng xuyên
- Cơn về đêm thờng xuyên
- Thể lực hạn chế, kém phát triển
- Thờng xuyên dùng kích thích
2
và corticoid.
- PEF < 60% trị số lý
thuyết
- Dao động PEF 40%
Triệu chứng lâm sàng

- Các dấu hiệu báo trớc: ngứa mắt, mũi,
ho, tức ngực v,v
- Cơn khó thở
- Cơn hen nguy kịch: thở 30 lần/phút.
Mạch 110lần/phút - mạch nghịch đảo -
phổi im lặng -tím tái - không đo đợc PEF.
ChÈn ®o¸n
ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh

- TiÒn sö ho, khß khÌ, nÆng ngùc, t¸i diÔn
- Ran rÝt, ng¸y.
- TriÖu chøng nÆng vÒ ®ªm, tiÕp xóc DN,
nhiÔm khuÈn h« hÊp, thêi tiÕt.
- Dao ®éng PEF s¸ng, chiÒu  20%.
- Test Salbutamol (+)
ChÈn ®o¸n ph©n biÖt

- Viªm phÕ qu¶n
- COPD
- U phÕ qu¶n, u phæi, polip mòi
ChÈn ®o¸n nguyªn nh©n

- Khai th¸c TSD¦
- C¸c Test b×
- Test kÝch thÝch (Provocation test)
- C¸c ph¶n øng in Vitro.