quản lý và kiểm soát hoạt động của thị trường chứng khoán ở việt nam

Lời mở đầu
Với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế của thế giới, sự vơn lên không
ngừng của các nớc trong khu vực về tất cả các lĩnh vực mà đặc biệt là sự
phát triển nh vũ bão về kinh tế, chính trị, xã hội. Điều đó đặt nớc ta vào
một vị thế vô cùng quan trọng, bởi vì nớc ta nằm ở vị trí cực kỳ nhạy
cảm, nhạy cảm cả về vị trí chiến lợc quân sự cũng nh kinh tế trong khu
vực. Chính vì thế mà Đảng và nhà nớc đã nhận thấy rõ công việc của
mình là phải lãnh đạo, định hớng phát triển cho nền kinh tế đất nớc sao
cho thật tốt, để tiến vào kỷ nguyên mới với thành công mới rực rỡ. Để đạt
đợc điều đó Đảng, nhà nớc đã đa ra nhiệm vụ và mục tiêu phải tiến hành
"Công nghiệp hoá và Hiện đại hoá đất nớc".
Để tiến hành công nghiệp hoá hiện đại hoá thành công, tăng trởng
kinh tế bền vững, khắc phục nguy cơ tụt hậu so với các nớc trong khu
vực cần phải có nguồn vốn lớn. Mà để có nguồn vốn lớn cần phát triển
thị trờng chứng khoán. Tuy nhiên, việc phát triển thị trờng chứng khoán ở
Việt Nam gặp không ít khó khăn về kinh tế nhng cũng chính nó lại có thể
trở thành vật cản cho nền kinh tế ấy.
Chính vì thế, mà hơn bao giờ hết chúng ta cần phải chuẩn bị một
cách kỹ càng cả về kiến thức cơ bản và các kinh nghiệm của các nớc
khác trên thế giới về cơ cấu quản lý và kiểm soát hoạt động của thị tr-
ờng chứng khoán. Có nh vậy thì thị trờng chứng khoán mới không trở
thành vật cản của nền kinh tế.
Phần1: chứng khoán và thị trờng chứng khoán
I. chứng khoán
1. Khái niệm :
Chứng khoán là chứng chỉ thể hiện quyền của chủ sở hữu chứng
khoán đối với ngời phát hành. Chứng khoán bao gồm : chứng khoán nợ
1
(trái phiếu), chứng khoán vốn (cổ phiếu) và các chứng chỉ có nguồn gốc
chứng khoán (chứng quyền, chứng khế, chứng chỉ thụ hởng ).
Các chứng khoán do chính phủ, chính quyền địa phơng và các công

ty phát hành với mức giá nhất định. Sau khi phát hành, các chứng khoán
có thể đợc mua đi bán lại nhiều lần trên thị trờng chứng khoán theo các
mức giá khác nhau tuỳ thuộc vào cung và cầu trên thị trờng.
2. Các loại chứng khoán :
2.1. Cổ phiếu :
Cổ phiếu là chứng khoán vốn, xác nhận quyền sở hữu một phần tài
sản công ty của cổ đông. Cổ phiếu gồm hai loại chính:
- Cổ phiếu thờng: là cổ phiếu xác định quyền sở hữu của cổ đông
trong công ty. Cổ phiếu thờng đợc đặc trng bởi quyền quản lí, kiểm soát
công ty. Cổ đông sở hữu cổ phiếu thờng đợc tham gia bầu hội đồng quả
trị, tham gia bỏ phiếu quyết định các vấn đề lớn của công ty. Cổ tức của
cổ phiếu thờng đợc trả khi hội đồng quản trị công bố. Khi công ty giải
thể hoặc phá sản, cổ đông sở hữu cổ phiếu thờng sẽ đợc chia số tiền còn
lại sau khi thanh toán các khoản nợ và thanh toán cho cổ phiếu u đãi.
- Cổ phiếu u đãi: là cổ phiếu có cổ tức xác định đợc thể hiện bằng
số tiền xác định đợc in trên cổ phiếu hoặc theo tỉ lệ phần trăm cố định so
với mệnh giá cổ phiếu. Cổ phiếu u đãi thờng đợc trả cổ tức trớc các cổ
phiếu thờng. Cổ đông sở hữu cổ phiếu u đãi không đợc tham gia bỏ phiếu
bầu ra hội đồng quản trị. Khi công ty giải thể hoặc phá sản, cổ phiếu u
đãi đợc u tiên thanh toán trớc các cổ phiếu thờng.
2.2. Trái phiếu :
Trái phiếu là chứng khoán nợ, ngời phát hành trái phiếu phải trả lãi
và hoàn trả gốc cho những ngời sở hữu trái phiếu vào lúc đáo hạn.
Trái phiếu có thể phân theo nhiều tiêu chí khác nhau:
- Căn cứ vào chủ thể phát hành, trái phiếu gồm hai loại chính là:
trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phơng (do chính phủ và
chính quyền địa phơng phát hành) và trái phiếu công ty (do công ty phát
hành).
2
- Căn cứ vào tính chất chuyển đổi, trái phiếu đợc chia thành loại có

khả năng chuyển đổi (chuyển đổi thành cổ phiếu) và loại không có khả
năng chuyển.
- Căn cứ vào cách thức trả lãi, trái phiếu đợc chia thành các loại
sau:
+ Trái phiếu có lãi suất cố định: là loại trái phiếu đợc thanh toán cố
định theo định kỳ.
+ Trái phiếu với lãi suất thả nổi: là loại trái phiếu mà khoản lãi thu
đợc thay đổi theo sự biến động của lãi suất thị trờng hoặc bị chi phối bởi
biểu giá, chẳng hạn nh giá bán lẻ.
+ Trái phiếu chiết khấu: là loại trái phiếu không trả thởng và đợc
bán theo nguyên tắc chiết khấu. Tiền thởng cho việc sở hữu trái phiếu
nằm dới dạng lợi nhuận do vốn đem lại hơn là tiền thu nhập ( nó là phần
chênh lệch giữa giá trị danh nghĩa- mệnh giá trái phiếu và giá mua).
- Trái phiếu có bảo đảm và trái phiếu không có bảo đảm.
2.3. Các chứng chỉ có nguồn gốc chứng khoán:
- Chứng quyền: là giấy xác nhận quyền đợc mua cổ phiếu mới phát
hành tại mức giải tờng bán ra của công ty. Các chứng quyền thờng đợc
phát hành cho cổ đông cũ, sau đó chúng có thể đợc đem ra giao dịch.
- Chứng khế: là các giấy tờ đợc phát hành kèm theo các trái phiếu,
trong đó xác nhận quyền đợc mua cổ phiếu theo những điều kiện nhất
định.
- Chứng chỉ thụ hởng: là giấy xác nhận quyền lợi của khách hàng là
những nhà đầu t cá nhân trong các quỹ đầu t nhất định. Chứng chỉ này có
thể đợc mua bán, giao dịch trên thị trờng chứng khoán nh các giấy tờ có
giá trị khác. Chứng chỉ này do công ty tín thác đầu t hay các quỹ tơng hỗ
phát hành (là tổ chức chuyên nghiệp thực hiện đầu t theo sự uỷ nhiệm
của khách hàng)
II. thị trờng chứng khoán
Thị trờng chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động mua bán chứng
khoán theo các nguyên tắc của thị trờng (theo quan hệ cung cầu):

3
1. Cơ cấu
Xét về sự lu thông của CK trên thị trờng,TTCK có hai loạI:thị trờng
sơ cấp và thị trờng thứ cấp.
Thị trờng sơ cấp: Là thị trờng phát hành. Đây là thị trờng mua bán
các chứng khoán phát hành lần đầu giữa nhà phát hành (ngời bán) và nhà
đầu t (ngời mua). Trên thị trờng sơ cấp, chính phủ và các công ty thực
hiện huy động vốn thông qua việc phát hành- bán chứng khoán của mình
cho nhà đầu t.
Vai trò của thị trờng sơ cấp là tạo ra hàng hoá cho thị trờng giao
dịch và làm tăng vốn đầu t cho nền kinh tế.
Nhà phát hành là ngời huy động vốn trên thị trờng sơ cấp, gồm
chính phủ, chính quyền địa phơng, các công ty và các tổ chức tài chính.
Nhà đầu t trên thị trờng sơ cấp bao gồm cá nhân, tổ chức đầu t. Tuy
nhiên, không phải nhà phát hành nào cũng nắm đợc các kiến thức và kinh
nghiệm phát hành. Vì vậy, trên thị trờng sơ cấp xuất hiện một tổ chức
trung gian giữa nhà phát hành và nhà đầu t, đó là nhà bảo lãnh phát hành
chứng khán. Nhà bảo lãnh phát hành chứng khoán giúp cho nhà phát
hành thực hiện việc phân phối chứng khoán mới phát hành và nhận từ
nhà phát hành một khoản hoa hồng bảo lãnh phát hành cho dịch vụ này.
Thị trờng thứ cấp: Là thị trờng giao dịch.Đây là thị trờng mua
bán các loạI chứng khoán đã đợc phát hành. Thị trờng thứ cấp thực hiện
vai trò điều hoà, lu thông các nguồn vốn, đảm bảo chuyển hoá các nguồn
vốn ngắn hạn thành dài hạn. Qua thị trờng thứ cấp, những ngời có vốn
nhàn rỗi tạm thời có thể đầu t vào chứng khoán, khi cần tiền họ có thể
bán lại chứng khoán cho nhà đầu t khác. Nghĩa là thị trờng thứ cấp là nơi
làm cho các chứng khoán trở nên lỏng hơn. Thị trờng thứ cấp là nơi xác
định giá của mỗi loại chứng khoán mà công ty phát hành chứng khoán
bán ở thị trờng thứ cấp. Nhà đầu t trên thị trờng sơ cấp chỉ mua cho công
ty phát hành với giá mà họ cho rằng thị trờng thứ cấp sẽ chấp nhận cho

chứng khoán này.
4
Thị trờng sơ cấp và thị trờng thứ cấp là hai bánh xe của một chiếc
xe. Thị trơng sơ cấp là bánh động lực còn thị trờng thứ cấp là bánh cân
bằng.Nh vậy thị trờng sơ cấp và thị trờng thứ cấp có mối quan hệ nội tại,
trong đó thịtrờng sơ cấp là tiền đề còn thị trờng thứ cấp là động lực.
Xét về phơng diện tổ chức và giao dịch ,TTCK có ba loại:
Thị trờng chứng khoán tập trung:là thị trờng ở đó việc giao dịch
mua bán chứng khoán đợc thực hiện thông qua Sở giao dịch chứng
khoán.
Thị trờng chứng khoán bán tập trung: là thị trờng CK bậc cao.
Thị trờng chứng khoán bán tập trung (OTC) không có trung tâm giao
dịch mà giao dịch mua bán chứng khoán thông qua mạng lới điện tín,
điện thoại. Một điều rất quan trọng là các nhà đầu t trên thị trờng OTC
không trực tiếp gặp nhau để thoả thuận mua bán chứng khoán nh trong
phòng giao dịch của SGDCK, thay vào đó họ thuê các công ty môi giới
giao dịch hộ thông qua hệ thống viễn thông.
Các công ty chứng khoán trên thị trờng OTC có mặt ở khắp nơi trên
đất nớc, mỗi công ty chuyên kinh doanh buôn bán một số loại chứng
khoán nhất định. Các công ty chứng khoán giao dịch mua bán chứng
khoán cho mình và cho khách hàng thông qua việc giao dịch với các nhà
tạo thị trờng về các loại chứng khoán đó. Các công ty cũng thực hiện các
nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán nh: giao dịch mua bán cho chính
mình, môi giới mua bán cho khách hàng, dịch vụ t vấn đầu t chứng
khoán, bảo lãnh phát hành. Các chứng khoán mua bán trên thị trờng OTC
5
Công ty
chứng
khoán
Công ty

chứng
khoán
Hệ
thống
đăng
ký,
thanh
toán, bù
trừ và l
u ký
chứng
khoán
Hệ
thống
đăng
ký,
thanh
toán, bù
trừ và l
u ký
chứng
khoán
Nhà
đầu t
Nhà
đầu t
Nhà đầu t
có tổ chức
Nhà đầu t
có tổ chức

Nhà đầu t
các nhân
Nhà đầu t
các nhân
Thị tr ờng
thứ cấp
Thị tr ờng
thứ cấp
SGDCK
SGDCK
OTC
OTC
Thị tr ờng
thứ ba
Thị tr ờng
thứ ba
cũng phải đợc niêm yết công khai cho công chúng biết để có quyết định
đầu t. Các chứng khoán đợc niêm yết trên thị trờng OTC tơng đối dễ
dàng, các điều kiện niêm yết không quá nghiêm ngặt. Nh vậy, hầu nh tất
cả các chứng khoán không đợc niêm yết trên SGDCK đều đợc giao dịch
ở đây. Các chứng khán buôn bán trên thị trờng OTC thờng có mức độ tín
nhiệm thấp hơn các chứng khoán đợc niêm yết trên SGDCK. Song, do thị
trờng nằm rải rác ở khắp các nơi nên độ lớn của thị trờng khó có thể xác
định chính xác đợc, thông thờng khối lợng buôn bán chứng khoán trên
thị trờng này là lớn hơn SGDCK. Từ điều kiện niêm yết thông thoáng
hơn mà chứng khoán của các công ty đợc buôn bán trên thị trờng này
nhiều hơn, thậm chí một số chứng khoán đợc niêm yết trên SGDCK cũng
đợc mua bán ở thị trờng này.
Hoạt động giao dịch buôn bán chứng khán trên thị trờng OTC cũng
diễn ra khá đơn giản. Khi một khách hàng muốn mua một số lợng chứng

khoán nhất định, anh ta sẽ đa lệnh ra cho công ty chứng khoán đang quản
lý tài sản của mình yêu cầu thực hiện giao dịch hộ mình. Thông qua hệ
thống viễn thông, công ty môi giới- giao dịch sẽ liên hệ tới tất cả các nhà
tạo thị trờng của loại chứng khoán này để biết đợc giá chà bán thấp nhất
của loại chứng khán đó. Sau đó công ty này sẽ thông báo lại cho khách
hàng của mình và nếu khách hàng chấp thuận, thì công ty sẽ thực hiện
lệnh này và giao dịch của khách hàng sẽ đợc thực hiện.
Thị tròng chứng khoán phi tập trung: còn gọi là thị trờng thứ ba.
Hoạt động mua bán chứng khoán đợc thực hiện tự do.
2. Chức năng của TTCK
2.1.Chức năng thứ nhất :Huy động vốn cho nền kinh tế
Thị trờng chứng khoán đợc xem nh chiếc cầu vô hình nối liền ngời
thừa vốn với ngời thiếu vốn để họ giúp đỡ nhau thông qua việc mua bán
cổ phiếu và qua đó để huy động vón cho nền kinh tế, góp phần phát triển
sản xuất kinh doanh tạo công ăn việc làm cho ngời lao động, giảm thất
nghiệp, ổn định đời sống dân c và thúc đẩy nền kinh tế phát triển.Thông
qua thị trờng CK,chính phủ và chính quyền địa phơng cũng huy động các
nguồn vốn cho đầu t phát triển cơ sở hạ tầng.Thị trờng chứng khoán đóng
vai trò tự động điều hoà vốn giữa nơi thừa sang nơi thiếu vốn. Vì vậy, nó
6
góp phần giao lu và phát triển kinh tế. Mức độ điều hoà này phụ thuộc
vào quy mô hoạt động của từng thị trờng chứng khoán. Chẳng hạn,
những TTCK lớn nh Luân Đôn, Niu óc , Paris, Tokyo, thì phạm vi ảnh
hởng của nó vợt ra ngoài khuôn khổ quốc gia vì đây là những TTCK từ
lâu đợc xếp vào loại hoạt động có tầm cơ quốc tế. Cho nên biến động của
thị trờng tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế của bản thân nớc sở tại, mà
còn ảnh hởng đến thị trờng chứng khoán nớc khác.
2.2. Chức năng thứ hai: thông tin
Thị trờng chứng khoán bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời ( cho
các nhà đầu t và các nhà kinh doanh chứng khoán ) về tình hình cung -

cầu, thị giá của từng loại chứng khoán trên thị trờng mình và trên thị tr-
ờng chứng khoán hữu quan.
2.3. Chức năng thứ ba: cung cấp khả năng thanh khoản
Nhờ có thị trờng chứng khoán mà các nhà đầu t có thể chuyển đổi
thành tiền khi họ muốn.Chức năng cung cấp khả năng thanh khoản bảo
đảm cho thị trờng chứng khoán hoạt động hiệu quảvà năng động.
2.4 Chức năng thứ t:đánh giá giá trị doanh nghiệp
Thị trờng chứng khoán là nơI đánh giá chính xác doanh nghiệp
thông qua chỉ số chứng khoán trên thị trờng .Việc này kích các doanh
nhgiệp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn,kích thích áp dụng công ngệ mới.
2.5 chức năng thứ năm: tạo môI trờng để chính phủ thực hiện
chính vĩ mô
Chính phủ có thẻ mua bán tráI phiếu chính phủ đẻ toạ ra nguồn thu
bù đắp thâm hụt ngân sách và quản lý lạm phát.ngoàI ra chính có thể sử
dụng các chính sách tác động vào thị trờng chứng khoán nhằm định hớng
đầu t.
3. Những mặt tích cực và tiêu cực
3.1. Những mặt tích cực:
3.1.1. Khuyến khích dân chúng tiết kiệm và sử dụng mọi nguồn vốn
nhàn rỗi vào công cuộc đầu t:
7
Muốn phát triển thì phải đầu t. Đầu t, bất cứ một doanh nghiệp nào,
dù là khu vực Nhà nớc hay khu vực t nhân cùng đều có hai giải pháp cơ
bản:
Bản thân doanh nghiệp tự tích lũy để đầu t qua phân bổ lợi nhuận.
Biện pháp này chỉ có thể thực hiện đợc ở những doanh nghiệp hiện hữu,
kinh doanh có hiệu quả, có lãi.
Biện pháp thứ hai là huy động vốn từ bên ngoài, chủ yếu bằng hai
nguồn vốn: vay tín dụng trung và dài hạn của các tổ chức tài chính, tín
dụng và phát hành cổ phiếu,trái phiếu. Biện pháp này chỉ có thể thực hiện

đợc khi dân chúng có nguồn tiết kiệm dồi dào, và ý thức cũng nh phong
trào tiết kiệm trong dân chúng tốt.
Có thị trờng chứng khoán số vốn nhàn rỗi trong xã hội sẽ đợc thu
hút vào công cuộc đầu t. Vốn đầu t sẽ sinh lời, càng kích thích ý thức tiết
kiệm trong dân chúng.
3.1.2. Giúp Nhà nớc thực hiện chơng trình phát triển kinh tế xã hội
Nhà nớc nào cũng có nhiệm vụ ổn định và phát triển kinh tế. Nền
kinh tế tăng trởng hay suy thoái trớc hết phụ thuộc vào chính sách và các
biện pháp can thiệp của Nhà nớc. Bất cứ Nhà nớc nào cũng phải có ngân
sánh. Ngân sánh Nhà nớc càng lớn thì chơng trình phát triển kinh tế xã
hội càng dễ dàng thành công.
Để có vốn cho chi tiêu, Nhà nớc phải thực hiện chính sách thuế.
Thuế là biện pháp quan trọng nhất để tạo ngân sách Nhà nớc. Nhng,
thông thờng thuế không đủ cho chi tiêu, do đó phải có một nguồn thu
khác, đó là trái phiếu kho bạc, trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính
quyền địa phơng. Một hình thức Nhà nớc vay tiền của dân.
3.1.3. Thị trờng chứng khoán là công cụ giảm áp lực lạm phát
3.1.4. Thu hút và kiểm soát vốn đầu t nớc ngoài
Vốn đầu t từ nớc ngoài có vai trò đặc biệt quan trọng đối với những
nớc đang phát triển. Chúng ta ai cũng có thể nhận ra rằng vốn đầu t trong
nớc (dù có huy động tối đa nguồn tiết kiệm của dân chúng) cũng chỉ có
giới hạn. Do vậy phải có vốn đầu t từ nớc ngoài. Trong việc thu hút vốn
8
đầu t nớc ngoài có nhiều chính sách và biện pháp có thể thực hiện ở nớc
ta.
3.1.5. Thị trờng chứng khoán lu động hóa mọi nguồn vốn trong nớc
Các cổ phiếu, trái phiếu tợng trng cho một số vốn dầu t đợc mua đi
bán lại trên TTCK nh một thứ hàng hóa. Ngời có vốn (có cổ phiếu, trái
phiếu ) không sợ vốn của mình bị bất động tức là không sợ bị chôn tại
nơi mà mình không thể lấy ra đợc khi không vừa ý. Vì khi cần, họ sẽ bán

lại các cổ phiếu, trái phiếu trên TTCK để mua lại cổ phiếu, trái phiếu
khác. Nhờ vậy, sinh hoạt kinh tế thêm sôi động.
3.1.6. Thị trờng chứng khoán là điều kiện tiên đề cho quá trình cổ
phần hóa.
Cổ phần hóa là quá trình chuyển từ doanh nghiệp Nhà nớc sang
công ty cổ phần. Nó đòi hỏi phải có TTCK. Bởi vì TTCK và công ty cổ
phần nh hình với bóng. Chỉ có thông qua TTCK thì Nhà nớc mới có thể
thực hiện cổ phần hóa đối với bất cứ loại doanh nghiệp nào, dù doanh
nghiệp đang kinh doanh có lãi hay thua lỗ. Vì TTCK là nơi tập trung đợc
toàn bộ quan hệ cung cầu về vốn, là nơi tập trung các nhà đầu t. Do vậy,
có thể nói TTCK là tiền đề vật chất cho quá trình cổ phần hóa.
3.1.7. Thúc đẩy các doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng hơn
Nhờ TTCK, các doanh nghiệp mới có thể đem bán, phát hành các cổ
phiếu, trái phiếu của họ. Với sự tự do lựa chọn của ngời mua cổ phiếu, để
bán đợc cổ phiếu, không có cách nào khác hơn là nhà quản lí các doanh
nghiệp phải tính toán, làm ăn đàng hoàng hơn và có hiệu quả hơn.
3.2. Những mặt tiêu cực:
3.2.1.Yếu tố đầu cơ: Đầu cơ là một yếu tố có tính toán của những
ngời chấp nhận rủi ro. Yếu tố này dễ gây ảnh hởng dây chuyền làm cho
cổ phiếu có thể tăng giá giả tạo.
3.2.2. Mua bán nội gián: Một cá nhân nào đó lợi dụng việc nắm đợc
những thông tin nội bộ của một đơn vị kinh tế để mua hoặc bán cổ phiếu
của đơn vị đó một cách không bình thờng nhằm thu lợi cho mình ảnh h-
ởng đến giá của cổ phiếu đó trên thị trờng.
9
3.2.3. Mua bán cổ phiếu ngoài thị trờng chứng khoán: Luật về
TTCK cũng hạn chế những nhà môi giới mua bán cổ phiếu ngoài TTCK.
Vì nếu để việc mua bán này đợc tự do thực hiện sẽ gây hậu quả khôn l-
ờng.
3.2.4. Tin đồn thất thiệt: Việc phao tin đồn không chính xác hay

thông tin lệch lạc về hoạt động của một đơn vị kinh tế sẽ gây hậu quả
xấu cho đơn vị. Đây là điều cấm trong hoạt động của TTCK.
3.2.5. Mua bán liên tục nhằm đầu cơ: Liên tục mua một loại cổ
phiếu nào đó ở giá cao và bán ra ở giá thấp với mục tiêu làm ảnh hởng
đến giá cổ phiếu để đầu cơ.
4. Các đối tợng tham gia thị trờng chứng khoán
Các đối tợng tham gia thị trờng CK chia thành các nhóm:nhà phát
hành,nhà đầu và các tổ chức có liên quan.
4.1. Nhà phát hành và các tổ chức huy động vốn
Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn thông qua thị
trờng chứng khoán. Nhà phát hành có thể là chính phủ, chính quyền địa
phơng, công ty, hay các tổ chức tài chính.
4.2. Nhà đầu t
Nhà đầu t có thể chia làn hai loại: nhà đầu t cá nhân và nhà đầu t có
tổ chức.
4.2.1. Các nhà đầu t các nhân
Nhà đầu t các nhân là những ngời tham gia mua bán trên thị trờng
chứng khoán với mục đích tìm kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên, lợi nhuận luôn
gắn liền với rủi ro. Rủi ro càng cao thì lợi nhuận càng lớn. Do vậy, các
nhà đầu t phải lựa chọn các hình thức đầu t phù hợp với mình.
4.2.2. Các nhà đầu t có tổ chức
Các tổ chức này thờng xuyên mua bán chứng khoán với số lợng lớn
và có các bộ phận chức năng bao gồm nhiều chuyên gia có kinh nghiệm
để nghiên cứu thị trờng và đa ra các quyết định đầu t. Đầu t thông qua
các tổ chức này có u điểm là đa dạng hoá danh mục đầu t và các quyết
định đầu t đợc thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm.
10
Một bộ phận quan trọng của các tổ chức đầu t là các công ty tài
chính. Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán, các ngân hàng thơng mại
cũng có thể trở thành những nhà đầu t chuyên nghiệp khi họ mua chứng

khoán cho mình.
4.3. Các tổ chức kinh doanh chứng khoán
4.3.1. Công ty chứng khoán
Các công ty này hoạt động với nghiệp vụ chính là bảo lãnh phát
hành, tự doanh, môi giới, quản lý danh mục đầu t và t vấn đầu t chứng
khoán.
4.3.2. Các ngân hàng thơng mại
Các ngân hàng thơng mại có thể sử dụng vốn để đầu t chứng khoán
nhng chỉ đợc trong giới hạn rất định để bảo vệ ngân hàng trớc những biến
động của giá chứng khoán.
4.4. Các tổ chức có liên quan đến thị trờng chứng khoán
4.4.1. Cơ quan quản lý nhà nớc
Cơ quan này đợc thành lập để thực hiện chức năng quản lý nhà nớc
đối với thị trờng chứng khoán. cơ quan này có những tên gọi khác nhau
tuỳ từng nớc. Tại Anh có Uỷ ban đầu t chứng khoán (SIB- Securities
Investment Board), tại Mỹ có Uỷ ban chứng khoán và Giao dịch chứng
khoán (SEC - Securities And Exchange Comission) hay ở Nhật Bản có
Uỷ ban giám sát chứng khoán và Giao dịch chứng khoán (ESC -
Exchange Surveillance Comission) đợc thành lập vào năm 1992 và đến
năm 1998 đổi tên thành FSA - Financial Supervision Agency. Và ở Việt
Nam có Uỷ ban chứng khoán nhà nớc đợc thành lập theo Nghị địng số
75/CP ngày 28/11/1996.
4.4.2. Sở giao dịch chứng khoán
Hiện nay trên thế giới có ba hình thức tổ chức SGDCK:
Thứ nhất: SGDCK đợc tổ chức dới hình thức câu lạc bộ mini hay
đợc tổ chức theo chế độ hội viên. Đây là hình thức tổ chức SGDCK có
tính chất tự phát. Trong hình thức này, các hội viên của sgdck tự tổ chức
và tự quản lý SGDCK theo pháp luật không có sự can thiệp của nhà nớc.
11
Các thành viên của SGDCK bầu ra hội đồng quản trị để quản lý và hội

đồng quản trị bầu ra ban điều hành.
Thứ hai: SGDCK đợc tổ chức dới hình thức công ty cổ phần có cổ
đông là công ty chứng khoán thành viên. SGDCK tổ chức dới hình thức
này hoạt động theo luật công ty cổ phần và chịu sự giám sát của một cơ
quan chuyên môn về chứng khoán và thị trờng chứng chứng khoán do
chính phủ lập ra.
Thứ ba: SGDCK đợc tổ chức dới dạng một công ty cổ phần nhng có
sự tham gia quản lý và điều hành của Nhà nớc. Cơ cấu tổ chức, điều hành
và quản lý cũng giống nh hình thức công ty cổ phần nhng trong thành
phần hội đồng quản trị có một số thành viên do Uỷ ban chứng khoán
quốc gia đa vào, giám đốc điều hành SGDCK do ủy ban chứng khoán bổ
nhiệm.
Thành viên của SGDCK có thể là cá nhân hoặc các công ty chứng
khoán (còn gọi là công ty môi giới chứng khoán). Để trở thành thành
viên của một SGDCK, công ty phải đợc cơ quan có thẩm quyền của nhà
nớc cấp giấy phép hoạt động, phải có số vốn tối thiểu theo quy định và có
những chuyên gia kinh tế, pháp lý đã đợc đào tạo về phân tích và kinh
doanh chứng khoán, ngoài ra công ty còn phải thoả mãn yêu cầu của
từng sở giao dịch riêng biệt. Một công ty chứng khoán có thể là thành
viên của hai hay nhiều SGDCK,nhng khi đã là thành viên của SGDCK
(thị trờng chứng khoán tập trung) thì không đợc là thành viên của thị tr-
ờng phi tập trung (thị trờng OTC) và ngợc lại.
Để cho các giao dịch diễn ra công bằng, đảm bảo lợi ích của các
nhà đầu t, SGDCK có bộ phận chuyên theo dõi, giám sát các hoạt động
giao dịch buôn bán chứng khoán để ngăn chặn kịp thời các vi phạm trong
giao dịch nh là gây nhiễu giá, giao dịch tay trong, giao dịch có giàn xếp
trớc. Bộ phận giám sát tiến hành theo dõi dới hai hình thức là theo dõi th-
ờng xuyên hoặc theo dõi định kì. Khi phát hiện có vi phạm thì xử lý
nghiêm minh, nếu đặc biệt nghiêm trọng thì trình lên Uỷ ban chứng
khoán để điều tra xử lý.

4.4.3. Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán
12
Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán hoạt động với mục đích
bảo vệ lợi ích cho các công ty thành viên nói riêng và cho toàn ngành
chứng khoán nói chung. Hiệp hội này có một số các chức năng chính
sau:
- Khuyến khích hoạt động đầu t và kinh doanh chứng khoán.
- Ban hành và thực hiện các quy tắc tự điều hành trên cơ sở các quy
định pháp luật về chứng khoán.
- Điều tra và giải quyết tranh chấp giữa các thành viên.
- Tiêu chuẩn hoá các nguyên tắc và thông lệ trong ngành chứng
khoán.
4.4.4. Tổ chức ký gửi và thanh toán chứng khoán
Tổ chức ký gửi và thanh toán chứng khoán là các tổ chức nhận lu
giữ các chứng khoán và tiến hành nghiệp vụ thanh toán bù trừ.
4.4.5. Các tổ chức đánh giá hệ số tín nhiệm
Các tổ chức đánh giá hệ số tín nhiệm là các công ty chuyên đa ra
các đánh giá về tình hình và triển vọng của các công ty khác dới dạng
các hệ số tín nhiệm.
13
Phần hai - Thị trờng chứng khoán việt nam
I. Sự cần thiết của việc phát triển thị trờng chứng
khoán tại Việt Nam
Để tiến hành CNH, thay đổi cơ cấu kinh tế, nhằm đạt đợc mục tiêu
tăng trởng nhanh, lâu bền, Việt Nam cần đến một khối lợng vốn khổng lồ
mà hiện trạng thị trờng tài chính không thể đáp ứng đầy đủ. Với cơ cấu
hiện nay, thị trờng tài chính chủ yếu chỉ đáp ứng đợc một phần nhu cầu
của nền kinh tế về vốn ngắn hạn. Trong khi đó, quá trình CNH, HĐH lại
đòi hỏi ngay một khối lợng khổng lồ vốn dài hạn: trong năm năm 1991-
1995, để có tốc độ tăng trởng GDP bình quân 2,8% năm cần 18,6 tỉ USD;

thời kì 1996-2000, để đạt đợc tốc độ tăng trởng 9 - 9,5% năm thì dự tính
vốn đầu t đã tăng hơn 2,2 lần, khoảng 40 - 45 tỉ USD; với quy mô nh vậy
ớc tính đến năm 2020 vốn đầu t là 500 - 600 tỉ USD.
Trớc những đòi hỏi bức xúc về vốn trung và dài hạn cho tăng trởng
kinh tế nhanh và bền vững, khắc phục nguy cơ tụt hậu so với các nớc
trong khu vực và trên thế giới, Việt Nam cần phải có những chính sách
huy động tối đa mọi nguồn lực trong nớc cũng nh các nguồn vốn nớc
ngoài bằng những hình thức khác nhau. Một trong những giải pháp đó là
phát triển thị trờng chứng khoán tại Việt Nam.
Việc xây dựng và phát triển thị trờng chứng khoán tại Việt Nam
hiện nay còn cần thiết bởi những lý do sau:
- Dới góc độ kinh tế, với t cách là một bộ phận của thị trờng tài
chính có chức năng phân bổ nguồn vốn trung và dài hạn, thị trờng chứng
khoán là trung tâm thu nhận, phân phối và giao lu các nguồn vốn cho đầu
t và xã hội. Nó gắn bó hữu cơ trong sự phát triển đồng bộ hệ thống tài
chính tiền tệ cấu thành nền tài chính quốc gia.
- Thị trờng chứng khoán giúp cho đồng vốn đi vào những ngành,
những doanh nghiệp biết tạo ra hiệu quả thông qua sự định hớng của thị
trờng vốn.
14
- Một thị trờng chứng khoán hoạt động tốt sẽ cung cấp những dự
báo chính xác về chu kỳ kinh doanh trong tơng lai, giúp nhà nớc hoạch
định các chính sách thích hợp.
- Thị trờng chứng khoán mang lại nhiều lợi ích cho công chúng,
giúp cho công chúng có thể đầu t vào các chứng khoán khác nhau một
cách dễ dàng.
II Những thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển
thị trờng chứng khoán ở Việt Nam
1. Thuận lợi
Thuận lợi cơ bản đầu tiên là chúng ta có một hệ thống chính trị ổn

định. Bên cạnh đó, nền kinh tế nớc ta đnag phát triển với một tốc độ khá
cao, lạm phát đợc khống chế. Đây là môi trờng kinh tế vĩ mô hết sức
thuận lợi cho việc phát triển thị trờng chứng khoán.
Uỷ ban chứng khoán nhà nớc đã đợc thành lập. Đây là hạt nhân cơ
bản, quan trọng để xây dựng và phát triển thị trờng chứng khoán.
Chính sách đa dạng hoá các hình thức sở hữu, các thành phần kinh
tế của Đảng và nhà nớc đang giải phóng mọi năng lực sản xuất, kinh
doanh, huy động mọi nguồn vốn cho phát triển sản xuất, tạo điều kiện
cho sự phát triển của thị trờng chứng khoán.
Quá trình cải cách đã cho ra đời và phát triển hàng loạt các ngân
hàng thơng mại, tổ chức tài chính, tín dụng, các tổ chức bảo hiểm. Đây là
các tác nhân quan trọng cho sự phát triển thị trờng vốn và là tiền đề cho
sự phát triển thị trờng chứng khoán tại Việt Nam. Nhu cầu về vốn của n-
ớc ta trong thời kỳ tới rất cao nh đã nói ở phần trên. Để đạt đợc mục tiêu
tăng gấp đôi GDP bình quân đầu ngời thì nhu cầu vốn của nền kinh tế n-
ớc ta trong thời kỳ 2000-2010 là 543,5 tỷ USD.
Nớc ta là một nớc đang phát triển, tài nguyên cha đợc thăm dò và
khai thác đầy đủ. Đây là yếu tố quan trọng thu hút vốn đầu t nớc ngoài
mà lâu nay Việt Nam mới chú trọng khai thác theo hớng đầu t trực tiếp
(FDI) mà cha chú trọng theo hớng đầu t gián tiếp qua thị trờng chứng
khoán.
15
Trong vòng 12 năm qua, giá vàng liên tục sụt giảm và yếu tố tâm lý
giữ vàng của nhân dân không còn nh trớc. Do vậy, ngời ta thờng dùng
tiền để gửi tiền tiết kiệm, mua tín phiếu, trái phiếu
2. Khó khăn
Tuy nhiên, những thuận lợi đã có, những khó khăn vẫn còn nhiều, và
đây cũng chính là những nguyên nhân làm chậm lại quá trình hình thành
TTCK ở Việt Nam. Khó khăn thứ nhất là thu nhập ngời dân còn thấp, tỷ
lệ giữa tiết kiệm và tiêu dùng còn quá chênh lệch. T tởng làm đồng nào

xào đồng ấy đang còn rất phổ biến trong dân và ngay trong cả một số
doanh nghiệp trong khi tình hình lạm phát còn cha ổn định và chứa đựng
nhiều tiềm ẩn. Hệ thống pháp lý về TTCK cho đến nay vẫn cha đợc hoàn
chỉnh. Một số văn bản pháp quy, các luật có liên quan, chi phối hoạt
động hoặc có ảnh hởng đến thị trờng chứng khoán đã ban hành nhng
trong phần nội dung còn nhiều bất cập, mâu thuẫn với hệ thống pháp lý
về thị trờng chứng khoán. Luật về thị trờng chứng khoán vẫn còn dự
thảo. Tình hình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nớc còn chậm, số lợng
đã cổ phần không đáng kể so với yêu cầu đặt ra. Các công ty cổ phần đã
đợc thành lập còn quá ít và phần lớn có vốn rất nhỏ, cha đủ mạnh để tạo
ra các hàng hoá cần thiết, tranh thủ sự giúp đỡ của các nớc, các tổ chức
và các công ty chứng khoán và có uy tín hàng đầu thế giới, chúng ta đã
ban hành đợc 2 văn bản pháp quy quan trọng là Nghị định 48/1998/NĐ-
CP ngày 11/7/1998 và Quyết định 127/1998/QĐ-TTg ngày 11/7/1998
làm cơ sở pháp lý cho hoạt động của TTCK, cũng nh đào tạo đợc nhiều
cán bộ dới nhiều hình thức khác nhau nhằm phục vụ cho sự ra đời và
hoạt động của thị trờng chứng khoán Việt nam, tuy nhiên lợng cán bộ đã
đợc đào tạo vừa qua vẫn cha đủ về số lợng và do cha có TTCK nên chất l-
ợng cha đợc kiểm chứng.
Từ thực trạng và những thuận lợi trên đòi hỏi chúng ta cần phải
chuẩn bị mọi mặt chu đáo hơn nữa, tạo ra những điều kiện tiền đề thật
hoàn chỉnh để sớm cho ra đời hoạt động của TTCK Việt nam. Đây là đòi
hỏi vô cùng bức xúc, khách quan cho công tác huy động nguồn lực về
vốn cho nền kinh tế đất nớc, phục vụ cho chủ trơng CNH-HĐH mà
Đảng, nhà nớc đã đề ra.
16
III. Các giải pháp đẩy mạnh phát triển thị trờng chứng
khoán tại Việt Nam
A. Cổ phần hoá doanh nghiệp
1. Một số kiến nghị nhằm giải quyết những tồn tại về mặt nhận

thức t tởng
Những tồn tại về mặt nhận thức t tởng là một trong những trở lực
lớn nhất, đầu tiên trong việc tiến hành CPH ở bất cứ một DNNN nào. Do
đó, giải đáp những thắc mắc cho CBCNV trong DN cũng nh những ngời
có liên quan phải đợc coi là nhiệm vụ quan trọng đầu tiên cần làm, và
nên làm trớc khi công việc CPH đợc tiến hành.
Bởi vì chủ trơng CPH ở nớc ta hiên nay là u tiên cho CBCNV trong
DN cho nên đối tợng đầu tiên cần đợc phổ biến chính là họ. Việc phổ
biến chủ trơng theo chúng tôi cần phải đạt đợc những yêu cầu tối thiểu
sau:
- CBCNV trong DN phải ý thức một rõ ràng CPH là một yêu cầu tất
yếu khách quan, không sớm thì muộn cũng phải thực hiện. Trong giai
đoạn này, tiến hành càng sớm thì DN càng đợc lợi do Nhà nớc vẫn còn
dành rất nhiều u đãi cho các DNNN tiến hành CPH. Kinh nghiệm của
các DN đi trớc đã đợc đúc kết tơng đối đầy đủ. Hơn nữa CPH sớm sẽ
giúp cho DN có điều kiện hơn trong việc ổn định tổ chức SXKD, chuẩn
bị tốt hơn cho việc cạnh tranh khốc liệt trong tơng lai khi chúng ta tham
gia AFTA. Trông chờ, ỷ lại lúc này chính là con đờng ngắn nhất dẫn đến
chỗ phá sản.
- Họ cũng cần hiểu rằng, CPH trớc hết là vì lợi ích của các DN, của
CBCNV của DN. Sau khi trở thành CTCP, họ sẽ đợc hoàn toàn độc lập tự
chủ trong SXKD, song tất nhiên họ cũng phải biết tự mình chống đỡ với
những cạnh tranh gay gắt trong cơ chế thị trờng. Đây là điều không thể
tránh khỏi. Nhng đây cũng là cơ hội để cho những ngời có thực lực, thực
tài, những DN thực mạnh vơn lên tự khẳng định mình. Còn đối với những
DN yếu, những ngời thiếu năng lực, trình độ thì cũng phải nhận ra một
điều là đã đến lúc họ phải thay đổi, phải tự vơn lên hoàn thiện mình nếu
không họ sẽ bị đào thải theo qui luật cạnh tranh trong nền kinh tế thị tr-
ờng.
17

- Phải làm rõ cho ngời lao động hiểu những lợi ích mà họ đợc hởng
khi DN của họ tiến hành CPH. Song cũng đồng thời phải làm cho họ hiểu
rõ cả những trách nhiệm mà họ sẽ phải gánh vác, những rủi ro có thể xảy
ra để họ có cái nhìn đầy đủ toàn diện, làm cơ sở cho nỗ lực quyết tâm
của họ.
- Ngoài ra một vấn đề nữa cần lu tâm giải thích là vấn đề phân định
rạch ròi giữa quyền của một cổ đông với quyền của một ngời lao động
trong DN, tránh để rơi vào tình trạng CBCNV mua cổ đông để giữ vị trí,
giữ công việc. Và cũng tránh để xảy ra những rắc rối khi DNCP cần phải
sắp xếp lại nhân sự sau này.
Để hỗ trợ việc tuyên truyền các mục tiêu trên thì đài, báo, vô tuyến
truyền hình là những phơng tiện hết sức đắc lực. Tuy nhiên để công tác
tuyên truyền thực sự đi sâu, đi sát với CBCNV thì cần phải có nhiều biện
pháp khác, sát sờn hơn. ở đây chúng tôi xin đa ra một số kinh nghiệm
mà nhiều DN đã áp dụng tốt. Đó là việc cung cấp cho CBCNV trong DN
những văn bản, có nội dung liên quan trực tiếp đến chủ trơng CPH. Sau
đó tổ chức các buổi nói chuyện có mời các chuyên gia giỏi về nhằm giải
đáp những thắc mắc của họ đồng thời cũng tạo điều kiện cho họ đợc
đóng góp ý kiến tham gia việc xây dựng đề án CPH Ngoài ra, để công
tác phổ biến, tuyên truyền đợc đều đặn và kịp thời, theo chúng tôi, các
cơ quan có chức năng nên tổ chức các lớp tập huấn cho những cán bộ chủ
chốt trong DN nh Giám đốc, lãnh đạo Đảng, lãnh đạo công đoàn trong
DN. Ngoài việc phát huy vai trò lãnh đạo t tởng của tổ chức Đảng trong
DN cần có một cơ quan thờng trực bao gồm những ngời có uy tín, nắm
vững chủ trơng của Đảng và Nhà nớc để giải đáp những thắc mắc cho
CBCNV đồng thời tiếp thu những ý kiến của họ phản ánh lên cơ quan
cấp trên. Cơ quan này nên là một bộ phận của tổ chức công đoàn tại
DN.
Đối với các cổ đông tiềm năng bên ngoài DN thì không có biện
pháp tuyên truyền nào hiệu quả bằng các phơng tiện thông tin đại chúng

đặc biệt là những tờ báo có uy tín cũng nh đài phát thanh và truyền hình
TW. Chơng trình thời sự cũng nh các bộ phim, những câu chuyện truyền
thanh là những chơng trình mà theo chúng tôi thu hút đợc rất nhiều khán
thính giả. Việc đa tin về các CTCP làm ăn có hiệu quả, những buổi
18
phỏng vấn trực tiếp trên đài truyền thanh, truyền hình về chủ trơng CPH;
những bộ phim hay, thiết thực về CPH chắc chắn sẽ đóng góp rất nhiều
cho việc tuyên truyền cho đông đảo công chúng các chủ trơng đúng đắn
của nhà nớc nói chung, chủ trơng CPH nói riêng.
Đối với những hành động chây ỳ, có ý cản trở việc thực hiện chủ tr-
ơng này thiết nghĩ, cần có những chế tài xử lý nghiêm minh, có nh vậy
vai trò chỉ đạo của các cơ quan, tổ chức mới đợc đảm bảo, trên cơ sở đó
tiến hành đẩy nhanh các công đoạn của qui trình CPH
2. Giải pháp cho các DN còn gặp khó khăn về tài chính và quản lý
Theo tin từ ban CPH DNNN thì nhà nớc đã có chủ trơng phân loại
DNNN thành 4 nhóm.
- Nhóm DN làm ăn có hiệu quả.
- Nhóm DN có khó khăn về tài chính.
- Nhóm DN có khó khăn về quản lý, giá thành sản xuất lên cao.
- Nhóm DN thua lỗ kéo dài (từ 3 năm trở nên).
Ba nhóm đầu thuộc diện CPH, còn nhóm thua lỗ kéo dài, Nhà nớc
sẽ áp dụng các biện pháp sáp nhập với các đơn vị khác rồi CPH, đấu thầu
cho thuê, bán cho cán bộ công nhân viên chức trong và ngoaì DN, thực
hiện biện pháp khoán hoặc cho phá sản.
Những biện pháp nói trên có áp dụng cho nhóm 4 theo chúng tôi là
hợp lý. Tuy nhiên, nhiều biện pháp trong số đó nh khoán kd, cho thuê
vẫn còn nhiều mới mẻ. Do đó cơ sở pháp lý cho chúng vẫn cha hoàn
thiện. Song nếu các biện pháp khoán kd cho thuê mà thành công thì đây
sẽ đợc coi là những giải pháp quá độ có nhiều tác dụng thiết thực nhằm
nâng cao hiệu quả SXKD của các DNNN để tiến tới CPH.

Còn đối với các DNNN gặp khó khăn về tài chính thì việc thành lập
quỹ hỗ trợ CPH sẽ là một giải pháp quan trọng. Nhiệm vụ và vai trò của
quỹ CPH không chỉ giới hạn ở việc hỗ trợ cho các DN gặp khó khăn về
tài chính. Tuy nhiên hỗ trợ tài chính cho các DN vẫn là một trong những
chức năng chính của quỹ này.
Nguồn vốn của quỹ có thể hình thành từ 3 nguồn chính.
19
- Tiền thu từ việc bán cổ phiếu thuộc vốn nhà nớc tại DN.
- Vốn trợ cấp từ NSNN.
- Vốn tài trợ lần đầu của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nớc
(chủ yếu là vốn vay u đãi).
Ngoài ra còn có thể là những khoản thu từ việc thanh lí tài sản trong
DNNN khi tiến hành CPH.
Hoạt động hỗ trợ của quỹ có thể đợc thực hiện dới một số hình thức sau:
- Kế thừa hoặc mua lại nợ của DN.
- Cho DN vay với cơ chế và lãi suất u đãi. Nh vậy, quỹ CPH cũng
góp phần giải quyết vấn đề nợ đọng trong nhiều DNNN hiện nay.
Sự hỗ trợ của quỹ CPH sẽ có tác dụng giải quyết nhiều khó khăn
cho DN, từ đó giúp DN nâng cao hiệu quả SXKD, tiến tới làm ăn có lãi.
Có thể nói làm ăn có lãi là điều kiện rất quan trọng, nhiều khi là nhân
tố có tính quyết định cho sự thành công của việc CPH nhiều DN.
Với ý nghĩa đó, việc nâng cao hiệu quả SXKD cũng chính là mục
tiêu cơ bản của những giải pháp đối với các DN gặp khó khăn về quản lý,
giá thành sản xuất lên cao.
Giá thành sản xuất lên cao có thể có nhiều nguyên nhân song suy
cho cùng nguyên nhân quan trọng nhất vẫn nằm trong khâu quản lý. Ng-
ời quản lý tốt có đủ năng lực, trình độ, phẩm chất sẽ biết phải làm gì khi
thua lỗ xảy ra. Khi thua lỗ do nguyên nhân khách quan đa lại, không thể
khắc phục đợc thì ngời đó cần tìm cách chuyển hớng SXKD hoặc tuyên
bố phá sản. Những DN không có khả năng khắc phục đã đợc xếp vào

nhóm 4. Những DN có khả năng khắc phục nhng do quản lý tồi, ngời
quản lý kém năng lực, trình độ thậm chí mất phẩm chất thì cách giải
quyết duy nhất theo chúng tôi là thay đổi nhân sự trong ban quản lý DN.
Việc lựa chọn ngời lãnh đạo mới không phải là việc dễ dàng, song nên đa
ra một tiêu thức để lựa chọn là ngời lãnh đạo đó phải lập đợc phơng án
SXKD có hiệu quả và khả thi trên cơ sở của máy móc, công nghệ, lao
động của DN hiện tại. Một số tiêu chí nữa có thể kể đến là uy tín của ng-
ời đó đối với CBCNV trong DN, khả năng tổ chức nhân sự.
20
Với biện pháp cải cách nh trên chúng tối có nhiều tin tởng là hiệu
quả SXKD của DN sẽ đợc nâng lên. ở đây cũng xin lu ý là chúng ta phải
có những u đãi, khuyến khích đối với các nhà quản lý, gắn trách nhiệm
của họ với quyền lợi, gắn lợi ích của họ với hiệu quả SXKD của DN.
Chính phủ và Nhà nớc nên sớm có chủ trơng củng cố công tác đào
tạo trong ngành quản trị kinh doanh . Khi nền kinh tế phát triển, công tác
quản lý đợc chuyên môn hoá thì nhu cầu đối với các Giám đốc giỏi sẽ
không nhỏ. Trong khi đó công tác đào tạo ngành quản trị kd hiện nay
xem ra vẫn cha đáp ứng đợc các yêu cầu nhất là yêu cầu về chất lợng, vì
rằng nếu không có các nhà quản lý giỏi thì các động lực về kinh tế cho
dù có mạnh đến đâu cũng khó có thể bù đắp đợc cho những thiếu hụt về
trình độ.
3. Giải pháp cho vấn đề lao động dôi d trong DN sau khi tiến hành
CPH
Cơ chế biên chế trong giai đoạn trớc đã dẫn đến tình trạng tuyển
chọn lao động tràn lan, bất chấp trình độ nghề nghiệp và hiệu quả SXKD
trong nhiều DNNN. Theo ớc tính, tổng số lao động đang làm việc tại
5.790 DNNN vào khoảng 1,8 triệu ngời. Song chất lợng lao động rất
thấp: Tỷ lệ lao động đợc đào tạo nghề chỉ chiếm 10 - 12% số còn lại chủ
yếu là lao động phổ thông. Những con số này cũng phản ánh phần nào
những khó khăn đối với việc giải quyết vấn đề lao động dôi d sau khi tiến

hành cải cách DNNN cũng nh CPH. Bởi vì cùng với việc chú trọng nâng
cao hiệu quả SXKD thì việc làm tất yếu của các DN là phải giảm bớt số
lao động d thừa, không đủ trình độ. Con số này quả là không nhỏ trong
nhiều DNNN hiện nay.
Giải quyết vấn đề lao động dôi d là một vấn đề rất phức tạp, có tính
xã hội sâu sắc. Song đó là việc mà chúng ta không thể né tránh.
Trớc hết chúng ta phải thống nhất với nhau một điều là việc giải
quyết vấn đề dôi d đòi hỏi phải có sự hợp tác từ cả hai phía là DN và Nhà
nớc cụ thể hơn là Chính phủ và các cấp Bộ, ngành có liên quan. Trong sự
hợp tác đó thì DN là ngời có trách nhiệm trực tiếp đa ra hớng giải quyết,
còn Nhà nớc chỉ là ngời hỗ trợ, giúp đỡ và phân giải các mâu thuẫn giữa
DN với ngời lao động.
21
Về các giải pháp cụ thể, sau một quá trình nghiên cứu, tham khảo
tài liệu, chúng tôi nhận thấy những giải pháp mà tác giả Đặng Quyết Tiến
trong bài Lao động dôi d - những hớng giải quyết ( Báo Tài Chính) số
tháng 10 năm 1998, 25) đa ra là những giải pháp khá sâu sắc và toàn
diện. Nội dung của các giải pháp đó chúng tôi xin phép đợc trình bày
tóm tắt nh sau:
- Đối với DN: Phải chủ động xây dựng kế hoạch giải quyết lao động
dôi d trên cơ sở đề án SXKD của DN với một số nội dung chính là.
+ Phân loại lao động để xác định số lao động dôi d để từ đó đa ra
các hớng giải quyết. Cụ thể là đối với ngời lao động sắp đến tuổi nghỉ hu
( ngời lao động còn dới 5 năm công tác là đến tuổi nghỉ hu)có thể trợ cấp
để đảm bảo các chế độ hu trí cho họ. Đối với số lao động còn lại ( chiếm
đa số), có nhiều hớng giải quyết nh tái sử dụng sau khi đã đào tạo, đào
tạo lại, hỗ trợ chuyển sang ngành nghề mới.
+ Xác định nguồn vốn để giải quyết lao động dôi d hiện tại DN có
thể lấy từ các nguồn quỹ sau: Quỹ khen thởng, phúc lợi, quỹ trợ cấp mất
việc làm, quỹ trợ cấp thôi việc, ngoài ra còn có thể lấy từ quỹ đào tạo của

đơn vị (nếu có).
- Đối với Nhà nớc: Nên hạn chế hỗ trợ trực tiếp, tăng cờng hỗ trợ
gián tiếp.
+ Hỗ trợ trực tiếp theo tác giả chỉ tập trung vào: Hỗ trợ một phần
kinh phí cho DN. Mà nguồn hỗ trợ chính có thể lấy ra từ quỹ CPH
DNNN. Những hỗ trợ này nên nhằm vào việc đào tạo, đào tạo lại nghề
nghiệp cho ngời lao động:Hỗ trợ bổ sung cho ngời lao động nghèo tại
DN để họ có thể đảm bảo đời sống trong thời gian đầu bị mất việc
( khoảng từ 6 tháng đến một năm).
+ Hỗ trợ gián tiếp: Hỗ trợ về cơ chế và chính sách lập nghiệp đối với
lao động dôi d nh các danh sách u đãi về vốn tín dụng, tiền thuê đất, về
thuế SXKD.
Trong các giải pháp nêu trên, cũng nh tác giả của bài báo, chúng tôi
nhất trí rằng giải pháp khuyến khích lập nghiệp, tự tạo việc là là giải
pháp cần đợc nhân rộng. Đây là giải pháp có tác dụng kích thích sự sáng
tạo tự chủ của ngời lao động. Đã đến lúc ngời lao động phải chủ động,
22
sáng tạo vơn lên đối mặt với những khó khăn, thách thức để có những b-
ớc phát triển vững vàng. T tởng cầu an, ỷ lại vào Nhà nớc cần phải đợc
khắc phục. Có nh vậy nền kinh tế đất nớc mới phát triển.
Ngoài ra, đào tạo, và đào tạo lại nghề nghiệp cho số lao động dôi d
cũng cần phải đợc xem là giải pháp vừa mang tính sách lợc mà mang tính
chiến lợc. Thực tế CPH trong những năm qua đã cho thấy nhiều DN CPH
sau khi đi vào SXKD ổn định thì thờng có nhu cầu tuyển dụng thêm lao
động. Song những lao động đó phải là ngời có tay nghề, đã qua đào
tạo .Về mặt lâu dài, khi kinh tế phát triển, sẽ có ngày cần nhiều những
ngành đòi hỏi công nhân có tay nghề và trình độ chuyên môn. Nếu chúng
ta không chuẩn bị ngay từ bây giờ thì e rằng tình trạng" thừa việc ,thiếu
ngời" trong nhiều DN, nhất là các DN có vốn đầu t nớc ngoài nh hiện
nay sẽ càng trầm trọng thêm.

4. Giải pháp cho những tồn tại trong vốn để xác định giá trị doanh
nghiệp
Nghị định 44/CP ra đời với những qui định cụ thể, rõ ràng hơn đã
góp phần giải quyết nhiều vấn đề rất nan giải trong quá trình xác định giá
trị DN trớc đây. Ví dụ nh việc các tài sản DN không có nhu vầu sử dụng
bao gồm tài sản không cần dùng và tài sản không có khả năng phục hồi
cho quá trình SXKD đã đợc loại trừ ra khỏi giá trị DN khi tiến hành
CPH. Các tài sản hình thành từ quỹ phúc lợi khen thởng cũng không đợc
tính vào giá trị DN và đợc bàn giao riêng cho CPH tiếp tục quản lý sử
dụng. Hay nh vấn đề công nợ khó đòi cũng đợc qui định rất rõ ràng. Với
các khoản công nợ khó đòi nếu có chứng cứ hợp lệ cũng không tính vào
giá trị DN CPH.
Những quy định mới này đã góp phần đẩy mạnh công tác CPH
trong suốt giai đoạn từ nửa cuối năm 1998 đến nửa đầu năm 1999.
Tuy nhiên xung quanh vấn đề xác định giá trị DN vẫn còn một số tồn
tại.
Thứ nhất: Việc xác định còn phải thông qua nhiều khâu, nhiều nấc
chồng chéo, nhiều khi gây ra tình trạng phân công trách nhiệm không rõ
ràng, đã làm chậm quá trình này.
23
Để giải quyết tình trạng trên thì phân cấp trách nhiệm là rất cần
thiết. Theo đó, chỉ có DN TW mới do Bộ Tài Chính thẩm định giá trị và
Bộ tài chính giao cho Tổng cục quản lý vốn, còn địa phơng thì giao cho
Cục Quản lý vốn.
Trong quá trình thẩm định, nếu giá trị tài sản cao hơn so với sổ sách
30% thì vẫn cho phép cấp dới tiến hành mà không phải gửi lên trên.
Thứ hai: Trong thực tế, đối với tài sản cố định, đặc biệt là đối với
máy móc thiết bị tại DN sản xuất thờng xuất hiện sự mâu thuẫn giữa giá
trị ghi trong số sách. Nguyên nhân là do nhiều trờng hợp DN trớc đây đã
mua về các thiết bị đã lỗi thời, hỏng hóc nhng đợc tân trang, làm mới với

giá gốc khi mua cao hơn rất nhiều so với giá trị thực tế. Do đó, nên chăng
để tạo điều kiện tốt hơn cho DN, Ban thẩm định nên đánh giá dựa trên
giá trị sử dụng thực tế còn lại theo giá thị trờng hiện tại. Nh thế, sẽ phản
ánh đúng hơn giá trị của tài sản.
Thứ ba: Nhiều DN chuẩn bị không đầy đủ tài liệu, nhất là cơ sở
pháp lý về nhà cửa, đất đai, các biên bản kiểm tra quyết toán, quyết toán
thuế do đó đã làm chậm lại hoạt động của ban thẩm định. Nếu nh các DN
CPH chuẩn bị tài liệu, hồ sơ đầy đủ thì việc xác định giá trị DN có thể
không quá 15 ngày kể từ ngày thành lập Hộ đồng xác định giá trị DN.
Do vậy, Bộ Tài chính nên sớm có hớng dẫn những hồ sơ tài liệu mà
DN nhất thiết phải chuẩn bị đồng thời cũng cần có những biện pháp xử lý
đối với những cá nhân đã không hoàn thành công tác này. Về mặt lâu dài
thì việc yêu cầu các DN áp dụng nghiêm ngặt chế độ kế toán thống kê,
công khai tài chính sẽ là những giải pháp quan trọng một mặt tạo điều
kiện thuận lợi cho việc chuẩn bị sổ sách giấy tờ, mặt khác cũng tạo giúp
DN chuẩn bị tốt hơn cho quá trình gia nhập TTCK sau này.
5. Một số giải pháp cho việc khuyến khích việc thu hút vốn đầu t
của các cổ đông ngoài DN
5.1. Thúc đẩy sự ra đời của TTCK
Ông Bùi Nguyên Hoàn - Vụ trởng UBCKNN đã có một câu nói rất
hay: Nếu ta coi đồng tiền nh những giọt máu của nền kinh tế, thì muốn
cho hết thảy mọi đồng tiền trong xã hội đến đợc với các tế bào kinh tế,
một cơ thể nền kinh tế hoàn chỉnh phải có hai con tim con tim ngân
24
hàng và con tim TTCK. Quả thực là nh vậy, TTCK chính là nơi mà
những ngời cần có vốn để kd và những ngời có vốn và muốn kd (trực tiếp
và gián tiếp). Sự gặp nhau qua TTCK trực tiếp hơn so với việc thông qua
Ngân hàng. Nó thờng đem lại nhiều lợi ích hơn cho cả DN lẫn nhà đầu t.
Sự phát triển của các TTCK trên thế giới hiện nay là một minh chứng
thực tế cho tính u việt của loại thị trờng đặc biệt này. Đối với tiến trình

CPH ở nớc ta sự ra đời của TTCK sẽ thực sự tạo ra một lực đẩy mới đẩy
nhanh quá trình này. Điều này đã đợc phân tích nhiều ở các phần trớc đặc
biệt là phần bài học kinh nghiệm của Trung Quốc. ở đây chỉ xin nhắc lại
một số tác dụng cơ bản.
Thứ nhất: TTCK góp phần làm tăng khả năng chuyển nhợng của các
TTCK, trong đó có cổ phiếu do đó sẽ làm tăng sức hấp dẫn của hình thức
đầu t dới dạng cổ phiếu.
Thứ hai: TTCK cho phép các nhà đầu t có nhiều thông tin hơn về
các DN thông qua sự biến động của các chỉ số trên thị trờng này. Nó tạo
ra sự giám sát công khai, khách quan đối với DN do đó làm tăng niềm tin
của các nhà đâù t, nhất là những ngời ở ngoài DN.
Thứ ba: Nó làm tăng khả năng thu hút vốn của các nhà đầu t nớc
ngoài của các DN CPH, do đó sẽ đem lại nhiều động lực thúc đẩy DN
tiến hành CPH.
Với những u điểm cơ bản nêu trên có thể thấy sự ra đời của TTCK ở
nớc ta sẽ là một sự hỗ trợ đắc lực cho việc đẩy mạnh CPH trong thời gian
tới. Điều này đã đợc chứng minh qua thực tế CPH ở Trung Quốc.
Vấn đề trớc mắt cần làm là Nhà nớc nên sớm xây dựng khuôn khổ
pháp lý cho hoạt động giao dịch cổ phiêú của các CTCP qua TTCK, hoàn
thiện hệ thống thông tin liên lạc, thúc đẩy các DN làm quen với chế độ
công khai tài chính trên TTCK qua đó làm cho hoạt động của TTCK đợc
diễn ra một cách suôn sẻ, thực sự phát huy đợc những tác dụng tích cực
của mình.
5.2. Thành lập các quỹ đầu t
Quỹ đầu t là một loại định chế tài chính trung gian trên thị trờng
vốn do công ty đầu t lập ra, huy động tiền của nhiều nhà đầu t bằng cách
bán cổ phiếu của Quỹ cho các cổ đông rồi dùng khoản tiền đó mua trái
25