kinh nghiệm dạy thành công các bài lí thuyết dạng thực hành ở sinh học 6

( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
1
A - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
- Mục tiêu của dạy học hiện nay không chỉ nhằm cung cấp cho học sinh
một khối lượng kiến thức lý thuyết do nội dung chương trình Sách giáo khoa
đã quy định, mà còn phải tổ chức hoạt động học tập cho học sinh lĩnh hội tri
thức một cách tích cực, chủ động, độc lập để phát triển tư duy khoa học, rèn
luyện trí thông minh, óc sáng tạo, suy nghĩ linh hoạt. Đó là phẩm chất trí tuệ
của người lao động mới theo đúng mục tiêu đào tạo của nhà trường, của cấp
học khi mà đại bộ phận học sinh tốt nghiệp bậc học này có thể tham gia lao
động.
- Để có thể thực hiện được nhiệm vụ này đòi hỏi giáo viên phải lựa
chọn phương pháp giảng dạy để học sinh huy động vốn hiểu biết đã có, sử
dụng các thao tác tư duy, phân tích, so sánh, đối chiếu rồi khái quát hóa rút ra
kết luận và giải đáp các vấn đề mà nhiệm vụ nhận thức đặt ra. Nghĩa là học
sinh tự dành lấy tri thức dưới sự tổ chức chỉ đạo của giáo viên.
- Mục tiêu giáo dục cấp trung học cơ sở đã được mở rộng. Nhấn mạnh
tính toàn diện “ Dạy chữ, dạy người, dạy nghề ” Các kiến thức và kĩ năng
thực hành được củng cố để tạo ra 4 năng lực chủ yếu sau:
+ Năng lực hành động
+ Năng lực cùng sống và làm việc
+ Năng lực thích ứng
+ Năng lực tự khẳng định mình
phù hợp với bốn trụ cột giáo dục thế giới thế kỉ XXI.
+ Học để biết
+ Học để làm người
+ Học để làm việc
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
2
+ Học để hòa nhập
Vì vậy tính tích cực hóa của học sinh dưới sự tổ chức, hướng dẫn của

giáo viên là hết sức quan trọng.
Tuy nhiên việc đổi mới phương pháp dạy học để phù hợp với mục tiêu
của giáo dục vẫn còn có nhiều hạn chế vì có nhiều giáo viên chưa hiểu sâu
sắc bản chất của đổi mới phương pháp giáo dục là: “Giáo viên phát huy tính
tích cực chủ động của học sinh” thậm chí hiểu là chỉ cần dạy khác trước là
được, chưa quan tâm đến đối tượng yếu và không mạnh dạn, chỉ chú trọng
đến học sinh khá và năng động. Đặc biệt là những giáo viên có tuổi rất ngại
đổi mới, chưa kết hợp hài hòa giữa các phương pháp. Với các bài lí thuyết
dạng thực hành ở sinh học 6 giáo viên dạy thường không thành công, có thể
cháy giáo án hoặc học sinh ồn ào không đi đến trọng tâm của bài hay học
sinh không hiểu bài.
Chính vì những lí do trên tôi đã chọn đề tài ”Kinh nghiệm dạy thành
công các bài lí thuyết dạng thực hành ở sinh học 6” làm đề tài nghiên cứu.
B - TÀI LIỆU VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
* Tài liệu tham khảo gồm:
- Sách giáo khoa
- Sách giáo viên
- Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên
* Thời gian nghiên cứu: 6 tháng từ tháng 10 năm 2010 đến tháng 3 năm
2011.
* Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối lớp 6 (Lớp 6A, lớp 6B) Trường
THCS Phúc Thịnh.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
3
C - NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I - TÌM HIỂU NGUYÊN NHÂN DẠY KHÔNG THÀNH CÔNG CÁC BÀI
HỌC LÝ THUYẾT DẠNG THỰC HÀNH Ở SINH HỌC 6.
- Qua thực tế giảng dạy nhiều năm và qua dự giờ thăm lớp của các
đồng nghiệp tôi đã tìm hiểu được những lí do dẫn đến chưa thành công khi
dạy các bài học lý thuyết dạng thực hành ở Sinh học 6 như sau:

* Đối với giáo viên: Với dạng bài này phương pháp chủ đạo là phương
pháp thực hành, ngoài ra phải có sự kết hợp với các phương pháp khác.
Nhưng đa số giáo viên chưa biết kết hợp hài hòa giữa các phương pháp như:
+ Quan sát hiện tượng, sự vật, thiết bị dạy học để hình thành khái niệm
mới.
+ Xây dựng chương trình tự nghiên cứu, báo cáo kết quả thí nghiệm.
+ Nêu vấn đề và giải quyết vấn đề
+ Thuyết trình vấn đề.
+ Tổ chức học theo nhóm v.v.
Giáo viên ngại tổ chức vì rất mất nhiều thời gian để chuẩn bị mẫu vật,
đồ dùng, khó tổ chức, khó quản lý học sinh trong giờ học vì học sinh hiếu
động hay ồn ào mất trật tự. Vì vậy giáo viên thường dùng phương pháp
thuyết trình cho nhanh gọn.
* Đối với học sinh:
+ Trình độ không đồng đều, có học sinh khá, năng động thích hoạt
động, nhận thức nhanh nhưng cũng có nhiều học sinh nhận thức chậm, ngại
hoạt động hay ngồi ì
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
4
+ Tâm lý của học sinh ở lứa tuổi này rất hiếu động, ngoài việc tìm kiếm
kiến thức ở đồ dùng dạy học các em còn nghịch ngợm, quậy phá làm mất trật
tự trong giờ học nếu giáo viên không định hướng cụ thể.
+ Học sinh lớp 6 mới chuyển cấp chưa quen với phương pháp dạy học
mới ở cấp Trung học cơ sở nên năng lực nhận thức, tìm tòi kiến thức từ mẫu
vật, kênh hình, kênh chữ và các đồ dùng dạy học khác còn kém, học sinh ghi
chép vẫn chậm chạp mất thời gian.
+ Một số đồ dùng dạy học đã cũ, hoặc thiếu độ chính xác nên việc khai
thác kiến thức từ đồ dùng còn gặp nhiều khó khăn.
Từ những nguyên nhân trên, tôi đã đúc kết được một số kinh nghiệm
nhỏ và mạnh dạn trình bày để mọi người cùng tham khảo và góp ý.

II - CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA KINH NGHIỆM DẠY THÀNH CÔNG BÀI LÝ
THUYẾT DẠNG THỰC HÀNH Ở SINH HỌC 6
Để dạy thành công các bài học dạng này theo tôi cần thực hiện trình tự
các bước sau:
Đọc kỹ nhiều lần nội dung bài học, chuẩn bị bài, soạn bài chu đáo
với các việc làm sau:
- Chọn phương pháp chủ đạo cho bài ( ưu tiên phương pháp thực hành)
- Tìm các phương pháp khác phù hợp để kết hợp hài hòa trong bài học.
- Nghiên cứu kỹ nội dung của bài, tìm kiến thức trọng tâm cần truyền
tải.
- Đọc thêm tài liệu tham khảo để tìm kiến thức mở rộng có liên quan
đến bài học và những câu trả lời cho các câu hỏi khó trong bài cần giải đáp.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
5
- Soạn thảo các câu hỏi, bài tập khó dành cho học sinh khá giỏi, các câu
hỏi và bài tập vừa dành cho học sinh trung bình và yếu kém.
- Tìm hiểu học sinh để phân luồng kiến thức và giao các bài tập thực
hành cho hợp lý đến từng đối tượng nhằm phát huy tính chủ động, tích cực
cho tất cả học sinh.
- Nghiên cứu cách tổ chức, định hướng hoạt động cho học sinh để tập
trung vào nội dung bài học, tránh lan man mất thời gian và mất trật tự.
- Chuẩn bị đồ dùng dạy học:
Phân công cụ thể đến từng tổ, nhóm và từng học sinh mang theo vật
mẫu và đồ dùng phục vụ cho giờ học. Giáo viên cần chuẩn bị đủ mẫu vật, đồ
dùng có dự phòng khi học sinh không mang đi hoặc mang không đúng,
không đủ để phát cho học sinh.
- Chuẩn bị phiếu học tập, báo cáo thực hành để định hướng cho học
sinh hoạt động.
- Đánh giá hoạt động của học sinh sau khi thực hành, báo cáo kết quả
thực hành có khuyến khích cho điểm.

- Lồng ghép giáo dục ý thức, thái độ cho học sinh qua từng nội dung có
liên quan, kết hợp kể chuyện, mở rộng kiến thức để gây hứng thú học tập cho
học sinh.
Từ những cơ sở lý luận trên tôi đã tiến hành dạy thử nghiệm ở học sinh
khối 6 qua 3 tháng với các bìa học lý thuyết dạng thực hành: (Tôi chọn lớp
6A dạy thử nghiệm và chọn lớp 6B làm đối chứng ).
Ví dụ: Tiết 9 - Bài 9: Các loại rễ, các miền của rễ
Tôi dạy tại lớp 6A theo mẫu giáo án sau:
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
6
I - MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Học sinh nhận biết và phân biệt được 2 loại rễ chính: Rễ cọc và rễ
chùm.
- Học sinh phân biệt được cấu tạo và chức năng các miền của rễ.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kỹ năng quan sát, so sánh, kỹ năng hoạt động nhóm.
- Rèn luyện kỹ năng tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, trước lớp.
- Rèn luyện kỹ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ ý tưởng khi
thảo luận về cách chia cây thành 2 nhóm căn cứ vào cấu tạo của rễ.
- Rèn luyện kỹ năng tìm kiếm, xử lý thông tin.
3. Thái độ:
- Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật.
II - ĐỒ DÙNG
* Học sinh: Chuẩn bị cây có rễ: Cây rau cải, cây mít, cây hành, cây cỏ
dại, cây đậu.
* Giáo viên:
- Chuẩn bị một số cây có rễ: Rau cải, cây nhãn, cây rau rền, cây hành
- Tranh phóng to Hình 9.1,2,3 SGK
- Miếng bìa ghi sẵn các miền của rễ, các chức năng của rễ.

- Phiếu học tập, mô hình các miền của rễ
III - PHƯƠNG PHÁP
- Phương pháp chủ đạo: Thực hành
- Phương pháp kết hợp: + Vấn đáp tìm tòi.
+ Trực quan tìm tòi
+ Hoạt động nhóm.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
7
IV - HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
A - Hoạt động 1: Các loại rễ
Vấn đề 1: Tìm hiểu các loại rễ, phân loại rễ
- Giáo viên yêu cầu học sinh kẻ
phiếu học tập vào vở và học tập
theo nhóm.
- Giáo viên yêu cầu học sinh chia
rễ cây thành hai nhóm, hoàn thành
bài tập 1 trong phiếu.
- Học sinh kiểm tra quan sát thật kĩ
mẫu vật mang đến tìm những rễ
giống nhau đặt vào một nhóm.
Học sinh trao đổi nhóm thống nhất
ý kiến tên cây của từng nhóm ghi
vào phiếu học tập ở bài tập 1
- Giáo viên tiếp tục yêu cầu học
sinh làm bài tập 2 đồng thời giáo
viên treo tranh hình 9.1 để học
sinh quan sát.
- Giáo viên chữa bài tập 2, sau khi
nghe phần phát biểu và bổ sung
giáo viên chọn một nhóm hoàn

chỉnh nhất nhắc lại cho cả lớp
nghe.
- Giáo viên gợi ý bài taapj3, dựa
vào đặc điểm của rễ để gọi tên rễ.
BT Nhóm A B
1 Tên cây
2
Đặc điểm chung
của rễ
3 Đặt tên rễ
- Có 2 loại rễ: rễ cọc và rễ chùm
- Rễ cọc có rễ cái to khỏe, đâm sâu
suống đất và có nhiều rễ con mọc xiên.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
8
? Giáo viên hỏi: Có mấy loại rễ?
Đặc điểm của rễ cọc, rễ chùm?
- Giáo viên yêu cầu học sinh làm
nhanh bài tập số 2 (SGK).
- Rễ chùm gồm nhiều rễ to, dài gần
bằng nhau, mọc tỏa ra từ đốt gốc của
thân thành một chùm.
Vấn đề 2: Nhận biết các loại rễ cọc, rễ chùm qua tranh và mẫu vật
- Yêu cầu học sinh quan sát tranh
vẽ hình 9.2. Cho học sinh làm bài
tập ở dưới hình.
- Tiếp theo giáo viên cho học sinh
nhận dạng rễ cọc, rễ chùm ở mẫu
vật do học sinh mang đến.
Giáo viên mở rộng kiến thức: đa số

cây 2 lá mầm có rễ cọc, cây một lá
mầm có rễ chùm.
- Tiếp theo giáo viên cho học sinh
theo dõi phiếu chuẩn kiến thức ->
sửa những chỗ còn sai.
- Giáo viên cho điểm những nhóm
nào tốt hay nhóm trung bình có
tiến bộ để khuyến khích.
- Cây có rễ cọc: ây bưởi, cây cải, cây
hồng xiêm.
- Cây có rễ chùm: Cây mạ, cây tỏi tây.
B - Hoạt động 2: Các miền của rễ
Vấn đề 1: Xác định các miền của rễ
GV cho HS tự nghiên cứu SGK
trang 30.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
9
- Giáo viên treo tranh câm các
miền của rễ đặt các miếng bìa ghi
sẵn có miền của rễ trên bàn. ->
Học sinh chọn và gắn vào.
? Rễ có mấy miền? kể tên?
- Giáo viên cho học sinh quan sát
mô hình yêu cầu 2 học sinh xác
định các miền của rễ trên mô hình.
- Rễ gồm 4 miền.
+ Chóp rễ
+ Miền sinh trưởng
+ Miền hút
+ Miền trưởng thành.

Vấn đề 2: Tìm hiểu chức năng các miền của rễ
- Yêu cầu học sinh nghiên cứu
bảng Tr.30
? Nêu chức chính của các miền
của rễ ?
? Miền nào quan trọng nhất? Vì
sao?
- Chóp rễ: Che chở cho đầu rễ
- Miền sinh trưởng: Làm cho rễ dài ra.
- Miền hút: Hút nước và muối khoáng
- Miền trưởng thành: Dẫn truyền.
Giáo viên mở rộng kiến thức: Miền sinh trưởng làm cho rễ cây dài ra.
Khi miền này đứt thì rễ không dài ra nữa mà phát triển các rễ phụ vì vậy
trong sản xuất nông nghiệp nhân dân thường nhổ cây đem trồng mục đích
làm cho bộ rễ phát triển tốt hơn.
V - KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ:
GV củng cố kiến thức bằng cách cho học sinh kể tên 10 cây có rễ cọc,
10 cây có rễ chùm.
- Cho học sinh làm bài tập sau:
Đánh dấu X vào ô cho câu trả lời đúng.
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
10
Trong các miền sau đây của rễ miền nào có chức năng dẫn truyền.
a) Miền trưởng thành
b) Miền chóp rễ
c) Miền hút
d) Miền sinh trưởng.
Với phương pháp và mẫu giáo án này tôi đã thu được kết quả như
sau:
- Lớp 6A: + Sĩ số: 30

+ Số học sinh hiểu bài và làm bài tập tốt: 11
+ Số học sinh hiểu bài nhưng chưa chắc chắn: 08
Cũng bài này tôi dạy đối chứng ở lớp 6B với phương pháp giảng giải
minh họa, có sử dụng tranh vẽ và mẫu vật nhưng không dùng phiếu học tập,
không phân nhóm thì kết quả học tập thu được như sau:
- Lớp 6B: + Sĩ số: 27
+ Số học sinh hiểu bài: 05
+ Số học sinh hiểu bài nhưng chưa chắc chắn: 06
+ Số học sinh chưa hiểu bài: 16
Ngoài ra trong giờ học do không định hướng hoạt động cho học sinh
nên học sinh còn ồn, tranh nhau mẫu vật, nắm kiến thức hời hợt không nhớ
lâu.
D - KẾT LUẬN
Trên đây là những kinh nghiệm nhỏ bé mà tôi đã đúc kết được trong
quá trình giảng dạy và dự giờ thăm lớp. Với thời gian ngắn ngũi và năng lực
còn hạn chế, chắc chắn những kinh nghiệm đó còn ít ỏi và có những sai sót,
( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com
11
mong các bạn đồng nghiệp góp ý để tôi có được nhiều kinh nghiệm hơn,
nhằm dạy tốt môn học của mình./.
Phúc Thịnh, ngày 31 tháng 03 năm 2011
NGƯỜI VIẾT