Bài giảng định mức và tiêu chuẩn trong xây dựng

1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI
B MÔN: CÔNG NGH VÀ QUN LÝ XÂY DNG








BÀI GIẢNG



ĐỊNH MỨC VÀ TIÊU CHUẨN TRONG
XÂY DỰNG

Biên soạn: TS. Đồng Kim Hạnh








Hà Nội 2012
2
PHẦN I: ĐỊNH MỨC TRONG XÂY DỰNG

Chương I. Khái niệm chung

1.1 Định nghĩa, phạm vi áp dụng, đối tượng phục vụ
1.1.1 Định nghĩa
n cùng là yu t quan trng nh m bo s
n phm hàng hóa cho xã hi, mung phi gii quyt các
v 
- i lao ng
- Công c ng
-  chc sn xut
i xây dng mi, phi ci tin công c lao
ng, thc hing. V ng, ngành xây dng phi
áp dng các kt cu và vt liu tiên tin, thc hi chc sn xut tiên tin
 chc sn xut theo dây chuyn, thc hing hóa sn xut
vt liu xây dng, tiêu chun hóa khâu thit k t c
thành tu ca tin b k thut nói trên mung mng xuyên và
có tính cht pháp lnh thì tính toán, c th hóa thành các ch tiêu s ng.

nh mc là ng sng quá kh biu hin bng thng,
bng giá tr hoc hin vc phép s d sn xut m sn phm (hoc thc
hin mt khng công vic) theo tiêu chun, chnh và theo quy trình
công ngh hp lý, trong nhu kin trang thit b k thut, t chc sn xut và trình
 qun lý ca thi k k hoch. (Theo NGHỊ ĐỊNH CỦA HỘI ĐỒNG CHÍNH PHỦ SỐ 201-CP NGÀY
26 THÁNG 5 NĂM 1981 VỀ QUẢN LÝ ĐỊNH MỨC KINH TẾ - KỸ THUẬT)
nh mc là tiêu chuc xí nghinh:
nó ph sn xut ca các ngành ngh trong mt thi k nh
khng ch vic s dng tin vn, vt b máy móc, nhân lc mt cách hp lý.
nh mc k thut là tiêu chun biu th mi quan h gia s tiêu dùng
ng v nhân lc, vt lc (sng, máy móc, vt ling lc v.v ) vi s
ng sn phm có chng hu kin t chc thi công hp lý (tc
c t chng chính xác phù hp v
3
 hin ti và thit b, máy móc công c ng hin có).
nh mc k thut có tác dng rt quan tri vi vi thi công và
h thp giá thành công trình, là mt b phn không th thic trong công tác qun lý
xây dn; nó cho phép áp dng nhng bin pháp t chng tiên tin và
c sn xut. Nhim v cnh mc k thu
pháp khoa h nghiên cu s quan h gia s ng sn phm vi s tiêu hao bình
ng v nhân vt lnh ra mt tiêu chun hp lý hoc phát hin nhng v tn
ti trong vic s dng nhân vt l ra các bin pháp ci tin t chc lao
u kit lao
ng.
nh mc k thut có vai trò quan trng sau:
nh mc k thut góp phn thng nht và tiêu chun hóa quá trình sn xut.
nh mc k thung và tit
king xã hi.
nh mc k thung ty tin b k thu
 tiêu chun hóa quá trình sn xut.

nh mc k thut rt cn thit và là ti cho công tác k hoch hóa, các k
hoc tính toán t các ch nh mc góp phn qun lý và s dng mt
khng ln v nhân công, va ngành xây dng, mang li hiu
qu kinh t cao.
nh mc k thut phn ng xã hi trung bình
cn thi  xây dng mt cách
chính   so sánh, la chn các gii pháp tng.
nh mc k thu  xây dng ch tiêu phu mn và
t qu ng ca tng cá nhân
.
nh mc k thu  n phm, thc hin
s phân phm bo công bng gia quyn l ca
ng khi tham gia sn xut.
1.1.2 Phạm vi áp dụng
Phm vi ng dng cnh mc k thut trong xây dng rt rng rãi. Biên son d toán,
p k hoch ti thi công hay ký hng giao thu nhn khoán,
4
kt toán tinh t chng, truyt nhim v thi công, kim
tra hiu qu công tác và phân tích các mt hong kinh t cu thi công ca công
ty xây dng u phnh mc k thut.
1.2 Phân loại định mức
1.2.1 Nội dung phân loại định mức
nh mc chia thành các lo
1nh mc áp dng chung cho các ngành, các cnh cho nhng
sn phm (công vic) ch yc thng nht qun các cân
i chung ca nn kinh t quc dân.
2nh mc áp dng trong tnh cho nhng sn phm (công vic)
nh mc, khi cn c th nh mc,hoc cho nhng
sn phm (công vic) cc phân cp qun lý.
3nh mc tnh,thành ph c khu trc thui tt là tnh) áp

dng trong phm vi tnh cho nhng sn phm (công vi
nh mnh mc ngành; khi cn c th nh mnh mc
ngành; hoc cho nhng sn phm (công vic) ca tc phân cp qun lý.
4nh mc huyn, qun và thành ph, th xã trc thuc tnh i tt là huyn)
áp dng trong phm vi huynh cho nhng sn phm (công vi
nh mnh mnh mc tnh, thành ph; khi cn c th hoá
nh mc ca cp trên, hoc cho nhng sn phm (công vic) ca huyc phân cp
qun lý.
5nh m  áp dng trong t  nh cho nhng sn
phm (công vinh nnh mi vi xí nghip
qu    nh m   i vi xí nghip qu  a
 n c th  nh mc ca cp trên; hoc cho nhng sn phm (công
vic) c  sn xuc phân cp qun lý.
1.2.2 Nội dung phân loại định mức kỹ thuật
1. Mức tiêu phí lao động: Trong quá trình sn xu thu m sn phm thì phi
tiêu phí mng (mt s yu t sn xut v vt liu, nhân công và máy
thi công). Vy yu t sn xu m m sn phm, hoc s
sn phc khi tiêu phí mt yu t sn xuc gi là Mức tiêu phí
lao động
5
2. Định mức kỹ thuật: c xây d n ca
quá trình sn xut, s dng các yu t sn xut hp lý v mi mm bo cht
ng sn phm, loi b nhng tiêu phí bt hp lý,mang tính cht tiên tin và hin
thc gi là Định mức kỹ thuật.
3. Xây dựng định mức kỹ thuật là nghiên cu t m quá trình sn xut, loi tr
nhng tiêu phí bt hp lý nhm bin nó thành quá trình tiêu chu
m sn xut nhng, công c i
c sp xp mt cách hp lý nht theo thi gian và không gian.
 ng, x lý s liu
nh mc c th.

4. Công tác định mức kỹ thuật là mt khái ni ch các công vic sau:
- Nghiên cu t chc xây dnh mc m ng
xuyên
- Vn dnh mc m nghiên cu chnh mc
p lý.
- Nghiên cu n xut ci sn xut tiên tin nhm ph bin áp
d xây dnh mc mi.
5. Các tiêu chuẩn thời gian và định mức gốc: Trong quá trình xây dnh mc,
vi nhng công vic c nh lp li ta xây dng thi gian tiêu chun
 thc hin phn vi dng các tài liu gc có sc bit là
ca máy móc thit b (t quay, t chy có ti, t chy không t
nh mc. Các loi thi gian tiêu chun và tài liu s d
gi là Tiêu chuẩn thời gian và định mức gốc.
6. Các định mức biến loại: có nhng công vic mà tính cht làm vic hoàn toàn
git vài nhân t i. Ví d vn chuyn
t vn và tri,  i; hoc công tác
làm ct thép vng kính khác nhau. Các lonh my gi là định
mức biến loại. Li dng tính cht bin loi ta có th quan sát tính toán
mt s n hình, sai suy cho các loi khác.
Cách phân loại khác của định mức kỹ thuật
a. Theo yếu tố chi phí sản xuất: nh mc k thuc phân thành 3 loi
- nh mng
6
- nh mc v
- nh mc thi gian s dng máy
b. Theo cách trình bày: nh mnh mc thi gian s dng máy
c phân thành 2 loi:
- nh mc thi gian
- nh mc sng
c. Theo mức độ bao quát của các loại công việc nằm trong định mức: nh mc k

thuc phân thành 3 loi
- nh mc dng ch nh mng, vi gian s
dng máy cho m   sn phm hoàn ch   ngày công xây
dng/1m
2
XD, s viên gch /1m
2
XD
- nh mc d toán tng hng, vi gian
s dng máy cho m khng công vic xây dng tng hp (bao
gm nhiu loi công vic xây dng riêng r có liên quan h
to nên m sn phm tng hc cho mt kt cu xây dng
hoàn chnh mc d toán tng h l
dng tng hp.
- nh mc d toán chi ting, vi gian s
dng máy cho m khng công vic xây lp riêng r 
công tác xây, trát, lp ngói, lát nnh mc d toán chi ti
l dng chi tit.

1.2.3 Phân loại định mức kỹ thuật trong xây dựng
nh mc k thuc s dng trong xây dng có th phân chia theo cách dùng hoc
theo ni dung ca chúng.
1.2.3.1 Phân loại theo cách dùng
Dnh mc k thut chia làm ba lonh moán,
nh mc d nh mc thi công.
1. Định mức sơ toán ng l khng khui ca toàn b kt cu
  tiêu dùng v nhân vt l hoàn thành l000m
3
t
p bêtônng s n thit

7
k b khi lp k hoch ti khng ch c dùng làm 
cho b phn thit k nh s ng cn thit v nhân vt lc và thit b máy móc cho
b ph ngh c cung cp vng nhân lc.
2. Định mức dự toán ng l   kh ng khu i ca tng b phn
công trình hoc kt cu b ph  chi phí v nhân vt l hoàn
thành 10m
3
bêtông tr pin ca cng lc, 100m
3
p, ). Nó dùng làm
 n thit k k thut khi lp k hoch tng ti thi công. K
hoch ti  lp d toán và chc dùng
  nh các ch  hng giao thu nhn khoán và nghim thu trong thi
công.
3. Định mức thi công là ch s ng v nhân lc, vt lc, kíp máy cn thit  hoàn
 sn phm ca mt quá trình thi công bt k (quá trình công tác hoc quá
trình tng hp). Nó ch y biên son thit k thi công và k hoch phn
vic, truyt nhim v thi công, kt toán tic hành ch  giao thu nhn
khoán và nht linh m cho vic biên son
nh mc d toán.
nh mc b phnh mc ca mt phn vic cá bit, thm chí còn là
nh mc ca mt thao tác. Trong thc t    nh mc b phn ít s dng
ng làm tài li d thnh mc thi công.
1.2.3.2 Phân loại theo nội dung
 vào nnh mc k thut có th nh mc thi
nh mc snh mc thnh mc snh mc
tiêu hao vt liu:
1. nh mc thi gian là s tiêu phí thng cn thi sn xu
v sn phm có chng hp quy cách cng vi ngành ngh và

 , làm vi  u kin t ch  ng chính xác, t chc k thut bình
ng, s dn và công c ng có hiu qu.
nh mc thng khong th hoàn thành mt quá
trình thi công (xây dng hoc lc biu th b ca, gi, phút.
2. nh mc sng là s ng sn phm hp quy cách v chng mà công
nhân làm ra tron thi gian vu ki ngho ca
nh mc thi gian.
3. nh mc thi gian máy là s ng v thi gian cn thit s dng
8
 sn xu sn phm có chng hu kin t chc
chính xác quá trình xây lp bi.
4. nh mc snh mt máy) là s ng sn phm có
chng h thi gian (ca, gi) khi t ch
gii hoá mt cách chính xác quá trình sn xut. Nó là s ngho cnh mc thi
gian máy.
5. nh mc tiêu hao vt liu là s ng vt liu c sn xu sn
phm h nh giá tr d toán công trì chc hch
toán và kim tra s tiêu hao vt liu.
1.2.3.3 Phân loại theo phạm vi quản lý sử dụng
1. nh mc ban hành và áp dng chung cho tt c các có
công tác xây dnh mc d toán tng hp.
2. nh m     ng ngành hoc t   
hành cho các chuyên ngành xây dng hoc cho các công tác xây lc bit
 s dng trong phm vi ngành hoc ta

3. nh mc ni b nh mc công ty, xí nghip): Khi có nhng công vic có
nhc thù riêng mà Nhà 
nghip s xây d nh m   áp dng trong phm vi công ty, xí
nghip mình.
Tóm li, các lonh mc trên có th c s dng trong

toàn quc, có th    í nghi   s dng
trong phm vi qun lý sn xut ca mình.

Chương II: Phương pháp nghiên cứu định mức kỹ thuật

Vic nghiên cnh mc là nhm mi tho nhng mc chun ca quá trình
xây lnh mc b phn), nh m thc hin các mc chunh
rõ s quan h gia s ng sn phm vi s ng v nhân vt lc mt
cách khoa hc.
2.1 Nội dung và trình tự nghiên cứu
Vic t chc nghiên cnh mc ca các quá trình xây l khi tho nhng mc
9
chun d k thuc thc hi
1. n chun b tin hành nghiên cu: phân tích toàn b quá trình thi công và
các tài li chc thi
ng, quy phm nghim thu thi công, kinh nghim sn xut
tiên tin, bin pháp k thut mi. v.v ) la chnh mc k thut, tp
hp và h thng hoá nhng s liu cn thit cho s xác lp mc chun. Mca
nhng v  nh trình t thi công hn,
t chi vi vic hoàn thành quá trình thi công.
Quá trình thi công là tên gi tng quát ca các dng quá trình sn xuc tin hành
trong phng. Tu theo m phc tp ca t chc sn xut ca nó mà có
th chia ra thành phn vic, quá trình công tác và quá trình tng hp. Khi hoàn thành mt
quá trình thi công thì s c sn phm nhnh.
Phần việc là mt quá trình thn nht không th chia ct v t chc, không
th i v công ngh tr n trong vic phân chia
quá trình thi công khi khi tho mc chun cnh mc k thut, ch  ng hp cn
nghiên cthao tác tiên tin thì mn vic chia nh thành thao tác.
T hp ca mt s phn vic có liên quan mt thit vi nhau v quy trình công ngh do
cùng mt công nhân hoc mt t c gi là quá trình công tác.

Khi phân chia các hng mc cnh mng ly quá trình công tác làm chun.
Còn quá trình tng hp là t hp ca mt s quá trình công tác có liên quan trc tip vi
nhau v mt t chc liên h cht ch v  thành phm
cui cùng. (Ví d, p là thành phm ca mt quá trình tng hp do ba quá
n chuym nn hp thành.)
Chia quá trình thi công ra thành phn vic, quá trình công tác và quá trình tng hp nhm
mng v v phân tích s tiêu hao thi gian làm vinh
u king, tin hành quan trc thi gian và xây dng d thnh mt
ng thi vic phân tích m n hay phc tp ca quá
t li vi tính hp lý ca t chc thi công.
2. T chc tin hành nghiên cu, gm có: phân tích các loi nhân t n
quá trinh thi công, la chng quan tri
u king bình quân tiên ti hoàn thành quá trình thi công
 cht b, chng vt liu và
sn phm v.v ) chun b tt công tác quan trc th khng
nghiên cu.
10
S phân bit gia quá trình thi công này vi quá trình thi công khác quynh bi các
nhân t n chúng. Vì vy có th dùng nhân t  c
m ca quá trình thi công.
Nhng nhân t n quá trinh thi công có th chia làm hai loi ln là nhân t
k thut và nhân t thi công.
Nhân t k thut bao gm:
1. Loc tính k thut ca sn phm (hoc ca công tác).
2. Loi hình, quy cách và cp ca vt liu.
3. Long ca thit b máy móc.
Nhân t c quynh bm t chc ca quy trình công ngh và
u kin công tác ca quá trình thi công.
Ch sau khi nghiên cu, phân tích các nhân t ng mi có th nh m nh
ng ca các nhân t và mi liên quan gia chúng. T u kin

ng bình quân tiên tin cu kin bình
ng bình quân tiên tin cu tiên da vào nhân t k thu
nh tr s bình quân tiên tin ca nhân
t thi công ni b và tr s trung bình ca nhân t thi công bên ngoài.
3. Tin hành công tác nghiên cu: ti gian tiêu phí và tình hình phân
b th   thc hin quá trình thi công, ghi chép s ng sn ph c hoàn
nh mc ng ca các loi nhân t i vi s tiêu hao thi gian làm
vic, quan sát quá trình làm vic ca công nhân hoc máy, ghi chép và làm sáng t nhng
v còn tn tn quá trình nghiên cu. Kt qu ca quan trc thi gian
phi ghi vào bng mu in s làm tài liu gc cho d thnh mc.
Sau khi kt thúc quan trc thi gian thì tin hành x u các tài liu quan trc và
kim tra m chính xác vic ghi chép thi gian trên nhng bng mu in sn.
4.  nh kt qu nghiên cu: Nn này
là tin hành phân tích, chnh lý cui cùng tài liu quan trc, tính toán tr s mc chun,
 cu to các hng mc ca nhng tiêu chun cnh m 
cho vic biên sonh mc.
Khi hình thành kt qu nghiên cu cn tin hành thit k và gii thích bn thuyt minh
các hng mc ca nhng mc chun, tin hành t chc kim tra và bin lun v bn d
án các hng mc ca nhng mc chun. Bn d án có hng mc này phc phê chun
11
và chp thun.
5. T chc ph bin và áp dng kt qu nghiên cu: n cui cùng ca công
vic t chc nghiên cnh mc. Ni dung ca nó là trình bày mt cách rõ ràng bin
pháp thc hinh mc s c ban hành phù hu kin làm vic, biên
son các bng tra cu và bi, tin hành kim nghim li trong thc t ri hi
 áp dng.
2.2 Phương pháp quan trắc thời gian
c khi bu chính thc quan trc thi gian cn phi làm tt mt s công vic
chun b 
1.  vào yêu cu ca bình quân tiên tin chng quan trc.

2. Du king bình quân tiên tin mà b 
chun b tin hành quan trc.
3.  vào yêu cu ca m la chn pc
thích hp.
4. Phân chia quá trình thi công (quá trình tng hp, quá trình công tác) thành các
phn vinh kinh gi ca chúng, tnh ranh gii v thi gian
gia phn vic này vi phn vic khác. Khi nghiên cng pháp công tác tiên tin
thì còn phi chia phn vic ra thành thao tác (thng tác).
5. Ghi chép các nhân t  tin thuyi vi các loi tình hung
ny sinh trong quá trình quan trc.
Quan trc vi m u s tiêu hao làm vic có th thc hin theo ba
c t ngày làm vic, ghi chép thc t gi làm vi.
c ngày làm vic, ch yc dùng cho vic thu thp
nhng s liu thc t vi s tiêu hao thi gian làm vi so sánh vnh mc hin
hành. Nó cho phép quan trng thi 15 - i và 2 - 3 loi công vic khác nhau
vi m chính xác 5 - 10 phút.
            i gian không cao,
không có kh  thit k nh mc và nghiên cn,
bi li dng thi gian làm vic. Nó ch c s dng
 nghiên cu các loi thi gian tn tht, thnh, m thc
t v thi gian làm vic ca công nhân lành ngh, t 
ln nh ca thi gian tn th xut bin pháp khc phc chúng.
12

2.  nghiên cu tt c các loi tiêu hao thi gian
làm vic vi m chính xác 5 - 60 giâyc s dng rc xây
dm là khng quan trc và x lý s liu khá ln.
m quan trng hp:
Quan tri vi cá nhân và quan tri vi nhóm t. Quan tri vi cá nhân dùng
 tính toán s tiêu hao thi gian làm vic và sn phm ca mi công nhân khi quan trc

công vic ca.mt t công nhân hoc công vic ca mt công nhân. Quan tri vi
nhóm, t c tin hành cho công vic ca toàn t công nhân khi sn phm hoàn thành là
kt qu chung ca mt s công nhân.
 vào cách ghi chép thc phân thành ba loi
nhng s th n
hp.
a)  p ghi bng s: ch dùng  ng hp không có kh   dng
 th n hi v
s c quan trc cùng lúc không th t quá 2 và dùng ch s  ghi
chép kt qu quan trc thi gian vào bng mu vi m chính xác 5 - 30 giây.
b)  th: có th quan trc cùng lúc t 1 - c
m c dài ca
 biu th kt qu quan trc thi gian lên bng mu vi m chính xác 30
- 60 giây.
c) n hp thích hp khi quan trc s làm vic ca nhóm, t có t 3
công nhân tr lên. Trong b biu th s tiêu hao thi gian
làm vic còn s ng công nhân tham gia vào quá trình làm vic thì dùng s  ghi chép.
M ghi chép chính xác là 30 - 60 giây.
3.  ch cho phép nghiên cu s tiêu hao thi gian làm vic ca
các công vic có tính cht chu k ca quá trình xây lp do nhng công nhân hoc nhng
máy móc thc hin v chính xác 0,2 - 1 giâyng quan trc là mt công nhân
hoc mi nháp la chn và
c.
a) a chn là mt dng c  c s dng rng rãi
nht không ch trong công nghip mà c trong xây dng nh m gi
xác ca nó. Thc cht c nh gia các hng
13
mc trong b phn t hp ca chu k làm vic mà tin hành quan trc và dùng ch s ghi
chép kt qu vào bng .
b) c s dng rc

xây dng. Nó khác va chn là phi quan trc và ghi chép thi gian mt
cách liên ti vi các b phn t hp ca chu k làm vic trong quá trình thi công.
2.3 Xử lý kết quả quan trắc
Do tài liu thu nhc trong quá trình quan trc chu ng ca rt nhiu nhân
t ngn cho kt qu quan trc tr thành tài liu gc thì sau khi quan
trc thi gian cn phi tin hành phân tích và chnh lý nhng s lic trong
các bng ghi chép.
nh lý tài liu quan tr
 gii.
1.  u tiên loi b các tr s bt hp lý có sai s cc ln
trong dãy s ghi chép. Nhng tr s này là do ng ca nhân t t nhiên hoc nhân
t ng tr s còn li sp xp thành dãy s có tính quy lut
c gi là lit s quan trc. Trong lit s quan trc này có th còn mt vài tr s 
t xut gi là tr s kh nghi gây nên bi s nhm ln trong lúc quan trc hoc do b
qua nhng nhân t ng quan trng, vì vn loi tr chúng ra khi dãy s
quan tr bm m tin cy cho lit s quan trc.
M tin cy ca lit s quan tri h s phân tán ca lit s Kp
nh theo công thc sau:
min
max
a
a
K
p



a
max
- tr s ln nht trong lit s quan trc;

a
min
- tr s nh nht trong lit s quan trc.
Nu tr s Kp không lt s quan trc m
tin cy và tip tnh tr s tính toán trung bình c  cho quá
trình biên sonh mc. Nu tr s Kp li
 gii hn và khi tr s Kp l
nh sai s i mà tin hành x lý s liu quan trc.
Thc cht c giói hn là so sánh các tr s u tiên và cui cùng
14
ca lit s quan trc vi các giá tr gii hn cho phép nh nht và ln nhi vi lit s
ng giá tr gii hnh theo các công thc sau:
)(
1
11max
aaK
n
aa
a
n
ni
c







)(

1
2max
aaK
n
aa
a
n
ni
c






 
cmax
- giá tr gii hn cho phép ln nht ca tr s cui cùng trong lit s quan
trc;
a
cmin
- giá tr gii hn cho phép nh nht ca tr s u tiên trong lit s quan trc;
a
n
và a
1
- tr s cui cùng (ln nht) và tr s u tiên (nh nht) ca lit s quan trc; a
n-1

và a

2
- tr s k c tr s cui cùng và tr s th hai ca lit s quan trc;
a
i
- tng s ca tt c các tr s c sp xp trong lit s quan trc;
n - s tr s trong lit s quan trc (s ln quan trc);
K - h s có quan h vi s tr s trong lit s quan trnh theo bng 2-1

Bng 2.1 Giá tr ca K ph thuc theo n
S ln quan trc n
K
S ln quan trc n
K
4
1,4
11 - 15
0,9
5
1,3
16-30
0,8
6
1,2
314-53
0,7
7-8
1,1
>54
0,6
9-10

1,0


Nu có nhng tr số a
n
> a
cmax
và a, < a
cmin
thì phi loi b ra khi lit số quan trc.
Nu trong lit s quan trc có hai hoc nhiu tr s kh nghi thì vic phân tích, chnh
lý phi tin hành lt, bu t tr s ln nht tr 
Thc cht cnh sai s i là vch
ra sai s thc t trong lit s quan trc và so sánh nó vi tr s sai s 
15
pháp này ch  t qu quan trc ca nhng lit s có h s phân tán Kp >
2, mà trong thc t ca công tác nghiên cnh mc rt ít khi gn
thit phi gii thiu mt cách t m  
2.  gii nên áp dng hp x lý tài liu quan trc ca quá
trình thi công có rt nhiu b phn hp thành và b nh ng bi rt nhiu nhân t. Ví
d: quá trình khoan l thì t khoan (hoc thi gian khoan) có quan h vi rt nhiu
nhân t  ng kính l khoan, hình thc và chp bc
ci nhng sai sót ln trong quá trình phân
tích, chnh lý và còn có th dùng kt qu ch ni suy tìm ra nhng tr s khác
c.
Ni dung c    gii là l  th kt qu quan trc trên h t 
vuông góc, trên trc tung biu th s tiêu hao thi gian và trên trc hoành biu th giá tr
ca nhân t ng. Mi mm t chm v   th ng vi kt qu ca
mt ln quan trc. Do ng ca các nhân t c quan sát m
m t phân b không có quy tc. Vì vy phi liên h gia chúng vi

nhau b biu th s quan h liên tc gia các nhân t ng và
th gng v i nhim và
m ta  nc phân b u sang hai bên.
Nu khi mt nhân t t lot kt qu quan trc thì cn phc tr s
trung bình cng ca chúng, rm v  thm t ca s
ln quan trc không ging  th và khi v ng cong
 gng v lch v m t có tr s trung bình ci ln.

Chương 3: Phương pháp lập định mức kỹ thuật
Sau khi phân tích, chnh lý s liu quan trc thi gian thì s thu nhc thi gian kéo
dài tính toán ca các b phn (tc là ca phn vic hoc cng tác), gi là
nh mc b phn (mc chun). T cnh mc b phn mà d tho biên son
nh mc thi công thc dng.
nh mc d toán xây dng công trình là nhân t quynh ti giá tr d toán ca công
trình do vy v nguyên tc cc xây dng sao cho phù hp thc tc
a công vic.
16
H thng ch nh mc s d nh chi phí xây d tính
d ng công trình. T rt nhitrc kia, c luôn
qun lý rt cht công tác xây dnh mc d  xây dng các b
a 64 tnh, thành ph xây dng ca các
tnh, thành ph mang dáng dp ging nhau c v hình thc và tr s và không phù hp vi
thc t ca t
i mi, h thnh mnh phù hu kin thc t sn
xut, bin pháp thi công thc t ca mi nhà thu  mi mt công trình và do chính các
ch th tham gia hong xây dng t xây d  nh giá sn phm
ca mình.
3.1 Hệ thống định mức xây dựng
nh mc xây dnh trong Ngh -CP ngày 13/6/2007 ca chính
ph v qung công trình bao gnh mc kinh t - k thut

nh mc t l.
3.1.1Định mức kinh tế - kỹ thuật
nh mc kinh t - k thut gnh mc d toán xây dnh m c
vn, ca ch a nhà thu.
nh mc d toán xây d  lng công trình (dnh
m   có tính hao ht, t l luân chuyn trong quá trình thi công).
nh m là d liu cn, ca ch a nhà thu tham kho hoc s
dng khi lnh mc d toán xây dng công trình.
a. Định mức dự toán xây dựng
Nnh mc d toán xây dng công trình th hin mc hao phí v vt liu, nhân
 hoàn thành m khng công tác xây dng, t khâu
chun b n khâu kt thúc công tác xây dng.
Mức hao phí vật liệu: là s ng vt liu chính, vt liu ph, các cu kin hoc các b
phn ri l, vt liu luân chuyn cn cho vic thc hin và hoàn thành m khi
ng công tác xây dng.
Mức hao phí nhân công lao động: là s ng ca công nhân trc tip và
phc v theo cp bc thc hin và hoàn thành m khng công tác xây dng.
Mức hao phí máy thi công: là s ca s dng máy và thit b thi công chính và ph  hoàn
thành m khng công tác xây dng.
17
b. Hệ thống định mức dự toán xây dựng:
Định mức dự toán xây dựng do Bộ Xây dựng công bốnh mc d toán các công tác
xây dng, lt, ph bin, thông dng có  các loi hình công trình xây dng.
Ví d 
--VP, ngày 14-08-07 công b nh mc - Phn chi phí QLDA (thay
nh mc QLDA, lp d án, thit k,
thm tra thit k-d tóan,la chn nhà thu.
--VP ngày 16/8/07 công b nh m -  
-29/7/2005).
-  -VP ngày 16/8/07 công b nh m -    

-04/10/2005).
--VP ngày 16/08/07 công b nh m- tóan sa cha công
trình.
--VP ngày 16/08/07 công b nh mc - Ph
-u chnh).
-  -VP ngày 16/08/07 công b nh mc v    ng.
-- ving dn nh và
quc ngoài.
Định mức dự toán xây dựng do các Bộ (có xây dựng chuyên ngành), UBND các tỉnh công
bốnh mc d  thnh mc do B Xây
dng công b.
Ví d 
-nh mc sa ch 366/EVN ngày 28-12-2000 ca Tng công ty
n lc VN.
-nh mc sa ch    -BBCVT ngày 28-12-2000 ca Tng
n thông VN.

Định mức dự toán xây dựng công trình: là nhnh mc d toán ca tt c các công
tác xây dng, lt, cn thit phù hp vi yêu cu k thuu kin thi công và bin
pháp thi công c       l    ng công trình.
Đinh mức dự toán xây dựng công trình chính: nh mc ca tng bng d toán c
18
chnh sa cho phù hp vi yêu cu k thuu kin thi công và bin pháp thi công ca
công trình bi k nh giá.
c. Định mức cơ sở
nh m còn gnh mc k thun các thành phn hao phí, luân
chuyn và các hao phí khác. nh mc c s bao gm nh mc vt t, nh mc nhân
công lao ng và nh mc nng sut máy thi công.
d. Định mức vật tư
Là mc hao phí tng loi vt li cu thành m khng công tác xây dng

(1m
3
ng xây gch, 1m
2
lát gch hoc 1 loi cu kin hay kt cu xây dng) phù hp
vi yêu cu k thut, tiêu chun xây dng, quy phm thit k - thi công cc.
nh mc v c lp tr  các quy chun xây dng, quy phm thit k, thi
công, nghim thu và kt qu áp dng tin b khoa hc k thut, công ngh xây dng,
công ngh vt liu xây dng.
e. Định mức lao động
ng trc tip (theo các loi cp bc th hoc tng loi cp bc th phi
tác nghi thc hin tng công vic c th ca công tác xây dng, lt, vi lao
 ng làm viu king.
f. Định mức năng suất máy thi công
Là s ng sn phm do máy, thit b thi công hoàn thành trong m thi gian
(gi máy, ca máy ).
Mt s ch tiêunh mc khác ca máy và thit b thi công: nguyên giá ca máy và thit
b thi công, s ca, gi máy honh mc t l khu hao, sa cha, tiêu
hao nhiên lic tính toán cho tng loi, nhóm máy, thit b thi công phù
hp vi yêu cu k thuu kin thi công c-
ng dng giá ca máy và thit b
 binh mc v ca máy.
3.1.2 nh mc t l
nh mc t l c tính bng t l ph xác
nh chi phí ca mt s loi công ving không cnh theo
p d toán.
19
3.2 Biên soạn định mức
Khi phân loi các hình thng có th phân ra thành qung bng tay,
i hoá b phn (công nhân làm vic có s  ca máy

i hoá (b
 có 2 long tham gia là công nhân và máy móc, khi
thit k nh mng có 4 lo
- nh mng cho công nhân làm vic bng tay (th công).
- nh mng cho công nhân làm vic bng tay có s  c
gii hoá b phn).
- nh mc thi gian s dng máy.
- nh mc cho th lái máy.
 n khi áp di ta thit k 3 lonh mc sau:
nh mng cho quá trình làm bi hoá b phn.
nh mc bnh mc thi gian s dng máy).
nh mc cho th lái máy, vinh mc cho th lái máy rnh
mc thi gian s dng máy. Tu theo s th u khin ca 1 máy mà lp nh mc
cho th lái máy.
1. Bt k lonh mc sau:
c1. Thu thâp các tài liu gc:
- Các tài lii gian tác nghip ca công nhân,
thi gian làm vic phù hp vi nhim v cc tính toán chnh lý.
- Phic tính c  thit k u kin tiêu chun.
- Các phi nh thi gian chun b - kt thúc, thi gian bo
ng ca máy, thi gian ngh gii lao và ngng thi công.
- Các tiêu chun thi gian honh mc gc: nu nhng phn vic tiêu
chun thi gian hoc thi gian chun b - kt thúc, thi gian ngh gic
nghiên cu ban hành thng nhu gc.
- Các tài lii công via công nhân
xây dng hi
c2. Thit k u kin tiêu chun:
20
Da vào các tài lic trong phic tính, các quá trình sn xut phù hp vi
 hin t u kin tiêu chun chung cnh mc hou kin tiêu

chun riêng cu tnh mc.
c3. Thit k các tr s nh mc:
Tính s gi công hoc gi  khnh mc và ti
ng vi gi công, hoc chi phí trc tip ng vi gi máy.
c4. Lp bng thuynh mc:
Vic thuyt minh phm bo ngn gn  ni dung pháp lý cnh mc.
Vinh mc thành bng sao cho hp lý và khoa hc, tc là nhng lonh
mc nào có th trình bày chung trong 1 bng vi s ct, s dòng hp lý phn nh các
bin loi và nhân t ng ca nó liên bng danh mnh
m ra t u.
Vi mi tr s nh mng có 2 phn: gi công / ti
Tr s gi công thng nht tính theo s thp phân mà không tính theo tp s, ví d trong
nh mc ghi 1,50 gi à 1 gi 30 phút.
Tr s tic ln 4 s l, gi công ln 2 s l.
2. Để thuận tiện trong quá trình tính toán giá trị định mức, cần tiến hành đồng nhất
đơn vị để quá trình tính toán đơn giản hơn.
Hệ số chuyển đơn vị:
Khi quan sát thu thp các tài linh mi ta chia nh các quá trình thành
các phn vic và phn t  loi b nhng ch không hp lý, s c sn phm ca
phn vic hay sn phm phn tnh mi ta tính
toán cho sn phn hoc cho sn phm quá trình tc tính
c thc hin nh h s chuy t sn phm phn t sang sn phm
n hoc sn phm quá trình t
H s chuy là s sn phm phn t hoc sn phm phn vic tính cho 1
 sn phm cn hoc s sn phm cn tính cho
 sn phm ca quá trình tng hp.

Ví dụ:
a. Cn ri 50 m2 sân nha, pht, trng lp 100 m2, ri nha 50 m2.
Ta có h s chuy 

21

n làm 1 m2 sân nha ph
3
t, ri 2 m
2
i 1 m
2
nha.
nh m là m
3
xây.
i ta chia ra các phn vic sau:
- Vn chuyn gi-phút / xe, mi xe 60 viên.
- Vn chuyn vi-phút /chuyn, mi chuyn 2 xô bng 20
lít.
- Xây gi-phút /m
3
xây. Mi m
3
xây cn 540 viên gch và
280 lít va. Hãy tính h s chuy ng cho 1 m3 xây.
H s chuy:


Hao phí ng cho 1 m3 xây:


Hệ số cơ cấu:
       nh mc cho nhng quá trình nhiu bin loi

ging nhau v s dng công cng và sn phm
khác nhau làm i ta quan sát tng
bin loi mnh m i ta trình bày
chung cho mt vài tr s nh mn phn nh tính chính xác ca s tiêu phí
thi gian khác nhau ca các bin lonh mi ta dng h s u.

Ví dụ:
Khi quan sát lp khi bê tông móng, tng s 140 khi  gia và 14
khi  góc.
Tiêu phí th máy lp 1 khi  gia 101=Tphútt.
Tiêu phí th máy lp 1 khi  góc 122=Tphút.
nh mi ta ch trình bày chung mnh mc lp 1 khi bê
tông móng nói chung. Mun vy phi tính h s cu:

22
 lp 1 khi bê tông móng nói chung là:

Khác vi h s chuy là 1 s bt k, bao gi tng các h s ng 1,
có th tính h s u theo t l ng ca chúng bng 100%.

3.2.1 Biên soạn định mức nhân công
c khi tính toán tr s nh mc phi thit k u kin tiêu chuu kin tiêu
chu   u kin và phm vi áp dng cnh mc ban hành kèm theo
nh mc.
Nn tiêu chun bao gm:
- nh mc (tên công vic).
-  n phm.
- Thành phn công vic: nói rõ công vic nào thuc phnh mc, công vic
nào không thuc phnh mc.
- Thành phc s ng và cp bc công nhân thc hin

quá trình.
- Công c lang: phi nói rõ nhnh mc thit k ra là s dng nhng
công c  thc hin.
- nh v chng sn phm.
c bit khi thit k u kin tiêu chun phn vic thit k thành phn công
nhân, thành phnh s tinh mc.
nh ti
1. Dựa vào các định mức cũ hoặc các quy định hiện hành: Nu thy thành phn công
nhân thc t phù hp vp vi quy trình sn xut thì ly ngay
thành phn côn u kin tiêu chun.
2. Dựa vào việc bố trí công nhân hợp lý theo cp bc công vinh và t trng
thi gian tác nghip ca tng loi vic.
Ví dụ:
ng gi hp lý, sau khi
s lic  bng sau:
23
Tên phn vic
Thi gian tác
nghip tính
cho 1 m3 xây
Cp bc
công vic
nh
T trng
thi gian
tác
nghip
T trng tác nghip
theo bc
Bc

%
c
Trn va
Rãi va
Mit mch
10.0
20.3
30.7
50.0
3
3
3
3
3.45
7.00
10.59
17.24
3
38.3
Xây gch
Kim tra
40.0
25.5
5
5
13.79
8.62
5
22.4
Xem bng v

54
4
18.62
4
18.6
Vn chuyn va
và gch
60
2
20.69
2
20.7
Qua bng tng hp trên ta có th b trí thành phn công vi
- 1 th bc 2 chim 20.7 %.
- 2 th bc 3 chim 38.3 %.
- 1 th bc 4 chim 18. %.
- 1 th bc 5 chim 22.4 %.
Chú ý:  khoa h i, vì theo tng
cp bng không là bi s chn ca nhau, và trong thc t khi b trí công
nhân hou cho mi, mà có th i
có bc bc thc li.
 áp dn phi nm chnh cp bc công vic, b
trí, phân công công nhân trong t hp lý, giao công vic có bng vi cp
bc công nhân, tin hành kho sát th 1 vài ca và tính toán li t trng thi gian tác
nghip xem s u hp lý thì tip t
thành pht k nh mc.

24
3. Bố trí thành phần công nhân theo nhiều phương án khác nhau
Vic b trí thành pha trên thi gian tác nghip phn vic và cp bc

nh, b trí thành nhinhau, chi
gian ngng vic là nh nht.
Thành phnh mnh tinh mc,
t thit phi bng thành phn công nhân thc t mà có khi ch c s
chung ca thành phn công nhân thc t.
Ví d: Thành phn thc t có 4 th bc 2, 2 th bc 3 mà thành phn trình bày trong
nh mc cn 2 th bc 2, 1 th bc 3.
Ngoài ra, cng có th biên sonh mnh mng)
tin hành o
1. nh mc chun: thc cht ca công vic này là la chn các giá tr ta
nhng nhân t  nghiên cn k thu t k,
quy trình, quy phm v.v
Khi xác lp mc chun nu b sót bt k mt tr s nào ca các nhân t ng thì
u có th n nhng sai lm trong quá trình biên sonh mc. Mc chun hay
nh mc b phn cn phi phù hp v k thut và t chc thi công hin ti.
2. nh mc ca công vinh mc ca công vin ca quá
trình công tác hoc quá trình tng hnh mc b phn t hp lc
nh theo dng công th
N
c
= k
1
n
1
+ k
2
n
2
+ +k
n

n
n


c
- nh mc ca công vin, l  ng ca quá
trình công tác hoc quá trình tng h biu th.
n
1
, n
2
, n
n
- nh mc b phn, l  ng ca phn vi biu th.
k
1
, k
2
, k
n
- h s i t   ng ca phn vi 
s ng ca quá trình công tác hoc quá trình tng hp. N  ng ca
phn vi  ng ca quá trình công tác hoc quá trình tng hp hoàn
 s i s bng 1 ; nu không, nên da vào tình hình c th mà
tính toán.
3.   nh mc ca công vic ph, công vic chun b và k  ng
dùng t l phc này chim trong toàn b th xác
nh. Nu t l phn (nh  theo kt qu thu nhc
25
trong bng ghi chép thc ngày làm vic hoc trong bng ghi chép thc và trc tip da

  ng sn phm ca quá trình công tác hoc quá trình tng h
tính toán thi gian tiêu hao ca chúng (tr s tuyi hong biu th
bng tr s i, tc là t l pha thi gian kéo dài ca ca làm vic). Khi s
ln quan tri ít hoc thi gian quan tri ngn, tc là không th thu
c nhng s li tính chi di khnh thi gian tiêu hao ca
công vic ph c chun b và kt thúc thì có th tham kho theo bng s
liu kinh nghim cho sn (bng 2.3).
Bảng 2.3. Định mức thời gian của công việc phụ, công việc chuẩn bị và kết thúc
Hng mc
S phút chim trong ca làm vic 8 gi
T l ph
chim trong thi
gian kéo dài ca
ca làm vic, %
Bo
ng
công c
máy móc
Di chuyn
a m
Chun b
m
làm vic
Nhn
nhim
v
Tng
cng
Sn xut bêtông
5

3
6
2
16
3,3
Lp ráp cu kin bêtông
2
8
6
4
20
4,2
t
3
3
-
1
7
1,5

2
4
6
5
17
3,5
Lp ráp, ch to vl g
10
4
2

6
22
4,6
Công tác vn chuyn
2
4
-
1
7
1,5
n
3
10
8
4
30
6,2
Ch to ct thép
4
1
3
8
16
3,3
Buc ct thép
4
2
9
10
25

5,2
Lt ct thép
4
4
8
10
26
5,4
ng
3
10
-
2
15
3,1