dao động tự do và dao động mùa của mực nước biển đông

MỤC LỰC
Chướng 1 . K hái q u á t v ề đ i ê u k i ệ n tự n h iê n v à đ ặ c đ iểm
d ao đ ộ n g mUc m ióc b iể n Đ ô n g . Cở s ỏ phướn g p h ấp
n g h iê n c ú u 15
1 . 1 . K hái q u át v ề đ iể u k i ệ n t \ị n h iê n v à đ ặc điể m
dao đ ông mUc nUỐc b iể n Dông 15
1 . 1 . 1 . H ìn h dạng đ ư òn g và p h ân bố ctô sâ u củ a
b i ể n D ông 15
1 . 1 . 2 . Chể độ g ió t r ê n b i ể n D ông 18
1 . 1 . 3 . Thuỷ t riể u và dao đông mực nưốc b iển Dông

18
1 .2 . Cố sỏ phương pháp n g h iê n cú u mức n ư ốc

21
1 . 2 . 1 . Phư dng p h áp p hân t í c h đ iề u h oà m\Ac n ư óc
22
1 . 2 .2 . Công th ú c b iể n đ ổ i F o u r ie r . Phưông pháp phổ
tr o n g h à i dương học 2 4
1 . 2 . 3 . Phương pháp mồ h ìn h s ố t r ị th u ỷ đ ộ n g 29
1 . 2 . 3 . 1 . Hệ phương t r ìn h tu y ế n t í n h cù a c h u yể n độ ng
só n g d à i t r o n g m ió c n ôn g 29
1 . 2 . 3 . 2 . Những đ iề u k iệ n b an đ ầu và đ iể u k iê n b iê n . . . 3 4
1 . 2 . 3 . 3 . Sơ đổ s a i p hân cù a h ệ ph ương t r ì n h 35
Chướng 2 - Khảo s á t dao độ n g t u do c ù a b iể n Đ ông

38
2 . 1 . Ý n g h ĩa củ a v i ệ c n g h iê n cửu d ao đ ò n g tư do
củ a b i ể n D ông 38
2 . 2 . Phương ph á p t ỉ n h d ao đ ôn g t u do c ù a th u ỳ vU c . . . . 4 1
Mổ đầu

3
2.3. T ính đ a o ctộng tự do c ủ a b iể n D ông 4 4
2 . 3 .1 * Mô h ìn h s ố dao độn g tự do củ a b iể n Đ ố n g

4 4
2 . 3 . 2 . L u ố i t ỉn h 4 5
2 . 3 .3 . Ket quà tin h chu kỳ và những sd đổ cấu trú c
k hôn g g ia n cù a c á c dao đ ộng t ư do 4 6
2 . 4 . Những k ế t lu â n r ú t r a tù khả o s á t d ao đ ôn g
tự do 59
Chướng 3 . Phổ m\lc mlốc Ö ven bò -bây biển Đ ô n g

86
3 . 1 . D ặt v ấ n đ ề n g h iê n cúu phổ mực n ư ố c
86
3 . 2 . L ọc n hũng c h u ỗ i quan t r ắ c mực nưốc để
t ín h phổ 88
3 . 3 . Kất quả t ỉ n h phổ v à nhận x é t 9 2
Chũóng 4 . Tính mUc mióc -trong trư òng g ió mùa 10 3
4 .1 . Dao đ ộ n g mùa củ a mực n ư ốc v à đ ặ t vấ n đề
t ín h to á n 10 3
4 .2 . Mô h ìn h s ố t ín h mực n ư âc th e o tr ư ò n g g ió

10 7
4 . 3 . Các b ản đổ tr ư ò n g g i ó x u ấ t p h á t

10 9
4 . 4 . Phần bố mực nư ốc t r o n g g ió đ ôn g b ắ c

11 2

4 . 5 . Phân b ố mực n ư ố c tr o n g g ió t ầ y nam

11 5
4 . 6 . Nhân x é t ch u n g v ề k ế t quả t in h mực .mlốc
th e o mô h ìn h 120
Kết X u â n 12 5
T à i li ê u tham khảo 128
Phu lu e f . 13 7
B iến động th ò i gian và không gian của miAc nưóc b iển là
một h iận tUOng tư nhiên có quy mô to lốn ánh hưỏng môt cách
trự c quan t ố i nhiều hoạt động kinh tế kỹ th uật của con ngư òi,
trưốc h ết l à các ngành vận t ả i b iể n , xây dung công trìn h trê n
b iển và ven bồ, công trìn h bào vệ bò, hệ thổng tư ó i t iê u nông
nghiệp vùng ven bò, cấp th oát mlốc thành phố ven b iể n , công
tá c phòng chống th iê n t a i l iê n quan đến bão và nưốc dâng
tron g bão ổ những vùng ven bò b iể n . Chể cíộ dao đông mực mióc
cũng quy đinh cà nhip đ iêu sân x uấ t và sinh hoạt cùa nhân dân
những vùng ven b iển .
Nhũng thông t in trê n th ế g iố i vể những h iện tưộng ngập
lu t nguy hiểm ổ ven b iế n các nưốc Nhật, Mỹ, Ấn đô, Hà la n ,
P h ilip in , Băn glađ ét làm t h iệ t hạ.1 v ậ t ch ấ t và ch ết ngưòi cho
thấy kể cả các nưốc tiê n tiế n lẫn cấc nưốc kém phát t riể n
v iệ c nghiên cứu cfể nấm vững quy lu ậ t v ầ t iế n t ó i kiếm s o á t
chế ngvt h iệ n tượng nầy vẫn đang còn là vấn để th ò i su cấp
t h iế t và cần đưoc phát t riể n [ 1 4 ,4 ] .
Nghiên cúu biến đông mUc nưóc của b iển kể cả ỏ vùng cfạ.i
dương và ven bò còn có ý n gh ĩa khoa học ctôc lập b ỏi lẽ biến
động mực nưốc tro ng thuỷ vUc k ín hoăc hỏ một phần bao g iò
cũng l à k ết quà tá c động của nhiều quá tr ìn h tu n hiên , t r o n g
đó có cà những quá t rìn h động lực khác x ả y ra tro n g biển và

những quá trìn h nhân tạo và vể phần mình chế đô mực nưốc l ạ i
ành h ư ỏn g t ố i những quá tr ìn h k h ác [ 4 0 ,4 9 , 6 4 3 . Chênh l ệ c h nvứ<
m iâ c ồ một v ùn g b iể n làm th a y đ ổ i c h ế ctộ h oà n lư u nUỐc, tra<
đ o i nư ốc qu a e o b iể n , t ìn h h ìn h b ào mòn v à x ó i l ỏ b ò đ á y d<
s ó n g v à d òn g ch ây b iể n ỏ c á c đ oạn b ồ , c ũ a s ô n g v à lu ồ n g t à u .
Những h o ạ t đọn g kỹ t h u ậ t , x â y dựng củ a co n n g ư ò i n gà y na:
có k h i c ó quy mô ló n làm th a y đ ổ i n h ũn g đ iể u k iệ n c ầ n bắn;
n ư ó c, đ iề u k iệ n h ìn h t h á i cù a th u ỳ vU c, làm c h o c h ế độ da<
động nvụlc nưốc th ay đ ổ i dẫn t ố i những thay đ ổi của cá chế đ<
la n t r u y ề n ô n h iem c h ấ t t h ả i v à h ê s in h t h á i . Do ctó nhũn*
khảo s á t , tỉ n h t o á n c ó l i ê n qu an t ó i mực n ư ố c v à d òn g c h à y 1 <
v ô cù n g quan t r ọ n g [ 6 3 ] .
N h iều ngành k h oa h oe k h ấc như t r ấ c c tỉa , b ả n ctồ h ọ c , ctỉ<
c h ấ t h ọ c , đ ịa mao b i ể n , th u ỳ th ạ c h độn g lu c h oe b iể n , thu:
s in h h ọc b i ể n r ấ t quan tâm t ố i những th ô n g t i n v ề nhữ ng ctặ<
tr ư n g c ủ a c h ế độ d ao đ ộn g mực n ư óc b iể n v à đ ạ i d ư ốn g .
VÌ v â y ctã tù lấ u vấn ctể mực m iốc b iế n v à dao đ ọng c ủ a n<
đã l à đ ổ i tư ợ n g c ủ a k h oa h ọ c , c ủ a h ả i dương h ọ c . N gày n a 1
n gư òi t a ng à y cà n g áp dụng những phương phấp h iệ n đ ạ i V i
nghiên cửu chi tiết hòn về sự biến động cùa mực nưóc biến Vi
p h á t t r i ể n thêm nhữ ng k h ía cạ n h m ối củ a v ẩ n đ ể n à y . cô n g tấ(
n g h iê n cú u k h ôn g c h ỉ p h á t t r i ể n cho những ctổi tư ớ n g đ ị a 1 '
m ố i, ch ư a được n g h iê n cứu k ỹ t r ư ó c đ â y , mầ c à t r i ể n k h a i ví
m ặt p h ươn g pháp [ 6 0 ,6 5 ] , gân ctây cò n x u ấ t h iệ n c ả nhũn,
c h uy ên k h ảo v ể l ĩn h vtAc n ày t r o n g h ả i dương h o c [ 5 0 ,2 7 ] nhầi
t ổ n g h o p c á c p h u o n g ph áp h iê n đ ạ i ctể k h ả o s á t v à n g h iê n c ú u .
- 4 -
ỏ rvuồc t a tron g những năm gần đây đã bấ t ctẫu có đ iể u kiên
quan tâm t ố ỉ v iệ c thu thập những thông tin về những th i ệ t hại
không nhó do những vụ vỡ đê b iển , ngập lụ t , ngập mặn, có cả

ch ết nguòi do những h iên tưong dâng mạnh, đột ngồt của mực
mlốc tro n g các cớn bão đổ bộ vào các vùng ven bò V iệ t nam
[ 4 , 1 4 , 1 1 ] . Cũng đã xu ất h iện những du án kỉnh tế kỹ th uật c ả i
tạo hệ thống tư ốỉ t iê u m ióc nông n ghiêp và cấp th oát nưốc
thành phố ven b iển đ òi h ỏi những thông t in về chế độ mực nưóc
b iể n và hệ thống sông có ảnh hưỏng của b iển . Nhiều tín h toán ,
t h iế t kế th uỷ l o i và g iao thông, xây dung đ òi h ỏi những dữ
liệ u t i n cậy về chế độ nvực nuốc ỏ b iển và của sông, cũng
như tron g sông.
Những đồi h ổ i đó kích th íc h công tấ c nghiên cứu khảo sá t
và tỉn h toán b iể n đông mực nưóc b iể n , kể cả đư báo, của nhiều
nhầ nghiên cúu tro ng các lĩn h vực khác nhau liê n quan tó i
b iển .
Nhiều mặt tro ng vấn đề dao động mực nưóc biể n v à thuỳ
t riề u đ ã ctược c á c nh à h ả i dương h ọc V iệ t nam n g h iê n cú u CC
h iệu quả v à có những vấn đề mối thế g ió i nêu r a cũng được các
chuyên g ia của nưốc t a nấm bấ t v à đ i vào nghiên cứu [ 1 6 ] .
Tổng quan về những công trìn h nghiên cứu cùa các chuyêr
g ia tron g v à n go ài nưóc vê vấn efe dao đông mực mlốc của b iể r
Dông cho th ấy rắn g tron g lĩn h vực này đã cíat ctươc những kểl
quà to lón song cũng nổi lê n một đặc điểm không đổng ctể\
tro ng công tá c nghiên cúu vấn efe này.
- 5 -
Nhỏm ló n n h ẩ t gổm đ a s ố c ấ c c ô n g t r ìn h th u ộ c l ĩ n h v ttc n à y
[ 3 2 , 6 1 , 5 5 , 4 1 , 3 0 , 2 4 , 4 6 , 4 7 , 2 5 , 4 5 , 1 2 ,1 5 , 1 3 ] c h ú ý đ ế n v ấ n ctể d ao
đ ộn g th u ỷ t r i ề u củ a mUc m iố c . Những cô n g t r in h củ a cá c t á c
g iả phuỏn g t â y đầu th ế kỷ nà y [ 3 2 , 6 1 ] , tu y cu n g cấ p t h ô n g t i n
sớ lư ộ c nh ưng ch o t h ấ y tầm q uan tr ọ n g c ủ a v i ệ c n g h iê n cúu
vùn g b i ể n D ông nam Á n ó i c h u n g v à b iể n Đồng n ó i r i ê n g . Những
k ế t quả t i n c ậ y n h ấ t c ó đư ợc b ấ t đầu t ù c á c c ô n g t r ì n h

[ 5 Ĩ ,4 1 ] k h ỉ p hư ơng p háp h iệ n đ ạ i đu ộ c đưa v à o sử dụ n g .
Cho đ ến n a y c ó th ể n ó i r ắ n g v i ệ c ph ân t i c h v à dự b á o d a o
đ ộn g t h u ỳ t r i ề u cú a nnAc nư ốc do ch ú n g t a t i ế p th u đ ư ớc h ê
phương pháp tư ơ ng đ ố i ch u ẩ n củ a t h ế g ỉ ố i c ộ n g v ó i những đón g
góp t o lố n cù a c á c ch u yê n g i a g ià u k ỉn h n gh iệm ỏ c á c cơ qu an
n g h iê n cứu b i ể n đã ctạt ctươc t r ìn h ctộ tạm đáp ú n g những nhu
c ầ u cơ b ả n c ủ a th \tc t i ễ n , ơ nuóc t a n h iề u năm n ay ctã x u ấ t b ả n
đ ư ộc b ản g dư t ỉn h mực nưốc th u ỷ t r i ề u đều đặn c h o c á c cả n g
c h ỉn h th u ộ c b ò b iể n V i ệ t nam đ ể ph ục v ụ c á c n gà nh s ả n x u ấ t v à
q u ốc p h ò ng l i ê n quan t ó i b ỉể n .
Những bản cfổ t r i ề u đ ã đư ộ c n h iề u tá c g iả t í n h , kể c ả b ầ n g
c á c phư ơn g ph áp g i â i t í c h cũ n g như phương pháp s ố , n gà y c à n g
c h i t i ế t v à c ó đô t i n c ây ca o hơn [ 5 5 , 4 1 , 2 4 ,3 0 , 1 2 , 1 1 , 2 5 , 4 5 ,
1 3 ] . Có t h ể n h ận đ in h rắ n g v ề cơ b à n , ng u yên nh ân h ìn h th à n h
h i ê n tư ơ n g th u ý t r i ề u phúc t a p , đ ộc đ áo v à l ý th ú ỏ b i ể n Đ ông
l à s\t t r u y ề n c á c s ố n g t r i ề u tù T h á i b ìn h dutớng v à o q ua c á c e o
p h ía b ấ c v à đ ổ n g b ấc b iể n d ư óỉ t á c đ ộn g c ủ a đ i ể u k iệ n đ ị a lý
đ ị a p h ươn g c ủ a th u ý v ^ c t r u n g tâm b iể n v à c á c v ịn h ctể ta o n ên
- 6 -
c h ế đọ d ao đ ô n g phúc t ạ p v ố i n h lit t r i ề u ngu t r i ờ n h iề u n ơ i
đõ đưộc th ù a nhận. T ron g kh u ôn khổ đ ể t à i c ấ p n h à n ư ố c
K T -0 3 -0 3 c ấ c c h u y ê n g i a t r o n g l ĩ n h v\Jc n à y đ a n g th ự c h iệ n
c ô n g t á c h oà n t h iệ n c á c mô h ìn h số t ỉn h th u ỳ t r i ề u (k ể c ả
dòn g t r i ề u ) bắn g c o n đưòn g c h i t i ế t ho á l ư ố ỉ t í n h , x ấ p x ỉ
s á t th ự c hơn đ iể u k iệ n b i ê n v à nh ũn g t h u ậ t to á n t ố ỉ Uu hơn
t r o n g k h i h i ệ n th ự c h oá t ín h to á n tr ê n mảy t ín h đ iệ n t ủ .
_ii)
Nhóm ló n th ú h a i gom c ố c á c c ô n g t r ì n h [ 1 8 , 1 4 , 3 3 , 1 , 1 0 , 4 ] ,
g ià n h c h o v i ệ c n g h iên cú u v à t ỉ n h to á n m ột h iệ n tư ơ n g ngu y
h iểm t r o n g dao độn g mực n ưốc b i ể n , ctó là h iê n tư ộ n g m iố c d ân g

t r o n g b ã o . H ưóng th ú n h ấ t t r o n g n hũng c ô n g t r ì n h n à y [ 1 4 ,1 1 ]
t â p tr u n g làm sá n g t ỏ v ấ n ctể v ể c á c đ ặc tr ư n g ch ế đ ô c ù a nư ó c
d ân g b ão ỏ b iế n Dông như: số lư ợ n g c á c cơ n b ão tr u n g b ìn h năm
h o ạ t đ ộng t r ê n b i ể n D ông, tầ n s u ấ t x u ấ t h iệ n b ã o ở c á c th á n g
k h á c nhau tr o n g nảm , nhũ ng quỹ ctạo c ố b à n củ a c á c cơn b ã o ,
nhữ ng khu v ự c c ó x á c s u ấ t n ư ó c d â n g do b ão lố n n h ấ t, b ư ốc đầu
đán h g i á x ấ c s u ấ t x u ấ t h iệ n n ưốc d ân g ng u y h iểm th e o p ha th u ỷ
t r i ề u , cấ u t r ú c khôn g g ia n v à t h ò i g ia n cù a n ư ốc d âng do b ã o .
Huống n g h iê n cứu th ú h a i v ề n ư ó c d ân g do b ão là á p dung
nhữ ng phuơ ng ph á p h ổ i quy tư ơ n g qu an [4 ] đ ể t h i ế t lậ p nhữ ng
c ố n g th ú c t h ự c n gh iêm mvlc n ư ó c d â n g t r o n g b ão ch o nhũng đ iểm
c u t h ể c ó t ỉn h c h ẩ t đơn g iả n đ á p ú n g nhu c ầ u du b ấo n g h iệ p
vụ c h o v ù n g b iể n n uóc t a cũ n g c ó nhữ ng th à n h tự u n h ấ t đ ịn h .
B ất đâu t ù nhữn g năm tám m ư ơ i, x u ấ t h iệ n n h ỉể u cô n g t r ìn h
m ó i, á p dụn g nh ũ n g mô h ìn h s ố t í n h n u óc dâ n g t r o n g b ã o
- 7 -
[ l f l T1 , 3 3 , 1 0 , 2 ] . NỘỈ dung cơ bàn củ a những cố n g t r ìn h n à y l à
g i à ì bắ n g s ố h ệ c á c phUông t r ì n h s ó n g d à i m lố c n ôn g ch o th u ỷ
vu e b i ể n D ông v ố i đ ịa h ìn h đ á y v à h ìn h dạ ng b ò thvic củ a n ó .
0 đ ây c á c t á c g iả n gà y cà ng đ i s â u h o à n t h i ệ n phư ơn g pháp
g ỉ à i b à i to á n b i ê n ban g cá c h c h i t i ế t h o á l ư ố i t ín h , k hảo
s á t đ iể u k iệ n c á c ctưòng b iê n , tham số h oá cô n b ã o v à tham s ố
hoá c á c lu e ma sát ctấy và ma sát g ió , dùng c á c SÖ đổ tính mối
0 d ả i tâ n k hắc c ủ a c á c d ao đ ô n g mUc n ư ố c b iể n D ôn g ,
những dao độn g v ó i ch u k ỳ d à i n h iề u năm, nằm, nủa nãm, ch u
kỳ x i nố p v à nhữ ng ch u kỳ ngấn cỡ v à i g iò đư ợc í t c á c c ô ng
t r ìn h chú ý hơn v ầ cá c k ế t quà cũ ng c h ỉ đ ạ t đư ợc ỏ b u ốc đ ầu .
T ro ng [2 6 ] c á c t á c g iả L iê n xô đ ã tù n g n g h iê n cúu c h ế đ ộ
dao cỉộng mùa c ủ a b iể n D ông t r ê n cơ s ỏ p h ân t í c h c á c só n g năm
cù a mục nư óc t h e o s ổ l i ệ u th ự c đo t ạ i c á c đ à i trạ m v en t> iển

D ồng, lậ p c á c bản đổ phân b ố c á c y ếu t ố c ủ a d ao đ ộng mùa củ a
b i ể n D ông b a n g phươn g p háp đ ẳn g đọ c a o . v ề s a u , t á c g i à củ a
cô n g t r ì n h [4 2 ] n g h iê n cứu k ỹ hơn v ề vấ n đ ề , ctã phê ph án c á c
bản đổ n à y , ch o r ắn g sư tổ n t a i củ a c á c đ ỉn h s ố n g năm c ù a mực
rvũốc ỏ phần trung tâm b iể n l à không hop l ý . cũ ng tr o n g côn g
t r ìn h n à y, ctã nhận đ ịn h r a n g dao độ n g mùa ỏ b iể n Đ ông ch ủ y ế u
được g â y b ỏ i g ió mùa, v à đ ư ố i t á c độ n g củ a g i ó mùa t r o n g
b iể n la n tr u y ề n những só n g d à i t i ế n tạ o nên dâng mực và dòng
c h ả y , như ng p h ân b ố ctộ sâ u v ầ h ìn h d ạng đ ư òng bò đ ổ n g t h ò i
ánh h ư ởng t ố i p h ân bố b iê n độ v à p ha c ủ a những s ó n g n à y .
T rên cơ s ỏ nh ữ ng t à i l i ệ u v ề h ắn g số đ iề u h oà c ủ a h a i mươi
- 8 -
bốn tram v à đư òng c o n g b iế n t r ì n h năm củ a mvtc n u ố c b i ể n tr u n g
b ìn h , b ắ n g phulớng phảp n ộ i s u y t á c g iả đ ã lậ p b ản đ ổ đ ổ n g
b i ê n đ ô v à đ ổng ph a củ a số n g nảm c ủ a Iiítfc b i ể n tr u n g b in h ,
khá c v ố i nhữ ng b àn đổ đ ã nhận ctưoc t r o n g [ 2 6 ] . Chúng t ô i ch o
r ầ n g , v à c ũ n g như tr o n g cô ng t r ìn h [4 2 ] đã nhân đ in h , đ ể k iểm
t r a quy mô v à c ấ u t r ú c kh ôn g g ia n cù a dao độ n g ỏ phần n g o à i
k h ơ i củ a b iể n c h ỉ c ó t h ể dựa v ào s ố l i ệ u thtfc đo ỏ c á c trạm
đảo th u ộ c p h ần k h ớ i c ù a b iể n D ôn g, h o ặ c d ùng mô h ìn h t ín h ch o
t o à n b i ể n .
T rong [ 1 4 ,1 7 ] t h ô n g bá o v ề c á c k ế t qu ả ph ân t í c h đ iề u
h o à và phân t í c h phổ mvtc m lâc ỏ m ột s ổ tr&m b i ể n v à t r o n g
s ô n g , ỏ đ ầ y c ũ n g cu n g cấ p những k ế t qu ả phân t í c h p hổ tư ơ ng
hỗ g iữ a c á c y ể u t ố k h ỉ tiiộ n g , áp s u ấ t k h í q u y ển v à g i ó , v ó i
mực n ư ó c, phổ tư ơ n g h ỗ củ a mvtc nư ốc ỏ những tr&m k há c n hau
đ ể nhận x é t v ề những n gu y ê n nhân g ây n ên dao đ ộng mực nư ó c
b iể n Đ ông .
Những c ô n g tr ì n h n à y đã đưa r a m ột s ổ nhận x é t r ấ t b ổ íc h
ch o v i ệ c p h á t t r i ể n n g h iên cứu t i ể p , đố l à những n hận x é t v ề

sự khác nhau trong múc độ cưồng hoấ các sóng chu kỳ dài - nửa
năm v à m ột năm , t ạ i những v ù n g b i ể n k h ác n h a u , t u ỳ th u ộ c v à o
những đ iề u k iậ n th u ận l ộ i h o ặ c k h ô n g th u ậ n l ợ i đ ể g ió mùa
t á c đ ọn g ; v ề s u p h á t t r i ể n r ấ t p h o ng phú v à đ á n g k ể c á c só n g
n ư óc n ô n g k h i th u ỷ t r i ề u t r u y ề n v à o nư ốc n ô n g , v à o sầ u t r o n g
s ô n g . T ác g i à [ 1 4 ] đã c ó nhận đ ịn h q uan tr ọ n g v ê phiiứng d iệ n
ph ương p h áp lu ậ n v ể sự có m ặ t, v à hơn n ũ a r ấ t p h ong p hú , củ a
- 9 -
c á c aón g c ó ch u kỳ g ầ n v ố i c á c s ó n g n h ậ t t r i ề u v à c á c BÓng
b ộ i b ậc b a , bẬc b ố n , b ậc năm củ a n ố tr o n g v ù n g b iể n v ó i n h ật
t r i ể u m ạnh, mà n ếu phần t í c h b a n g 80 đồ D arw in ch ú n g t a r ấ t
dễ d ể s ó t . Như v ậ y , v ố i v ù n g b iể n mà n h ậ t t r i ề u ngự t r i ,
ch ú ng t a cầ n s ủ l ý p hân t í c h c á c c h u ỗ ỉ <Jo mực m lốc t h e o
phương ph ấp b ìn h phư ơng t ố i t h iể u h o ặ c p h á t t r i ể n c á c phương
phá p p hổ v à du t ỉn h miAc m iố c th e o phương pháp p hổ [ 6 0 ,6 5 ] .
Tù việ c phân tíc h khái quát những công trinh CÖ bản trên
đ â y củ a c á c t á c g iá n g h iê n cú u t ìn h h ìn h dao đ ôn g imAc
n ư ốc ỏ b iể n D ông ch ú n g t ô i r ú t r a nhũ ng v ấ n ctế sa u c ó t h ể
cần đu ộ c p h á t t r i ể n hđn nữa tr o n g s ổ những vấ n đ ề v ê d ao
đ ộn g miAc n ư ốc ỏ b iể n D ôn g.
1 . Vấn đ ề v ề c h ể độ b iế n đ ộ n g mực n ư óc b iể n ỏ v ù n g ven
b i ể n v à thềm lụ c đ ị a , ch ủ y ếu ỏ c á c c à ng c h ín h v à vù n g h o ạ t
đ ộ n g k in h t ế k ỹ th u â t s ô i đ ô n g , b ao gồm v i ệ c t í n h to á n c á c
đ ãc tr ư n g th ố n g k ê t i n c ậy c ủ a ch ế đ ô d ao đ ộn g mực n ư ố c ,
những đặ c tr ư n g phổ p hân ánh c ấ u t r ú c b ên tr o n g cù a c á c dao
ctồng phúc tạ.p v à nh ũn g ng u y ên n h ân , cơ c h ế c h i p h ố i c h ế độ
dao đ ộ n g mực n ư ó c, ch ú ý c á c d ao đ ọ n g mùa, c á c dao đ ộn g n ư ốc

d â n g k ể c ả t r o n g b ã o lẫ n t r o n g g ió t r u n g b ìn h , g i ó mạnh, cá c
dao đ ộ n g v ó i t ắ n s ố x i n ố p , làm cơ s ỏ ch o c á c p hư ơng phá p

t ín h v à đự. t ín h mực m ióc t h e o nh ũ ng phương ph áp h iệ n đ ạ i;
2 . Hoàn t h i ậ n c á c p hướng p h áp ph ân t í c h v à dü t in h mực
n ư ố c th u ỷ t r i ề u , tă n g đọ c h ín h x á c c ủ a cá c h ần g số đ i ề u h oà
th u ỷ t r i ể u , t à n g s ố lư ợ ng c á c só n g đ i ể u h oà t h u ỷ t r i ề u t r o n g
- 10 -
- 11 -
c á c phương t r ìn h dự b á o mvic n ư ốc th u ỷ t r i ề u , t h a y v ì ph ü ön g
pháp phân tíc h điều hoà truyền thống theo SÖ đổ D arw in cẵn
ấp dụn g c á c phư ơng pháp phân t í c h c h i t i ế t hô n như phưông
ph áp b ìn h phương nh ò n h ất h o ặ c phương pháp C a r tw r ig h t đ ể ph ân
t í c h v à dự t í n h mực n ư ố c. S on g so n g v ố i v i ệ c t ă n g độ c h ín h
x ác v à s ố lư ơ n g c á c só n g phân t í c h , c ó t h ể g i ả i q u y ế t t ố t h ôn
nhữ ng t ỉn h to á n th ứ c t i i n như t í n h c á c mực n ư ốc c ự c t r i , mực
m iố c th ấ p n h ấ t l ý t h u y ế t cù a tr ạ m , những b à i t o á n n ộ i n g o ạ i
su y mực m iố c cứ c t r ị g iữ a c á c trạ m ;
3 . C hín h x ắ c h oá v à c h i t i ế t h o á c á c b ản đồ t r i ề u , k ể c ả
c á c bàn đồ d ò n g t r i ể u , bắ n g c o n chlòng t ậ n du ng k h â nản g n g à y
c à n g lố n củ a máy t ỉn h đ iê n tủ đ ể tă n g rô n g m iền t ín h , làm c h i
t i ế t lư ố i t í n h , xấ p x ỉ b i ê n s á t th \ịc hón v ằ cụ t h ể h o á c á c
p h ép tham s ố h o á ma s á t đá y v à ma s á t g i ó . K et h op t í n h 'dao
đ ộn g tổ n g cộ n g t r i ề u v à g i ó , t r i ề u v à nư ố c dân g để n g h iê n
cú u tư ơ n g t á c g iũ a ch ú n g;
4 . Xây d ựn g nhũng mô h ìn h t ỉn h mực n ư ó c dân g t r o n g g i ó
h oặ c t r o n g b ão đ ể t i ế n t ó i dự bá o đ ư ôc c ả c á c d ao đ ộ n g mực
n ư ốc p h i t r i ề u . Con đư òng h iệ u quả n h ấ t phù hộ p v ó i phướng
t i ệ n t ín h t o á n h i ệ n đ ạ i l à áp dung nh ững mô h ìn h s ố v ó i c h i
t i ế t h oá quá t r ì n h t ín h t o á n lầm ch o ch ư ông t r ì n h t ín h t r ê n
mấy c ó th ể áp dụ ng v ào du b áo n g h iê p v ụ;
5 . Những v ẩn đ ề c ó t ín h qu y mô to à n câ u đ ư ô c n h iể u nhà
k h o a h ọ c quan tâm như sự dân g lê n củ a mUc n ư ốc đ ạ i dương do

k h í h ậu t o à n cầ u n ố n g lê n , stf b iế n đ ô n g t h ế kỷ c ủ a mực rrưốc
b iể n do c á c qu á t r ì n h đ ỉa đô n g lư c h ọc tr o n g v ỏ t r ả i đ ấ t , la n
tr u y ẽn c á c s ó n g thềm lụ c đ ịa .
T rong lu ậ n án n à y , ch ú n g t ô i s i t r ìn h b ày n hũng k ể t q uả
n g h iê n c ú u củ a m ìn h (đ ã đư oc cô n g bố m ột phần tr o n g [ 5 - 8 ] )
nhầm đ ón g góp th êm v à o v i ệ c n g h iê n cúu n hũng v ấn đ ề cò n tổ n
t a i đã n ê u .
Cu t h ể , chún g t ô i đ ậ t r a v à g i ả i q u y ế t b o n nh iêm v u sa u :
1) Khảo s á t c h i t ỉ ể t v ề dao đ ôn g tư do c ủ a b i ể n Đ ông;
2 ) G ià i t h ỉc h cd c h ế h ìn h th àn h củ a h iệ n tư ộ n g th u ỳ
t r i ề u r ấ t phúc t ạ p và đ ộc đá o ỏ b iể n B ông;
3 ) N g h iê n cứ u cấ u tr ú c củ a những d a o đ ộ n g mực n ư ốc ỏ c á c
v ù n g bò k h ấc n hau d ọ c bò b iể n n ư óc t a ;
4 ) N g h iên cú u ch ế đô d ao đ ộ n g mùa c ủ a mực n ư ốc ỏ b iể n
D ông v à th ủ n g h iệm mô h ìn h t ỉ n h mực n ư ốc d âng t r o n g g i ó t h e o
dữ l i ệ u v ể t r iiò n g g i ó v à áp s u ấ t t r ê n b iể n .
ơ chư ơng 1 v ó ỉ đầu đề "K hái q u ắ t v ề đ i ể u k iệ n tự n h iê n v à
đ ăc đ iể m d ao đ ộ n g mưc n ư ố c b iế n D ôn g . Cố sỏ phương p háp
n g h iê n cú u " , ch ún g t ô i t r ì n h bày n gẩn g o n v ề phư ống pháp phân
t í c h đ i ề u h o à mvic n ư ố c , tr o n g đó c ó t r ì n h b à y thêm v ề S\1 h o à n
t h i ệ n c ủ a ch ú n g t ô i nh ò áp dun g ph ương p h á p b ìn h phướng nhỏ
n h ất lầm c h o chư ớ n g t r ì n h phân t í c h c h in h x á c h ổ n , những c ô n g
th ú c b ỉế n đ ổ i F o u r ie r v à phươ ng ph á p phổ tr o n g h ả i dướng h o c ,
c ó ch ú ý t ố i n h ũ n g phương ph áp lọ c c h u ỗ i s ố l i ê u x u ấ t p h á t,
nhầm th u đ u ọc n h ũng phố khà d ĩ h i ệ n th u c t r o n g đ i ề u k iệ n ctăc
- 12 -
th ù c ủ a c á c c h u ỗ i t h ồ i g ia n củ a c á c q uá t r ì n h ỏ b i ể n , cơ sỏ
củ a phương phấp s ố t r ị th u ỳ độ n g g i ả i b à i to á n mực n u ố c. v ề
những đ ỉ ễ u k i ê n tư n h ỉê n v à <Jậc đ iểm b iế n đ ộn g mUc n u ốc b iể n
Đông ch ún g t ô i c h ỉ t r ìn h bày nhữ ng n é t k h á i q u á t n h ấ t mà s a u

n à y ỏ c á c ch ư ớng 2 , 3 ,4 c ó sứ dụn g t ó i .
Chướng 2 v ố i đầu đ ề " Khào s á t d ao đ ộng t u do c ù a b iể n
Đ ôn g " , chú n g t ô i b ấ t đầu c ố n g t á c n g h iên cúu củ a mình b ằ n g
v i ệ c g i ả i bầ n g s ố hệ phương t r ì n h mô t à d ao đ ô n g t u do củ a
m ột th u ỷ v ứ c c ó t ỉn h t ố i h ìn h dạn g đư òn g b ồ v à p hân b ố độ sâ u
th ự c c ủ a b iể n Đ ống đ ể , ỏ múc độ tr ù u tư o n g c a o n h ấ t, k h ảo s á t
kh â nă n g tự n h iê n c ủ a b i ể n Đông p hản ún g v ó i những n h iễ u k íc h
độn g có t h ể c ó củ a n g o ạ i lự c . Nhò k ế t qu à t ín h d ao ctộng t ự
d o , c h ú n g t ô i có đ iề u k iệ n t ù g ó c độ k h ác s o v ó i c á c ch u y ê n
g i a t r ư ó c đ â y đã là m , g i ả i t h í c h c h ế đô dao đ ộ n g th u ỳ t r i ể u
r ấ t ctộc đ áo ỏ b i ể n D ôn g, dự đo á n nhữ ng khà năn g c ủ a tù n g v ù n g
k h á c nh au củ a b iể n Đ ông cộ n g hưởn g v ó i nhũ n g t ầ n s ố d ao độn g
củ a c á c lự c cư ỗn g b ú c c ố th ể c ó .
T ron g ch ư ón g 3 - "Phổ mực nư óc ả v en b ồ t â y b iể n Đông"
s ẽ t r ìn h b à y nhữ ng k ế t qu ả ph ân t í c h phố củ a c á c d a o đ ộn g m\ic
nưốc do ch ú n g t ô i nhậ n đư ộc c h o năm tr&m qu an t r ấ c độ d à i m ột
năm, c ó k ế t h ộ p v ố i k ế t quả c ủ a c á c t ấ c g ià k h á c , đ ể c ó k h ắ i
n iêm h ê th ố n g v ể quy mô v à c ấ u t r ú c c ủ a dao đ ọn g mực n u óc
phú c t ạ p v à đ a d ạn g ổ những vù n g k há c n h au c ù a b iể n .
Tù n h ũng k ế t qu à n à y l ạ i s o sá n h v ó i k ế t qu ả c ủ a ch ư ôn g 2
<ìể làm sá n g t ổ k iể u ph àn ún g c ủ a m ỗi v ù n g b iể n đ ố i v ó i những
- 13 -
n h iễu độ n g cu õn g búc v à c h ỉ r a t ỉ n h h i ệ n th ự c c ủ a những k ế t
quả t ỉ n h ỏ ch ươn g 2 .
Chương 4 v ố i đ ầu đ ề " T ín h mực n ư ốc t r o n g tr ư ò n g g i ó
m ùa", c h ú ng t ô i s ẽ t r ìn h b ày k ế t quả b ưốc ctầu g i à i b ầ n g s ố hê
phư ớng t r ìn h m iố c n ô n g tu y ế n t í n h đ ể t í n h tr ư ò n g độ c ao ưnìc
n ư ốc d ân g l ê n t r o n g tr ư ò n g g i ó tư ơ n g ú n g nhắm k iểm t r a h iệ u
ún g g ió mùa c ó t h ể t ạ o n ên nhữ ng d ao đ ộ n g mùa v ố i quy mô v à
ph ân bố k h ông g ia n nhu c á c t á c g iả k hác ctã phân t í c h h a y

k hô ng . N g o ài r a , v i ê c th ủ n gh iệm n à y c ũ n g có ý n g h la ctộc l ậ p ,
nhắm t i ế n t ố i x ây dựng chư ơng t r ì n h t ín h mUc n ư ó c t r ê n máy
t ín h đứa v à o c á c s ố l i ệ u x u ấ t p h á t v ề tr ư ò n g g i ó v à c á c y ế u
t ổ k h í tư ợ n g .
T rong q uá t r ìn h n g h iê n cứ u đ ể đ i đ ến nhũng k ế t quả
tr o n g lu Ạ n án n à y , ch ú n g t ô i đã nh ận đư ộc s-ứ g iú p đỡ
củ a GS, TS Nguyễn N goe Thuy (T ổng c u c K hí tư o n g Thuỷ v ă n ) ,
cu n g cấ p n h iề u t à i l i ê u tham k h ào q u ý , cù ng v ố i n hững c h ỉ
dẫn h ế t s ú c bổ ỉc h , n hân ctưoc n h ũn g l ò i k h u y ên v à k h íc h l ệ
củ a n h iề u đ ổn g n g h iệ p , đ ặc b i ệ t sự g iú p đỡ n h iể u m ặt c ủ a t ậ p
t h ể Bộ môn H ài dương h ọ c T rư òng Đ ạ i h ọc Tống h ộp Hà n ộ i.
Chúng t ô i ch ần th à n h câm ơn sự g iú p cíỡ qu ý bá u a y.
- 14 -
CHUONG 1
KHÁI QUÁT VE DIEU KIẸN tự nh i ê n và đ ặ c ĐĩỂm da o đ ọ n g
MỤC NUÓC BIEN DồNG. co sỏ PHUONG PHAP NGHIẼN cóu
1.1. Khấỉ quất vê điêu kiên tự nhiên và đặc điểm dao động
mUc mlốc biển Đông
1.1.1. Hinh dang đưòng bò và phân bố đô sâu của biển Đông
B iể n D ông k ế c ậ n v ó i lã n h th ổ cù a m ưòỉ n ư ố c D ông Nam Á,
l à m ột t r o n g n hũng b iể n lố n n h ấ t t h ế g i ó i . T rên b iể n nà y c ó
nhũng chiòng h à n g h ả i q u ố c t ế qu an tr ọ n g cti qua v à tr o n g
nhữ ng năm gầ n đ ây khu vự c thềm lụ c đ ịa t â y nam c ủ a b iể n đ ã
t r ỏ th àn h m ột khu v ứ c h ọ a t độ n g k in h t ế k ỹ t h u ậ t s ô i đ ộn g.
Vùng n ư óc b iể n t r ả i r ộ ng t ù k in h tu y ế n 99 5 đ ến 121 k ỉn h
đ ôn g v à từ v ĩ tu y ế n 3 v ĩ nam đ ến 25 v ĩ b ấ c. T ống d iê n t i c h
b iể n , k ể c ả c á c v in h ló n T h á i la n v à Bấc bộ củ a nó b a n g
, e 2
k h oản g 3 , 5 .1 0 km .
H ìn h dạ n g ctuòng b ò b iể n h ế t s ú c p húc t ạ p v ó i r ấ t n h iề u

v in h , v ũ n g , e o b iể n v à đả o lố n nhỏ nấm r ả i r á c ỏ c ả tr u n g
tâm lẫ n gắn v e n b ò .
Đ ịa h ìn h đ á y b iể n Dông th u ộ c l o ạ i đ a d ạng (h ìn h 1 . 1 ) .
Vùng b i ể n thẳm v ố i đ ộ s â u v à i n g h ìn m ét nấm ỏ phần t r u n g tâm
v à l ệ c h v ể p h ía đ ô n g b iể n . Đọ sâ u lố n n h ấ t ồ vù ng n à y đ ạ t đ ến
5 5 60 m é t. v ù n g them lụ c đ ị a v ố ỉ ctô sâ u d ư ó i 2 0 0 m ét ch iếm
hứn nủa d iê n t l c h m ặt r ộ n g t h u ỷ v \lc , ph ân b ố ở p h ía nam v à
t â y nam b iể n v à t r o n g cá c v i n h , ỏ c á c v in h Bấc bộ v à T h á i
la n đô s â u b iể n b i ế n đ ổ i t ù v à i m ét đen đ ư ố i 1 0 0 m é t.
Các ctưòng đẳ n g sâ u có h ìn h dạn g r ấ t k h ông đ ề u ctăn. N h ìn
ch un g , q uan s á t th ấ y t ín h b ấ t đ ố i x ú n g tr o n g ph ân b ố <JỘ sâ u
củ a b iể n g iũ a h a i ph ần t â y v à đ ô n g , g iũ a b ấc v à nam c ù a b iể n .
Vùng b i ể n p h ỉa đ ô n g v à đ ông nam có ctộ d ố c đ áy lố n hớn s o
v ố i v ù n g b i ể n p h ỉa tâ y v à t â y b ấ c . D ặc đ iểm n à y , như ch ún g t a
s ẽ t h ấ y ỏ c á c chư ơng 2 v à 4 , c ó ảnh hu ỏng r ấ t lố n đ ến c h ế độ
da o đ ôn g mUc m lố c b iể n v à c á c v ù n g c ủ a n ó .
B iể n D ông l à m ột b iể n v e n , l i ê n h ệ v ố i T h ái b ìn h du ớng v à
c á c b iể n kế c ậ n qua m ột s ố e o b i ể n , ỏ p h ía b ấc v à đ ôn g b ẩ c ,
b iể n D ông th ô n g v ố i T há i b ìn h dương q u a eo Đ à i lo a n r ô n g 200
km v ó i đô s â u 50 m ét và e o B a s i r ộ n g 350 km v ó i ctô s â u t r ê n
3000 m ét. Những e o b iể n này n g o à i độ r ộ n g v à đô sâ u đ á n g k ể ,
cò n c ó đặ c đ iểm l à đ ịn h hưố ng t h e o tu y ể n t r ụ c c h in h c ủ a b iể n ,
cù ng hư óng v ố i c á c hư ón g g i ó th ịn h hàn h t r ê n b iể n , nên có v a i
t r ò q u an t r ọ n g n h ấ t , đàm b ảo S'U t r a o đ ổ i m iốc c ũ n g như n ă n g
lư ơ n g g iữ a b iể n v à b ê n n g o à i. P h ần lố n nũ ố c c á c tầ n g m ặt v à ỏ
c á c độ sâ u củ a b iể n đượ c t r a o đ ổ i v ố i T h ái b in h dư ơng th ô n g
qua nh ũn g e o n ày [ 4 8 , 6 8 ] .
ỏ p h ia c ự c nam, b iể n D ông l i ê n h ệ v ó i b iể n G ia va qua e o
M a la c c a nầm g iữ a bá n đ ả o M a la c c a v à đả o C a lim a n ta n . Đ ằc đ iể m
c ù a eo b i ể n n ày l à kh á r ô n g ,k h o ả n g 450 km, nhưng r ấ t n ôn g, đô

sâ u xấ p x ỉ 3 0 -4 0 m ét v à c ó nhữ ng đ ả o n hổ x e n k ẽ . ỏ b i ê n g i ó i
p h ía đ ô n g c ù a b i ể n , ò q u ãng g iũ a q uần đ ào P h i l i p p i n v ầ đ ả o
- 16 -
- 17 -
lûO*
lio*
120°
HÌNH 1.1. THAN IK) TX) í»Au nI KN 1XJNG VA MEN TJ NII
(- -500— (Jư(ìĩif* fjííníí dô íi/itj, vẨ y', cỉiíỏn/ĩ nô-P
khúc là biên l.ính ciía c;ór* mô bình HO,
hình vuông nho !’liỉ vĩ l.ĩ-í rfîAn l.ính f-hô)
» *1 ►V*' ‘ '-,r
- IB -
Calimantarj CO nhiễu eo nhỏ nông xen kẽ vố i các chuỗi đảo.
NhOng eo b i ế n n à y ỉ t th u ậ n l ộ i c h o t r a o đ ổ i n ư óc .
1 . 1 . 2 . Chế độ g ió tr ê n b iể n Đông
Chế đó g i ó t r ê n b ỉ ể n l à nh ân t ố qu an tr o n g n h ấ t t r o n g s ố
c á c n hân t ổ g ây n ê n dao độ n g mực m iốc cù a nó [ 4 2 ] . V ỉ t r í đặc
b i ệ t củ a b i ể n D ông nắm tr o n g kh u vự c n h i ệ t đ ố i g i ố mùa D ông
Nam Ấ v ố i h a i h ệ th ố n g g i ó k h á c b ỉ ê t t á c đ ộn g qu y đ ịn h to à n
bộ c h ế đô n h i ệ t độ n g lự c h ọc n ó i ch u n g và ch ế đ ộ d ao đ ộng
mUc rníốc n ó i r iê n g c ù a nó [ 1 9 , 5 6 ] .
v ê mùa đ ô n g , b iể n c h iu t ấ c đ ô n g củ a g i ó mùa đô n g b ấc h o ạ t
đ ộn g t ù kh oảng th ả n g m ưòi đ ển th á n g tư năm s a u . Mùa h è , t r ê n
b i ể n th ịn h h ành c á c đ ơ t g ió v ó i h ư ố n g tâ y nam. Các t r ư ò n g g ió
đ ôn g b ấ c th ư ò ng c ố cư òn g đô l ố n v à đô ổn đ in h h o ạ t đô n g c a o
hơn s o v ố i c á c tr ư ò n g g i ó mùa tâ y nam. Tuy n h iê n , c â h a i l o ạ i
tr ư ò n g g i ó n ầy để u đ ặ c tr ư n g b ỏ i t ín h b ấ t đ ồ n g n h ấ t t r o n g
khô ng g ia n (xem c á c h ìn h 4 .1 v à 4 . 2 ) .
1 . 1 . 3 . T huỷ t r i ể u v à d ao đ ô n g nrực nư ố c b i ể n Đ ông

Thành phần quan t r o n g nhêít g ây nên dao đ ộn g mực n ú ơ c b iể n
D ông l à t h u ỷ t r i ế u . Dao đô n g th u ỷ t r i ề u ỏ b i ể n D ông chlộc
n h iể u t á c g i â đá n h g iá l à r ẩ t phúc tạ p v à có n h iề u n é t ctộc
đáo d ậ c s ấ c so v ố i nh ũ n g v ù ng b iể n k h á c củ a t h ể g i ó i . N ói
đ â y c ó t h ể th ấ y ctủ b ốn l o a i th u ỷ t r i ể u k há c n h a u : đó là bấn
n h ậ t t r i ề u đ ể u , b án n h ậ t t r i ề u k h ô n g đ ể u , n h ặ t t r i ề u k h ôn g
đ ều v à n h ậ t t r i ề u cìều . Qua c á c b ả n cf ổ phân bố t ín h c h ấ t th u ỷ
t r i ê u b iể n Đ ông t a th ấ y n é t n ổ i b ầ t đ ầu t i ê n l à to à n bô vù n g
k h ở i rô n g lố n và êtạỉ bô p h ần c á c d à ỉ bò p h ía t á y v à p h ía
đ ôn g b iể n t h ỉ n h h àn h k iể u dao đ ộ n g n h ậ t t r i ề u , ỏ c á c v ịn h
T h á i la n v à Bẩc b ộ qu an s á t th ấ y k iể u d ao đ ộ n g t r i ề u to à n
n h ật ctểu l ý tư ờ n g v ố i ctộ lố n đ á n g k ể , ctã tù n g đilOc d ẫn t r o n g
c á c s á c h g iá o k h oa v ố i t ư c á ch l à n h ậ t t r l ể u đ ều đ iể n h ìn h .
Điiòng c o ng mực n ư ố c c ó dạ ng h ìn h s i n r ấ t đ ề u đ ặ n v ố i m ôt nư ốc
lố n v à mót n u ố c r ò ng tr o n g m ôt n g à y . T rong th á n g c h ỉ có
k h oản g h a i đ ến ba n gà y có b i ể u h iệ n củ a th u ỷ t r i ề u h ỗn h ở p .
Đô lố n th u ỳ t r i ề u ỏ n ơ i t r i ề u mạnh n h ấ t b iể n Đ ống l à đ ỉn h
v in h B ắc bô đ ạ t t ố i 6 m é t.
Những khu V"ức b án n h ậ t t r i ề u đ ểu c ủ a b iể n Dông l à d ả i bò
gần e o b i ể n D à i lo a n , khu v ự c b iể n lâ n c ậ n cà n g Thuận an củ a
V iệ t nam. Những khu v ự c v ó i b án n h ật t r i ể u kh ô ng đ ều là d ả i
bò nam Trun g q u ố c t ù e o D à i lo a n t ố i vù n g đ ôn g b ẩc đ ảo H ai
nam, gần v ịn h P u lô L a k ei v à v ù n g v e n bò đ ôn g nam V iệ t nam,
khu v ự c p h ỉa t â y v ịn h T há i la n v à v ù ng lầ n c ạ n X in h ga p o.
T ín h phúc t ạ p c ủ a th u ỷ t r i ể u ổ b i ể n Dông th ể h iệ n ỏ sự
b iể n đ ổ i độ lố n v à t ỉn h c h ẩ t th u ỳ t r i ề u t r ê n khô ng g ia n b i ể n ,
sự b i ế n đ ổ i n ày đ ặ c b i ệ t p húc t ạ p t r o n g vùn g gần bò v à c á c
’ ' ’ ì'>
v in h . 0 v in h Bac b ô , t r ê n kh o an g c á c h d ư ố i K iểu n g h ìn k ilô m é t
g iũ a t r u n g tâm v ịn h v à c ủ a t â y nam cù a n ố , đô lố n th u ỳ t r i ề u

c ó t h ể b iế n đ ổ i t ù v à i m ét t ó i cU c t i ể u cò n kh o ản g 5 0 -6 0 cm.
T ình h ìn h h o à n to à n tư ơ n g tiA như vậ y t r o n g v ịn h T h ái la n .
N ơi đ ây c ả t ín h c h ấ t lẫ n độ l ố n th u ỷ t r i ể u đ ểu phân h oả mạnh,
- 19 -
tổ n t ạ ỉ c ả n h ậ t t r i ề u v à b án n h ật t r i ề u , v ù n g b iê n <JỘ lố n x e n
Tĩẽ v ố ì nh ũn g vùng v ô t r i ể u n ga y tr o n g k h ông g ia n v ị n h .
Những k ế t quả kh ào s á t năn g lư ộ n g t r i ề u củ a c á c t á c g ỉ ả
đ ã đ i đ ến k ế t lu ận rắ ng " tr o n g quá t r ìn h t r u y ể n s ó n g t r i ề u
t r ê n c á c m iền kh á c nhau củ a b i ể n , t ín h c h ấ t n h ậ t t r i ề u t ù
đ ia v ỉ th ú y ếu l ú c b a n đầu đã ch u y ể n th à n h ch ủ y ế u . N ói một
c á ch k hác* c h ín h c á c đ i ể u k iệ n ctia phướng củ a b iể n D ông đã
ành hưởng c ó ý n g h ĩa că n b àn t ố i h ìn h th àn h h i ệ n th u ỷ
t r i ề u t r ê n vù ng b iể n ph úc t ạ p này" (N guyen N gọc Thụy [ 1 5 ] ) .
N ét đ ọc đ áo nữa t r o n g h iệ n tư ợ n g th u ỳ t r i ề u ỏ b i ể n
Dông b iể u h ỉẹ n ỏ sự k hác nh au t r o n g tư ố n g qu an b iê n đô c ủ a
c ấ c só n g th àn h phần củ a th u ỷ t r i ề u ỏ những v ù n g k h á c n ha u .
T heo c á c bàn <JỔ t r i ề u n hân t h ấ y , k h i m ối t r u y ể n v à o b iể n c á c
b i ê n độ cù a những só n g th à n h phần n h ạ t t r i ề u kh ôn g k h á c n hau
m ấy. Nhưng c àn g tr u y ển đ i x a t h e o hưống t r ụ c lố n cù a b iể n ,
b iê n độ BÓng Kx n g ày c à n g ló n h ổn só n g O i. D ố i v ó i c á c só n g
M2 v à S2 cũ ng c ó b iể u h iệ n tư ơn g t ự . N gu yễn N gọc Thụy [1 5 ]
đ ã g i à i t h í c h h i ệ n tư o n g này l à v ì đô d à i s ó n g O i lố n hốn đô
d à i só n g K i, n ên k h i t r u y ề n dần v ào v ù n g m lố c n ôn g, b iê n độ
s ó n g tã n g dần v à v ỏ i só n g d à i h ơn , múc đô tă n g chậm h ơn .
T ro n g b i ế n đ ô n g mưc rnióc b i ể n D ôn g, n g o à i th à n h p h ần dao
đ ộ n g th u ỷ t r i ề u đ ó n g v a i t r ò lố n n h ấ t, c ò n c ó những dao đ ộng
k h ác c ũ n g c ó b iê n đ ô đ á n g k ể . T rư óc h ế t p h à i k ể đ ến những
dao ctộng mực n ư ố c do n iiốc d ân g t r o n g b ã o . Những dẫn l i ệ u c h i
t i ế t v ề c á c đ ặ c tr u n g dao đ ộn g nướ c dâ n g có tr o n g [ 1 4 , 4 , 1 1 ] .
- 20 -

Thẩy ra n g t r ị so đô l ố n n ư ố c d ân g t r o n g b ão t ạ i khu vự c b iể n
v en V iệ t nam k hông n hỏ , có t h ể đ ộ t t ố i 2 5 0 cm h o ậ c hớn n ũa .
T iể p n ữ a, th àn h p h ẫn th ú b a đó n g góp đ áng k ể v à o b iế n
đ ộng muc nư ốc là dao đ ô n g mùa do sư lu â n p h iê n t r o n g nảm củ a
c ấ c l o ạ i g ió mùa quy đ in h . Các t à i l i ê u k h á c nh au ch o t h ấ y
b iê n độ d ao độ n g mùa cù a mực m iốc đ c á c trạm p h ía t â y b iể n
th u ộ c bò V iệ t nam c ó t h ể đ a t t ố i 3 0 -4 0 cm (xem b ả n g 4 . 1 , 4 . 2 )
T rên đây t r ì n h b ày tóm t ấ t những th à nh p hần ch ủ y ế u g óp
phâ n g ây n ên b iế n đ ộ n g mực m iốc b iể n , cắ n k h ẳng đ ịn h r an g dao
đ ộ n ẻ mực n ư óc b iể n v à ctại dư ơng ở d ạ n g ch u n g n h ấ t là k ế t quà
t á c đ ộng c ủ a m ột s ố ló n c á c nhân t ố như: b iế n đ ộ n g c ủ a c á c
n g o ạ i lu e c ó n guổ n g ố c t h i ê n v ă n v à đ ia v ậ t l ý , b i ế n đông
củ a áp s u ấ t k h ỉ q u yển v à ú ng s u ấ t g ió t r ê n b iể n , b iế n ctộng
củ a tr ư ò n g mật độ v ằ h o à n lư u n ư óc , c á c y ếu t ố c â n b ắn g rruóc
t r o n g nh ững đ i ề u k iệ n h ìn h t h á i c u t h ể c ù a t h u ỷ v ứ c đư ợc
n g h iê n cứ u . Tuy n h iê n , những nh ân t ố s a u n ày h oặ c là có v a i
t r ò nhò h ô n , h o ặc l à c h ỉ c ó ý n g h ĩa đ ố i v ố i tù n g v ù n g hạ.n
c h ế , h ốn nữa c h ú n g chư a đươ c n g h iê n cứu kỹ đ ố i v ố i vù n g
b iể n n ày n ên ch ún g t ô i ch ư a tổ n g k ế t đ ư ợ c .
1 . 2 . Cở s ỏ p hü ö n g p h á p n g h iê n cử u mực m ló e
Do t á c ctộng đan x en củ a t ấ t c à nh ữn g yểu t ố , n ên sự b iế n
đ ộn g c ù a mtfc n ư ó c đ ạ i d ư ổng h o ặc b iể n c ó t ín h c h ấ t r ấ t ph ú c
t ạ p v à đ a qu y mô. T hông th u òn g tr o n g h à i dương h ọc n g ư ò i t a
phân c h ia nhữ ng b iế n đ ôn g củ a mực m ióc t h e o d á i t ầ n s ố đ ể áp
- 21 -
- 22 -
dụng c ắ c phư ong p háp n g h iế n cứu t h í c h h op : Đó l à n hữ ng d ao
đông n h iể u năm, nhữ ng dao đôn g mùa, những d a o đ ộng v ố i c h u
kỳ x i nốp v à nhũ ng da o đ ộn g v ố i ch u kỳ tr u n g b ìn h .
V ố i nhữ ng q uá t r ìn h dao cfông mtfc nư ốc mà n gu yên n h ân củ a

ch ú ng đ ã đ u ộc x ác đ ịn h t i ê n n gh iệm v à t h i ế t l ậ p đ ư ộc quy
l u â t rõ r ê t như những da o đ ôn g th u ỷ t r i ề u t h ì phương p h áp
ph ân t í c h đ iề u h oà đư ộc á p dụng r ấ t h iệ u q u ả.
Phương p h áp mô h ìn h to á n h ọ c đ ể t ỉn h c á c quắ t r ìn h mực
rnlóc cũ ng đ ưộ c s ủ dụng r ộ ng r ã i v à tr o n g những nám gân đây
v ố i sự p h á t t r i ể n c ủ a k ỹ th u ậ t v à phương t i ê n t ín h to á n nó
c à ng p h ấ t t r i ể n và t r ỏ th àn h phướng p h áp n h iề u t r i ể n vọ ng
n h ấ t.
Tuy n h iê n do t í n h p h ú c t ạ p v à đa n g u y ê n n hân củ a c á c quấ
t r ìn h d ao đôn g mực rn iốc, tr o n g m oi t r u ò n g h ộp p h ân t í c h v à
n g h iê n cứ u v ể mực n ư ó c , phương ph áp x á c s u ấ t v à th ố n g k ê t o á n
h ọ c , phương ph áp củ a l ý t h u y ế t c á c quá t r ìn h ngẫ u n h iê n v à
c h u ỗ i t h ò i g ia n t ỏ r a l à c ô n g cu r ấ t h iệ u q u ả.
1 . 2 . 1 . P hiiôn g p h áp p h ân t í c h đ i ể u h oà mực m ióc
B iể u th ú c đ ộ c a o mUc n u óc th u ỷ t r i ể u t h e o l ý t h u y ế t phân
t í c h đ iề u h oà đ ưộ c b i ể u d iễ n đ ư ó i d ạng:
Ht = Ao + s F iH ic o s [ Q ± t + (Vo+U) 1 - G i] ( 1 . 1 )
i = l
t r o n g đó Ht - đ ô c a o mực n ư óc ỏ t h ò i điểm t củ a t h ò i g ia n
tr u n g b in h m ăt t r ò i ; Ao “ đô c a o tr u n g b ìn h củ a mực nư ốc
tr o n g k h oản g t h ò i g ia n p h ân t íc h ; Q± - t ố c đô t h a y đ ổ i pha
tr o n g m ột g i ò c ủ a da o đ ò n g ; F i , (Vo + u )± - t u ầ n t u l à n h ũn g
h ệ s ố s u y gỉà m v à pha b a n đ ầu cú a dao đ ộn g ph v th u ộc v ào
nhữ ng ctã.c tr ư n g t h iê n v ăn ; H ±,G i - nh ững hắn g s ố đ iể u h oà củ a
mực nư ốc tu ầ n tự dtậc tr ư n g ch o b iê n độ t r u n g b ìn h v à lê c h
pha phụ th u ộ c v ào đ i ề u k iệ n đ ị a l ý đ iểm n g h iê n cử u v à c ầ n
đưoc x á c đ in h dưa và o c h u ỗ i s ố l i ệ u quan t r ấ c mực n u ố c.
ỏ V iệ t nam k h i phân t í c h những c h u ỗ i miAc m lốc d à i t r ê n
máy t í n h , th ô n g th ư òn g [ 9 ] n g iiò ỉ t a đ ã áp dun g cô n g th ú c t r ê n
ch iối dạ n g :

r
Ht = Ao + 2 (AicosQit + B isinQ it) (1.2)
1 = 1
v ó i
Ai = FiH±cos[Gi-(Vo+u)±]
Bi. = F iHisin[G i-(V o+u)i]
đ ể x á c đ ịn h c á c ẩn s ổ A i v à B± t h e o c h u ỗ i quan t r ấ c m\ic m ló c
Ht r ổ i t ù đó nhận c á c hắn g s ố đ i ể u ho à Ha. v à G i.
T rong n g h iê n cú u c ủ a m ìn h, k h i cầ n x á c đ in h những h ầ n g
s ố đ iề u h oà t h u ỷ t r i ể u , ch ún g t ô i đ ã dù ng m ột d ạn g b iế n đ ổ i
k h ác c ủ a c ô ng th ú c ( 1 . 1 ) như sa u [ 5 0 ] :
- 23 -
r
Ht = Ao + 2 (AiXi + B iY i)
i —1
(1 .3 )
- 24 -
v ố i
Ai = Fi.cos[Q±t+(Vo+u)±]
B i = F is in [ Q it + { V o + u ) ± ]
Xi = H ic o s G i, Y i = H is in G i
Bây g iò X i v à Yi. l à những ẩn s ố , cò n A± v à B i l à những h ậ
s ố đưộc t ỉn h tr iiố c ch o tù n g s ó n g i t ạ i tù n g t h ò i đ iểm t . Uu
th ể củ a v i ê c dù ng c ô n g th ú c ( 1 . 3 ) so v ố i c ô n g th ú c ( 1 . 2 ) là ỏ
ch ỗ ch ú n g t a kh ô ng p h ả i lấ y gân đú ng (ỏ g iữ a k ỳ q uan t r ấ c )
t r ị s ố củ a những th ô n g số t h i ê n v ă n , k h i sủ l ý c á c c h u o i quan
t r ấ c d à i s ẽ gâ y s a i sổ đả n g k ể , khôn g đ ò i h ò i t ín h l i ê n t ụ c
cù a c h u ỗ i, đ iề u n à y r ấ t th u ậ n t ỉ ê n , n h ấ t l à đ ổ i v ố i nhũ ng
c h u ỗ i dò n g c h ả y , chú n g t a c ó t h ể g h é p nhữn g c h u ỗ i quan t r ẩ c
n gà y ỏ b ấ t k ỳ t h ò i kỳ nào l ạ i đ ể phẳn t í c h .

1 . 2 . 2 . C ông th ú o b iế n đ ổ i F o u r ie r . Phướng p h áp ph ổ
t r o n g h ả i chlông h ọ c
Hàm t h ò i g ia n f( t ) có t h ể b iể u d i ễ n b ắ n g t í c h ph ân
F o u r ie r t h e o c ô ng t h ú c :
C D
f(t) = F(6)e
2 ỉ|i Ốt
(1.4)
t r o n g đó
(D
F(ố) = f(t)e
dt
(1.5)
Hàm F(S) b i ể u t h i tr o n g m iền tẫ n s ố 6" g ọ i l à hàm phổ h ay
mẶt <íộ p h ổ , nố mồ t ả phân b ố c ủ a b i ê n độ t h e o c á c t ầ n s ố
t r o n g hàỉĩi f (t ).
T ro ng to á n h ọc c ặ p c ô n g th ú c (1 .4 )-(1 .5 ) g ọ i l à những
c ổ n g th ú c b i ế n đ ổ i F o u r ie r . K hỉ ch o tr ư ố c hàm f(t ) c ô n g th ú c
45 ) g ọ i là b iế n đ ổ i F o u r ỉe r th u ậ n . cô n g th ú c ị 4 ) c h o p h ép
k h ô i ph ụ c l a i hàm t h ò i g ia n f ( t ) t h e o hàm phố c ủ a nó g ọ i l à
b i ế n đ ổ i F o u r ie r n g ư ơ c .Đ ạ i lư o n g If(«)I g ọ i l à ph ổ c ô n g s u ấ t
K hi hàm f( t) được c h o t ậ i những đ iểm r ò i r ạ c t r ê n kh o ản g
hữu hạn -N í t í N n g ư ò i t a c ó t h ể k h a i t r i ể n F o u r ie r t h e o
cô n g t h ú c :
- 25 -
f(t) =

+ X [A kC os(T tk t/N )dt + B k S Ìn (iT k t/N )d t] (1.6)
2 k=l
tr o n g đ ó

1
Alt —
N
f ( t ) c o s ( n k t / N ) d t (k = 0 , 1 , 2 ,. . . ) (1.7)
N ,
-N
N
1
Bit =

N ,
-N
h oặ c d ư ố i dạn g ph úc :
f( t) = s c*e
k=-<>‘
a>
c >