thực trạng và các yếu tố liên quan ảnh hưởng đến việc chăm sóc răng miệng của học sinh lớp 5 trường tiểu học tiên dương, đông an, hà nội

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG




KHOÁ LUN TT NGHIP

 TÀI
:
“THC TRNG VÀ CÁC YU T LIÊN QUAN
NH HNG N VIC CHM SÓC
RNG MING CA HC SINH
LP 5 TRNG TIU HC
TIÊN DNG, ÔNG ANH, HÀ NI”


Ngi hng dn : Ths. ào Lê Nam Trung
Sinh viên thc hin : Hoàng Th Thi
Mã sinh viên : B00037
Chuyên ngành : iu dng



Hà Ni, 2011
1


LI CM N

 hoàn thành khóa lun này, tôi đã nhn đc s giúp đ rt nhiu các thy cô
trong b môn iu dng trng i hc Thng Long cng nh các thy cô trong
Ban giám hiu, các thy cô giáo ch nhim khi 5 và các em hc sinh trng tiu
hc Tiên Dng – ông Anh – Hà Ni.
Các anh ch và các bn đng nghip ni tôi đang làm vic. c bit tôi xin đc
trân trng cm n:
- Ban lãnh đo khoa Rng Ming Bnh vin Vit Nam – Cu Ba.
- Thc s ào Lê Nam Trung
ã to mi điu kin, đng viên, giúp đ đ tôi hoàn thành khóa lun này.
Mt ln na tôi xin chân thành cm n!
Thang Long University Library
2

MC LC
M U 5
CHNG 1: TNG QUAN 6
1.1. Tình hình bnh rng ming  Vit Nam. 6
1.2. Tình hình bnh rng ming  Hà Ni và huyn Sóc Sn 6
1.3. C s khoa hc ca d phòng sâu rng 6
1.3.1. Sinh đng hc và quá trình sâu rng 7
1.3.2. Mt s đim chính v c ch bnh sinh 7
1.4. C s khoa hc ca d phòng bnh quanh rng 9
1.5. Công tác chm sóc sc khe rng ming ban đu 11
1.5.1. Trên th gii 11
1.5.2. Các nc trong khu vc ông Nam Á 13
1.5.3. Công tác phòng chng bnh rng ming  Vit Nam 13
CHNG 2: I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 16
2.1. a đim và thi gian nghiên cu. 16
2.2. i tng nghiên cu 16
2.3. Phng pháp nghiên cu. 16

2.4. Các bc tin hành. 16
2.5. Phân tích và x lý s liu. 17
2.6. Sai s và cách khc phc 17
2.6.1. Sai s 17
2.6.2. Cách khc phc 17
CHNG 3: KT QU VÀ BÀN LUN 18
3.1. Yu t xã hi và nhân khu hc 18
3.2. S nhc nh ca b m v vic chm sóc rng miêng ca tr 20
3.3. Vic giáo dc và chm sóc nha khoa ti trng hc. 21
3.4. Kin thc ca tr v chm sóc sc khe rng ming. 23
3.5. Thái đ ca tr v vic chm sóc sc khe rng ming 25
3.6. Thc hành chm sóc rng ming ca tr. 27

3.7. nh hng ca yu t xã hi và nhân khu hc. 29
3.7.1. Liên quan ca gii tính đn kin thc, thái đ và thc hành ca tr 29
3

3.7.2. Liên quan gia hc vn ca ngi chm sóc vi kin thc, thái đ và thc
hành ca tr 32
3.7.3. Mi liên quan gia thu nhp hng tháng ca gia đình vi kin thc, thái đ và
thc hành chm sóc rng ming ca tr 33
3.7.4. Tác đng ca cha m vi kin thc, thái đ và thc hành chm sóc sc khe
rng ming ca tr 34
3.7.5. nh hng ca vic giáo dc nha khoa ti trng ti kin thc, thái đ và
thc hành chm sóc rng ming ca tr. 36
KT LUN VÀ KIN NGH 37
Thang Long University Library
4

DANH MC BNG

Bng 1.1: T l bnh rng ming và ch s SMT phân theo la tui. 6
Bng 3.1: Các yu t xã hi và nhân khu hc 18
Bng 3.2: S nhc nh ca cha m trong vic chm sóc rng ming ca tr 20
Bng 3.3: Giáo dc nha khoa ti trng tiu hc Tiên Dng 21
Bng 3.4: Kin thc v chm sóc sc khe rng ming ca tr 23
Bng 3.5: Thái đ trong vic chm sóc sc khe rng ming ca tr 25
Bng 3.6: Thc hành chm sóc sc khe rng ming ca tr 28
Bng 3.7. Tác đng ca cha m ti kin thc ca tr 34
Bng 3.8. Tác đng ca cha m ti thái đ ca tr 35

DANH MC BIU
Biu đ 3.1: Liên quan gia gii tính và kin thc 31
Biu đ 3.2: Liên quan gia gii tính và thái đ 31
Biu đ 3.3: Liên quan gia hc vn ca ngi chm sóc và kin thc ca tr 32
Biu đ 3.4: Liên quan gia hc vn ca ngi chm sóc ti thái đ ca tr 32
Biu đ 3.5: Liên quan gia hc vn ngi chm sóc và thc hành ca tr 33
Biu đ 3.6: Mi liên quan gia thu nhp hng tháng ca ngi chm sóc ti kin
thc ca tr. 33
Biu đ 3.7: Liên quan gia thu nhp hng tháng ca gia đình vi thc hành ca tr
34
Biu đ 3.8: Tác đng ca cha m ti thc hành chm sóc rng ming ca tr 35



5

M U
Bnh rng ming gp  mi la tui, mi tng lp xã hi, bnh xut hin sm
ngay t khi tr 2 tui, nu không đc phát hin điu tr kp thi s gây ra các bin

chng đau đn, mt sc nhai, nh hng sc kho và s phát trin th lc ca tr,
gây mc rng lch lc, nh hng thm m sau này. Ngoài ra bnh có th gây bin
chng toàn thân nh viêm khp, viêm màng tim, viêm cu thn, nhim trùng
huyt… Do tính cht ph bin t l mc cao trong cng đng nên chi phí điu tr
rng ming rt tn kém cho cá nhân và xã hi k c kinh phí điu tr cng nh thi
gian.

Trong khi đó phòng nga đ gim t l bnh rng ming li tng đi đn gin,
chi phí thp, không đòi hi trang thit b đt tin, cng không yêu cu cán b
chuyên môn cao, d thc hin ti các trng hc. Do đó phòng bnh rng ming
sm ngay t la tui hc sinh là chin lc kh thi nht đã đc t chc y t th
gii khuyn cáo cn trin khai. Chính vì vy chng trình chm sóc rng ming ti
trng hc đã và đang đc quan tâm thc hin  hu ht các nc trên th gii và
trong khu vc t nhiu thp k nay.  góp phn đa chng trình Nha hc đng
hot đng có cht lng và hiu qu, có s liu thc tin đ tính kinh phí, nhân lc
cho thc hin các bin pháp phòng bnh. Vic điu tra kin thc và các yu t nh
hng đn vic chm sóc rng ming ca hc sinh là rt cn thit, phù hp vi thc
t ti ch vi hai mc tiêu sau :
1 - Mô t thc trng kin thc, thái đ, thc hành ca hc sinh lp 5 v chm
sóc rng ming.
2 - Mô t mt s yu t lien quan đn kin thc, thái đ và thc hành chm sóc
rng ming.




Thang Long University Library
6

CHNG 1: TNG QUAN

1.1 Tình hình bnh rng ming  Vit Nam
Cng nh nhiu nc đang phát trin, bnh lý RM gp ph bin  nc ta,
nhu cu đc chm sóc và điu tr rt cao. Nm 2001 theo điu tra c bn ca Vin
RHM, toàn quc có trên 90% dân s mc các bnh v RM (Bng 1.1).
Bng 1.1: T l bnh rng ming và ch s SMT phân theo la tui.
Nhóm tui Sâu rng Viêm li Ch s SMT
12 tui 57,3% 95% 1,82
15 tui 60% 95,6% 2,16
35 - 44 tui 72,33% 99,34% 5,37

Nm 1991, V Th Kiu Dim và cng s tin hành điu tra c bn tình
trng RM  các tnh phía Nam cho thy 80% hc sinh la tui 12 b sâu rng, bình
quân mi em có gn 3 rng b sâu, 40% cn đc nh rng, 60 % cn đc trám
rng, 14% cn đc cha tu. Rõ ràng t l không đc điu tr kp thi cao s rng
cn đc trám, b bin chng (viêm tu hoc phi nh) rt ln.
Rng mc lch lc  tr em cng là bnh thng gp  nc ta. Theo ào
Th Dung t l lch lc rng - hàm ca tr em la tui 12 ti Hà Ni là 16%, la
tui 15 là 15,5%. Nó không nhng nh hng đn tâm lý, chc nng n nhai thm
m mà còn to điu kin cho các bnh rng ming khác phát trin. Nu đc hng
dn nh rng đúng lúc tình trng rng lch lc cng s gim. Nn chnh rng hin
cng đang đc s quan tâm ca nhiu bc ph huynh.
1.2. Tình hình bnh rng ming  Hà Ni và huyn Sóc Sn
Theo kt qu ca Vin RHM nm 1998 t l sâu rng la tui 12 ca Hà Ni
là 36%, t l viêm li là 84,0% , nm 2001 t l sâu rng  Hà Ni là 57,02%.
Theo báo cáo ca S Y t Hà Ni nm 2008 t l sâu rng ca hc sinh tiu hc la
tui 12 là 15,9%, la tui 15 là 20,90
1.3. C s khoa hc ca d phòng sâu rng
7

1.3.1. Sinh đng hc và quá trình sâu rng

Sâu rng là mt trong các bnh ph bin nht ca nhân loi, đc trng bi
vic mt canxi ca thành phn vô c, kèm hoc tip theo là phân hu thành phn
hu c to thành h  các mt trên thân, chân hoc  c thân và chân rng gi là l
sâu.
Có nhiu nghiên cu v nguyên nhân sâu rng, các gii thích ca Key t đu
th k XX, ca White nm 1975 đã th hin s tip cn sâu sc t quan đim ti
thc nghim v cn bnh. S phát trin trong nhn thc cho rng đây là loi tn
thng có th phc hi và xác đnh rõ vai trò ca các yu t: nc bt, đ pH,
Fluor, vi khun, cht n ung có đng cùng mt s yu t khác to điu kin thun
li cho bnh phát trin. Trên c s hiu bit, bn bin pháp phòng nga đc trin
khai nhm: làm gim vi sinh vt bng loi b MBR, s dng cht kháng khun,
Vacxin, kháng th đn dòng trc tip. Ct ngun to acid bng cách kim soát
đng trong ch đ n. Tng đ cng men rng, tng tái khoáng bng cách s
dng Fluor. Trám bít bo v các đim xung yu  h rãnh mt nhai, chân rng h.
1.3.2. Mt s đim chính v c ch bnh sinh
Men rng gm nhng tinh th khoáng hoá trong mt khung ta hu c (Matrix
Protein). Cu trúc đng nht này có nhng ng mà qua đó các cht khoáng nh
Calcium, Fluoride và các Acid có th qua li đc. Ngày nay, sâu rng đc hiu là
mt quá trình đng, th hin s mt cân bng gia kh và tái khoáng hóa. S
chuyn vn quá mc Calcium, Phosphate và các cht khoáng khác t men rng (do
đ pH ni giáp gii phn ng gim) ra dch ming trong thi gian dài làm mt các
cht vô c và phá v c khung ta hu c nhng không có s trao đi bi đp bình
thng ca các mui khoáng t dch ming vào trong rng, cui cùng dn đn
thng tn hc sâu.
Fluoride ngay c vi nng đ thp cng có th thúc đy s tái khoáng hoá ca
men và to ra mt cu trúc tinh th đ kháng vi sâu rng. Nc bt vi tính cht
dòng chy có th làm sch vn thc n và vi khun bám trên rng, có tính kháng
khun vì có kháng th IgA, có vai trò dch đm vì cha đng và thc hin s trao
đi cân bng các mui khoáng hoà tan gia rng- môi trng ming.
Thang Long University Library

8

Nm 2003 ti hi tho Orca ln th 50 (Hi nghiên cu v sâu rng ca châu
Âu) các tác gi đã nhn mnh sâu rng bnh do màng sinh hc: Màng sinh hc là
mt qun th hay cng đng các vi khuân sng trong nhng cu trúc có t chc 
giao din gia mt mt cng và cht lng. Acid đc to ra do vi khun trong màng
sinh hc (gm các loi Streptococcus và Lactobacillus) trong đó S. Mutans đc coi
là th phm lên men Carbonhydrate trong thc n hàng ngày (ch yu là đng và
các tinh bt đã nu chín) làm đ pH ni giáp gii gim dn đn gim tái khoáng
hoá. i vi sâu c chân rng, chng vi khun gây bnh theo nhiu tác gi là
Actimomyces Viscosus kt hp vi Lactobacillus.

Hình 1.1 Mi liên quan gia yu t bnh cn và các thành phn sinh hc. S
đ Keyes và Jordan
Theo Keyes và Jordan minh ha mi tng tác phc tp gia nc bt, thói
quen n ung và nhiu yu t sinh hc quan trng quyt đnh thành phn và chuyn
hóa ca màng sinh hc. Phi hp vi vô s các yu t khác, dch ming và dch ca
màng sinh hc s quyt đnh kh nng mt khoáng thc s và tc đ xy ra ti bt
k v trí nht đnh nào ca rng.  mc đ cá nhân cng nh mc đ cng đng
nhiu yu t (v sinh rng ming, ch đ n, ) s b tác đng rt mnh bi các tình
trng thuc v hành vi ( kin thc, thái đ, hành vi) và kinh t - xã hi hin ti (tng
lp xã hi, thu nhp, giáo dc).
Qua đó các tác gi cho thy nhn thc sâu rng thuc nhóm “phc tp” hay
“đa yu t” nh ung th, tim mch, tiu đng và mt vài bnh tâm thn và nhn
9

thy rng không có mt đng gây bnh đn gin, mà chúng phát sinh t tác đng
hòa trn ca nhiu gen, các yu t môi trng và hành vi nguy c.
1.4. C s khoa hc ca d phòng bnh quanh rng
Theo T chc Y t th gii, bnh quanh rng gp ph bin  mi quc gia và

hay gp nht là viêm li và viêm quanh rng. Biu hin ch viêm  li (Gingivitis)
liên quan ti mng bám (có hoc không có yu t ti ch) xut hin ch sau 07 ngày,
điu tr kp thi d phc hi. Bnh li ngoài lý do mng bám còn liên quan bi các
yu t khác (do virus, nm, bnh niêm mc, d ng, bnh toàn thân khác…). Tin
trin ca li viêm có th tn ti trong mt thi gian dài, nhng nhiu trng hp s
tin ti viêm quanh rng do vi khun đc lc mnh hoc có phn ng bt thng
ca túc ch.
Vi khun: MBR hay màng vi khun là nguyên nhân gây bnh ch yu. Ban
đu, vi khun tp trung c trú  màng bám trên li. Sau đó ln sâu xung dc chân
rng to màng bám di li. Màng bám trên li đc trng bi vi khun gram dng
khác vi màng bám di li là loi gram âm. Bnh quanh rng xut hin khi có
tng vi khun gram âm, k khí đc hiu trong dch li mà kháng nguyên và đc t
ca chúng thâm nhp vào mô quanh rng, khi đu phn ng viêm (phù n, thay đi
pH…), tip đn là đáp ng min dch quá mn ti ch gây hu hoi t chc liên kt
to ra túi li. Hn 500 loài vi khun đc nhn din trong túi quanh rng nhng ch
mt s có kh nng gây bnh và đc chia thành 2 nhóm: nhóm đc hiu gây viêm
quanh rng  ngi ln (thng là kt hp gia B. gingivalis và hoc B.
intermedius). Nhóm ch liên quan đn bnh khi có c hi thun li (W.olinella,
E.corrodens, F.nucleatum, xon khun…). Trong trng hp điu tr kháng sinh dài
ngày, có th có các loi Candida albicans, Pseudomonas…
Cao rng: là mng bám b khoáng hoá cng li.  dy s tng nhanh nu
mng bám không đc kim soát, cao rng không đc ly b đnh k. Quá trình
hình thành có vai trò ca vi khun và các ion Ca
++
và

4
PO
trong nc bt. Cao
rng vi vai trò trình din các kháng nguyên xác vi khun, đc t ni - ngoi sinh,

s choán ch cùng vi Vi khun  mng bám liên tc ph trên b mt, phi hp làm
cho viêm nhim tng.
Thang Long University Library
10

Nhiu công trình nghiên cu v bnh mô quanh rng theo ch s nhu cu
điu tr nha chu cng đng (CPITN). Ch s này da trên c s có hay không có túi
li, cao rng và chy máu li khi khám đã cho thy tính cht ph bin, t l mc cao
và mc đ nng n ca bnh. Tuy nhiên, theo mt s tác gi, khi đánh giá mô quanh
rng ca tr  la tui hc đng, s lng và v trí ca mng bám thy đc khi
khám lâm sàng ch thy khi bnh nhân v sinh rng ming không tt, mc dù bnh
nhân đã c gng v sinh hn trong ngày đi khám. Nó không nói lên đc thi gian
tn ti ca mng bám và tc đ tích t cng nh thói quen v sinh rng ming ca
bnh nhân. Do đó, điu quan trng là nhn thy s khác bit gia ch s mng bám
(Plaque Index:PI) là mt nhân t tnh còn tc đ tích t mng bám (PFRI) li là mt
yu t đng. Vic phòng bnh hin nay chia làm 3 nhóm mà mi nhóm li tác đng
đn mt giai đon ca bnh. S phòng bnh th nht (primary prevention) là ngn
không cho bnh xy ra, khi bnh đã xy ra thì s phòng bnh th hai (secondary
prevention) là làm ngng và ngn cn không cho bnh lan rng, cui cùng quá trình
th ba (tertiary prevention) là ngn nga tác hi và phc hi. S hiu bit v tc đ
to thành ca mng bám là mt yu t quan trng trong s phòng bnh th nht và
th hai vi bnh sâu rng và nha chu.
S lng ca mng bám to thành trên b mt rng trong mt khong thi
gian là mt kt qu tng hp ca các yu t bnh cn tng tác qua li ln nhau, các
yu t nguy c bên trong và bên ngoài và các yu t bo v, nh:
 S lng và tính cht ca h vi khun trong ming;
 Gii phu và hình thái ca cung rng;
  m và sc cng b mt ca b mt rng;
 Tc đ tit nc bt và tính cht ca nc bt;
 Lng đng carbohydrate tiêu th;

 S di đng ca li và môi;
 S nh hng ca lc nhai và thc n;
 Giai đon mc rng;
 Tình trng viêm li;
 Thói quen v sinh rng ming;
11

 S dng fluoride và các ch phm kim soát mng bám khác.
S quan sát này là lý do cn bn cho vic hình thành ch s tc đ to mng
bám (Plaque Formation Rate Index: PFRI) (Axelsson 1989, 1991). Trong các
nghiên cu ct ngang, ngi ta thy có mt mi tng quan gia PFRI và ch s li
(GI), ch s mng bám (PI). S kt hp gia test PFRI và test Streptococcus mutans
trong nc bt cho ta đ nhy là 93% và 61% khi d đoán nguy c sâu rng. Nhng
ngi có PFRI trên 3 đim có nhiu hn gp 5 ln sâu mt bên so vi nhng ngi
mà PFRI 1 hoc 2 đim và có lng S.mutans trong nc bt thp. Ngoài ra quan
sát nhng v trí mà mng bám xut hin li sau 24 gi có th cho chúng ta v đng
lc và cách thc v sinh ca bnh nhân.
Nghiên cu ca Y Haikel cng kt lun rng vic s dng ch s tc đ to
mng bám (PFRI) có ý ngha trong vic phát hin s hin din ca mng bám rng
(nguyên nhân gây viêm li) và màng sinh hc (trong đó S. Mutans đc coi là th
phm gây sâu rng).
1.5. Công tác chm sóc sc khe rng ming ban đu
1.5.1. Trên th gii
T 1908 Liên đoàn Nha khoa Quc t (FDI) đã quan tâm đn d phòng
sâu rng và tìm kim các bin pháp phòng nga. Ti các hi ngh ca FDI nm
1951, 1960 và 1966 điu 1908 Liên đoàn Nha khoa Quc t (FDI) đã quan
tâm đn d phòng sâu rng và tìm kim các bin pháp phòng nga. Ti các hi
ngh ca FDI nm 1951, 1960 và 1966 điu kt lun vic Fluor hoá nc ung
là bin pháp phòng bnh có hiu qu và ít tn kém nht. Vì vy nm 1958,
WHO đã thành lp u ban nghiên cu v Fluor và sc kho RM.

Tuy nhiên vào nhng nm 60 -70 ngành Nha khoa ca hu ht các nc
đu tp trung vào cha, phc hi rng sâu vào viêm quanh rng, công vic tm
kém, ít hiu qu.
Theo báo cáo ca WHO nm 1978 hàng nm M tn 100 triu gi công
lao đng, 9 t USD cho vic cha rng và phí tn điu tr hn 10 USD cho mt
Thang Long University Library
12

rng  tr em. Chi phí cho điu tr rng mt nm  Anh là 180 triu bng Anh,
còn  Pháp là 8 t franc và 25 triu gi công lao đng.
Sau đó các nc phát trin tp trung vào phòng bnh, coi nh mt chính
sách ln ca Nhà nc và ca ngành Y t. Kt qu là 20 nm tr li đây, t l
sâu rng  các nc Bc Âu, Anh, M… đã gim đi mt na. ây là mt thành
tu ln do đó WHO đã kêu gi các nc chm phát trin đy mnh công tác
phòng bnh RM nh các nc pháp trin đã làm. Nh vy vai trò ca công tác
chm sóc rng ming (CSRM) ti cng đng rt ln.
Nm 1984 WHO đã đa ra các bin pháp d phòng sâu rng: Fluor hoá
nc ung, đa Fluor vào mui, súc ming bng dung dch Fluor cho tr em,
dùng kem đánh rng có Fluor, trám bít h rãnh rng, ch đ n d phòng,
hng dn v sinh RM, phát hin sm và điu tr d phòng. Ti Australia 50%
thi gian ca bác s nha khoa là làm công tác phòng bnh.
Tùy theo đc đim hay mi nc, mi khu vc đ la chn nhng bin
pháp can thip thích hp. Nghiên cu đánh giá kt qu mi nm trin khai
chng trình giáo dc sc khe rng ming cho hc sinh Maroc kt lun: tình trng
sc khe rng ming ca hc sinh không đc ci thin do chng trình cha nhn
mnh tm quan trng ca vn hóa-xã hi ca tng cá nhân hc sinh tham gia đc
bit là yu t xã hi. Mun vy, cn nm đc tình trng kinh t - xã hi ca đa
phng, thc trng bnh tt cng nh nhng yu t nguy c ca bnh mà đa
ra các bin pháp can thip khác nhau phù hp cho tng đi tng khác nhau.
+ Can thip phòng chng bnh quanh rng:

Làm sch mng bám rng là bin pháp phòng chng bnh quanh rng.
Chi rng là vic quan trng đ làm sch mng bám rng. Trc ht, cn to
thói quen chi rng hàng ngày. Các k thut chi rng phi đm bo sch tt c
các mt rng, vùng rãnh li, k rng. Khi chi rng không đc đ bàn chi làm
tn thng t chc quanh rng. Mun vy cn phi có phng pháp và k thut
chi rng đúng, d thc hin.
+ Can thip phòng chng bnh sâu rng:
13

S ra đi ca k thut trám rng không sang chn ART (Atraumatic
Restorative Treatment Technique) là tin b mi trong ngành nha khoa cho
phép phòng và điu tr sâu rng  cng đng, nht là nhng vùng nông thôn
cha có đin, thiu máy và trang thit b nha khoa ti thiu. K thut ART vi
vt liu trám Glass - Inomer và dng c cm tay, không dùng máy, không n,
tr em d cng tác vi thy thuc. Phng pháp này không cn gh nha khoa,
bnh nhân có th nm trên bàn nên rt phù hp trong trng hc.
1.5.2. Các nc trong khu vc ông Nam Á
Ti Malaysia, t nm 1975 ti nay, mi nm giành 5,3 - 5,7% ngân sách
y t cho chm sóc RM. Kt qu cho thy có 55% dân s đc Fluor hoá nc
ung (tính đn nm 1990). Nm 1979, V Giáo dc sc kho Nha khoa quc
gia đc thành lp, có gn 1000 phòng nha hc đng và phòng rng ca các
Trung tâm y t phc v gn 20 triu ngi dân.
Hin nay, ti Singapore 100% dân s đc Fluor hoá nc ung và giáo
dc nha khoa, 100% hc sinh tiu hc và trung hc c s đc chm sóc sc
khe rng ming thng xuyên ti trng trong chng trình nha hc đng.
T nm 1950 Trung Quc đã có hot đng nha hc đng vi ni dung
giáo dc chm sóc sc kho rng ming, khám và cha sm. Nm 1970 thêm
mt s chng trình s dng Fluor. Nm 1980 có d án v nha hc đng ti
mt s khu vc. Kt qu là sau 5 nm t l rng đã gim 54%  khu vc này.
Nm 1990 nha hc đng đã trin khai  hu ht các tnh, thành ph. Nm

1988 thành lp U ban Quc gia v chm sóc rng ming, t chc chin dch
truyn thông phòng bnh trong c nc vi s tham gia ca hàng ngàn bác s.
1.5.3. Công tác phòng chng bnh rng ming  Vit Nam
Da vào 8 ni dung chm sóc sc khe ban đu trong tuyên ngôn Alma-
Ata công tác phòng chng bnh rng ming  Vit Nam gm nhng ni dung
sau:
+ Giáo dc nha khoa.
+ n ung cân bng và hp lý (gim ko dính, gim n vt).
Thang Long University Library
14

+ S dng rng rãi Fluor đ phòng bnh sâu rng.
+ Thc hin công tác nha hc đng.
+ Cha bnh thông thng: Sâu rng, nha chu, cp cu rng hàm mt.
+ Bo đm thuc men ti thiu  xã: Thuc cp cu, gim đau …
+ Ci to môi trng: nc ung có Fluor.
+ Khám đnh k, phát hin ung th hàm mt  ngi ln.
iu quan trng là chn bin pháp thích hp vi điu kin kinh t - xã
hi ca đt nc hay tng đa phng và tình trng bnh vì sc kho cng
đng có liên quan trc tip đn mc sng, điu kin sng, tp quán, nn tng
vn hoá, chính tr, dch v y t. Nhng yu t tác đng đn tình trng rng
ming là li sng trong xã hi, h thng chm sóc sc khe rng ming, yu t
môi trng.
- Mt s bin pháp can thip ti cng đng nhm phòng chng bnh rng
ming cho tr em:
Trong nhng nm gn đây, do đi sng đc nâng cao, ngi dân s
dng nhiu đng, nc ngt, công tác phòng bnh cha tt, nên t l sâu rng
cao, do đó làm tt công tác phòng bnh đ gim t l bnh rng ming là rt
cn thit. Vit Nam cha có điu kin đ Fluor hoá nc sinh hot toàn quc
(c nc duy nht có thành ph H Chí Minh) và có ti 80% dân s sng 

nông thôn, min núi không có nc máy. Theo nghiên cu ca Vin RHM thì
hàm lng Fluor trong nc t nhiên thp, vì vy cn cho hc sinh súc ming
Fluor ti trng. Hin nay t l bnh rng ming cao nhng cha đc điu tr
kp thi do mng li chm sóc rng ming cha phát trin, thiu kin phí mua
sm trang thit b (thng là đt và phi nhp ngoi), thiu cán b chuyên
khoa. So vi t l bác s RHM trên dân s thì nc ta thiu cán b nghiêm
trng, c mt bác k nha khoa phc v cho 25.000 - 30.000 dân. Trong khi đó
t l này trên Th gii và khu vc là 2000 - 5000 dân, thp hn 10 ln so vi
Th gii. Nm 1994, Thái Lan: mt bác s nha khoa phc v cho 13.000 dân,
Nht: mt bác s nha khoa phc v cho 2.000 dân.
15

S phân b cán b RHM li không đu, thng tp trung  nhng thành
ph ln và thành th, nông thôn và min núi thì rt ít, có ni ch có 1 - 3 bác s
trên 70 vn dân, đi li khó khn, thiu đin nc, thu nhp thp, ý thc t chm
lo SKRM ca ngi dân còn hn ch. Vic điu tr tn rt nhiu ngày gi công
lao đng ca bnh nhân, thy thuc và kinh phí cha rng cng rt ln. Chính
vì vy hin nay phòng bnh rng ming là công tác trng tâm ca ngành rng
ming và vic tp trung vào tr em bng h thng nha hc đng là thit yu.
Theo Wim H Palenstein Helderman và cng s  Thành ph H Chí
Minh so vi các nghiên cu nm 1975, t l sâu rng và ch s sâu mt trám đã
gim rõ rt có th do hiu qu tác đng ca chng trình Fluor hoá nc máy,
chng trình nha hc đng, s ci thin v sinh rng ming.
Nm 1993 Vin RHM thành ph H Chí Minh nghiên cu k thut ART
ti mt s trng hc và kt lun: đây là mt k thut cha rng đn gin, ít
tn kém nhng hiu qu cao, cho phép áp dng rng rãi t thành th đn nông
thôn. Hin nay phng pháp này đã và đang đc áp dng nhanh chóng  các
tnh, thành phía Nam trong chng trình nha hc đng.
Nhng do điu kin kinh t - vn hóa – xã hi tng vùng min khác nhau
thì vic ban điu hành quc gia v chm sóc rng ming ban đu tham mu cho

B y t đ ra chính sách thc hin khác nhau phù hp đn tng đi tng tham
gia chng trình là rt quan trng, đm bo ci thin rõ rt tình hình sc khe
rng ming ca hc sinh nói riêng và cng đng nói chung.

Thang Long University Library
16

CHNG 2: I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU

2.1. a đim và thi gian nghiên cu.
- a đim: Trng Tiu hc Tiên Dng – ông Anh – Hà Ni
- Thi gian: Tháng 11 nm 2010
2.2. i tng nghiên cu.
2.2.1. Tiêu chun la chn.
- Hc sinh lp 5 trng tiu hc Tiên Dng - ông Anh - Hà Ni gm (204
hc sinh).
- La tui 10 – 11.
- T nguyn tham gia nghiên cu.
2.2.2. Tiêu chun loi tr.
- Các hc sinh không phi hc sinh lp 5.
- Các hc sinh không t nguyn tham gia nghiên cu.
2.3. Phng pháp nghiên cu.
- Nghiên cu mô t ct ngang.
2.4. Các bc tin hành.
- Chun b phiu điu tra.
- Liên h vi Ban Giám hiu, các giáo viên ch nhim khi 5 và phòng y t
trng tiu hc Tiên Dng - ông Anh - Hà Ni đc đng ý và hp tác trong quá
trình điu tra đng thi tìm hiu đc đim chung v kinh t xã hi ni tr sinh sng.
- Phát phiu điu tra cho hc sinh đc trc và hng dn cho hc sinh đin vào
phiu điu tra.

- Nhng câu hi lien quan đn yu t xã hi cho tr mang v hi cha m.
- Thu li phiu điu tra.
17

2.5. Phân tích và x lý s liu.
- S liu đc vào máy tính và x lý bng phn mn SPSS 16.0.
- Phân tích s liu bao gm thng kê mô t đn gin (trung bình, phn trm, tn
s) và xác đnh ý ngha thng kê bng kim đnh %2.
2.6. Sai s và cách khc phc
2.6.1. Sai s:
- i tng điu tra không hiu câu hi nên tr li không đúng.
- Có nhng thông tin tr cha chú ý v mt s yu t xã hi.
- i tng điu tra không hp tác tt.
2.6.2. Cách khc phc:
- Cho tr đc qua b câu hi và hng dn tr li.
- Có nhng yu t xã hi tr có th hi cha m.
- Làm vic nghiêm túc và thái đ vui v đ to lòng tin và s hp tác  tr
Thang Long University Library
18

CHNG 3: KT QU VÀ BÀN LUN

3.1. Yu t xã hi và nhân khu hc.
Bng 3.1: Các yu t xã hi và nhân khu hc
Câu hi
S hc sinh
(n=204)
T l
(%)
Gii

Nam
N

103
101

50,5
49,5
S anh ch em trong gia đình?
1
2
3
>=4

8
135
49
12

3,9
66,2
24,0
5,9
Con th my trong gia đình?
1
2
3
>=4

100

80
19
5

49,0
39,2
9,3
2,5
c đim gia đình?
Ch có b m và con
Có b m, con, ông bà và cô, dì, chú…
Có b m, con và ông bà

102
41
61

50,0
20,1
29,9
Ngi chm sóc chính hng ngày.
B
M
Ông bà

38
162
4

18,6

79,4
2,0
Tui ca ngi chm sóc chính.
28-39
40-49
>=50

148
49
7

72,5
24,0
7,0
19

Ngh nghip ca ngi chm sóc chính.
Lao đng chân tay t do
Nông dân
Cán b nhà nc
Công nhân nhà máy
Kinh doanh

26
137
14
14
13

12,7

67,2
6,9
6,9
6,4
Thu nhp ca gia đình hoc ngi chm sóc chính.
Di 2 triu đng
T 2 triu đn 5 triu đng
T 5 triu đn 10 triu đng
Trên 10 triu đng.

145
43
7
9

71,1
21,1
3,4
4,4

T l nam n  tr la tui này ti trng tiu hc Tiên Dng khá cân bng
vi s tr trai là 103 chim 50,5% còn li là 101 tr n chim 49,5%. i đa s tr
sng trong gia đình 1-2 con: 70,1%. S tr trong gia đình có nhiu con tuy chim t
l cha bng na ca s tr sng trong gia đình ít con nhng cng không phi là
nh nht là vi cùng dân c thuc th đô Hà Ni, chim 29,9% trong đó đa s là tr
trong gia đình 3 con. Toàn b tr là con th t tr xung và ch yu là con đu:
49%.
Xét đn đc đim gia đình, có 102 tr sng trong gia đình hai th h chim t
l ln nht 50%, đây là điu d thy trong cuc sng hin đi ngày nay, gia đình
nh gm b m và con cái dn thay th cho gia đình ln gm nhiu thành viên

thuc nhiu th h. Tuy nhiên s tr sng trong gia đình ln có b m ông bà và
ngi h hàng nh cu, dì chim t l khá cao 20,1% và t l tr sng trong gia đình
3 th h tc sng vi ông bà là 29,9%.
 tr ngi chm sóc là vô cùng quan trng vì ngi đó nh hng trc tip
ti hành vi ca tr. Kt qu cho thy, toàn b tr do b m hoc ông bà chm sóc,
đi đa s tr có m là ngi thng xuyên chm sóc chính hng ngày 162 tr chim
79,4%, s tr có b chm sóc chính là 38 tr chim 18,6% còn li là ông bà. Ngi
chm sóc tr ch yu  đ tui 28-39, chim 72,5%, ít nht là tr có ngi chm sóc
t 60-80 tui,chim 2%. Nh vy đ tui ca ngi chm sóc  đây là khá tr đa s
Thang Long University Library
20

là di 40 tui tuy nhiên bc hc cao nht ca h li đi đa s là cha hc ti hoc
dng li  cp 2 chim ti 69,1%, không đi hc chim 1,5%. Trình đ ca ngi
chm sóc tr  bc cao đng, đi hc ch chim 7,4% và không có ai hc  bc cao
hn. V ngh nghip ca ngi chm sóc tr thì t l làm ngh nông là chính chim
67,2%, lao đng chân tay chim 12,7%, ch có 6,9% là cán b nhà nc còn li t l
nh các ngh khác. Thu nhp ca gia đình ca tr nói chung là thp, có ti 71,1% s
gia đình có thu nhp ca c b và m là di 2 triu đng. Nhiu hn mt chút là t
2-5 triu đng chim 21,1% còn li thu nhp gia đình t 5 triu tr lên ch chim
7,8% trong đó trên 10 triu là 4,4%.
3.2. S nhc nh ca b m v vic chm sóc rng miêng ca tr.
Bng 3.2: S nhc nh ca cha m trong vic chm sóc rng ming ca tr
Vic b m cn nhc
S hc sinh
(n=204)
T l
(%)
ánh rng vào bui sáng.
T giác

Thng xuyên nhc nh
Thnh thong mi nhc

165
20
19

80,9
9,8
9,3
ánh rng trc khi đi ng ti.
T giác
Thng xuyên
Thnh thong
Không nhc

135
18
42
9

66,2
8,8
20,6
4,4
V sinh rng ming sau khi n đ ngt.
T giác
Thng xuyên
Thnh thong
Không nhc

103
28
62
11

50,5
13,7
30,4
5,4
a đi khám rng đnh k.
Có
Không

48
156

23,5
76,5
21

Hng dn tr cách đánh rng.
Có
Không

148
56

72,5
27,5

T bng 7: a s tr đc b m tp cho thói quen t giác đánh rng vào
bui sáng 80,9% và bui ti 66,2% . Không có em nào mà b m không nhc nh
đánh rng vào bui sáng nhng đánh rng ti thì có 4,4% s em b m không nhc
và cng không nh. Có 9,3% s em b m thnh thong mi nhc nh vic đánh
rng sáng và có ti 20,6% s em b m thnh thong mi nhc vic đánh rng ti.
Có v nh vic đánh rng ti cha đc cha m chú ý và cho là quan trng đ nhc
nh con em mình thc hin.
V vic v sinh rng ming sau khi n đ ngt, cng có nhiu tr t giác
chim 50,5% nhng s tr không v sinh và b m không nhc chim 5,4% và b
m thnh thong mi nhc chim ti 30,4%. Nh vy vic v sinh rng ming sau
khi n còn ít đc cha m ca tr chú ý trong khi thói quen n vt đ ngt ca tr là
yu t nguy c cao gây sâu rng.
Ch có 48 trong s 204 tr chim 23,5% đc đa đi khám rng đnh k, có
ti 56 tr trong s 204 tr chim 27,5% s tr b m không hng dn cách đánh
rng. ây là con s đáng chú ý nht là  tr cui cp 1 đang hoàn thin b rng vnh
vin rt cn đc chm sóc đúng cách.
3.3. Vic giáo dc và chm sóc nha khoa ti trng hc.
Bng 3.3: Giáo dc nha khoa ti trng tiu hc Tiên Dng

Ch đ nhà trng truyn đt cho hc sinh.
S hc sinh
(n=204)
T l
(%)
Gii thích v các bnh rng ming.
Có
Không

196
8

96,1
3,9
Ch ra thc n có li cho rng.
Có
Không

199
5

97,5
2,5
Ch ra thc n có hi cho rng.
Thang Long University Library
22

Có
Không
169
35
82,8
17,2
Nhc dùng bàn chi và kem đánh rng.
Có
Không

146
58

71,6

28,4
Hng dn đánh rng đúng cách.
Có
Không

129
75

63,2
36,8
Nhc khám rng đnh k.
Có
Không

181
23

88,7
11,3
Nói v vai trò ca nc súc ming cha Fluor.
Có
Không

159
45

77,9
22,1
Cho tr súc ming vi nc súc ming có Fluor
ti trng.

Có
Không


198
6


97,1
2,9

T bng 3: S tr tr li rng thy cô có gii thích v bnh rng ming là
96,1%, nói v thc n có li cho rng là 97,5%, nói v thc n có hi là 82,8% và
nhc nh đi khám rng đnh k là 88,7%. iu này nói lên vic tuyên truyn giáo
dc ca nhà trng ti đa phng v sc khe rng ming là tt. Tuy nhiên ch có
71,6% các cháu tr li là mình đc thy cô nhc dùng bàn chi và kem đánh rng
đ đánh rng, 63,2% s cháu tr li là đc thy cô hng dn cách đánh rng. Con
s này khá khiêm tn, có th là do tr không chú ý và đã quên mt dù có đc thy
cô hng dn.
Có 77,9% s tr nh v nc súc ming cha Fluor, cng là con s không
thp nhng cng không cao bi Fluor là yu t cn nhc đn nhiu đ tr nh đc
và sn sàng s dng khi nhà trng cho súc ming nga sâu rng. Nhng có ti
97,1% s tr nh rng mình đc súc ming vi nc súc ming cha Fluor ti
23

trng, nhà trng tuyên truyn v vai trò ca Fluor cha tht tt nhng đã áp dng
nc súc ming Fluor cho tr rt rng rãi, bao ph gn ht s tr.
3.4. Kin thc ca tr v chm sóc sc khe rng ming.
Bng 3.4: Kin thc v chm sóc sc khe rng ming ca tr
Câu hi

S hc sinh
(n=204)
T l
(%)
Nguyên nhân sâu rng?
Con sâu
Bm sinh
Vi khun
Virus

9
1
192
2

4,4
0,5
94,1
1,0
Triu chng sâu rng?
L màu đen
Chy máu li
Mng m  li
Rng b gãy, v

184
5
7
8

90,2
2,5
3,4
3,9
Chy máu li nói lên điu gì?
Viêm li
Tt li
V sinh rng ming tt, Li khe mnh

186
10
7

91,2
4,9
3,9
Mng bám rng là gì?
Mnh vn trên mt rng
Mng màu trên rng
Mt cht cha trong nc bt
Cht nhày ca thc n bám trên men rng

52
45
18
89

25,5
22,1
8,8

43,6
Hu qu ca mng bám rng?
Viêm li
Vt màu bám trên rng
Sâu rng
Nt v rng

14
47
127
16

6,9
23,0
62,3
7,8
Cách hiu qu nht đ nga sâu rng?
Thang Long University Library
24

Súc ming sau mi ba n
ánh rng sau mi ba n
ánh rng trc khi ng ti
Tt c các câu trên đu đúng
1
17
2
184
0,5
8,3

1,0
90,2
X trí khi b chy máu li?
ánh rng bng bàn chi
Ch n thc n mm
Ung vitamin C
Súc ming nc mui
i khám Nha s

14
27
44
118
1

6,9
13,2
21,6
57,8
0,5
Cách đánh rng đúng?
Lên xung theo thân rng
Lên xung và theo vòng tròn
Ngang theo chiu trc sau
Vòng tròn

8
33
117
46

3,9
16,2
57,4
22,6
Loi kem đánh rng tt cho rng ming?
Có mùi thm
Có v trái cây
Có mui
Có fluor

12
13
11
168

5,9
6,4
5,4
62,4
Loi thc n tt cho rng nht?
Sa
Cm
Rau xanh
Bánh m

9
56
137
2

4,4
27,5
67,2
1,0
Loi thc n có hi cho rng nht?
Cm
ng
Bánh m
Sa

3
199
1
1

1,5
97,5
0,5
0,5