Bài 23. Phong trào nông dân tây sơn va sự thông nhât đât nước cuối thế kỉ XVIII

Trường: Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
Họ và tên: Phạm Thị Anh Quyền
Lớp : Sp sử 3B
MSSV: K36602074
Bài 23: PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC
BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THẾ KỶ XVIII
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong yêu cầu HS nắm được.
1. Kiến thức
- Thế kỷ XVI – XVIII đất nước bị chia làm 2 miền có chính quyền riêng biệt mà hầu như
các tập đồn phong kiến thống trị không còn khả năng thống nhất lại.
- Trước tình trạng khủng hoảng của chế độ phong kiến ở cả 2 miền, nguy cơ chia cắt càng
gia tăng, phong trào Tây Sơn, trong quá trình đánh đổ các tập đồn phong kiến đang thống
trị, đã xố bỏ tình trạng chia cắt, bước đầu lại đất nước.
- Trong quá trình đấu tranh của mình, phong trào nông dân còn hồn thành thắng lợi 2
cuộc kháng chiến (chống Xiêm và chống Thanh) bảo vệ nền độc lập dân tộc, góp thêm
những chiến công huy hồng vào sự nghiệp giữ nước anh hùng của dân tộc.
2. Tư tưởng
- Giáo dục lòng yêu nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ tồn vẹn đất nước.
- Tự hào về tinh thần đấu tranh của người nông dân Việt Nam.
- Giáo dục tinh thần đoàn kết toàn dân tộc.
3. Kỹ năng
- Bồi dưỡng kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử.
- Bồi dưỡng khả năng phân tích, nhận định sự kiện lịch sử.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Bản đồ Việt Nam có những địa danh cần thiết.
- Lược đồ các trận đánh mang tính quyết chiến.
- Một số câu nói của vua Quang Trung, thơ ca của người đương thời nói về Quang
Trung.
- Máy tính, máy chiếu, tranh ảnh liên quan đến bài học.
III. Tiến trình tổ chức dạy - học

1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi  : Thế kỷ XVI – XVIII kinh tế nước ta có bước phát triển mới, phồn
thịnh như thế nào?
Câu hỏi  : Tại sao thủ công nghiệp ngày càng tăng tiến nhưng không thể chuyển
hướng sang phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa?
2. Dẫn dắt vào bài mới
Qua bài 22 chúng ta đã thấy vào cuối thế kỷ XVIII chế độ phong kiến 2 Đàng
Trong, Ngoài đều bước vào giai đoạn khủng hoảng, suy yếu trầm trọng. Nhiều cuộc khởi
nghĩa đã nổi lên nhằm lật đổ chế độ phong kiến ở cả hai Đàng.Trong đó có phong trào
nông dân bùng lên rầm rộ, mở đầu từ ấp Tây Sơn (Bình Định) và trong quá trình đấu
tranh kiên cường của mình đã làm nên 2 sự nghiệp lớn: thống nhất đất nước và đánh bại
giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc.Để biết được phong trào diễn ra như thế nào, hôm
nay cô và các em cùng tìm hiểu bài 23.
3. Tổ chức dạy học bài mới
Các hoạt động của thầy và trò Những kiến thức HS cần nắm vững
Hoạt động 1: Cả lớp – Cá nhân
- GV: Giới thiệu sơ lược về tình trạng
khủng hoảng của chế độ phong kiến ở đàng
Ngồi; giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến Đàng
Ngồi làm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng:
Ruộng đất bị địa chủ chiếm đoạt, thuế khố nặng
nề, quan lại tham nhũng, đời sống nhân dân sa
sút nghiêm trọng, phong trào đấu tranh của nông
I. Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp
thống nhất đất nước (cuối thế kỉ
XVIII)
Các hoạt động của thầy và trò Những kiến thức HS cần nắm vững
dân bùng lên rầm rộ, tiêu biểu có cuộc khởi
nghĩa của Nguyễn Danh Phương, Nguyễn Hữu
Cầu, Hồng Công Chất, Lê duy Nhật (HS được

học ở cấp 2).
- GV tiếp tục giới thiệu về tình trạng của
chế độ phong kiến Đàng Trong: Trong khi chế
độ phong kiến đàng Ngồi khủng hoảng thì ở
Đàng Trong, năm 1744 Chúa Nguyễn Phúc Khốt
đã làm gì? Sự kiện này nói lên điều gì?
- HS nhớ lại kiến thức bài trước để trả lời.
- GV giảng tiếp : 1744 chúa Nguyễn xưng
vương, bắt tay xây dựng chính quyền Trung
ương, nước ta đứng trước nguy cơ bị chia làm 2
nước. Chính quyền Đàng Trong từ đó cũng lâm
vào khủng hoảng suy yếu, đời sống nhân dân cực
khổ. Theo một giáo sĩ phương Tây lúc bấy giờ
"gạo đắt như vàng, tình trạng đói khổ bày ra lắm
cảnh thương tâm khó tả, các xác chết chồng chất
lên nhau". Phong trào nông dân bùng nổ ở Đàng
Trong.
- GV kết luận:
+ HS nghe, ghi chép.
+ GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy
được diễn biến chính của phong trào nông dân
Tây Sơn và vai trò của khởi nghĩa Tây Sơn.
+ HS theo dõi SGK phát biểu.
+ GV bổ sung, kết luận về những nét
chính của phong trào Tây Sơn.
- GV có thể đàm thoại với HS về 3 anh
em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ: gốc
họ Hồ, lớn lên gặp lúc Quốc phó Trương Thúc
Loan chuyên quyền; nhân dân lầm than cực khổ.
Ba anh em đã lên vùng Tây Sơn xây dựng căn cứ

khởi nghĩa. Năm 1771 cả 3 anh em đổi sang họ
Nguyễn, dựng cờ chống Trương Thúc Loan, tại
Tây Sơn – Bình Định. Khởi nghĩa phát triển dần
thành phong trào nông dân rộng lớn, đảm nhận
sứ mệnh tiêu diệt các tập đồn phong kiến thống
nhất đất nước.
- HS nghe, ghi chép.
- GV dẫn dắt: Ngồi sự nghiệp thống nhất
đất nước phong trào Tây Sơn còn đảm đương
- Giữa thế kỉ XVIII chế độ phong kiến ở
cả Đàng Trong, Đàng Ngồi khủng
hoảng sâu sắc → phong trào nông dân
bùng nổ.
- 1771 khởi nghĩa nông dân bùng lên ở
Tây Sơn (Bình Định).
+ Từ một cuộc khởi nghĩa nhanh chóng
phát triển thành phong trào lật đổ chính
quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
- 1786 – 1788 nghĩa quân tiến ra Bắc lật
độ tập đồn Lê – Trịnh, thống nhất đất
Các hoạt động của thầy và trò Những kiến thức HS cần nắm vững
nhiệm vụ kháng chiến chống ngoại bang bảo vệ
Tổ quốc.
nước.
Hoạt động 2: cả lớp, cá nhân
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy
được nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc
kháng chiến chống quân Xiêm 1785.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV bổ sung, kết hợp với sử dụng lược

đồ chiến thắng Rạch Gầm, Xồi Mút để trình bày
về cuộc kháng chiến chống quân Xiêm, sau đó
GV chốt ý:
+ Nghĩa quân Tây Sơn đã bắt giết 2 chúa
là Nguyễn Phúc Dương và Nguyễn Phúc Thuần.
Còn lại một người cháu của chúa Nguyễn là
Nguyễn Aùnh chạy thốt. Trong hai năm 1782 –
năm 1783 Nguyễn Huệ đã hai lần đem quân đánh
Nguyễn Aùnh ở Gia Định. Cùng đường Nguyễn
Aùnh đã bỏ chạy sang Xiêm cầu cứu. Vua Xiêm
sai tướng đem 5 vạn quân thuỷ bộ tiến sang nước
ta cuối năm 1784 chiếm gần nửa đất Nma Bộ, ra
sức cướp phá chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn.
+ Trước giặc ngoại xâm, vua Tây Sơn là
Thái Đức (Nguyễn Nhạc) đã sai em là Nguyễn
Huệ đem binh thuyền vào Nam chống giặc.
- GV có thể yêu cầu HS tường thuật về
chiến thắng Rạch Gầm – Xồi Mút hoặc nói lên
những hiểu biết của mình về chiến thắng này.
- HS nhớ lại kiến thức đã học trả lời câu
hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung: Đây là một thắng
lợi lớn tiêu diệt gần 4 vạn quân Xiêm, thể hiện
tài tổ chức, cầm quân của Nguyễn Huệ. Chiến
thắng này đã khiến “người Xiêm sau trận thua
năm Giáp Thìn (1785) ngồi miệng thì nói khốc
nhưng trong bụng thì sợ quân Tây Sơn như sợ
cọp”. Chiến thắng đã đập tan mưu đồ xâm lược
của quân Xiêm, nêu cao ý thức dân tộc của
phong trào Tây Sơn.

II. Các cuộc kháng chiến ở cuối thế
kỉ XVIII
1. Kháng chiến chống quân Xiêm
1785
- Nguyễn Ánh cầu viện quân Xiêm → 5
vạn quân Xiêm kéo vào nước ta.
- Năm 1785 Nguyễn Huệ đã tổ chức
trận đánh phục kích Rạch Gầm – Xồi
Mút (trên sông Tiền – tỉnh Tiền Giang)
đánh tan quân Xiêm, Nguyễn Ánh phải
chạy sang Xiêm.
Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân
- Gv giảng bài: sau khí đánh ,thắng quân
Xiêm, 1786 Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc tiêu
diệt họ Trịnh. Họ Trịnh đổ, ông tôn phù vua Lê
 Kháng chiến chống quân Thanh
(1789)
Các hoạt động của thầy và trò Những kiến thức HS cần nắm vững
kết duyên với công chúa lê Ngọc Hân (con gái
Lê Hiển Tông). Sau đó ông về Nam (Phú Xuân).
- Ở ngồi Bắc, Nguyễn Hữu Chỉnh giúp
vua Lê Chiếu Thống phản bội Tây Sơn. Sau khi
bị quân Tây Sơn đánh vua Lê Chiêu Thống đã
cầu cứu quân Thanh. Vua Thanh đã cho 29 vạn
quân sang nước ta.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK: nguyên
nhân, diễn biến, kết quả của cuộc kháng chiến
chông quân Thanh. Qua đó thấy được vai trò của
Nguyễn Huệ – Quang Trung và tinh thần dân tộc
của nghĩa quân Tây Sơn.

- HS theo dõi SGK tóm tắt diễn biến cuộc
kháng chiến chống Thanh, phát biểu.
- GV bổ sung, kết luận, giảng giải thêm:
Việc làm của Lê Chiêu Thống chứng tỏ triều
đình phong kiến nhà Lê không thể duy trì được
nữa. Mặc dù Nguyễn Huệ đã rất cố gắng phù Lê.
Trước tình hình đó, Nguyễn Huệ đã lên ngôi
Hồng đế ngày 25-11-1788.
- GV đọc bài hiểu dụ của vua Quang
Trung trong SGK trang 107 để giúp HS thấy
được mục tiêu của cuộc tiến quân ra Bắc lần này
và ý nghĩa bài hiểu dụ. (Thể hiện tinh thần dân
tộc cao cả, ý thức quyết tâm bảo vệ độc lập).
Bài hiểu dụ đã cổ vũ, tạo khí thế quyết
tâm chiến đấu của nghĩa quân Tây Sơn sau 5
ngày hành quân thần tốc, ngày 5 Tết nghĩa quân
thắng lợi ở Ngọc Hồi – Đống Đa.
- Vua Lê Chiêu Thống cầu viện quân
Thanh kéo sang nước ta.
- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi
Hòang Đế, lấy niên hiệu là Quang
Trung chỉ huy quân tiến ra Bắc.
- Mùng 5 Tết 1789 nghĩa quân Tây Sơn
giành chiến thắng vang dội ở Ngọc Hồi
– Đống Đa tiến vào Thăng Long đánh
bại hoàn toàn quân xâm lược.
- Phong trào nông dân Tây Sơn đã bước
đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất
đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Hoạt động 4: Cá nhân

- GV phát vấn: cho biết công lao của
phong trào nông dân Tây Sơn và Nguyễn Huệ
- HS dựa vào phần kiến thức vừa học ,trả
lời.
- GV kết luận.
Gv đàm thoại với Hs về vai trò của
Nguyễn Huệ trong việc tiêu diệt các tập đồn
phong kiến phản động và trong cuộc kháng chiến
chống Xiêm và chống quân Thanh.
Hoạt động 5: Cả lớp, cá nhân
- GV trình bày về sự thành lập Vương
triều Tây Sơn 1778 nhưng không giải quyết được
III. Vương triều Tây Sơn
Năm 1778 Nguyễn Nhạc xưng Hồng đế
(hiệu Thái Đức) → Vương triều Tây
Các hoạt động của thầy và trò Những kiến thức HS cần nắm vững
các yêu cầu Lịch sử, phong trào khởi nghĩa vẫn
tiếp tục.
- GV trình bày tiếp sự kiện Nguyễn Huệ
lên ngôi 1788.
- HS nghe, ghi chép.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK các chính
sách của vua Quang Trung.
- HS theo dõi, bổ sung, kết luận về những
chính sách của vua Quang Trung.
- HS nghe, ghi chép.
GV minh hoạ về chính sách đối ngoại của
Quang Trung. Sau khi đánh tan 29 vạn quân
Thanh, Quang Trung cử Ngô Văn Sở và Phan
Huy Ích sang trung quốc cầu phong, lập lại hồ

bình để xây dựng đất nước. Nhà Thanh đã giảng
hồ, phong vương và gửi quà tặng cho Quang
Trung.
Sơn thành lập.
- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hồng
đế thống trị vùng đất từ Thuận Hố trở ra
Bắc.
- Thành lập chính quyền các cấp, kêu
gọi nhân dân khôi phục sản xuất.
- Lập lại sổ hộ khẩu, tổ chức lại giáo
dục, thi cử, tổ chức quân đội (dịch chữ
Hán, chữ Nôm để làm tài liệu dạy học).
- Đối ngoại hồ hảo với nhà Thanh, quan
hệ với Lào và Chân Lạp rất tốt đẹp.
Hoạt động 6: Cá nhân
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
những việc làm của Quang Trung?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV kết luận: Những chính sách của
Quang trung mang tính chất tiến bộ, thể hiện ý
tưởng mới của một ông vua muốn thực hiện
những chính sách tiến bộ của ông chưa có ảnh
hưởng lớn trên phạm vi cả nước. Năm 1792
Quang Trung đột ngột qua đời, sự nghiệp thống
nhất đất nước, đưa đất nước thốt khỏi khủng
hoảng chưa thành.
- Năm 1792 Quang Trung qua đời.
- Năm 1802 Nguyễn Aùnh tấn công các
vương triều Tây Sơn lần lượt sụp đổ.
4. Củng cố

Vai trò của Nguyễn Huệ và phong trào nông dân Tây Sơn.
5. Dặn dò
- HS học bài, làm bài tập SGK (109).
- Sưu tầm tranh ảnh về những công trình nghệ thuật thế kỷ XVI – XVIII.