sổ tay trồng và chăm sóc cát lan - cattleya

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
1




SỔ TAY
TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÁT LAN - CATTLEYA





HÀ NỘI, THÁNG 05 NĂM 2010
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
2


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU 3
NHỮNG ĐIỀU CƠ BẢN VỀ CÁT LAN - CATTLEYA 4
TÔI ĐẾN VỚI CÁT LAN 11
QUY TRÌNH TRỒNG LAN CATTLEYA .Ldl 14
TRAO ĐỔI KINH NGHIỆM TÁCH CHIẾT, CHĂM SÓC LAN CATTLEYA 21
MẸO NHỎ TRỒNG CATTLEYA 26

NUÔI TRỒNG HOA PHONG LAN CATTLEYA 35
CATTLEYA - NUÔI TRỒNG, CHĂM SÓC VÀ CHO RA HOA 40
Tôi trồng và chăm sóc cho Cát Lan của tôi như thế nào 47
How I grow and care for my Cattleya Orchids 47
LÀM THẾ NÀO ĐỂ CATTLEYA RA HOA? 50
How to bloom Cattleya orchids? 50
CÁT LAN - CATTLEYA 55
KÍCH HOA CHO CATTLEYA 58
Hỏi đáp về trồng lan Cattleya 60
MÃ SỐ CATTLEYA ĐÀI LOAN VÀO VIỆT NAM 66








SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
3


LỜI NÓI ĐẦU
Những năm gần đây, thú nuôi trồng và thưởng thức hoa lan đã trở nên phổ biến, rộng
khắp góp phần tạo nên một không gian xanh nho nhỏ cho cuộc sống đô thị chật hẹp. Tự tay
mình chăm tưới những giò hoa lan yêu quý đã trở nên một thú vui thanh nhã, giải tỏa mệt
nhọc giữa bộn bề cuộc sống của những người yêu lan. Những người yêu lan đã tập hợp nhau

lại thành các Câu lạc bộ, các Hội hoa lan…nhằm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm nuôi trồng và
chăm sóc hoa lan, góp phần quảng bá cho một thú chơi đẹp, lành mạnh và bổ ích với cuộc
sống. Có người yêu lan đ ã thốt lên rằng:
Ước mong một khỏang sân thôi
Để tôi nối đất với trời bằng hoa
Để tôi thơ thẩn vào ra
Ngắm hoa lan nở như là gặp tiên
Dịu đi một chút ưu phiền
Quên đi một chút bon chen nhọc nhằn
Tôi cùng Hoa, Rượu với Trăng
Cõi tiên trần thế đâu bằng nhà tôi.
(Tác giả: Lê Quang Vân)

Bên cạnh các giống hoa lan được khai thác từ môi trường tự nhiên mà chúng ta hay
gọi chung là lan rừng, có rất nhiều loại hoa lan được lai tạo, ngoại nhập, với màu sắc rực rỡ,
ngát hương thơm quyến rũ lòng người. Trong số đó, Cattleya - loài hoa được mệnh danh là
Nữ hoàng của các loài lan, đã và đang được người yêu lan từ khắp trong Nam ngoài Bắc ưa
chuộng, sưu tầm và bổ sung vào bộ sưu tập của mình.
Có rất nhiều tài liệu chính thống về phương pháp nuôi trồng và chăm sóc lan
Cattleya đã được phổ biến khắp nơi và hầu như người nuôi trồng lan nào cũng có một vài
tập tài liệu “gối đầu giường” để nghiên cứu, áp dụng với vườn nhà. Cùng với sự phát triển
mạnh mẽ của mạng Internet, các website, các diễn đàn về hoa lan trong và ngoài nước cũng
được mở ra rất nhiều để những người yêu lan rút gần khoảng cách không gian và thời gian,
cùng giao lưu, học hỏi, chia sẻ những kinh nghiệm trồng và chăm sóc hoa lan của mình với
bạn bè gần xa.
Sau một thời gian tìm hiểu về lan Cattleya trên các diễn đàn, các website trong và
ngoài nước, tôi đã sưu tầm được một số bài viết và hình ảnh quý về phương pháp nuôi
trồng, chăm sóc và thưởng thức lan Cattleya. Nay xin tập hợp lại đây trong cuốn sổ tay nhỏ
này, hi vọng chia sẻ những tài liệu quý cùng những người yêu lan chưa có điều kiện và thời
gian để giao lưu trên mạng internet.

Mặc dù đã hết sức cố gắng để biên soạn chỉnh sửa lại cho phù hợp với người đọc,
song bản thân người biên soạn còn nhiều non kém về kiến thức cũng như kinh nghiệm, nên
chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu xót nhất định. Kính mong quý đọc giả thông
cảm và góp ý để tập tài liệu nhỏ này được hoàn thiện hơn.
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
4


NHỮNG ĐIỀU CƠ BẢN VỀ CÁT LAN - CATTLEYA
• Trần Mạnh - CLB Hoa lan HN (Sưu tầm và biên soạn)

I - NGUỒN GỐC TÊN GỌI LAN CATTLEYA - NỮ HOÀNG CỦA CÁC LOÀI HOA

Năm 1818, William Cattley, một nhà chuyên nghiên cứu thực vật nhiệt đới người Anh, lúc
bấy giờ đang làm việc ở Barnett, nhận được một kiện hàng toàn các loại thực vật được gởi
về nước từ Brazil. Ông thấy một loại cây có lá lạ dùng để bọc và chèn các cây cỏ trong kiện
hàng. Ông đem trồng các cây lạ đ ó trong vườn ươm của mình.
Đến tháng 11 cùng năm, các cây lạ đó trổ hoa. Những đ oá hoa đã gây sửng sốt cho giới quý
tộc Anh vì vẻ đẹp rực rỡ, mê hồn cùng mùi hương thật quyến rũ. Rất nhanh chóng người ta
đã đặt cho chúng cái tên Nữ Hoàng Của Các Loài Hoa – The Queen of Flowers.
Đến năm 1821, Dr John Lindley, một nhà phân loại thực vật được William Cattley nhận vào
làm việc để thay thế Sir Joseph Banks, đã mất, tiếp tục công trình nghiên cứu mô tả và phân
loại thực vật trong bộ sưu tập của Cattley; và Lindley đã lấy tên của Cattley đặt cho cây Nữ
Hoàng Của Các Loài Hoa là Cattleya labiata (labiata tiếng Latin có nghĩa là Cánh môi hoa
tuyệt diệu) để vinh danh người đầu tiên ở Âu châu trồng nó ra hoa.
II - PHÂN LOẠI

Về phương diện ngoại hình Cattleya có thể chia làm hai nhóm

1. Nhóm một lá

Mỗi cây chỉ mang một lá trên đỉnh. Nhóm này thường cho từ 1-6 hoa trên một phát hoa.
Hoa rất lớn với màu sắc rất rực rỡ và thơm, ví dụ như Cattleya eldorado, gaskelliana,
labiata, lueddemanniana, mendelii, mossiae, percivaliana, schroederae, trianaei
warscewiczii
.

Cattleya eldorado Cattleya gaskelliana

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
5


Thân của nhóm này cao khoảng 8-30cm, lá thường xanh đậm dầy, dai, dài khoảng 20cm,
rộng đến 7cm. Phát hoa mang hoa rất to có thể lên đến 25cm đường kính. Cattleya labiata
và trianaei là loài tiêu biểu nhất trong nhóm với nhiều loại phụ.



Tuy nhiên bất cứ cái gì cũng đều có sự ngoại lệ. Sự ngoại lệ ở đây là Cattleya luteola mặc
dù thuộc nhóm Cattleya Một lá nhưng lại có thân nhỏ và hoa cũng nhỏ.

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
6


2. Nhóm hai lá
Mỗi cây mang 2 hay 3 lá trên đỉnh. Nhóm này thường cho hoa nhỏ hơn và mọc thành từng
cụm như Cattleya aclandiae, amethystoglossa, aurantiaca, bowringiana,
harrisoniana,intermedia, leopoldii, schilleriana, skinneri, walkeriana

Cattleya aurantiaca
Thân của nhóm này ốm hơn nhưng rất cao, trung bình cây cao khoảng 60cm nhưng có loài
cao đ ến 1,5m, mang 2 hoặc 3 lá trên đỉnh. Lá cũng nhỏ hơn, dài khoảng 20cm, màu xanh
nhạt.
Phát hoa vươn cao từ một bọc xanh trên đỉnh, mang nhiều hoa có khi lên đến 15 hoa. Hoa
nhỏ hơn, chỉ khoảng 10-15cm đường kính và cánh hoa cũng thường thuôn dài hơn.
Trong nhóm Cattleya hai lá phổ biến nhất là Cattleya skinneri

Cattleya skinneri
Cattleya skinneri được Bateman phân loại và đặt tên để vinh danh nhà thám hiểm và chuyên
săn lùng thực vật nổi tiếng George Ure Skinner.Cây thuộc loại phụ sinh trên cành cây, có
khi sống trên các vách đá. Thân cao đến 50cm mang 2 lá hình bầu dục dài 10-20cm, rộng 3-
6cm trên đỉnh. Phát hoa ra từ một bọc hình lá trên đỉnh các cây trưởng thành, mang 4-12
hoa màu hồng tím, lớn đến 8cm. Môi hoa hình ống loe ra với họng màu trắng kem.
Cattleya skinneri có nhiều loài phụ như trắng tuyền, hoặc trắng với họng màu tím. Cattleya
skinneri rất được các nhà lai tạo lan ưa chuộng để dùng làm giống căn bản lai tạo vì chúng
rất khoẻ và mau hoa.

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
7


Cattleya lai tạo
Cattleya hardyana là giống lai tự nhiên giữa Cattleya dowiana var aurea và Cattleya
warscewiczii đ ược tập đoàn của Hardy tìm thấy năm 1886 và đưa về Anh, khi cây trổ hoa
được đặt tên của Hardy. Sau đó ở vườn ươm người ta cũng đã lai tạo giữa hai giống trên và
được kết quả tương tự.
Trong thiên nhiên người ta tìm thấy khá nhiều loài Cattleya lai tạo tự nhiên như Cattleya
guatemalensis được Linden và Reichenbach tìm thấy ở Guatemala, nó là kết quả của sự thụ
phấn tự nhiên giữa Cattleya skinneri và Cattleya aurantiaca. Sau đó ít lâu ở Honduras, Ames
và Correll tìm thấy một giống Cattleya mà họ đặt tên là Cattleya pachecoi, thực chất nó
chính là Cattleya guatemalensis.
Hoặc như Cattleya brasiliense là giống lai tự nhiên giữa Cattleya bicolor và Cattleya
harrisoniana.
Giống Cattleya lai nhân tạo đầu tiên là Cattleya Hybrida được tập đoàn Veitch đăng ký bản
quyền ngày 1/1/1863. Cattleya Hybrida đ ược nhân giống giữa Cattleya guttata và Cattleya
loddigesii.


Đến nay người ta đã lai tạo ra hàng ngàn giống Cattleya đủ mọi hình dáng và màu sắc, trong
đó rất nhiều giống đã được các nước in lên tem.
Cattleya Carpa = C labiata x C amethystoglossa
Cattleya Francis = C Bow Bells x C Swan
Cattleya Fabia = C labiata x C dowiana
Cattleya Frasquita = C velutina x C bicolor

Người ta không những lai tạo các giống Cattleya mới trong cùng một chi mà còn lai chúng
với các chi hoa khác trong cùng một phả hệ như Laelia, Brassavola, Sophronitis
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
8


Cattleya x Brassavola = Brassocattleya (thường được viết tắt là BC)
Cattleya x Laelia = Laeliocattleya (LC)
Cattleya x Sophronitis = Sophrocattleya (SC)
Cattleya x Schomburgkia = Schombocattleya

Không những thế, người ta còn lai 3 chi thậm chí 4 chi trong cùng một phả hệ với nhau như:

Cattleya x Brassavola x Laelia = Brassolaeliocattleya (Blc)
Cattleya x Laelia x Sophronitis = Sophrolaeliocattleya (Slc)
Cattleya x Brassavola x Laelia x Sophronitis = Potinara (POT)

Hoặc có những tổ hợp lai phức đến đáng kinh ngạc như SLC Estella Jewell được lai tạo qua
rất nhiều thế hệ của 16 chi loài khác nhau.



CATTLEYA - QUỐC HOA

Là Nữ Hoàng Của Các Loài hoa và xuất xứ ở Châu Mỹ Latin, nên có 3 quốc gia miền
Trung-Nam Mỹ đã chọn Cattleya làm quốc hoa của mình là:

1. Costa Rica – Cattleya skinneri và Costa Rica cũng là quốc gia phát hành mẫu tem hoa lan
đầu tiên trên thế giới vào năm 1938.


SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
9


2. Colombia – Cattleya trianae





III - CHỌN GIỐNG CATTLEYA PHÙ HỢP!

Do vậy, cần tìm hiểu được nguồn gốc xuất xứ của cây Catt mà mình mua, nó cũng là yếu tố
quyết định đến việc nó có hoa tại nơi bạn trồng hay không?

VD như: các giống Catt trong miền Nam nhập từ Thái Lan, yêu cầu thời gian chiếu sáng
trong ngày khá dài mới có thể cho hoa, nếu như trồng ngoài Bắc thì rất khó có thể cho nó ra
hoa được.

Muốn có hoa Calleya quanh năm hãy chọn các loại nguyên giống sau đây. Những cây lai
giống sẽ ảnh hưởng di truyền của cây cha hoặc mẹ.

X = Xuân, H = Hạ, T = Thu, D = Đông

(nguồn tư liệu: www.hoalanvietnam.org)

LOẠI MỘT LÁ
Cat.

dowiana H-T Cat.

luteola T-D
eldorado H maxima T-D
gaskellina H medelii X
labiata T mossiae X
lawrwenceana X-H percivaliana D
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
10


lueddemaniana T-D quadricolor D
rex D schroederae X


trianaei

D

warneri

D

warcewiczii H

LOẠI HAI LÁ
Cat.

aclandiae H-T Cat.

amethystoglossa H


auriantiaca

H
-
T



bicolor

T
-
D

bowringiana T deckeri T

dormaniana T elongata H
forbesii H-T granulosa H-T-D
guttata T-D intermedia X-H
leopoldii H loddigesii H-T
nobilior D-X schillerriana H-T
skinerii D-X velutina X-H
violacea H walkeriana Đ-X














SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
11


TÔI ĐẾN VỚI CÁT LAN

• Bài và ảnh: Tuấn Kiệt

Nhớ lại cách đây khoảng hai mươi năm, ở quê tôi bắt đầu rộ lên phong trào chơi lan ngoại. Cattleya
đã dần dần thế chổ các nàng Thuỷ tiên, Dã hạt, Cẩm báo, Bò cạp Tuy rất đắt nhưng người nào
cũng cố kiếm cho được vài chục chậu để trang điểm cho vườn lan của mình. Ờ đâu dân chơi lan
cũng trầm trồ ngợi ca về những đoá hoa rực rỡ, kiêu sa, toả hương thơm ngào ngạt, quý phái Thực
sự tôi đã sững sờ khi lần đầu tiên nhìn thấy hoa Cattleya ở vườn nhà bên cạnh. Lòng lâng lâng niềm
cảm xúc

“ Vui hoa thưởng nguyệt đời tri kỷ
Đối ẩm men lòng trọn tình si ”

Và từ đó tôi đã quyết định đến với nàng tiên kiều diễm ấy !
Vâng ! chính Cattleya đã lấy mất của tôi biết bao thời gian và công
sức. Kỹ thuật nuôi trồng, chăm sóc, tách chiết Cattleya đã đưa tôi
vào “ mê hồn trận “. Thất bại này nối tiếp thất bại kia và đã nhiều
lần làm tôi nản lòng. Vào thời điểm ấy sách hướng dẫn trồng lan rất
hiếm. Những người mà tôi quen biết cũng đang trong giai đoạn mày
mò, tìm hiểu. Khó quá !

Nhưng mà :
“ Hồng trần lỡ đoạ thì không tiếc
Chỉ tiếc tri âm ít ỏi là. “
( Minh Đức - Triều Tâm Ảnh )

Chính sự đam mê đã giúp tôi vượt qua bao thử thách và đã cho tôi nhiều người bạn tri kỷ. Nụ hoa
Cattleya đầu tiên hé nở trong vườn tôi là Blc. Amakee “ Tipmalee “. Vì chưa có kinh nghiệm, nên
sắc hoa và kết cấu còn nhiều kiếm khuyết, hoa cũng rất nhỏ nhưng đó là ước mơ, là hạnh phúc của
một thời chập chững bước vào “ nghề “ phải không các bạn ? Hoa nở rồi lại tàn, sức lực cạn kiệt
dần và cơn mưa đầu mùa đã cướp đi nàng tiên của tôi. Lòng trĩu nặng nổi buồn.

“ Giăng giăng sương khói mờ giăng
Vườn xanh đẫm lệ khóc nàng biệt ly ”

Lặn lội đường xa, đến tận chùa Huyền Không, một địa điểm trồng
lan nổi tiếng của quê tôi lúc bấy giờ, để tầm sư học đạo.
Nhưng than ôi ! Cũng giống như vườn lan nhà mình, chỉ toàn lan
rừng và Hồ điệp. Người trồng lan lại rất bận rộn với công việc của
một sư trụ trì. Vòng về thêm vài vườn lan khác ở trong thành phố,
qua sự giới thiệu của bạn bè cũng chẳng thu thập được gì thêm.
Thầm nhủ, thế là hết ! Ước mơ có được một vườn hoa Cattleya
đầy sắc màu và hương thơm quyến rũ đã tưởng chừng tắt ngúm
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
12


trong tôi. Thế nhưng, nhân một chuyến tham quan cùng bạn bè
đồng nghiệp vào thành phố Hồ Chí Minh, tình cờ tôi được một
một người bạn đồng hành tặng quyển sách " Kỹ thuật nuôi trồng
hoa lan ". Ý định trồng lan Cattleya lại nảy sinh trong tôi.

“…Ông mặt trời chưa đến
Nhưng vầng đông đã hé
Bóng tối dần tan…”

Tôi say sưa đọc từng trang…từng trang một. Ôi ! cái thế giới hoa lan đầy bí ẩn. Từ cách phân loại,
đặt tên cho đến cách nuôi trồng : ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, tưới nước, bón phân, tách chiết, cấy

mô, gieo hạt…sao mà phức tạp, ngỡ ngàng đến thế !

Chuyến tham quan ấy đã để lại trong tôi nhiều kỷ niệm. Người bạn đồng hành đã dẫn tôi đến thăm
một số vườn lan ở lân cận thành phố. Trước mắt tôi là “ cánh đồng lan “ đầy ắp những cành hoa
Mokara, Vanda…đang khoe sắc cười đùa với những tia nắng ban mai mở đầu cho một ngày mới
đang đến. Thoang thoảng đâu đây hương Cattleya nhẹ nhàng quyện vào hồn tôi. Tôi mê mẩn, đắm
say…và ao ước có được một phần nhỏ trong khoảng trời mênh mông ấy. Tôi và người bạn đồng
hành tên T đã trở thành đôi bạn tri kỷ từ dạo đó. Sau này tôi mới
biết T là người rất có uy tín và giao lưu rộng với các nghệ nhân
trồng lan ở các tỉnh miền Nam. Chính vì vậy, qua T, đến đâu các
anh, các bác cũng mở rộng vòng tay ôm tôi vào lòng, cho tôi nhiều
kinh nghiệm quý báu. Hơn hai mươi đơn vị và một số chậu
Cattleya được các anh, các bác nhượng lại làm tôi vô cùng phấn
khởi, háo hức. Ngày ấy tôi chưa biết nhiều về Cattleya nên chẳng
quan tâm gì đến tên của chúng. Nhờ các anh, các bác chọn cho
mỗi thứ mỗi màu, hoa lớn và dế trồng là đã mãn nguyện

Kết thúc chuyến tham quan, tôi trở về quê, áp dụng những kiến thức cơ bản đã được trang bị trong
những ngày qua, tân trang lại mảnh vườn bé xíu của mình. Trước hết là thay đổi giàn che, hướng
mở cửa, dịch chuyển một số vị trí treo lan và bắt tay vào trồng hai mươi đơn vị vừa có. Mảnh vườn
trở nên ngăn nắp, thoáng mát. Những đơn vị mới trồng, tuy để vào nơi im mát, bên dưới có hồ nuôi
cá nhưng vẫn từ từ teo tóp lại, không biết rồi sẽ ra sao ? Tôi hồi hộp, chờ đợi.

“ …Chợt một sáng nắng nhìn qua kẽ lá
Nảy mắt sinh, rễ lún phún diệu kỳ
Em bừng tỉnh khiến hồn tôi cũng tỉnh
Vun chất trồng xây nhà mới cho em…”

Bánh xe thời gian quay đều theo năm tháng. Các chậu lan ngày một lớn Rồi ngày ấy cũng đến,
những bông hoa xanh vàng tím đỏ lần lượt thi nhau đua nở. Bên chén trà đạm bạc, bạn bè đôi điều

bình luận về hoa và tặng nhau dăm ba câu đối.
Thực hiện ước mơ, tôi săn lùng khắp mọi nơi để tìm thêm giống mới. Lúc đầu là những giống xuất
xứ từ Thái Lan như : Blc. Lucky Strike, Blc. Lisa Ann, Blc. Haadyai Delight, C. White
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
13


Diamond và sau đó là những giống đến từ Đài Loan như : Blc.
Chunyeah, Blc. Shinfong Louhyang, Blc. ChiaLin, Blc. Tainan
Gold, Blc. Sangyang Ruby, Pot. Shinfong Beauty, Lc. LongRiver
Compton Và bây giờ, vô vàn những giống mới được lai tạo từ
những cây cha mẹ ở trên, khiến tôi không tài nào nhớ nổi. Để khỏi
nhầm lẫn, tôi phải cố nhớ mã số những cây được nhập về từ các
cửa hàng Kim Ngân, Hoa Phượng, Minh Huệ

Chiếc đũa thần sinh học đã tạo nên bao điều kỳ diệu. Những đoá hoa tưởng chừng chẳng bao giờ có
đã làm cho khách thưởng ngoạn phải thẩn thờ , mê mẩn.

“ Bướm vờn cánh bướm bao mộng ảo
Ai thả hồn ai một bóng hình ”

Hiện nay phong trào nuôi trồng hoa lan đã nhân rộng khắp mọi nơi. Các nhà khoa học đã nghiên
cứu đến từng chủng loại của từng giống, từng loài. Các thông tin trên sách báo, internet cũng đã
phổ biến rộng rãi kỹ thuật nuôi trồng hoa lan. Vì vậy việc nuôi trồng hoa lan để thưởng ngoạn
không còn khó khăn như trước đây. Mong rằng hoa lan ngày càng tô điểm thêm cái hay, cái đẹp và
nâng cao giá trị tinh thần cho mọi người.

Hy vọng thế hệ con cháu của chúng ta sẽ là những người tạo nên đột biến mạnh mẽ. Ngành nuôi
trồng hoa lan sẽ là một trong những ngành mũi nhọn thu nhiều ngoại tệ về cho đất nước.













SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
14


QUY TRÌNH TRỒNG LAN CATTLEYA .Ldl
•
Ks. Nguyễn Trung Ái nguồn:



I. Đặc điểm sinh trưởng :

Giống Cattleya có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, phần lớn ở vùng núi, độ cao từ 600
- 1800 m. Gồm 60 loài nguyên thuỷ và vô số loài lai trong cùng một giống hay với giống
khác. Chúng được gọi là hoàng hậu của lan vì vẻ đẹp huy hoàng và đa dạng.

Cattleya là loài phụ sinh, có giả hành cao trung bình, tròn hay hơi dẹp, thường to mập ở
giữa, hai đầu hẹp lại. Các giả hành hơi khít nhau, lúc non có bẹ màu xanh bọc lại, lúc già
các bẹ khô trở nên có màu trắng bạc. Ở mỗi đỉnh của giả hành có 1-2 lá khá to, dày, dai,
bền, không có bẹ lá. Phía trong lá, ngay đỉnh của giả hành, khi có hoa thì có một cái mo mà
ta gọi là lưỡi mèo bao bọc nụ hoa bên trong. Phát hoa mang từ 1-10 hoa to, có màu tím,
vàng, trắng. Mỗi hoa có 3 lá đài hầu như bằng nhau, và hai cánh hoa bên luôn to hơn lá đài,
có khi rất to. Môi to, 3 thuỳ với thuỳ bên rộng lớn có mép cong về trên che kín trụ, thuỳ
giữa trải ra rộng lớn, mép nhăn hay gợn sóng, đôi khi không phân biệt được 3 thuỳ rõ rệt.
Trụ khá cao, hơi cong, đầu trụ là nhị đực có nắp che. Bao phấn gồm 2 buồng, 4 khối phấn
xếp thành từng cặp, phấn khối có hình đĩa màu vàng, mỗi cái có một vỉ phấn cong nhỏ.

Người ta thường phân ra hai nhóm :

-Nhóm 1 lá : chỉ có một lá trên mỗi giả hành, thường mang từ 2-6 hoa lớn, môi sặc sỡ.

-Nhóm 2 lá : thường mang 2 lá trên mỗi giả hành, có hoa nhỏ hơn nhưng nhiều hơn (hoa
chùm), môi nhỏ hơn và dày hơn.

II. Cách trồng Cattleya :

Thường trồng Cattleya vào chậu đất nung chín với chất trồng là dớn, than, gạch bể, xơ dừa,
rêu Sphagnum.

Đầu tiên phải làm thoáng đáy chậu bằng cách để các cục than to, hay những miếng gạch vụn
hoặc những que tre hay gỗ gác chéo ở phần đáy, bên trên là chất trồng.
Chất trồng thường phải được ủ xử lý và phối trộn với 10% phân chuồng hoai mục theo thể

tích và khoảng 1-2% super lân. Đối với vùng có khí hậu lạnh như Đà Lạt thì giá thể tránh
quá thông thoáng vì nhiệt độ lạnh vào ban đêm sẽ làm cho các đầu rễ đui đi và bộ rễ teo
dần, cây phát triển kém, ngược lại giá thể quá bí thì cây dễ bị thối rễ vào mùa mưa. Một giá
thể với phần đáy thật thông thoáng và phần bề mặt hơi kín thì rất tốt cho sự phát triển của
Cattleya.

Đối với cây con được tạo ra qua con đường nuôi cấy mô thì phải trải qua giai đ oạn nuôi cây
ở nhà ươm, khi cây phát rễ cứng cáp thì mới trồng vào chậu.



Kỹ thuật trồng cây ống nghiệm :
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
15



Đối với Cattleya được tạo ra bằng con đường nuôi cấy mô thì sau khi cây được rút ra khỏi
ống nghiệm cần thao tác nhẹ nhàng tránh làm tổn thương rễ hay đứt rễ, rửa thật sạch các vết
thạch còn lại trên rễ xong ngâm toàn bộ cây vào dung dịch thuốc Kasumin 2gam/lít khoảng
5 phút. Vớt nhẹ cây ra và để ráo trong mát chuẩn bị trồng .Ở Đà Lạt chất trồng phổ biến là
dớn mút, dớn này cần được ngâm nước và xả kỹ từ 2-3 lần cho hết độ chát có trong dớn,
xong xé nhỏ. Dùng dớn xé nhỏ này bó xung quanh rễ cây cấy mô với độ rộng và dài gấp đôi
rễ, xếp nhẹ nhàng những cây này vào khay mà dưới đáy đã trải sẵn một lớp dớn để không
làm tổn thương rễ.

Chăm sóc : Cây nuôi cấy mô cần giữ ẩm liên tục trong vòng 7 -10 ngày đầu tiên sau khi

trồng, độ ẩm khoảng 75-80 %, không khô quá vì cây mất nước sẽ chết, và không ẩm quá vì
dễ gây thối cả cây. Tuyệt đối không được tưới vào buổi tối vì sẽ làm cho cây dễ thối nhũn,
thường dùng bét phun sương khoảng 4-5 lần trong ngày và tuỳ thuộc vào thời tiết. Cây phải
được đặt vào nhà có mái che bằng tôn sáng với độ sáng khoảng 40 -50% là thích hợp. Sau
khoảng 15 ngày khi thấy đầu rễ phát triển thì giảm dần lượng nước phun cho đến khi bình
thường. Trong thời gian này tiến hành phun phân bón lá có thành phần N:P:K=30:10:10
khoảng 5ngày/ lần. Tiến hành phun thuốc phòng nấm như Ridomil Gold 20g/ 10 lit, 1 tuần
phun 1 lần, chú ý phun thuốc diệt côn trùng khi phát hiện thấy hoặc theo đ ịnh kỳ 15 ngày/
lần (có thể là ốc sên, nhớt, ruồi nhỏ ). Chăm sóc trong nhà ươm khoảng thời gian từ 1,5 -3
tháng là có thể chuyển cây mô này vào chậu lớn và chăm sóc bình thường.

Đối với cây được tách chiết thì tách chiết sang chậu vào lúc chồi mới phát triển khi có rễ ló
ra ở gốc. Nếu cây có nhiều hướng phát triển thì tách chúng ra 2 hay nhiều đơn vị để trồng.
Mỗi hướng là một đơn vị, mỗi đơn vị ít nhất phải có một giả hành già với một chồi mới thì
cây phát triển tốt hơn. Trong trường hợp có một chậu lớn và sang qua một chậu lớn hơn,
muốn cho cây phát triển thành nhiều hướng thì sau khi thay chậu, cây phục hồi thì dùng dao
tách 2 tép một và để nguyên như vậy giúp cây phát triển thành nhiều hướng, có thêm nhiều
chối mới cùng trưởng thành 1 lúc nên khi có hoa sẽ cùng một lượt rất sum sê. Cattleya chỉ
cho hoa ở các giả hành mới, và các giả hành cũ dù có xanh tốt vẫn không cho hoa.

Khi sang chậu hay tách chiết phải cắt bỏ rễ già chết, còn các rễ khoẻ phải giữ gìn cẩn thận,
nhất là phần đầu rễ ở các chồi mới không được đụng chạm vào. Buộc cọc tỳ sát mép chậu
cho thật vững, hướng phát triển vào giữa và phần căn hành phải phơi bày lên mặt chất trồng.
Lớp mặt trên của chất trồng cũng phải được nén chặt không để cho cây lay động làm tổn
thương đến sự phát triển của rễ.

Đa số Cattleya chống chịu với mọi đ iều kiện miễn sao rễ thoáng, chất trồng không hư mục
làm thối rễ. Ẩm độ thích hợp là 50 - 80%. Lúc cây phát triển cần tưới nước nhiều hơn so với
khi cây nghỉ. Sự nghỉ ở Cattleya rất khó quan sát, những cây Cattleya có hoa vào mùa mưa
thì thường có kỳ nghỉ kéo dài 6 -8 tuần, lúc đó các giả hành đã phát triển đầy đủ, không có

chồi mới, không có rễ mới hoạt động. Trái lại những cây Cattleya ra hoa vào mùa khô thì
không có sự nghỉ.

Cattleya cần nhiều ánh sáng, ánh sáng phù hợp là khoảng 50% trở lên. Nếu Cattleya khó ra
hoa thì tăng ánh sáng và tăng bón phân có nhiều lân. Biểu hiện của một cây lan thừa ánh
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
16


sáng là lá có thể bị cháy hoặc màu vàng, cây lùn thấp và rất cứng cáp, ngược lại cây thiếu
ánh sáng có màu lá xanh đậm, dáng cây yếu đuối và rất dễ ngã. Cây lan Catttleya có màu
xanh nhạt ánh màu vàng hay tím là cây được trồng nơi có vừa đủ ánh sáng. Phân bón cho
Cattleya thường có nồng độ thấp hơn so với phân bón cho Dendrobium, Vanda hay
Cymbidium.

Cattleya là loại lan có thể sống được ở vùng nóng và vùng ôn đới và đặc biệt đây là giống
rất thích nghi với điều kiện khí hậu Việt Nam với một biên độ rất rộng. Chính vì thế nó
được trồng và phát triển mạnh ở khắp nơi: Các tỉnh phía Nam, các tỉnh phía Bắc và ngay cả
trên vùng cao nguyên.

Nhiệt Độ lý tưởng cho Cattleya là 21 độ C vào Ban ngày và 16 độC vào ban đêm. Vùng
thích hợp cho loại này là vùng Bảo Lộc. Dù vậy lan Cattleya vẫn có thể sinh trưởng và phát
triển ở một nhiệt độ cao hơn nhiệt độ lý tưởng là 80C vào ban ngày và 50C vào ban đ êm.
Nhưng nhiệt độ lý tưởng vẫn giúp cây sinh trưởng với điều kiện tốt nhất, cụ thể là ở Đà lạt.
Mặc dầu các nhà vườn ít sử dụng phân bón, nhất là phân vô cơ nhưng Cattleya vẫn phát
triển với kích thước lớn hơn so với cùng loài trong điều kiện ở thành phố Hồ Chí Minh.
Ngoài ra lan Cattleya cũng phát triển tốt ở những vùng có khí hậu mùa đông với nhiệt độ

130 C vào ban ngày và 100C vào ban đêm. Tuy nhiên ở vùng lạnh mát nên trồng loài
Sophro Cattleya và loài Sophrolaelio Cattleya thì sự ra hoa của các loài này đ ều đặn hơn.
Điều này là do các giống lan Cattleya được xuất phát từ 2 nguồn: Một nguồn từ vùng khí
hậu nóng ẩm của Brazin và một nguồn từ vùng đồi núi cao nguyên ở Columbia và Mexico.

Ở vùng Đà lạt vì thường xuyên có không khí ẩm nên chỉ tưới nước 1-2 lần/ tuần tuỳ theo ẩm
độ của giá thể vào mùa nắng và hoàn toàn không tưới nước vào mùa mưa.
Nhu cầu phân bón đối với loài lan Cattleyya: Các loài lan Cattleya có thể ra bông bất kỳ
mùa nào trong năm với điều kiện bộ phận sinh dưỡng đủ khả năng phát triển thành một giả
hành mới. Chính vì thế việc bón phân cho lan ngoài mục đích duy trì sự sinh trưởng và phát
triển cho lan còn nhằm điều khiển sự ra hoa các loài thuộc giống này (trừ một số rất ít ra
hoa theo mùa).

Cattleya là loài thực vật sống phụ sinh do đó việc bón phân cho lan bằng phương pháp phun
sương thì hiệu quả hơn nhiều so với phương pháp tưới thẳng vào giá thể trong chậu. Phân
sử dụng là phân bón lá có công thức N:P:K là 30-10-10 được phun theo nồng độ khuyến cáo
của từng loại trên nhãn với cường độ là 2 lần/ tuần. Khi các giả hành chớm ra nụ hoa thì sử
dụng phân bón có công thức là 10-20-20 với cường độ như trên.

Nếu cây Cattleya của bạn đã đủ sức khoẻ và bắt đầu mọc chồi mới, bạn muốn cho nó trổ
bông vào 3 tháng tới thì dùng phân 6-30-30 phun cho cây 2lần/tuần.
Có thể dùng phân vô cơ hỗn hợp với phân hữu cơ với nồng đ ộ loãng hay các sản phẩm phân
bón lá có nguồn gốc sinh học như: Rong biển, tinh cá, agostim rất tốt cho quá trình sinh
trưởng của cây. Vitamin B1 với nồng độ 0,01% phun 1lần/tuần cũng có tác dụng thúc đẩy
sự tăng trưởng của cây.
Trước mùa nghỉ tăng trưởng của Cattleya 1 tháng, trong tháng 3 nên bón cho lan loại phân
10-20-30 để tạo sự cứng cáp cho cây trong mùa nghỉ tháng 4, và trong tháng 4 nên ngưng
tưới hoàn toàn.
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA

Trần Mạnh (ST và biên soạn)
17



Mùa nghỉ của Cattleya: Cattleya là giống lan có mùa nghỉ, ở điều kiện khí hậu Việt Nam ta
nên cho cây nghỉ mỗi năm 1 tháng. Mùa nghỉ của Cattleya ở các tỉnh phía Nam là trong suốt
tháng 4, các tỉnh ở phía Bắc trong tháng 1, các tỉnh từ Thuận Hải đến Thừa Thiên Huế thì
mùa nghỉ trong tháng 8.

Trong mùa nghỉ, cây không đòi hỏi dinh dưỡng và không tưới nước (vì thế mùa này nên để
cây vào chỗ khô và mát) nên chỉ duy trì lượng nước đủ để cây sống, tăng độ che sáng lên
10% và nhiệt độ thích hợp trong mùa nghỉ càng thấp càng tốt, khoảng 100C cho vùng lạnh
và 250 C cho vùng nóng.

Thay chậu và nhân giống Cattleya :

Lan Cattleya phát triển rất nhanh do đó việc thay chậu phải được thực hiện tối đa là sau 2
năm kể từ lúc trồng. Việc thay chậu nên tiến hành đồng thời với việc nhân giống. Khi quan
sát thấy giả hành bắt đầu mọc ra khỏi mép chậu thì nên thay chậu. Việc thay chậu tốt nhất
nên tiến hành vào đầu mùa mưa thì cây sẽ phát triển rất mạnh.

Nên cắt tách cây vào lúc 4 tháng trước mùa nghỉ và để nguyên tại chỗ, trét sơn vào vết cắt
và phun hỗn hợp BA 1ppm +vitamin B1 20mg/l. Khi đến mùa nghỉ mỗi cây tách sẽ có một
giả hành trưởng thành để chịu đựng trong mùa nghỉ, khi mùa mưa đến ta tách mỗi cây và
đem trồng sang chậu mới.

Muốn thay chậu Cattleya ta ngâm chậu vào một chậu nước có pha thuốc trừ rêu, trong vòng
từ nửa giờ đến 1giờ các rễ sẽ tróc ra. Dùng kéo nhọn đã khử trùng cắt bỏ những rễ thối và

những rễ quá dài chỉ chừa lại một đoạn 10cm. Cuối cùng cột chặt cây lan vào chậu mới và
đặt chậu vào chỗ ẩm mát cho đến khi ra rễ. Lúc đó mới bắt đầu cho giá thể vào chậu và đưa
chậu về vị trí cũ. Có thể dùng dung dịch NAA 1ppm phun vào giai đoạn đầu.

Lan Cattleya có thể nhân giống bằng cách tách chiết 3 giả hành một, nếu tách chiết dưới 3
giả hành thì cây sẽ phát triển rất yếu. Nếu Cattleya bị bệnh thì mắt trên căn hành sẽ bị thối
đi, cây sẽ không tạo chồi ngọn và sự tạo thành chồi bằng hạt gạo hình thành trên giả hành
nơi tiếp xúc với căn hành cây sẽ rất yếu và khó có thể ra hoa được.

Phòng trừ sâu bệnh cho Cattleya:

I. Sâu hại

1. Rệp son (Scale insects) : Là loại rệp có vỏ màu nâu che chở cho cơ thể rệp. Các loài này
thường bám vào lá, giả hành và ngay cả trên căn hành để hút nhựa. Nguy hiểm hơn là các
loài này sẽ bám vào những mắt ngủ hút nhựa làm cho các mắt ngủ bị chết đ i. Các loài này
phải phòng trừ thường xuyên nếu không sẽ sinh sản rất nhanh và gây tác hại cho vườn
không ít. Phòng trừ bằng cách tiêu diệt bằng tay, dùng các thuốc mạnh như Regent,
Lannate, polytrin, theo nồng độ khuyến cáo.

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
18


2. Dán cánh và bọ trĩ (Thrips): Thường xuất hiện trong các giá thể có cấu tạo bằng xơ
dừa, vỏ cây mục, dớn vụn hoặc do sử dụng quá nhiều các loại phân hữu cơ dưới dạng xác
như: Bánh dầu, phân bo, có thể dùng các loại thuốc sát trùng như Bassa, confidor, sử

dụng nồng độ theo khuyến cáo trên bao bì , nên phun ngừa 2lần/ tháng.

3. Ốc sên, nhớt : Phá hoại rễ non và tiết ra những chất làm thối các chồi mới mọc. Cần rải
thuốc diệt sên nhớt vào những khi có thời tiết quá ẩm.

4. Nhện đỏ (red spider mites): Là côn trùng rất nhỏ, không dài hơn ½ mm, dưới kính lúp
quan sát có dạng như con rệp, có 8 chân, nhện khi còn non thường có màu vàng, con trưởng
thành chuyển sang màu đỏ. Xuất hiện nhiều vào mùa khô, ít hơn vào mùa mưa. Sống ẩn nấp
dưới lá già thành từng đám, nơi nhện ẩn nấp lá biến thành những chấm trắng nhỏ sau đó nối
với nhau biến thành màu đen và héo tàn. Rệp đỏ sinh sôi và phát triển rất nhanh, khi phát
hiện phải diệt trừ ngay nếu không cây sẽ ngừng phát triển. Phải dùng thuốc thường xuyên và
liên tục để diệt cả con già và con đẻ trứng, các thuốc thường dùng để phòng trừ nhện đỏ là:
Commite, Nissorun dùng theo liều lượng khuyến cáo trên bao bì và thời gian xịt tốt nhất
vào lúc 8-9 giờ sáng khi có nắng thì hiệu quả tiêu diệt cao.

5. Rầy bông (Mealy bugs): Có cơ thể mềm nhũn, bên ngoài được bao bọc bằng một lớp
màu trắng giống như bông và bóng như sáp. Trong phân của rệp bột này để nhử kiến đến và
tha trứng đi khắp nơi và là nguồn thức ăn của nấm bồ hóng (Sacty molds). Nấm này không
làm hại đến cây, trên lá những nơi có nấm mọc thì không nhận được ánh sáng để quang hợp.
Khi rệp bột hút nhựa cây lan, chúng thường tiết ra một số chất độc làm cho cây lan ngừng
phát triển, xung quanh chỗ nấm mọc có màu vàng và lá sẽ khô héo. Rệp bột được trị bằng
các loại thuốc sâu, rệp nhưng phải pha cùng với chất dính để phun mới có hiệu quả.

II. Bệnh do nấm :

1. Bệnh thối đen (black rot)

Thường gặp vào mùa mưa ở những vườn có độ ẩm cao hoặc tưới nước quá nhiều. Bệnh này
thường gây thiệt hại nghiêm trọng, cây thường chết nhiều và nhanh chóng, nhất là đối với
cây con. Bệnh này thường xuất hiện ở gốc và rễ sau đó lan dần lên thân cây. Ban đầu phát

sinh ở chồi non làm chồi non thối và có màu nâu, khi cầm vào thì rời khỏi thân dễ dàng,
mềm nhũn và đầy nước. Ở Cattleya đầu tiên bệnh thường phát sinh từ rễ, gốc rồi lan nhanh
lên thân. Cây sẽ không thối hay rời ra như ở Dendrobium Pompadour nhưng chúng sẽ khô
và chết ngay trên chậu, cây bị bệnh sẽ lan nhanh sang cây khác. Nguyên nhân là do nấm
Collectotrichum sp và Phytophthora sp, nhưng phần lớn là do nấm Phytophthora sp. gây ra.
Việc bón phân hoà tan không hết khi tưới cho cây sẽ làm cây bầm ngọn và làm nấm bệnh dễ
gây hại. Ngoài ra trong mùa mưa, nếu tưới phân có hàm lượng đạm cao cũng là nguyên
nhân gây bệnh.
Biện pháp phòng trị: Ở cây con thường dễ bị bệnh hơn, nên tách cây bị bệnh ra riêng và sử
dụng thuốc ngừa cho những cây còn lại bằng cách phun hay nhúng cả cây vào dung dịch
thuốc nấm. Ở cây lớn thì cắt bỏ phần bị thối, nếu thối đọt thì rút bỏ đọt và phun thuốc nấm
vào. Các thuốc diệt nấm có thể sử dụng la: Kasumin, TopsinM, CuzateM8, Score, super
Tilt, theo nồng độ khuyến cáo trên bao bì.
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
19


2. Bệnh đốm vòng (Anthracnse)

Lá có chấm tròn màu nâu đỏ, nâu cháy rồi lan rộng ra thành nhiều vòng tròn đồng tâm, sau
cùng sẽ khô cháy. Dấu vết to nhỏ tuỳ theo từng loại lan và tuỳ theo từng môi trường mà
nấm phát triển, nếu mưa nhiều thì lá sẽ bị thối ngay. Nguyên nhân là do nấm Glocosporium
sp. và Collectotrichum sp. gây ra. Bệnh thường xuất hiện vào mùa mưa nên phải phòng
ngừa trước, thường xử lý bằng cách cắt bỏ lá bị bệnh và phun các loại thuốc như:
Mancozep, Dithal, Vicaben, theo nồng độ khuyến cáo.

3. Bệnh khô lá (Leaf blight):

Bệnh này thường gặp nhiều như bệnh đốm vòng, hai bệnh này thường phát sinh cùng một
lúc nên bệnh này càng trầm trọng hơn. Lúc đầu bệnh làm cho lá bị khô và biến thành màu
nâu nhạt, thường khởi đầu bằng một chấm đen ở trên lá, có thể từ đầu lá khô dần vào hay từ
gốc lá lan nhanh lên rồi khô hết cả lá.
Nguyên nhân là do nấm thuộc giống Phylostica, thường phát triển do bào tử và phát tán
trong không khí nhờ gió.
Biện pháp phòng trị: Phun thuốc Score hay Super Tilt, phun 5ngày/lần cho đến khi cây hết
bệnh.

4. Bệnh héo rễ (Wilt):

Bệnh héo rễ là bệnh thông thường nhưng không kém phần quan trọng. Có thể nói rằng trừ
Địa lan không bị bệnh này và nó là trở ngại lớn cho những người trồng phong lan.
Hiện tượng: Rễ khô dần, cây còn nhỏ gặp bệnh này có hiện tượng lá úa vàng từ dưới lên và
chết cả cây. Đối với cây đã phát triển tốt thì cây không chết nhưng rễ bị khô mục và sẽ làm
cho cây chậm phát triển, nếu rễ khô nhiều thì cây càng yếu nhiều.

Nguyên nhân: Do nấm Selectrotium rolfsii gây nên, còn gọi là nấm hạch, những hạch này
có thể tồn tại trong môi trường rất lâu, khi có điều kiện ẩm độ và nhiệt độ cao những hạch
này phát triển thành sợi nấm và gây bệnh rất nhanh, nếu không chữa trị ngay thì có thể làm
hư hết cả vườn.
Biện pháp phòng trị: Có thể dùng các loại thuốc như Anvil, Sumi eight, phun vào phần
gốc rễ, phun 2 lần/ tuần khi bắt đầu chớm bệnh.

III.Bệnh do vi khuẩn

1. Bệnh thối mềm(Soft rot):
Hiện tượng: Từ một chấm nhỏ bắt nguồn từ một dấu bầm trên ngọn lá do giọt nước mưa quá
mạnh gây ra rồi lan nhanh thành màu nâu như bị phỏng nước sôi, chỉ cần sờ tay vào một tí

đã thấy dính tay, sau đó sẽ thối hết cả chồi.

Nguyên nhân: Do vi khuẩn Erwinia Carotovora gây nên, thường gặp ở những vườn có độ
ẩm cao, chăm sóc không đầy đủ và phát triển mạnh vào mùa mưa. Thường vi khuẩn này
xâm hại đến cây qua các vết thương hoặc qua vết cắn của sâu bọ và lây lan rất mạnh, cây có
thể chết sau 2-3 ngày nhiễm bệnh.
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
20


Biện pháp phòng trị: Cắt phần bị thối rồi đem cả cây ngâm vào dung dịch Kasumin 5g/lit
trong vòng 15 phút hoặc dùng Agrimycin. Ngưng tưới nước 2-3 ngày sau khi xịt thuốc.
Trong trường hợp bị bệnh nặng, nên lấy cây ra khỏi chậu rồi ngâm vào nước thuốc trên, sau
đó chuyển sang qua chậu mới. Giá đựng chậu lan bị bệnh dùng dung dịch formol tỉ lệ 1:50
pha với nước và rửa sạch. Sau đó cần phun xịt lại toàn bộ vườn lan để vườn lan hoàn toàn
hết bệnh.

2. Bệnh thối nâu (Brown rot)

Hiện tượng: Ở giống lan Cattleya xuất hiện những chấm màu xanh đậm trên lá, vết bệnh
hình tròn, lan rộng rất nhanh. Tế bào ở nơi vết bệnh biến thành màu nâu hay đen, mềm nhũn
và chứa đầy nước. Nếu để lâu các vết bệnh này sẽ lan ra cả cây rất nhanh. Ở Cattleya thì dấu
hiệu bình thường gặp ở lá và khó lan xuống thân cây hơn.
Nguyên nhân: Do vi khuẩn Phytomonas gây ra cộng với sự tổn thương cơ học trong mùa
mưa.
Biện pháp phòng trị: Hạn chế các nguyên nhân gây tổn thương cơ học cho cây trong mùa
mưa, giữ cho vườn lan không bị quá ẩm. Dùng kháng sinh trong nông nghiệp như

Agrimycin phun cho cả vườn và ngưng tưới nước 2-3 ngày. Có thể dùng 1gram
Streptomycin+2viên Tetracylin 500 hoà tan vào 1,5 lít nước để trị bệnh cho cây.

IV. Bệnh do virus

Các biểu hiện của vườn lan bị virus thường thấy như lá có đốm trong, màu xanh không đều,
có chỗ xanh nhạt, có chỗ xanh đậm. Hoa có màu không đều xen lẫn những vệt trắng, hoa
nhỏ, cành ngắn. Cây thường cằn cỗi, không phát triển được. Ở Cattleya thường gặp virus
gây nên bệnh sọc trắng ở hoa.
Bệnh virus rất dễ lây lan qua dụng cụ tách chiết, qua các côn trùng châm hút gây hại.
Biện pháp phòng trị: Không có cách chữa trị nào khác ngoài việc phải đốt bỏ cây bị bệnh,
khử trùng dụng cụ tách chiết và vệ sinh vườn lan.

Tóm lại

Trong việc phòng trị bệnh cho lan không phải luôn luôn sử dụng thuốc mà quan trọng hơn
là phải vệ sinh môi trường thật tốt, sử dụng phân bón hợp lý để tăng tính kháng bệnh cho
cây và chế độ tưới tiêu hợp lý để hạn chế sự phát triển nguồn bệnh.Vấn đề này rất quan
trọng trong phương thức nuôi trồng lan đại trà để kinh doanh ./.



SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
21


TRAO ĐỔI KINH NGHIỆM TÁCH CHIẾT, CHĂM SÓC LAN

CATTLEYA
• TRẦN MẠNH (Tổng hợp)
Khi nào thì thay chậu và tách chiết?

Khi cây lan phát triển chật chậu hoặc giá thể trong chậu đã mục rữa, đọng muối, rễ cây
không phát triển,….ta tiến hành thay chậu và tách chiết cho Cattleya. Có thể thay chậu tách
chiết Cattleya bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng tốt nhất là nên tách chiết trong thời kỳ
cây phát triển mạnh nhất sẽ tạo điều kiện cho cây nhanh chóng hồi phục và phát triển trở lại.
ở Miền Bắc, thông thường nên tiến hành tách chiết vào mùa Xuân - Hè.

H1: Cây đã phát triển chật chậu, sau khi tàn hoa sẽ tiến hành tách chiết

H2: Gía thể đã hư mục, rễ cây không phát triển, cần tiến hành thay chậu và tách chiết
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
22


Lưu ý khi tách chiết: Chậu Cattleya đem tách chiết tốt nhất nên để khô, không tưới nước
nhiều, tránh tách chiết trong ngày mưa vì độ ẩm không khí quá cao, nhựa trong cây nhiều
làm cho vết cắt khó lành, hơn nữa để đề phòng nấm bệnh xâm nhập làm hư hại cây.
Dụng cụ cần thiết gồm những gì?
: Dao, kéo, cồn, bật lửa, kìm cắt cây, chậu, móc, giá thể,
thuốc xử lý vết cắt,…
Tách chiết như thế nào?
Xin mời theo dõi bằng hình ảnh
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH TÁCH CHIẾT

B1: Tháo móc treo chậu ra, dùng hai tay bóp
xung quanh thành chậu cho rễ bong khỏi thành
chậu, bóc tách các rễ mọc chờm ra ngoài thành
chậu và rút cả bụi lan ra khỏi chậu


B2: Dùng tay móc hết các giá thể cũ còn bám
vào gốc cây

SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
23



B3: Dùng que hoặc đũa chọc cho giá thể còn
bám lại xung quanh ra hết


B4: Dùng kéo hoặc dụng cụ cắt thật sắc, đổ
cồn vào dụng cụ và đốt trước khi cắt đề
phòng lây lan nấm bệnh. Cắt bỏ sạch những
rễ đã hư thối.


B5: Xác định điểm cắt, tách: mỗi đơn vị tách
ra nên có từ 3 giả hành trở lên là tốt nhất,
hướng tách ra phải còn mắt ngủ có thể phát

triển thành chồi non. Qúa trình tách chiết
bước này là quan trọng nhất. Cần xác định
điểm cần cắt trước, đánh dấu, sau đó tiền
hành cắt. Lưu ý dụng cụ cắt phải thật sắc, cắt
thật ngọt. Nếu vết cắt bị dập, dùng dao lam
gọt lại cho ngọt. Bôi vôi, sơn hoặc thuốc sát
trùng vào vết cắt.
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
24



Đơn vị lan mới tách ra, cần vệ sinh sạch sẽ
ngay, cắt bỏ rễ thối, hỏng, xả sạch dưới vòi
nước, để ráo, bôi vôi vào các chỗ cắt. Tốt
nhất để chỗ mát sau 01-02 ngày thì tiến hành
trồng lại.



B6: Chuẩn bị giá thể trồng Catt. Có rất nhiều
loại giá thể đ ể trồng Catt, mỗi loại giá thể
thích hợp với cách trồng và điều kiện trồng
tại từng vườn, từng vùng miền. Kinh nghiệm
tại Hà Nội thường trồng catt bằng than củi
kết hợp với dớn cọng đảm bảo cho cây phát
triển tốt và ít bị hư cây. Ngoài ra có thể trồng

bằng đá bọt, sỏi nhẹ. Than củi chọn loại thật
chắc, sờ vào không tạo ra bụi than, ngâm xả
nhiều lần khi nào than chìm xuống đáy xô
nước là có thể đem trồng. Dớn cọng có thể
xử lý bằng cách luộc qua nước sôi,…

B7: Chậu và giá đỡ: Chậu cũ dùng lại phải
rửa sạch bằng xà phòng loãng. Để giúp cây
đứng vững thời gian đầu cần làm cọc đỡ hoặc
cột dây cho cây đứng vững. Dùng dây thép
cứng cột ngang quang treo, dùng đũa gác
ngang miệng chậu, dùng dây nhôm mềm, làm
cọc ti tơ, dùng cước co dãn cố định lan,…đều
được
SỔ TAY TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN CATTLEYA


Trần Mạnh (ST và biên soạn)
25





B8: trồng lại: Đáy chậu nhét 1 ít xốp, xếp
than vào chậu thứ tự to dưới, nhỏ trên. Nên
xếp than theo chiều thẳng đứng, kê một
miếng xốp nhỏ dưới gốc lan không cho tiếp
xúc trực tiếp với than củi. Để vào chậu cây
vào chỗ mát, chờ khi nào cây ra rễ trở lại

bám nhiều xuống than thì bổ sung thêm dớn
cọng trên bề mặt.
Sau khi tách chiết thì chăm sóc như thế nào?
Sau khi tách chiết và trồng lại, đưa chậu lan vào chỗ râm mát khoảng 50-60% ánh sáng,
không tưới trong vòng 7-10 ngày đầu. Sau đó, pha B1 loãng khoảng 1cc/1lít phun sương
hàng tuần cho cây nhanh ra rễ, cây ra nhiều rễ rồi thì có thể bổ sung thêm dớn cọng trên bề
mặt, dùng phân 30-10-10 và B1 pha loãng ¼-1/2 liều lượng chỉ định bón hàng tuần. Khi cây
hoàn chỉnh 1 tép mới thì đổi sang phân NPK 20-20-20 nên pha loãng hơn hướng dẫn và bón
định kỳ. Khi cây thật khoẻ mạnh, có khoảng 5-6 giả hành ổn định thì có thể điều chỉnh dinh
dưỡng nhằm thúc đẩy cây cho hoa bằng các loại phân bón có tỉ lệ P cao hơn, tăng ánh sáng
cho cây, cắt giảm 50% lượng nước tưới bình thường.