Lập trình hướng đối tượng Java PTIT

1










P TRÌNH HNG I TNG

PGS.TS. Trn ình Qu
KS. Nguyn Mnh Hùng











Các khái nim c bn ca Lp trình hng đi tng
Lp trình hng đi tng vi Java
2
GII THIU

Trong nhng nm gn đây, lp trình hng đi tng đã tr nên gn gi nh s ra đi liên tip
ca các ngôn ng lp trình hng đi tng. Sc mnh ca phng pháp lp trình hng đi
tng th hin  ch kh nng mô hình hoá h thng da trên các đi tng thc t, kh nng
đóng gói và bo v an toàn d
liu, kh nng s dng li mã ngun đ tit kim chi phí và tài
nguyên; đc bit là kh nng chia s mã ngun trong cng đng lp trình viên chuyên nghip.
Nhng đim mnh này ha hn s thúc đy phát trin mt môi trng lp trình tiên tin cùng vi
nn công nghip lp ráp phn mm vi các th vin thành phn có sn.
Tài liu này nhm gii thiu cho các sinh viên m
t cái nhìn tng quan v phng pháp lp trình
hng đi tng cùng cung cp nhng kin thc, các k thut c bn cho phát trin các ng dng
ca mình da trên ngôn ng lp trình Java - mt trong nhng ngôn ng lp trình hng đi tng
thông dng nht hin nay.
Ni dung ca tài liu này bao gm hai phn chính:
• Phn th nht trình bày nhng khái nim và các vn đ c bn c
a lp trình hng đi
tng bao gm tng quan v cách tip cn hng đi tng và các khái nim đi tng,
lp, k tha, đóng gói, đa hình…
• Phn th hai trình bày chi tit phng pháp lp trình hng đi tng vi ngôn ng lp
trình Java.
Ni dung ca tài liu bao gm 6 chng:
Chng 1: Tng quan v cách tip cn hng đi tng. Trình bày s ti
n hoá ca cách tip
cn t lp trình truyn thng đn cách tip cn ca lp trình hng đi tng và xu
hng phát trin ca lp trình hng đi tng hin nay.
Chng 2: Nhng khái nim c bn ca lp trình hng đi tng. Trình bày các khái nim
c bn nh: đi tng, lp đi tng vi các thuc tính và phng thc, tính k th
a
và đa hình, tính đóng gói ca lp trình hng đi tng. Chng này cng gii thiu
tng quan mt s ngôn ng lp trình hng đi tng thông dng hin nay.

Chng 3: Ngôn ng Java. Gii thiu nhng khái nim và nhng quy c ban đu ca ngôn ng
lp trình Java: Cu trúc chng trình, cách biên dch, cách đt tên bin, kiu d liu,
các toán t và cu trúc lnh ca ngôn ng Java.
Ch
ng 4: K tha và đa hình trên Java. Trình bày các k thut lp trình hng đi tng da
trên ngôn ng Java: Khai báo lp, các thuc tính và phng thc ca lp; k thut
tha k, các lp tru tng, cài đt np chng và đa hình trên Java.
Chng 5: Biu din và cài đt các cu trúc d liu tru tng trên Java. Trình bày k thut
cài đt và s dng mt s cu trúc d li
u quen thuc trong Java: ngn xp, hàng đi,
danh sách liên kt, cây nh phân và đ th.
Chng 6: Lp trình giao din trên Java. Trình bày các k thut lp trình giao din trên Java:
Lp trình vi các giao din c bn trong th vin AWT, lp trình giao din vi Applet
và HTML, lp trình giao din nâng cao vi th vin SWING.
Tài liu này đc vit nhm phc v môn hc “Lp trình hng đi tng” ging dy tip theo
sau môn hc Ngôn ng
lp trình C++ và nh vy khi hc môn hc này sinh viên s d nm bt
đc nhng đc trng khác bit ca ngôn ng Java so vi C++.
3
Cun sách này còn có kèm theo mt đa CD cha toàn b mã các chng trình cài đt làm ví d
và bài tp trong cun sách.
Mc dù các tác gi đã có nhiu c gng trong quá trình biên son tài liu này, song không th
tránh khi nhng thiu sót. Rt mong nhn đc s đóng góp ý kin ca sinh viên và các bn
đng nghip.
4

PHN 1

NHNG KHÁI NIM C BN
CA LP TRÌNH HNG I TNG

5
CHNG 1
TNG QUAN V CÁCH TIP CN
HNG I TNG

Ni dung chng này nhm gii thiu mt cách tng quan v cách tip cn hng đi tng. Ni
dung trình bày bao gm:
• Gii thiu v cách tip cn ca lp trình truyn thng.
• Gii thiu cách tip cn ca lp trình hng đi tng.
• So sánh s khác bit gia hai cách tip cn này.
• Xu hng hin nay ca lp trình hng
đi tng
1.1 PHNG PHÁP TIP CN CA LP TRÌNH TRUYN THNG
Lp trình truyn thng đã tri qua hai giai đon:
• Giai đon s khai, khi khái nim lp trình mi ra đi, là lp trình tuyn tính.

• Giai đon tip theo, là lp trình hng cu trúc.
1.1.1 Lp trình tuyn tính
c trng c bn ca lp trình tuyn tính là t duy theo li tun t. Chng trình s đc thc
hin tun t t đu đn cui, lnh này k tip lnh kia cho đn khi kt thúc chng trình.
c trng
Lp trình tuyn tính có hai đc trng:
• n gin: chng trình đc tin hành đn gin theo li tun t, không phc tp.
• n lung: ch có mt lung công vic duy nht, và các công vic đc thc hin tun t
trong lung đó.
Tính cht
• u đim: Do tính đn gin, lp trình tuyn tính có u đim là chng trình đn gin, d
hiu. Lp trình tuyn tính đc ng dng cho các chng trình đn gin.
• Nhc đim: Vi các ng dng phc tp, ngi ta không th dùng lp trình tuyn tính đ
gii quyt.
Ngày nay, lp trình tuyn tính ch tn ti trong phm vi các modul nh nh
t ca các phng pháp
lp trình khác. Ví d trong mt chng trình con ca lp trình cu trúc, các lnh cng đc thc
hin theo tun t t đu đn cui chng trình con.
1.1.2 Lp trình cu trúc
Trong lp trình hng cu trúc, chng trình chính đc chia nh thành các chng trình con và
mi chng trình con thc hin mt công vic xác đnh. Chng trình chính s gi đn chng
trình con theo mt gii thut, hoc mt cu trúc đc xác đnh trong chng trình chính.
6
Các ngôn ng lp trình cu trúc ph bin là Pascal, C và C++. Riêng C++ ngoài vic có đc trng
ca lp trình cu trúc do k tha t C, còn có đc trng ca lp trình hng đi tng. Cho nên
C++ còn đc gi là ngôn ng lp trình na cu trúc, na hng đi tng.
c trng
c trng c bn nht ca lp trình cu trúc th hin  mi quan h:
Chng trình = Cu trúc d liu + Gii thut
Trong đó:

• Cu trúc d liu là cách t chc d liu, cách mô t bài toán di dng ngôn ng lp
trình
• Gii thut là mt quy trình đ thc hin mt công vic xác đnh
Trong chng trình, gii thut có quan h
ph thuc vào cu trúc d liu:
• Mt cu trúc d liu ch phù hp vi mt s hn ch các gii thut.
• Nu thay đi cu trúc d liu thì phi thay đi gii thut cho phù hp.
• Mt gii thut thng phi đi kèm vi mt cu trúc d liu nht đnh.
Tính cht
• Mi chng trình con có th đc gi thc hin nhiu ln trong mt chng trình chính.
• Các chng trình con có th đc gi đn đ thc hin theo mt th t bt kì, tu thuc
vào gii thut trong chng trình chính mà không ph thuc vào th t khai báo ca các
chng trình con.
• Các ngôn ng lp trình cu trúc cung cp mt s cu trúc lnh điu khin ch
ng trình.
u đim
• Chng trình sáng sa, d hiu, d theo dõi.
• T duy gii thut rõ ràng.
Nhc đim
• Lp trình cu trúc không h tr vic s dng li mã ngun: Gii thut luôn ph thuc cht
ch vào cu trúc d liu, do đó, khi thay đi cu trúc d liu, phi thay đi gii thut,
ngha là phi vit li chng trình.
• Không phù hp vi các phn mm ln: t duy cu trúc vi các gii thut ch phù hp vi
các bài toán nh, n
m trong phm vi mt modul ca chng trình. Vi d án phn mm
ln, lp trình cu trúc t ra không hiu qu trong vic gii quyt mi quan h v mô gia
các modul ca phn mm.
Vn đ
Vn đ c bn ca lp trình cu trúc là bng cách nào đ phân chia chng trình chính thành các
chng trình con cho phù hp vi yêu cu, chc nng và mc đích ca mi bài toán.

Thông thng, đ phân rã bài toán trong lp trình cu trúc, ngi ta s dng phng pháp thit k
trên xung (top-down).
7
Phng pháp thit k trên xung (top-down)
Phng pháp thit k top-down tip cn bài toán theo hng t trên xung di, t tng quan đn
chi tit. Theo đó, mt bài toán đc chia thành các bài toán con nh hn. Mi bài toán con li
đc chia nh tip, nu có th, thành các bài toán con nh hn na.
Quá trình này còn đc gi là quá trình làm mn dn. Quá trình làm mn dn s dng li khi các
bài toán con không cn chia nh thêm na. Ngha là khi mi bài toán con đu có th gii quyt
bng mt ch
ng trình con vi mt gii thut đn gin.
Ví d, s dng phng pháp top-down đ gii quyt bài toán là xây mt cn nhà mi. Khi đó, ta
có th phân rã bài toán theo các bc nh sau:
•  mc th nht, chia bài toán xây nhà thành các bài toán nh hn nh: làm móng, đ ct,
đ trn, xây tng, lp mái.
•  mc th hai, phân rã các công vic  mc th nht: vic làm móng nhà có th phân rã
tip thành các công vic: đào móng, gia c
 nn, làm khung st, đ bê tông. Công vic đ
ct đc phn rã thành …
•  mc th ba, phân rã các công vic ca mc th hai: vic đào móng có th phân chia tip
thành các công vic: đo đc, cm mc, chng dây, đào và kim tra móng. Vic gia c nn
đc phân rã thành …
Quá trình phân rã có th dng  mc này, bi vì các công vic con thu đc là: đo đc, cm mc,
chng dây, đào… có th thc hi
n đc ngay, không cn chia nh thêm na.
Lu ý:
• Cùng s dng phng pháp top-down vi cùng mt bài toán, nhng có th cho ra nhiu
kt qu khác nhau. Nguyên nhân là do s khác nhau trong tiêu chí đ phân rã mt bài toán
thành các bài toán con.
Ví d, vn áp dng phng pháp top-down đ gii quyt bài toán xây nhà, nhng nu s dng

mt cách khác đ phân chia bài toán, ta có th thu đc kt qu khác bit so vi phng pháp ban
đu:
•  mc th nht, chia bài toán xây nhà thành các bài toán nh h
n nh: làm phn g, làm
phn st, làm phn bê tông và làm phn gch.
•  mc th hai, phân rã các công vic  mc th nht: vic làm g có th chia thành các
công vic nh: x g, gia công g, to khung, lp vào nhà. Vic làm st có th chia nh
thành…
Rõ ràng, vi cách làm mn th này, ta s thu đc mt kt qu khác hn vi cách thc đã thc
hin  phn trên.
1.2 PHNG PHÁP TIP CN HNG I TNG
1.2.1 Phng pháp lp trình hng đi tng
Xut phát t hai hn ch chính ca phng pháp lp trình cu trúc:
• Không qun lí đc s thay đi d liu khi có nhiu chng trình cùng thay đi mt bin
chung. Vn đ này đc bit nghiêm trng khi các ng dng ngày càng ln, ngi ta không
th kim soát đc s truy nhp đn các bin d liu chung.
8
• Không tit kim đc tài nguyên con ngi: Gii thut gn lin vi cu trúc d liu, nu
thay đi cu trúc d liu, s phi thay đi gii thut, và do đó, phi vit li mã chng
trình t đu.
 khc phc đc hai hn ch này khi gii quyt các bài toán ln, ngi ta xây dng mt
phng pháp tip cn mi, là phng pháp lp trình h
ng đi tng, vi hai mc đích chính:
• óng gói d liu đ hn ch s truy nhp t do vào d liu, không qun lí đc.
• Cho phép s dng li mã ngun, hn ch vic phi vit li mã t đu cho các chng trình.
Vic đóng gói d liu đc thc hin theo phng pháp tru tng hoá đi tng thành lp t
thp lên cao nh
 sau:
• Thu thp các thuc tính ca mi đi tng, gn các thuc tính vào đi tng tng ng.
• Nhóm các đi tng có các thuc tính tng t nhau thành nhóm, loi b bt các thuc

tính cá bit, ch gi li các thuc tính chung nht. ây đc gi là quá trình tru tng hoá
đi tng thành lp.
• óng gói d liu ca các đi tng vào lp tng ng. Mi thu
c tính ca đi tng tr
thành mt thuc tính ca lp tng ng.
• Vic truy nhp d liu đc thc hin thông qua các phng thc đc trang b cho lp.
Không đc truy nhp t do trc tip đn d liu.
• Khi có thay đi trong d liu ca đi tng, ta ch cn thay đi các phng thc truy nhp
thuc tính ca lp, mà không c
n phi thay đi mã ngun ca các chng trình s dng
lp tng ng.
Vic cho phép s dng li mã ngun đc thc hin thông qua c ch k tha trong lp trình
hng đi tng. Theo đó:
• Các lp có th đc k tha nhau đ tn dng các thuc tính, các phng thc ca nhau.
• Trong lp dn xut (lp đc k th
a) có th s dng li các phng thc ca lp c s
(lp b lp khác k tha) mà không cn thit phi cài đt li mã ngun.
• Ngay c khi lp dn xut đnh ngha li các phng thc cho mình, lp c s cng không
b nh hng và không phi sa li bt kì mt đon mã ngun nào.
Ngôn ng l
p trình hng đi tng ph bin hin nay là Java và C++. Tuy nhiên, C++ mc dù
cng có nhng đc trng c bn ca lp trình hng đi tng nhng vn không phi là ngôn ng
lp trình thun hng đi tng. Java tht s là mt ngôn ng lp trình thun hng đi tng.
c trng
Lp trình hng đi tng có hai đc trng c bn:
• óng gói d liu: d liu luôn đc t chc thành các thuc tính ca lp đi tng. Vic
truy nhp đn d liu phi thông qua các phng thc ca đi tng lp.
• S dng li mã ngun: vic s dng li mã ngun đc th hin thông qua c ch
 k
tha. C ch này cho phép các lp đi tng có th k tha t các lp đi tng khác. Khi

đó, trong các lp k tha, có th s dng các phng thc (mã ngun) ca các lp b k
tha, mà không cn phi đnh ngha li.
9
u đim
Lp trình hng đi tng có mt s u đim ni bt:
• Không còn nguy c d liu b thay đi t do trong chng trình. Vì d liu đã đc đóng
gói vào các đi tng. Nu mun truy nhp vào d liu phi thông qua các phng thc
cho phép ca đi tng.
• Khi thay đi cu trúc d liu ca mt đi tng, không cn thay đi các
đi mã ngun ca
các đi tng khác, mà ch cn thay đi mt s hàm thành phn ca đi tng b thay đi.
iu này hn ch s nh hng xu ca vic thay đi d liu đn các đi tng khác
trong chng trình.
• Có th s dng li mã ngun, tit kim tài nguyên. Vì nguyên tc k tha cho phép các
lp k tha s d
ng các phng thc đc k tha t lp khác nh nhng phng thc
ca chính nó, mà không cn thit phi đnh ngha li.
• Phù hp vi các d án phn mm ln, phc tp.
1.2.2 Phng pháp phân tích và thit k hng đi tng
Mt vn đ c bn đt ra cho phng pháp hng đi tng là t mt bài toán ban đu, làm sao
đ thu đc mt tp các đi tng, vi các chc nng đc phi hp vi nhau, đáp ng đc yêu
cu ca bài toán đt ra?
Phng pháp phân tích thit k hng đi tng ra đi nhm tr li cho câu hi này. Mc đích là
xây dng mt tp các l
p đi tng tng ng vi mi bài toán, phng pháp này tin hành theo
hai pha chính:
Pha phân tích: Chuyn đi yêu cu bài toán t ngôn ng t nhiên sang ngôn ng mô hình.
Pha thit k: Chuyn đi đc t bài toán di dng ngôn ng mô hình sang mt mô hình c
th có th cài đt đc.
Hai pha phân tích và thit k này bao gm nhiu bc khác nhau:

• Mô t bài toán
• c t yêu cu
• Trích chn đi tng
•
Mô hình hoá lp đi tng
• Thit k tng quan
• Thit k chi tit.
Bc 1: Mô t bài toán
Bài toán ban đu đc phát biu di dng ngôn ng t nhiên, bao gm:
• Mc đích, chc nng chung
• Các yêu cu v thông tin d liu
• Các yêu cu v chc nng thc hin
10
Bc 2: c t yêu cu
Các yêu cu đc hình thc hoá lên mt mc cao hn bng cách s dng ngôn ng kiu kch bn
(scenario) đ mô t. Trong mt kch bn, mi chc nng, mi hot đng đc mô t bng mt
kch bn, bao gm:
• Các tác nhân tham gia vào kch bn.
• Vai trò ca mi tác nhân trong kch bn.
• Th t các hành đng mà mi tác nhân thc hin: khi nào thc hi
n, tác đng vào tác nhân
nào, thông tin nào đc trao đi.
Quá trình trên đc tin hành vi tt c các chc nng yêu cu ca h thng.
Bc 3: Trích chn đi tng
Bc này s tin hành đ xut các đi tng có th có mt trong h thng:
• Da vào các kch bn đc mô t trong bc hai, chn ra các tác nhân có xut hin đ đ
xut thành các đi tng.
• La chn các đi tng bng cách loi b các tác nhân bên ngoài h thng, các tác nhân
trùng lp.
• Cui cùng, ta thu đc tp các đi tng ca h thng.

Bc 4: Mô hình hoá lp đi tng
Bc này tin hành tru tng hoá đi tng thành các lp:
• Thu thp tt c các thuc tính ca mi đi tng va thu thp đc, da vào yêu cu v
thông tin trong yêu cu h thng (t bc 1).
• Thu thp các hành đng mà mi đi tng cn thc hin, da vào các kch bn mà đi
tng tng ng có tham gia (trong bc 2).
• Nhóm các đi tng t
ng t nhau, hoc có nhiu thuc tính gn ging nhau.
• Loi b mt s thuc tính cá bit, riêng t ca mt s đi tng trong nhóm.
• Mô hình mi nhóm đi tng còn li thành lp: Các thuc tính chung ca các đi tng
thành thuc tính ca lp, các hành đng ca các đi tng thành phng thc ca lp.
Kt qu thu đc mt tp các lp đi tng ban
đu ca h thng.
Bc 5: Thit k tng quát
Bc này s tin hành thit k v mô, ngha là thit k mi quan h gia các lp trong h thng:
• Xác đnh s đ tha k, nu có, gia các lp: Nu hai lp có mt s thuc tính chung, thì
tách các thuc tính chung làm thành mt lp c s, và hai lp ban đu đu dn xut t lp
c s đó. Thông thng, lp các tru tng (chung nh
t) s làm lp c s, lp càng c th,
càng chi tit thì làm lp dn xut (lp con, cháu).
• Xác đnh tng tác, nu có, gia các lp: Da vào các kch bn đc mô t trong bc 2,
hai tác nhân có tng tác vi nhau thì hai lp tng ng  bc này cng có tng tác vi
nhau.
Kt qu thu đc ca bc này là mt s đ quan h bên ngoài gia các lp trong h thng.
11
Bc 6: Thit k chi tit
Bc này s thc hin thit k  mc vi mô, ngha là thit k kin trúc bên trong ca mi lp đi
tng:
• T chc d liu ca lp theo các thuc tính. Qui đnh phm vi truy nhp cho tng thuc
tính.

• Thit k chi tit cách c x ca lp đi tng thông qua các phng thc ca lp: Xác
đnh kiu d liu tr
 v, kiu tham s ca phng thc, mô t thut toán chi tit cho tng
phng thc, nu cn.
Kt qu thu đc ca bc này là mt tp các lp vi thit k chi tit kin trúc bên trong.
Sau các bc phân tích thit k hng đi tng t mt yêu cu ca bài toán ban đu, ta thu đc
mt mô hình h thng hng đi tng chi tit:
• Có cái nhìn t
ng quan, v mô v h thng bng mô hình thit k tng quan, ch rõ s lng
các lp đi tng, mi quan h k tha và quan h tng tác gia các lp đi tng trong
h thng.
• Có cái nhìn chi tit, vi mô v h thng bng mô hình thit k chi tit. Mô hình này ch rõ
bên trong mi lp đi tng: các thuc tính, các phng thc vi kiu tr v và ki
u tham
s, thut toán chi tit cho mi phng thc.
Sau pha phân tích và thit k hng đi tng, ta thu đc đc t h thng di dng mô hình các
lp: quan h gia các lp và kin trúc bên trong ca mi lp. ây s là đu vào cho pha tip theo,
pha lp trình hng đi tng, nh chúng ta đã bit.
1.3 SO SÁNH HAI CÁCH TIP CN
Phng pháp tip cn hng đi tng có bn cht hoàn toàn khác vi phng pháp tip cn
truyn thng (phng pháp tip cn hng cu trúc) trên nhiu mt:
• Phng pháp mô hình bài toán khác nhau.
• c trng khác nhau v đóng gói
• u / nhc đim khác nhau.
• Lnh vc ng dng khác nhau.
Khác nhau v phng pháp mô hình
Hai phng pháp này khác nhau hoàn toàn  cách tip cn và mô hình bài toán, phng pháp
hng đi tng tin hành theo phng pháp t di lên trên, t thp lên cao, t c th đn tru
tng. Trong khi đó, phng pháp cu trúc tip cn theo phng pháp t trên xung di, t tng
quan đn chi tit:

• Phng pháp hng đi tng bt đu bng nhng đi tng c th, tp hp các thu
c
tính ca tng đi tng. Sau đó, nhóm các đi tng tng t nhau thành nhóm, loi b
các thuc tính quá cá bit, ch gi li các thuc tính chung nht, nhóm thành lp. Cho nên,
quá trình hình thành lp là quá trình đi t thp lên cao, t c th  mc thp đn tru
tng hoá  mc cao.
12
• Trong khi đó, phng pháp hng cu trúc li đi theo chiu ngc li. Phng pháp này
bt đu t mt bài toán tng quan,  mc khái quát cao, chia nh dn và làm mn dn cho
đn khi thu đc mt tp các bài toán con, nh hn, c th hn, chi tit hn.
Khác nhau v đc trng đóng gói
Hai phng pháp tip cn này cng có nhng đc trng hoàn toàn khác nhau:
• Phng pháp hng đi tng có đc trng là d liu đc đóng gói đ hn ch truy nhp
t do trc tip vào d liu. Th hai là cho phép s dng li mã ngun đ tit kim tài
nguyên và công sc lp trình.
• Trong khi đó, đc trng ca phng pháp cu trúc là cu trúc d liu và gii thu
t và mi
quan h ph thuc cht nh ca gii thut vào cu trc d liu.
Khác nhau v u nhc đim
Hai phng pháp này cng có nhng u nhc đim trái ngc nhau:
• Phng pháp hng đi tng có u đim là bo v đc d liu tránh b truy nhp trc
tip t do t bên ngoài, tit kim đc tài nguyên và công sc lp trình do có th dùng li
mã ngun. Tuy nhiên, phng pháp này li khá phc tp, khó theo dõi đc lung d liu
và hn na, gii thut không phi là v
n đ trng tâm ca phng pháp này.
• Trái li, phng pháp hng cu trúc li có u đim là t duy gii thut rõ ràng, d theo
dõi lung d liu, chng trình đn gin và d hiu. Tuy nhiên, không bo v đc an
toàn d liu trong chng trình. Hn na, hn ch ln nht là s ph thuc cht ch ca
gii thut vào cu trúc d li
u, khin cho khi thay đi cu trúc d liu, thng phi thay

đi gii thut, và do đó, phi vit li mã cho chng trình.
Khác nhau v lnh vc áp dng
Do s khác nhau v các đc trng và s khác nhau v u nhc đim, cho nên hai phng pháp
này cng có s khác nhau đáng k trong lnh vc áp dng:
• Phng pháp hng đi tng thng đc áp dng cho các bài toán ln, phc tp, có
nhiu lung d liu khác nhau, không th qun lí đc bng phng pháp cu trúc. Khi
đó, ngi ta dùng phng pháp hng đi tng đ tn dng kh
nng bo v d liu
tránh b truy nhp t do. Hn na, tn dng kh nng dùng li mã ngun ca phng pháp
này đ tit kim tài nguyên và công sc.
• Trong khi đó, phng pháp cu trúc thng phù hp vi các bài toán nh, có lung d liu
rõ ràng, cn phi t duy gii thut rõ ràng và ngi lp trình vn có kh nng t qun lí
đc mi truy nhp
đn các d liu ca chng trình.
1.4 XU HNG PHÁT TRIN CA LP TRÌNH HNG I TNG
Lp trình hng thành phn
Xut phát t lp trình hng đi tng, t duy lp trình hng thành phn (component-oriented
programming) theo ý tng:
• Gii quyt bài toán bng cách xây dng mt tp các thành phn (component) có tính đc
lp tng đi vi nhau. Mi thành phn đm nhim mt phn công vic nht đnh.
13
• Sau đó, ngi ta ghép các thành phn vi nhau đ thu đc mt phn mm tho mãn mt
tp các yêu cu xác đnh.
Vi lp trình hng thành phn, ngi ta có th tin hành lp trình theo phng pháp sau:
• Xây dng mt th vin các thành phn, mi thành phn thc hin mt công vic xác đnh.
• Khi cn phát trin mt phn mm c th, ngi ta ch c
n chn nhng thành phn có sn
trong th vin đ ghép li vi nhau. Ngi lp trình ch phi phát trin thêm các thành
phn mình cn mà cha có trong th vin.
Phng pháp này có nhng u đim rt ln:

• Lp trình viên có th chia s vi nhau nhng thành phn mình đã xây dng cho nhiu
ngi khác dùng chung.
• Khi cn, lp trình viên có th lp ghép các thành phn có sn khác nhau đ to thành các
ch
ng trình có chc nng khác nhau. Tt c ch cn da trên công ngh lp ghép thành
phn, tit kim đc rt nhiu công sc lp trình.
Trong xu hng lp trình hng thành phn, mt s phng pháp lp trình khác đã ny sinh và
đang phát trin mnh m:
• Lp trình hng agent (agent-oriented programming)
• Lp trình hng aspect (aspect-oriented programming)
Lp trình hng agent
Lp trình hng agent có th xem là mt mc tru tng cao hn ca lp trình hng thành phn.
Trong đó, các agent là các thành phn có kh nng hot đng đc lp, t ch đ hoàn thành công
vic ca mình. Hn na, các agent có kh nng ch đng liên lc vi các agent khác đ có th
phi hp, cng tác hay cnh tranh nhau đ hoàn thành nhim v.
Lp trình hng agent có hai đc trng c bn:
• Th nht là kh nng t ch ca mi agent đ hoàn thành nhim v riêng ca nó.
• Th hai là tính t chc xã hi gia các agent, cho phép các agent phi hp, cng tác, cnh
tranh nhau đ hoàn thành nhim v chung ca toàn h thng.
Lp trình hng aspect
Lp trình hng aspect cng là mt xu hng ca lp trình hng thành phn. Theo đó, mi thành
phn có nhim v hoàn thành theo mt lung công vic hoc mt khía cnh ca vn đ. Sau đó,
tng hp các thành phn ca các lung khác nhau, ta thu đc gii pháp cho bài toán ca mình.
Lp trình hng aspect có đc trng c bn:
• Tính đóng gói theo lung công vic, hoc đóng gói theo khía cnh ca vn đ.
• Tính đn điu theo lung, trong mt lung công vic, các nhim v đc thc hin liên
tip nhau, tun t nh trong lp trình tuyn tính.
TNG KT CHNG 1
Ni dung chng 1 đã trình bày các vn đ tng quan liên quan đn phng pháp tip cn hng
đi tng trong lp trình:

• Các phng pháp tip cn truyn thng: lp trình tuyn tính và lp trình cu trúc.
14
• Phng pháp tip cn hng đi tng vi hai đc trng c bn: óng gói d liu và s
dng li mã ngun.
• Lp trình hng đi tng, phng pháp phân tích và thit k h thng hng đi tng.
• So sánh s khác bit ca phng pháp hng đi tng vi các phng pháp truyn thng
trên các khía cnh: Cách tip cn bài toán, đc trng, u nhc đim và lnh vc áp dng
ca mi phng pháp.
• Hin nay, lp trình hng thành phn, lp trình hng agent và lp trình hng aspect tin
hoá t lp trình hng đi tng đang là xu hng phát trin mnh m.

15
CHNG 2
NHNG KHÁI NIM C BN CA
LP TRÌNH HNG I TNG

Ni dung chng này tp trung trình bày các khái nim c bn ca lp trình hng đi tng:
• i tng
• Lp đi tng
• Vic tru tng hoá đi tng theo chc nng
• Tru tng hoá đi tng theo d liu
• K tha
• óng gói
• a hình
• Phng pháp cài đt lp đi tng
•
Gii thiu mt s ngôn ng lp trình hng đi tng thông dng hin nay.
2.1 CÁC KHÁI NIM C BN
2.1.1 i tng
Trong lp trình hng đi tng, tt c các thc th trong h thng đu đc coi là các đi tng

c th. i tng là mt thc th hot đng khi chng trình đang chy.
Ví d:
1. Trong bài toán qun lí buôn bán xe hi ca mt ca hàng kinh doanh, mi chic xe đang
có mt trong ca hàng đc coi là mt đi tng. Chng hn, mt chic xe nhãn hiu
“Ford”, màu tr
ng, giá 5000$ là mt đi tng.
2. Trong bài toán qun lí nhân viên ca mt vn phòng, mi nhân viên trong vn phòng đc
coi là mt đi tng. Chng hn, nhân viên tên là “Vinh”, 25 tui làm  phòng hành chính
là mt đi tng.
Mt đi tng là mt thc th đang tn ti trong h thng và đc xác đnh bng ba yu t:
• nh danh đi tng: xác đnh duy nht cho mi đi tng trong h thng, nh
m phân bit
các đi tng vi nhau.
• Trng thái ca đi tng: là s t hp ca các giá tr ca các thuc tính mà đi tng đang
có.
• Hot đng ca đi tng: là các hành đng mà đi tng có kh nng thc hin đc.
Trng thái hin ti ca đi tng qui đnh tính cht đc trng ca đi tng. Ví d, nhân viên
trong ví d trên có trng thái là:
• Tên là Vinh
• Tui là 25
• V trí làm vic là phòng hành chính.
16
Trong khi đó, trng thái ca chic xe trong ca hàng là:
• Nhãn hiu xe là Ford
• Màu sn xe là trng
• Giá bán xe là 5000$
Mi đi tng s thc hin mt s hành đng. Ví d, đi tng xe hi có kh nng thc hin
nhng hành đng sau:
• Khi đng.
• Dng li.

• Chy.
 biu din đi tng trong lp trình hng đ
i tng, ngi ta tru tng hoá đi tng đ to
nên khái nim lp đi tng.
2.1.2 Lp đi tng
Trong lp trình hng đi tng, đi tng là mt thc th c th, tn ti trong h thng. Trong
khi đó, lp là mt khái nim tru tng, dùng đ ch mt tp hp các đi tng có mt trong h
thng.
Ví d:
1. Trong bài toán qun lí buôn bán xe hi ca mt ca hàng kinh doanh, mi chic xe đang
có mt trong ca hàng đc coi là mt đi tng. Nh
ng khái nim “Xe hi” là mt lp
đi tng dùng đ ch tt c các loi xe hi ca ca hàng.
2. Trong bài toán qun lí nhân viên ca mt vn phòng, mi nhân viên trong vn phòng đc
coi là mt đi tng. Nhng khái nim “Nhân viên” là mt lp đi tng dùng đ ch
chung chung các nhân viên ca vn phòng.
Lu ý:
• Lp là mt khái nim, mang tính tru tng, dùng đ biu din mt tp các
đi tng.
• i tng là mt th hin c th ca lp, là mt thc th tn ti trong h thng.
Lp đc dùng đ biu din đi tng, cho nên lp cng có thuc tính và phng thc:
• Thuc tính ca lp tng ng vi thuc tính ca các đi tng.
• Phng thc ca lp tng ng v
i các hành đng ca đi tng.
Ví d, lp xe ô tô đc mô t bng các thuc tính và phng thc:

Lp Xe ô tô
Thuc tính:
Nhãn hiu xe
Màu xe

Giá xe
Công sut xe (mã lc)
Phng thc:
Khi đng xe
Chy xe
17
Dng xe
Tt máy


Lu ý:
Mt lp có th có mt trong các kh nng sau:
• Hoc ch có thuc tính, không có phng thc.
• Hoc ch có phng thc, không có thuc tính.
• Hoc có c thuc tính và phng thc, trng hp này là ph bin nht.
• c bit, lp không có thuc tính và phng thc nào là các lp tru tng. Các lp này
không có đi tng tng ng.
Lp và i tng
Lp và đi tng, mc dù có mi liên h tng ng ln nhau, nhng bn cht li khác nhau:
• Lp là s tru tng hoá ca các đi tng. Trong khi đó, đi tng là mt th hin ca
lp.
• i tng là mt thc th c th, có thc, tn ti trong h thng. Trong khi đó, lp là mt
khái nim tru tng, ch
tn ti  dng khái nim đ mô t các đc tính chung ca mt s
đi tng.
• Tt c các đi tng thuc v cùng mt lp có cùng các thuc tính và các phng thc.
• Mt lp là mt nguyên mu ca mt đi tng. Nó xác đnh các hành đng kh thi và các
thuc tính cn thit cho mt nhóm các đi tng c th.
Nói chung, lp là khái nim tn t
i khi phát trin h thng, mang tính khái nim, tru tng.

Trong khi đó, đi tng là mt thc th c th tn ti khi h thng đang hot đng.
2.1.3 Tru tng hoá đi tng theo chc nng
Tru tng hoá đi tng theo chc nng chính là quá trình mô hình hoá phng thc ca lp
da trên các hành đng ca các đi tng. Quá trình này đc tin hành nh sau:
• Tp hp tt c các hành đng có th có ca các đi tng.
• Nhóm các đi tng có các hot đng tng t nhau, loi b bt các hot đng cá bit, to
thành mt nhóm chung.
• Mi nhóm đi tng đ
xut mt lp tng ng.
• Các hành đng chung ca nhóm đi tng s cu thành các phng thc ca lp tng
ng.
Ví d, trong bài toán qun lí ca hàng bán ô tô. Mi ô tô có mt trong ca hàng là mt đi tng.
Mc dù mi chic xe có mt s đc đim khác nhau v nhãn hiu, giá xe, màu sc… nhng có
chung các hành đng ca mt chic xe ô tô là:
• Có th khi đng máy.
•
Có th chy.
• Có th dng li.
• Có th tt máy.
18
Ngoài ra, mt s ít xe có th thc hin mt s hành đng cá bit nh:
• Có th giu đèn pha
• Có th t bt đèn pha
• Có th t đng phát tín hiu báo đng.
Tuy nhiên, không phi xe nào cng thc hin đc các hành đng này. Cho nên ta loi b các
hành đng cá bit ca mt s xe, ch gi li các hành đng chung nht, đ mô hình thành các
phng thc c
a đi tng xe ô tô tng ng vi các hành đng chung nht ca các xe ô tô.

Lp Xe ô tô

Phng thc:
Khi đng xe
Chy xe
Dng xe
Tt máy


2.1.4 Tru tng hoá đi tng theo d liu
Tru tng hoá đi tng theo d liu chính là quá trình mô hình hoá các thuc tính ca lp da
trên các thuc tính ca các đi tng tng ng. Quá trình này đc tin hành nh sau:
• Tp hp tt c các thuc tính có th có ca các đi tng.
• Nhóm các đi tng có các thuc tính tng t nhau, loi b bt các thuc tính cá bit, to
thành mt nhóm chung.
• Mi nhóm đi tng đ xu
t mt lp tng ng.
• Các thuc tính chung ca nhóm đi tng s cu thành các thuc tính tng ng ca lp
đc đ xut.
Ví d, trong bài toán qun lí ca hàng bán ô tô. Mi ô tô có mt trong ca hàng là mt đi tng.
Mc dù mi chic xe có mt s đc đim khác nhau v nhãn hiu, giá xe, màu sc… nhng có
chung các thuc tính ca mt chic xe ô tô là:
• Các xe đu có nhãn hiu.
•
Các xe đu có màu sc
• Các xe đu có giá bán
• Các xe đu có công sut đng c
Ngoài ra, mt s ít xe có th có thêm các thuc tính:
• Có xe có th có dàn nghe nhc
• Có xe có th có màn hình xem ti vi
• Có xe có lp kính chng nng, chng đn…
Tuy nhiên, đây là các thuc tính cá bit ca mt s đi tng xe, nên không đc đ xut thành

thuc tính ca lp ô tô. Do đó, ta mô hình lp ô tô vi các thuc tính chung nht ca các ô tô.


19
Lp Xe ô tô
Thuc tính:
Nhãn hiu xe
Màu xe
Giá xe
Công sut xe (mã lc)


u đim ca vic tru tng hóa
Nhng u đim ca vic tru tng hóa là:
• Tp trung vào vn đ cn quan tâm
• Xác đnh nhng đc tính thit yu và nhng hành đng cn thit
• Gim thiu nhng chi tit không cn thit
Vic tru tng hóa d liu là cn thit, bi vì không th mô t tt c các hành đng và các thuc
tính ca mt thc th
. Vn đ mu cht là tp trung đn nhng hành vi ct yu và áp dng chúng
trong ng dng.
2.1.5 Khái nim k tha
Xét trng hp bài toán qun lí nhân s và sinh viên ca mt trng đi hc. Khi đó, ta có hai lp
đi tng chính là lp Nhân viên và lp Sinh viên:

Lp Nhân viên
Thuc tính:
Tên
Ngày sinh
Gii tính

Lng
Phng thc:
Nhp/xem tên
Nhp/xem ngày sinh
Nhp/xem gii tính
Nhp/xem lng
Lp Sinh viên
Thuc tính:
Tên
Ngày sinh
Gii tính
Lp
Phng thc:
Nhp/xem tên
Nhp/xem ngày sinh
Nhp/xem gii tính
Nhp/xem lp

Ta nhn thy rng hai lp này có mt s thuc tính và phng thc chung: tên, ngày sinh, gii
tính. Tuy nhiên, không th loi b các thuc tính cá bit đ gp chúng thành mt lp duy nht, vì
các thuc tính lng nhân viên và lp ca sinh viên là cn thit cho vic qun lí. Vn đ ny sinh
nh sau:
• Ta phi vit mã trùng nhau đn hai ln cho các phng thc: nhp/xem tên, nhp/xem
ngày sinh, nhp/xem gii tính. Rõ rang điu này rt tn công s
c.
• Nu khi có s thay đi v kiu d liu, chng hn kiu ngày sinh đc qun lí trong h
thng, ta phi sa li chng trình hai ln.
20
 tránh rc ri do các vn đ ny sinh nh vy, lp trình hng đi tng s dng k thut k
tha nhm nhóm các phn ging nhau ca các lp thành mt lp mi, sau đó cho các lp ban đu

k tha li lp đc to ra. Nh vy, mi lp tha k (lp dn xut, lp con) đu có các thuc tính
và phng th
c ca lp b tha k (lp c s, lp cha).
Quay li vi bài toán qun lí trng đi hc, các thuc tính và phng thc chung gia lp Nhân
viên và lp Sinh viên là:
• Tên,
• Ngày sinh,
• Gii tính,
• Nhp/xem tên,
• Nhp/xem ngày sinh
• Nhp/xem gii tính.
Ta tách phn chung này thành mt lp  mc tru tng cao hn, lp Ngi. Lp Ngi s làm
l
p cha ca lp Nhân viên và lp Sinh viên. Khi đó, các lp tr thành:

Lp Ngi
Thuc tính:
Tên
Ngày sinh
Gii tính
Phng thc:
Nhp/xem tên
Nhp/xem ngày sinh
Nhp/xem gii tính

Lp Nhân viên k tha t lp Ngi
Thuc tính:
Lng
Phng thc:
Nhp/xem lng

Lp Sinh viên k tha t lp Ngi
Thuc tính:
Lp
Phng thc:
Nhp/xem lp

Nh vy, s k tha trong lp trình hng đi tng:
• Cho phép lp dn xut có th s dng các thuc tính và phng thc ca lp c s tng
t nh s dng các thuc tính và phng thc ca mình.
• Cho phép vic ch cn cài đt phng thc  mt lp c s, mà có th s dng đc  tt
c các lp dn xut.
• Cho phép tránh s cài đt trùng l
p mã ngun ca chng trình.
• Cho phép ch phi thay đi mt ln khi cn phi thay đi d liu ca các lp.
2.1.6 Khái nim đóng gói
Xét ví d bài toán qun lí nhân viên vn phòng vi lp Nhân viên nh sau:

21
Lp Nhân viên
Thuc tính:
Tên
Ngày sinh
Gii tính
Phòng ban
H s lng
Phng thc:
Tính lng nhân viên


Khi đó, cách tính lng cho nhân viên là khác nhau đi vi mi ngi:

<Tin lng> = <H s lng> * <Lng c bn> * <T l phn trm>
Trong đó, t l phn trm là khác nhau cho mi phòng ban, ví d:
• Phòng k hoch là 105%
• Phòng hành chính là 100%
• Phòng nhân s là 110%
Khi đó, tu vào thuc tính phòng ban khác nhau mà ta phi dùng công thc t l khác nhau đ tính
lng cho mi nhân viên.
Tuy nhiên, cách tính c th này là công vic bên trong ca phng thc tính tin lng ca lp
Nhân viên. Vi mi ng dng, khi to mt đi tng c th ca lp nhân viên, ta ch c
n truyn
các tham s thuc tính cho đi tng, sau đó gi phng thc tính tin lng cho đi tng nhân
viên đó, ta s bit đc tin lng ca nhân viên. Cách gi phng thc tính tin lng là hoàn
toàn ging nhau cho tt c các đi tng nhân viên ca vn phòng.
S ging nhau v cách s dng phng thc cho các đi tng ca cùng mt lp, mc dù bên
trong phng thc có các cách tính toán khác nhau v
i các đi tng khác nhau, đc gi là tính
đóng gói d liu ca lp trình hng đi tng. Nh vy, tính đóng gói d liu ca lp trình
hng đi tng:
• Cho phép che du s cài đt chi tit bên trong ca phng thc. Khi s dng ch cn gi
các phng thc theo mt cách thng nht, mc dù các phng thc có th đc cài đt
khác nhau cho các trng hp khác nhau.
• Cho phép che du d liu bên trong ca đi tng. Khi s dng, ta không bit đc thc
s bên trong đi tng có nhng gì, ta ch thy đc nhng gì đi tng cho phép truy
nhp vào.
• Cho phép hn ch ti đa vic sa li mã chng trình. Khi phi thay đi công thc tính
toán ca mt phng thc, ta ch cn thay đi mã bên trong ca phng thc, mà không
phi thay đi các ch
ng trình gi đn phng thc b thay đi.
2.1.7 Khái nim đa hình
Tr li vi ví d v qun lí trng đi hc, vi hai lp Nhân viên và lp Sinh viên, đu k tha t

lp Ngi. Khi đó, ta thêm vào mi lp mt phng thc show():
• Phng thc show ca lp Ngi s gii thiu tên và tui ca ngi đó.
22
• Phng thc show ca lp Nhân viên s gii thiu nhân viên đó có tin lng là bao nhiêu
• Phng thc show ca lp Sinh viên s gii thiu là sinh viên đó đang hc  lp nào.

Lp Ngi
Thuc tính:
Tên
Ngày sinh
Gii tính
Phng thc:
Nhp/xem tên
Nhp/xem ngày sinh
Nhp/xem gii tính
show
Lp Nhân viên k tha t lp Ngi
Thuc tính:
Lng
Phng thc:
Nhp/xem lng
show
Lp Sinh viên k tha t lp Ngi
Thuc tính:
Lp
Phng thc:
Nhp/xem lp
show

Khi đó, nu trong h thng có các đi tng c th tng ng vi ba lp, thì:

• Khi ta gi hàm show t đi tng ca lp Ngi, s nhn đc tên và tui ca ngi đó.
• Khi ta gi phng thc show t đi tng ca lp Nhân viên, s nhn đc s tin lng
ca nhân viên đó.
• Khi ta gi phng th
c show t đi tng ca lp Sinh viên, ta s bit đc lp hc ca
sinh viên đó.
Vic ch cn gi cùng mt phng thc, nhng t các đi tng khác nhau, s cho k qu khác
nhau đc gi là tính đa hình trong lp trình hng đi tng. Nh vy, tính đa hình trong lp
trình hng đi tng:
• Cho phép các lp đc đnh ngha các phng thc trùng nhau: cùng tên, cùng s
lng
và kiu tham s, cùng kiu tr v. Vic đnh ngha phng thc trùng nhau ca các lp k
tha nhau còn đc gi là s np chng phng thc.
• Khi gi các phng thc trùng tên, da vào đi tng đang gi mà chng trình s thc
hin phng thc ca lp tng ng, và do đó, s cho các kt qu khác nhau.
2.2 SO SÁNH LP VÀ CU TRÚC
Trong phn này, chúng ta s tin hành so sánh Class (Lp) và Structure (Cu trúc) trên nhiu khía
cnh khác nhau:
• Mc khái nim
• Mc đích và chc nng
• V u và nhc đim
23
So sánh  mc khái nim
 mc khái nim, Lp và cu trúc hoàn toàn khác nhau:
• Lp là khái nim ch có trong lp trình hng đi tng; nó đc dùng đ biu din mt
tp các đi tng tng t nhau.
• Trong khi đó, Cu trúc là khái nim ch tn ti trong lp trình cu trúc, không phi là mt
khái nim ca lp trình hng đi tng. Vì trong lp trình hng đi tng, tt c các
thc th
đu đc coi là mt đi tng, ngha là nó phi là mt th hin c th ca mt lp

nào đó. Do đó, trong lp trình hng đi tng, không có khái nim Cu trúc.
So sánh v mc đích và chc nng
V mc đích, Lp và Cu trúc đu có chung mt mc đích ban đu, đó là nhóm mt tp hp các
d liu li vi nhau đ x lí đng b và thng nht: Cu trúc nhóm các d liu hay phi đi kèm
vi nhau li thành mt nhóm cho d x lí. Tng t, Lp là tp hp mt s thuc tính chung ca
đi tng đ x lí.
Tuy nhiên, Lp và C
u trúc cng có mt s khác bit trên khía cnh này:
• Lp ngoài mc đích nhóm các thuc tính d liu ca đi tng, còn nhóm các hot đng
ca đi tng thành các phng thc ca Lp.
• Trong khi đó, mc dù cng có th cung cp các hàm trong Cu trúc, nhng mc đích chính
ca Cu trúc ch là nhóm d liu thành cu trúc cho d x lí.
So sánh v u nhc đim
Vì có cùng mc đích là nhóm các d liu li vi nhau đ x lí, cho nên Lp cà Cu trúc có cùng
u đim là làm chng trình gn gàng, x lí đng b và thng nht.
Tuy nhiên, Lp còn có mt s u đim mà Cu trúc không có:
• Lp có kh nng bo v d liu tránh b truy nhp t do t bên ngoài. Các chng trình
bên ngoài ch có th truy nhp vào d liu ca đi tng thông qua các phng thc do
Lp cung cp, không th t do truy nhp. Trong khi đó, Cu trúc mc du đã nhóm d liu
vi nhau nhng không có kh nng bo v d liu: Các chng trình bên ngoài vn có th
truy nhp t do vào các thành phn ca Cu trúc.
• Lp có kh nng đóng gói đ hn ch ti đa thay đi khi phi sa li mã chng trình. Khi
có s thay đi, ch c
n thay đi mã ca mt phng thc, các chng trình bên ngoài s
dng phng thc đó đu không phi thay đi. Trong khi đó, nu thay đi mt thành phn
ca Cu trúc, ta phi thay đi mã ca tt c các chng trình s dng thành phn đó ca
Cu trúc.
• Lp có th đc k tha bi mt Lp khác, điu này làm tng kh nng s d
ng li mã
ngun ca chng trình. Trong khi đó, Cu trúc hoàn toàn không có c ch k tha, cho

nên nhiu khi phi vit li nhng đon mã ging nhau nhiu ln. iu này va tn công
sc, va không an toàn khi có s thay đi mt trong nhng đon mã ging nhau đó.



24
2.3 THÀNH PHN PRIVATE VÀ PUBLIC CA LP
 bo v d liu tránh b truy nhp t do t bên ngoài, lp trình hng đi tng s dng các t
khoá quy đnh phm vi truy nhp các thuc tính và phng thc ca lp. Mt cách tng quát, lp
trình hng đi tng chia ra hai mc truy nhp các thành phn lp:
• Private: Truy nhp trong ni b lp.
• Protected: Thành phn đc bo v, đc hn ch truy nhp nh
thành phn private (s
đc trình bày sau).
• Public: Truy nhp t do t bên ngoài.
Thành phn private
Thành phn private là khu vc dành riêng cho lp, không chia s vi bt kì lp khác t bên ngoài.
Thành phn private ch cho phép truy nhp trong phm vi ni b lp: T phng thc vào các
thuc tính hoc gia các phng thc ca lp vi nhau. Các thành phn private không th truy
nhp t bên ngoài lp, cng nh t đi tng khác.
Trong mt lp, thông thng các thành phn sau s đc đt vào khu vc private ca lp:
• T
t c các thuc tính d liu ca lp. Các thuc tính d liu ca lp đc đt vào vùng
private nhm bo v chúng, tránh s truy nhp t do t bên ngoài.
• Các phng thc trung gian, đc s dng nh các bc tính toán đm cho các phng
thc khác. Các phng thc trung gian đc đt vào vùng private đ thc hin vic đóng
gói trong lp trình hng đi tng: Các đi tng, chng trình bên ngoài không cn, và
không th bit cách tính toán c th bên trong ca lp.
Thành phn public
Thành phn public là khu vc mà Lp có th chia s vi tt c các chng trình và đi tng bên

ngoài. Thành phn public có th đc truy nhp t bên trong ln bên ngoài lp:
• Bên trong lp: t phng thc lp vào các thuc tính d liu ca lp, hoc gia các
phng thc ca lp vi nhau.
• Bên ngoài lp: T chng trình bên ngoài hoc các đi tng khác vào các phng thc
ca lp.
Trong m
t lp, thông thng các thành phn sau s đc đt vào vùng chia s public ca lp:
• Các phng thc đ nhp/xem (set/get) các thuc tính d liu ca lp. Các phng thc
này s cho phép các đi tng bên ngoài truy nhp vào các thuc tính d liu ca lp mt
cách gián tip.
• Các phng thc cung cp chc nng hot đng, cách c x ca đi tng đi vi môi
tr
ng bên ngoài. Các phng thc này th hin chc nng ca các đi tng lp.
2.4 MT S NGÔN NG LP TRÌNH HNG I TNG
Ni dung phn này s trình bày mt s ngôn ng lp trình hng đi tng thông dng hin nay:
• Ngôn ng lp trình C++
• Ngôn ng lp trình ASP.NET và C#.NET
25
• Ngôn ng lp trình Java
2.4.1 C++
C++, ra đi vào gia nhng nm 1980, là mt ngôn ng lp trình hng đi tng đc m rng
t ngôn ng lp trình cu trúc C. Cho nên, C++ là ngôn ng lp trình na hng đi tng, na
hng cu trúc.
Nhng đc trng hng đi tng ca C++
• Cho phép đnh ngha lp đi tng.
• Cho phép đóng gói d liu vào các lp đi tng. Cho phép đnh ngha phm vi truy nhp
d liu ca lp bng các t khoá phm vi.
• Cho phép k tha lp vi các kiu k tha khác nhau tu vào t khoá dn xut.
• Cho phép lp k tha s dng các phng thc ca lp b k th
a (trong phm vi quy

đnh).
• Cho phép đnh ngha chng phng thc trong lp k tha.
Nhng vi phm hng đi tng ca C++
Nhng vi phm này là do kt qu k tha t ngôn ng C, mt ngôn ng lp trình thun cu trúc.
• Cho phép đnh ngha và s dng các bin d liu t do.
• Cho phép đnh ngha và s dng các hàm t do.
• Ngay c khi d liu đc đóng gói vào lp, d liu vn có th truy nhp trc tip nh d
liu t do bi các hàm bn, l
p bn (friend) trong C++.
2.4.2 ASP.NET và C#.NET
Các ngôn ng lp trình .NET (còn đc gi là .NET Frameworks) ca MicroSoft ra đi vào cui
nhng nm 1990 đ cnh tranh vi ngôn ng lp trình Java. .NET là mt ngôn ng hoàn toàn
hng đi tng, hn na, nó còn cung cp mt giao din lp trình đ ho thân thin và đp mt
vi truyn thng lp trình kéo th ca MicroSoft.
Mt s đc đim ca ngôn ng .NET:
• Là mt ngôn ng hoàn toàn hng đ
i tng: Tt c các thành phn, các thc th trong
chng trình đu đc mô hình di dng mt lp nht đnh. Không có d liu t do và
hàm t do trong chng trình.
• Cung cp giao din lp trình đ ho: lp trình viên ch cn kéo và th các đi tng đ ho
cho ng dng ca mình.
• Cho phép lp trình viên t to ra các th vin UserControl ca mình. ây là mt th vi
n
bao gm các thành phn đc ngi dùng t thit k giao din, vit mã ngun, đóng gói
và có th s dng li trong nhiu ng dng khác nhau, tu theo chc nng ca các thành
phn.