NGHIÊN CỨU CÔNG NGHỆ HÀN GIÁP MỐI MỘT PHÍA ỨNG DỤNG TRONG CHẾ TẠO VỎ TÀU THỦY

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI






VŨ VĂN BA









NGHIÊN CỨU CÔNG NGHỆ HÀN GIÁP MỐI MỘT PHÍA
ỨNG DỤNG TRONG CHẾ TẠO VỎ TÀU THỦY







LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT VẬT LIỆU

HÀ NỘI - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI




VŨ VĂN BA



NGHIÊN CỨU CÔNG NGHỆ HÀN GIÁP MỐI MỘT PHÍA
ỨNG DỤNG TRONG CHẾ TẠO VỎ TÀU THỦY



Chuyên ngành: Kỹ thuật vật liệu
Mã số: 62520309




LUẬN ÁN TIẾN SĨ KỸ THUẬT VẬT LIỆU

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. Nguyễn Thúc Hà
2. PGS.TS. Bùi Văn Hạnh







HÀ NỘI - 2014

i

LỜI CAM ĐOAN

u ca riêng tôi. Các s liu, kt qu trình
bày trong Lun án này là trung thc ai công b trong bt c công trình
nào khác!
Hà Nội, ngày tháng năm 2014




Vũ Văn Ba

TP TH NG DN KHOA HC




PGS. TS. Nguyễn Thúc Hà PGS. TS. Bùi Văn Hạnh


ii

LỜI CẢM ƠN
Tác gi xin trân trng cPGS.TS. Nguynh 
tng dn, to mu king viên trong sut quá trình hc tp, nghiên cu
và hoàn thành lun án.
Tác gi trân trng cp th cán b ging viên B môn Hàn và Công ngh Kim
loi - Vin C - Ti hc Bách khoa Hà No u kin thun l
trong sut thi gian tác gi hc tp và nghiên cu.
Tác gi trân trng cp th cán b ging viên Vin Khoa hc và Công ngh Vt
liu - i hc Bách khoa Hà Nu kin thun l trong thi gian
tác gi hc tp và nghiên cu.
Tác gi trân trng cp th cán b ging viên B - Khoa C
và Trung tâm Thc hành - Ti hm K thuo mu
kin thun l trong sut thi gian tác gi hc tp và thc hin nghiên cu thc
nghim.
Tác gi trân trng cp th cán b Tng Công ty óng tàu Phà R
c d liu v thông s k thut, v. và tu kin thun li trong quá
trình nghiên cu ng dng vào thc t ch to v tàu.
Tác gi trân trng cThS. i, B môn Hàn và Công ngh Kim loi -
Vin C - Ti hc Bách khoa Hà Nng d vic mô phng s
quá trình hàn tn v tàu bng phn mm SYSWELD.

Cui cùng, tác gi xin bày t lòng bi
tu kin và chia s nht quá trình hc tp, nghiên cu và hoàn
thành lun án.
Tác giả luận án
Vũ Văn Ba



iii

MỤC LỤC
MC LC iii
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT vi
DANH MC CÁC BNG BIU viii
DANH MC CÁC HÌNH  TH x
M U 1
Ma lun án 2
ng và phm vi nghiên cu ca lun án 2
Đối tượng nghiên cứu: 2
Phạm vi nghiên cứu: 2
u 2
c và tính thc tin ca lun án 3
Ý nghĩa khoa học của luận án: 3
Ý nghĩa thực tiễn của luận án: 3
i ca lun án 3
Kt cu ca lun án 4
NG QUAN 5
1.1. Công ngh  5
1.1.1. Sơ lược về tình hình phát triển công nghệ đóng tàu 5
1.1.2. Công nghiệp tàu thủy ở Việt Nam 6

1.1.3. Công nghiệp tàu thủy ở nước ngoài 7
1.1.4. Công nghệ đóng tàu theo phương pháp tổng đoạn 9
1.2. Tình hình ng dng công ngh hàn mt phía trong ch to v tàu thy 11
1.2.1. Công nghệ hàn một phía nối tổng đoạn vỏ tàu trong nước 13
1.2.2. Công nghệ hàn một phía nối tổng đoạn vỏ tàu ở nước ngoài 14
Kt lun 1 15
 HÀN GIÁP MI MY 17
m công ngh hàn giáp mi m 17
2.2. Vt liu ch to v tàu 18
2.2.1. Thép có độ bền bình thường 19
2.2.2. Thép độ bền cao 20
2.3. Công ngh hàn h quang dây lõi thu 21
2.3.1 Vật liệu hàn FCAW 23
2.3.2 Thiết bị hàn FCAW 26
2.3.3 Các thông số cơ bản của công nghệ hàn FCAW 27

iv

2.3.4 Các dạng dịch chuyển kim loại trong hàn FCAW 33
2.3.5 Đặc điểm hình thành mối hàn ở các vị trí hàn khác nhau 35
Kt lun 2 38
 NGHIÊN CU NG CA CÁC THÔNG S CH  N
HÌNH DC MI HÀN TN 39
M 39
3.1. Mô hình thc nghinh ng ca các thông s ch  n hình
dng và c ca mi hàn 39
3.1.1. Các thông số công nghệ của mô hình thực nghiệm 39
3.1.2. Các thông số cơ bản của hệ thống thực nghiệm 41
3.2. Quy hoch thc nghinh mi quan h gia các thông s ch  hàn vi
hình dng và kc ca mi hàn 45

3.2.1. Xây dựng mối quan hệ toán học 45
3.2.2. Khoanh vùng các thông số chế độ hàn 46
3.3. Quy trình thc nghim 48
3.4. Kt qu thc nghim và tho lun 48
3.4.1. Kết quả thực nghiệm 48
3.4.2. Ảnh hưởng của cường độ dòng điện hàn đến hình dạng và kích thước của đường
hàn đáy 55
3.4.3. Ảnh hưởng của tốc độ hàn đến hình dạng và kích thước của đường hàn đáy 55
3.4.4. Ảnh hưởng của tần số dao động đầu hàn đến hình dạng và kích thước của đường
hàn đáy 56
3.4.5. Ảnh hưởng của thời gian dừng dao động đầu hàn đến hình dạng và kích thước của
đường hàn đáy 56
3.4.6. Ảnh hưởng đồng thời giữa I
h
và V
h
đến hình dạng và kích thước của đường hàn đáy 57
3.4.7. Ảnh hưởng đồng thời giữa V
h
và t
d
đến hình dạng và kích thước của đường hàn đáy 57
3.5. Xánh b thông s ch  c mong mun c 58
Kt lu 59
U NG CA V N HÌNH DNG VÀ
C MI HÀN TN 60
M 60
4.1. Mô hình và ch  thc nghim 60
4.2. Quy hoch thc nghinh ng ca v n hình dng và kích
c ca mi hàn 63

4.2.1. Xây dựng mối quan hệ toán học giữa các thông số 63
4.2.2. Quy trình thực nghiệm 64

v

4.3. Kt qu thc nghim và tho lun 65
4.3.1. Kết quả thực nghiệm 65
4.3.2. Ảnh hưởng của vị trí hàn đến hình dạng và kích thước của mối hàn tổng đoạn 68
Kt lun 4 71
U KHO SÁT NG SUT, BIN DNG VÀ T CHC T VI
LIÊN KT HÀN TN V TÀU 72
5.1. Nghiên cu quá trình truyn nhit, bii t chc kim loi, ng sut và bin dng
hàn bng pn t hu hn 72
5.1.1. Lý thuyết PTHH của bài toán nhiệt - đàn hồi - dẻo 72
5.1.2. Mô hình tính toán mô phỏng số quá trình hàn 76
5.1.3. Các điều kiện tính toán mô phỏng số 79
5.1.4. Phân bố trường nhiệt độ và chu trình nhiệt trong liên kết tổng đoạn 83
5.1.5. Biến đổi tổ chức kim loại trong liên kết hàn tổng đoạn 87
5.1.6. Ứng suất dư và biến dạng góc của liên kết hàn tổng đoạn 91
5.2. Thc nghim ch to liên kt hàn tn v tàu thy 95
n dng góc thc ca liên kt hàn tn 97
5.4. Kia liên kt hàn tn 100
5.4.1. Độ bền kéo ngang của liên kết hàn tổng đoạn 100
5.4.2. Độ bền uốn của liên kết hàn tổng đoạn 101
5.5. Phân tích cu trúc kim loi trong liên kt hàn tn 102
5.5.1 Cấu trúc thô đại của liên kết hàn tổng đoạn 102
5.5.2 Cấu trúc tế vi của liên kết hàn tổng đoạn 103
5.6. Thit lp b thông s công ngh hàn Auto - FCAW phù hp cho liên kt hàn tng
n v tàu 109
Kt lun 5 111

KT LUN CHUNG CA LUN ÁN 112
KIN NGH V NHNG NGHIÊN CU TIP THEO 113
TÀI LIU THAM KHO
DANH M CA LUN ÁN
PH LC
Ph lc 1: Quy hoch thc nghim ng ca các thông s ch  n hình
dc mi hàn tn
Ph lc 2: Quy hoch thc nghim  ng ca v   n hình dng và kích
c mi hàn tn
Ph l qu ng hàn d


vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu/Viết
Tắt
Tiếng Anh
Tiếng Việt
ASME
American Society of Mechanical
Engineers
Hip hi k 
ASTM
American Society for Testing
and Materials
Hip hi vt liu và kim tra vt liu
M
SAW
Submerged Arc Welding

Hàn t i lp thuc
AWS
American Welding Society
Hip hi hàn M
CAD
Computer Aided Design
Thit k vi s tr giúp ca máy tính
CAM
Computer Aided Manufactering
Ch to vi s tr giúp ca máy tính
CC
Constant Current
i
CIM
Computer Integrated
Manufactering
Sn xut tích hp vi s tr giúp ca
máy tính
CV
Constant Voltage
i
DNV
Det Norske Veritas


EBW
Electron Beam Welding
Hàn bng n t
EGW
Electro Gas Welding

n khí
EHS
Extra High Strength Steels
 bn rt cao
ESW
Electro Slag Welding
n x
EU
European Union
Liên Minh Châu Âu
f
d

Wave welding Torch frequence
Tn s u hàn
FCAW
Flux Core Arc Welding
Hàn h quang dây lõi thuc
FCAW-G
Flux Core Arc Welding - Gas
Hàn h quang dây lõi thuc có khí bo
v
FCAW-S
Flux Core Arc Welding - Self
shield
Hàn h quang dây lõi thuc t bo v
FEM
Finite Element Method
n t hu hn
GMAW

Gas Metal Arc Welding
Hàn h quang kim loi nóng chy trong
ng khí bo v
GTAW
Gas Tungsten Arc Welding
Hàn h n cc worfram trong
ng khí bo v
HAZ
Heat Affect Zone
Vùng ng nhit
HS
High Strength Steels
 bn cao
I
h

Welding Current
 n hàn

vii

ISO
International Standardization/
Standards Organization:
T chc Tiêu chun Quc t
KLCB

Kim loi n
KLMH

Kim loi mi hàn
MAG
Metal Active Gas
n cc nóng chy trong môi
ng khí hot tính
MAW
Manual Arc Welding
Hàn h quang tay
MIG
Metal Inert Gas
n cc nóng chy trong môi

MRA
Multiple Regression Analysis
Hàm hi quy phc
MTS
Mismatched Thermal Strain
i xng
NS
Normal Strength Steels
 bn trung bình
PSR
Penetration Size Factor
H s  ngu
PTHH

Phn t hu hn
SMAW
Shield Metal Arc Welding
Hàn h quang que hàn thuc bc

TCS
Transverse Contraction Strain
ng sut co ngang
t
d

Stop time at ¼ and ¾ cycle of
wave
Thi gian dng  1/4 chu k và 3/4 chu
k ng
V
h

Welding Voltage
n áp hàn
DWT
Dead Weight Tonnage
Ti trng an toàn ca tàu
TEU
Twenty-foot Equivalent Units
n v c cha Container ca tàu
(i mt Container
tiêu chun khong 39 m
3
)



viii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bng 1- 1 Phân chia th ph gii 5
Bng 1- 2 Thc trng phát trin công nghit Nam [10] 6
Bng 1- 3 Thng kê chiu dài ng hàn trong thân tàu 11
Bng 2- 1 Thành phn hóa hi v bng [42]19
Bng 2- 2 Yêu cu chung v a 4 cp thép theo TCVN 6259-7:2003 [42] 19
Bng 2- 3 Thành phn hóa h bn cao [43] 20
Bng 2- 4 Tính ch bn cao [43] 21
Bng 2-  21
Bng 2- i mi hàn và c 24
Bng 2- 7 Công di dây hàn lõi thuc [46] 24
Bng 2- 8 Phân loi khí bo v theo thành phn khí [43] 26
Bng 2- 9 Ch  i vi dây hàn E7XT-1 theo ngun [46] 30
Bng 2- 10 Ch  i vi dây hàn E7XT-1 theo ngun [16] 31
Bng 3- 1 Thành phn hóa hc và quy cách kh ô xi c bn cao A36 41
Bng 3-  bn cao A36 41
Bng 3- 3 Các tính cht ca dây hàn lõi thuc SF-71 (E 71T-1) 42
Bng 3- 4 Giá tr và khong bin thiên ca các thông s u vào 46
Bng 3- 5 Ma trn k hoch thc nghim [55] 47
Bng 3- 6 Kt qu thc nghim 53
Bng 3- 7 Kt qu thc nghim  tâm 53
Bng 3- 8 H s hc t kt qu thc nghim chy trên phn mm Modde 5.0 54
Bng 3- 9 Phc mong mun c 59
Bng 3- 10 B thông s ch  c mong mun c 59
Bng 4- 1 Các thông s công ngh cn thi 61
Bng 4- 2 Các thông s công ngh cn thit cho hàn lp ph 62
Bng 4- 3 Ma tru vào 63
Bng 4- 4 Bng ma tru ra 64
Bng 4- 5 Thông s c ca mng v trí mi hàn  mi cung 65
Bng 4- 6 Giá tr u ra tính theo các hàm hi quy 69

Bng 5- 1 Giá tr thc nghim ca ngun nhi 81
Bng 5- 2 Giá tr thc nghim ca ngun nhit hàn các ly 81
Bng 5- 3 Ký hic ca các t chc kim loi khi hàn [58] 81
Bng 5- 4 Kt qu chuyn v  co góc liên kt hàn tn 99
Bng 5- 5 Kt qu th kéo ngang liên kt hàn tn 100

ix

Bng 5- 6 Kt qu  cng t vi ca liên kt hàn tn v tàu thy 109
Bng 5- 7 B thông s công ngh  109
Bng 5- 8 B thông s công ngh hàn các lp y hoc lp ph 110



x

DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH VÀ ĐỒ THỊ
Hình 1. 1 Lp ráp tn thân tàu [ZALIV SHIPYARD] 9
Hình 1. 2  tng quát ch to tn v tàu thy [13] 10
Hình 1. 3 Lp ráp các block thân tàu [Phà Rng] 10
 v c s dng trong lp ráp thân tàu [15] 12
Hình 1. 5 M tiêu th vt liu hàn trong công nghip ch to [17] 12
Hình 1. 6 Th nghim hàn giáp mi mt phía  v ng bng Auto-FCAW 13
p ca quá trình hàn FCAW so vi quá trình hàn GMAW và SMAW [18] 18
 nguyên lý hàn FCAW-G [46] 22
 nguyên lý hàn FCAW-S [46] 22
Hình 2. 4 Cu to ca dây lõi thuc [46] 23
 trm hàn t ng h quang dây lõi thuc [46] 27
Hình 2. 6 Quan h gi n hàn vi vn tc cn cc [46] 28
Hình 2. 7. T c n hàn FCAW 28

Hình 2. 8 Hàn bng dây lõi thuc có khi bo v (a) và t bo v (b) [46] 29
Hình 2. 9 Quan h gia tm vn cc v n và vn tc cp dây 29
Hình 2. 10 Góc nghiêng m hàn khi hàn giáp mi [46] 32
ng ki 32
ng hình sin 32
ng vòng tròn lch 32
Hình 2. 14 Dch chuyn git ln [51] 33
Hình 2. 15 Dch chuyn tia [51] 34
Hình 2. 16 Hình d ngu cng hàn vi mi loi khí bo v [51] 34
Hình 2. 17 Các lc tác dng lên git kim loi  n cc [54] 36
Hình 2. 18 Hàn bng 37
ng t i lên 37
ng t i lên 37
ng t trên xung 37
Hình 2. 22 Hàn ngang 37
Hình 2. 23 Hàn góc 37
Hình 2. 24 Hàn trn 38
Hình 3. 1 Hình d 40
Hình 3. 2 Lp ráp tn 40
Hình 3. 3 Mô hình mi ghép thc nghim theo AWS D1.1 40
Hình 3. 4: Robot hàn h quang AX-V6 42

xi

Hình 3. 5 Hp cp dây hàn 43
Hình 3. 6 Robot hàn h quang AX-V6 43
Hình 3. 7 Thông s mi ghép hàn 43
Hình 3. 8 Gm lót dùng trong hàn giáp mi mt phía 44
 m hàn 44
u hàn theo ki 44

Hình 3. 11 Chun b liên kt hàn thc nghiêm 48
Hình 3. 12 Mu TN 1: 49
Hình 3. 13 Mu TN 2: 49
Hình 3. 14 Mu TN 3: 49
Hình 3. 15 Mu TN 4: 50
Hình 3. 16 Mu TN 5: 50
Hình 3. 17 Mu TN 6: 50
Hình 3. 18 Mu TN 7: 50
Hình 3. 19 Mu TN 8: 50
Hình 3. 20 Mu TN 9: 51
Hình 3. 21 Mu TN 10: 51
Hình 3. 22 Mu TN 11: 51
Hình 3. 23 Mu TN 12: 51
Hình 3. 24 Mu TN 13: 52
Hình 3. 25 Mu TN 14: 52
Hình 3. 26 Mu TN 15: 52
Hình 3. 27 Mu TN 16: 52
Hình 3. 28 Mu TN 17: 52
Hình 3. 29 ng c c c 55
Hình 3. 30 ng ca vn tc c 55
Hình 3. 31 ng ca tn s c c 56
Hình 3. 32 ng ca thi gian du hàn  hai mép liên kt hàn 56
Hình 3. 33 ng thi ca I
h
và V
h
n hình dc c 57
Hình 3. 34 ng thi ca V
h
và t

d
n hình dc c. 58
Hình 4. 1 nh tn tàu [12] 60
Hình 4. 2 Mô hình thc nghim hàn giáp mi mt phía khi ghép ni tn v tàu 60
Hình 4. 3 Các thông s c mi hàn 61
Hình 4. 4 Mi ghép hàn thc nghim 61
Hình 4. 5 Liên kt hàn thc nghim 64

xii

Hình 4. 6 Mô hình v ng vi mi cung 64
Hình 4. 7 Hình dc mi hàn  v trí hàn trn 
1
66
Hình 4. 8 Hình dc mi hàn  cung 
2
66
Hình 4. 9 Hình dc mi hàn  cung 
3
66
Hình 4. 10 Hình dc mi hàn  cung 
4
67
Hình 4. 11 Hình dc mi hàn  v ng (
5
) 67
Hình 4. 12 ng ca v trí hc mi hàn 69
Hình 4. 13 Phm vi góc quay trng hàn 70
Hình 5. 1 Mô hình mi ghép hàn tn v tàu 77
Hình 5. 2 Mô hình PTHH vùng mi hàn theo tit din ngang (2D) và v trí ca các nút

kho sát 77
Hi các PTHH (3D) ca toàn b liên kt hàn nghiên cu 78
Hình 5. 4 Qu ng ngang cng hàn ph (phi) 78
u kii nhit vng xung quanh 79
Hình 5. 6 Mô hình ngàm chu liên kt hàn tn 79
Hình 5. 7 Mô hình ngun nhit rút gn hàn MMA/TIG/GMAW/FCAW/SAW theo Goldak 80
Hình 5. 8 Các tính ch lý  kim loi hc ca thép A36 [60] 82
ng nhit  tc th 83
Hình 5. 10 ng nhi tc thng hàn ph 83
Hình 5. 11 ng nhi tc thi phân b trên liên k 84
Hình 5. 12 ng nhi tc thi phân b trên liên kt hàn khi hàn lp ph 84
Hình 5. 13 Chu trình nhi ti nút 8636 85
Hình 5. 14 Chu trình nhi ti nút 7727 86
Hình 5. 15 Chu trình nhi ti nút 7323 86
Hình 5. 16 Phân b t chc kim loi trong liên kt hàn ti thm 6500 [giây] 87
Hình 5. 17 Chu trình nhit  th chuyn bin pha ti nút 8636 88
Hình 5. 18  th i nhi & chuyn bin pha ti nút 7727 89
Hình 5. 19  th i nhi & chuyn bin pha ti nút 7323 90
Hình 5. 20 ng sug ngang (x-x) sau khi hàn 91
Hình 5. 21 ng suc (y-y) sau khi hàn 91
Hình 5. 22 Phân b ng sung (S
eqv
) trong liên kt hàn 92
 th i ng sung (S
eqv
) ti các nút 8636, 7727 và 7323 92
 th ng sut pháp, ng sung (S
eqv
) ti mt ct ngang gia mi hàn . 93
 th bin dng góc, ng sut pháp, ng sung (S

eqv
) ti mt ct dc
gia mi hàn 94

xiii

Hình 5. 26 Bin dng góc ca liên kt hàn 95
Hình 5. 27 Phay vát mép vt hàn 95
Hình 5. 28 Liên kt hàn thc nghim 95
ng vi tm v 95
o mi ghép tn 96
Hình 5. 31 Hàn ni tn 96
Hình 5. 32 Mt hàn tn v tàu 97
Hình 5. 33 Mt trên liên kt hàn tn v tàu 97
Hìnn dng góc bc 97
n dng góc 97
Hình 5. 36 V trí và giá tr c z liên kt hàn tn 05 98
Hình 5. 37 V trí và giá tr c z liên kt hàn tn 02 98
Hình 5. 38 V trí và giá tr c z liên kt hàn tn 07 99
Hình 5. 39 Mu th kéo mi hàn tn v tàu 100
Hình 5. 40 Máy kéo nén WEW-600D 100
Hình 5. 41 Mu phá hy sau khi th kéo ngang 100
Hình 5. 42 Biên bn th kéo ngang mu 2-04 101
Hình 5. 43 Kt qu un mt mi hàn 102
Hình 5. 44 Kt qu un chân mi hàn 102
Hình 5. 45 Ci ca liên kt hàn tn 102
Hình 5. 46 Cu trúc t vi c 104
Hình 5. 47 Cu trúc t vi ci v trí D2 (x500) 104
Hình 5. 48 Cu trúc t vi ca vùng gianh gii ging hàn 105
Hình 5. 49 Cu trúc t vi ca vùng gianh gii ging hàn ti v trí G2 (x500) 106

Hình 5. 50 Cu trúc t vi cng hàn ph 107
Hình 5. 51 Cu trúc t vi cng hàn ph ti v trí T2 (x500) 108
Hình 5. 52  cng t vi ca liên kt hàn 108

1

MỞ ĐẦU
Vit Nam là mt quc gia bin, có mt na biên gii giáp vi bi ông t phía
m 3.260 km b bin, nm ngay bên tuyn hàng hi Quc t
nhn nhp th hai ca th gii; Vi 
2
bin ni thu, vùng lãnh hc
quyn kinh t và thm la cùng v0m ln nh. Tính
chung, bin Vit Nam có khong 1 triu Km
2
, thuc khu v phát trin kinh
t nhanh và ng nht Th gii. ng tito ln cho chic phát
trin kinh t bin.
Hi ngh ln th Ban Chng (khoá X) ã ra Ngh quyt 09 -
NQ/ TW ngày 9-2-2007 v chic bin Vit Nam  nhn m
k c Th gii xem là th k cc gia có biu rt quan
n bin và coi trng vic xây dng chic bin. Khu vc bi
vùng bin Vit Nam, có v a kinh t a chính tr ht sc quan trng. Mc tiêu tng
c ta tr thành quc gia mnh v bin, làm giàu t
bin, bm vng chc ch quyn, quyn ch quyn Quc gia trên bio, góp phn
quan trng trong s nghip công nghip hoá, hic giàu mnh [1].
Xut phát t ch  nh ngành công nghi
mt trong nhng ngành công nghip nn tng và then cht trong vic thc hin chic
bin Vit Nam; Chính Ph   Quy nh s: -TTg     
2013 v quy hoch tng th phát trin ngành công nghip tàu thy Vi  

, nhng yêu cu phát trin kinh t bin phù hp
vi Chic bin Vi và phc v nhu cu phát trin kinh t - xã
hi; góp phn cng c quc phòng, an ninh và bo v ch quyn quc gia trên các vùng
bin và ho ca T quc [2].
 thc hin thành công chic phát trin kinh t bim bo an ninh quc
phòng, ngành công nghip tàu thng các nhà máy mi và nâng
cp mt s nhà máy hin có ng b v trang thit b, hii v công ngh, tin tt
chun công nghip  Th gii; có   áp dng các công ngh tiên tin
t k và ch to thân tàu theo tn (Module).
Công ngh hàn chim mt t trng ln trong tng khng công vi
vy, vic nghiên cu phát trin và ng dng các quá trình hàn tiên tit cao, cht
ng tt và nh bng các h thng thit b hàn bán t ng, t ng và Robot hàn,
vào quá trình ch to thân tàu là mt v rt cp thit. Trong quá trình ch to v tàu,
liên kt hàn giáp mi mt phía chim khong t 9 10 % khng công vic hànc
bin ch to và ln, tn ca thân tàu. Hin nay trên
Th gii, khi hàn mt phía, khng hàn h quang tay (SMAW) ngày càng gim, thay
hàn tiên tic áp dng vào công ngh i hiu qu
 hàn t i lp thuc (SAW), hàn h quang kim loi nóng chy
ng khí bo v (GMAW), hàn h quang dây lõi thuc (FCAW), n khí
Hin nay,  Vit Nam ng dng ngày càng
nhiu các quá trình hàn SAW, GMAW và FCAW  hàn giáp mi m yu
 các v trí hàn thuân li (hàn bng, hàn ngang). Tuy nhiên vi liên kt hàn tng n có
biên dng phc tp và  v trí khó hàn nên ng s dng  công hoc
bán t t thp và chng không nh.
Vì vy, vic nghiên cu ng dng công ngh hàn thích h hàn liên kt giáp mi
mt phía ni tnn v tàu là rt cn thic ti 
tác gi  xut nghiên cu áp dng công ngh hàn t ng h quang dây lõi thuc Auto-

2

FCAW vào hàn ni tnv tàu và trin khai nghiên c tài “Nghiên cứu
công nghệ hàn giáp mối một phía ứng dụng trong chế tạo vỏ tàu thủy”.
Mục đích của luận án
Nghiên cu ng ca các thông s ch  hàn chính Auto-FCAW n hình dng
c ca mi hàn giáp mi mt phía ni tn v tàu.
Nghiên cu  ng ca v trí n hình d c và kh 
thành mi hàn giáp mi mt phía ni tn v tàu bng quá trình hàn Auto-FCAW.
Nghiên cu ng sut, bin dng và t chc t vi kim loi liên kt hàn giáp mi mt
phía ni tn v tàu.
Thit lp b thông s công ngh hàn phù hp vi liên kt hàn giáp mi mt phía ni
tn v tàu bng quá trình hàn Auto-FCAW.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
Đối tƣợng nghiên cứu:
Lun án tp trung nghiên cu liên kt hàn giáp mi mt phía ni tn v tàu (gi
tt là liên kt hàn tn).
Phạm vi nghiên cứu:
Liên kt hàn giáp mi mt phía ni tn thân tàu ti trng trung bình. S dng
quá trình hàn t ng h quang dây lõi thuc (Auto-FCAW). Vt lin là thép ch
to v tàu cp A, mác A36, phm vi chiu dày t 10 n 25 mm. Quy mô nghiên cu ca
lunh trong phm vi phòng thí nghim.
Phƣơng pháp nghiên cứu
 thc hic mu ca lun án, tác gi s dng các 
nghiên cu sau:
- Thu thp, phân tích và tng hp các công trình nghiên cc liên
 tài nghiên cu v công ngh hàn giáp mi mt phía b
n ngh quyt, quynh cc v chic phát trin
công nghi Vit Nam; các tài liu v công ngh  T nh rõ
nhc công b và tìm ra nhng ni dung mi mà lun án cn phi gii quyt.
- Phân tích và h thng hóa các kin thc lý thuyt v công ngh ng
n; các quá trình công ngh hàn ng dng trong ch to v m công ngh hàn

giáp mi mt phía; thit b, vt liu, các thông s công nghc dch chuyn kim
loi trong quá trình hàn h quang dây lõi thuc (FCAW)  lý thuy tài.
- Kho sát hing t  dng các k
thut quan sát trc tip, ghi chép, hi ý kin chuyên gia, chp  tìm hiu v công
ngh n, tn (Block); công ngh hàn nn và tng
n v tàu. T  các thông tin v ng nghiên c cho vic
xây dng mô hình thc nghim.
- S dg pháp quy hoch thc nghim  xây dng mi quan h gia các
thông s ch  hàn t ng h quang dây lõi thuc và v trí hàn vi hình dng và kích
c mi hàn giáp mi mt phía ni tn v tàu. Bao gm vic phân tích, la chn
nh các yu t ng chính; lp k hoch, tin hành thc nghim và thu nhn
thông tin. Xây dng và kinh mô hình b nht và

3

phân tích h nh giá tr ca các h s trong mô hình hi
c. Ki  c.
- S dng k thung nhi hàn; kho sát quá trình truyn nhit; phân
tích phân b ng sut, bin dng và t chc kim loi, ca liên kt hàn giáp mi mt phía
ni tn v tàu trên phn mm chuyên dng SYSWELD.
- S dng các trang thit b sn có phù hp vu kin thc nghi ch to liên
kt hàn ni tn v tàu; tin dng thc, ki
chc t vi ca kim loi liên kt hàn tnn trong phm vi phòng thí nghim.
Ý nghĩa khoa học và tính thực tiễn của luận án
Ý nghĩa khoa học của luận án:
hân tích và h thng hóa kin thc công ngh, thit b, vt liu hàn, các thông s
công nghc dch chuyn kim lom hình thành mi hàn  các v trí
hàn khác nhau trong không gian vi quá trình hàn h quang dây lõi thuc 
s khoa hc cho vic xây dng mô hình thc nghim hàn giáp mi mt phía.
Bng quy hoch thc nghihit lp mi quan h gia các thông s ch  hàn

Auto-FCAW  n hàn I
h
, t hàn V
h
, tn s u hàn f
h
, thi
gian du hàn) vi hình dc a mi hàn giáp
mi mt phía ni t n v tàu thép cp A. ng thi ánh giá c m  nh
ng ca các thông s ch  hàn chính n hình dng và c ca mi hàn. T 
c b thông s ch  hàn theo c c ca .
Bng thc nghihit lp mi quan h toán hc và  ng
ca v trí hàn trong không gian (góc nghiêng trc    i theo góc 
t 0  2.09 radian) n hình dc ca mi hàn giáp mi mt phía ni tng
n v tàu thép cp A bng quá trình hàn t ng h quang dây lõi thuc (Auto-FCAW).
Kt hp  mô phng s vi thc nghim nhm nâng cao hiu qu nghiên
cu ng sut, bin dng và bii t chc kim loi ca liên kt hàn giáp mi mt phía
ni tn v tàu thép cp A36 bng quá trình hàn FCAW. Kt qu nghiên cu này
có th c áp dng vào nghiên cu ng sut, bin dng và bii t chc kim loi
liên kt hàn tn v tàu vi các cp thép khác.
Ý nghĩa thực tiễn của luận án:
Kt qu nghiên cu c c b thông s công ngh hàn và quy
trình hàn giáp mi tn v tàu thép bng quá trình hàn t ng h quang dây lõi
thuc. Kt qu u c tài có th vn dng vào thc tin ch to
và lp ghép n, tn nht và chng v tàu ti Vit
Nam. Ngoài ra, các kt qu nghiên cu này có th ng dng trong hàn giáp mi các kt cu
c ln khác : kho ni, giàn khoan, bn b, v.v.
Các đóng góp mới của luận án
Thông qua quá trình nghiên cu lý thuyt, thc nghim và mô phng s theo các
nhim v nghiên cu  ra, lun án này có nh:

B   ch thc nghim hai mc 4 yu t c lp trong min
kht lc mô hình toán hc biu din mi quan h gia các thông s ch

4

 hàn (I
h
, V
h
, f
d
, t
d
) vc cng hàn (h
d
, b
d
, b
d1
) trong liên kt hàn giáp mi
tn v tàu thép A36. T c b thông s ch  hàn theo c
c cng hàn .
2. Bng thc nghit lc mi quan h gia v trí hàn trong không gian
vi hình dc ca mi hàn giáp mi tn v tàu thép cp A bng quá
trình hàn Auto-FCAW.
3. Kt qu thc nghim cho thy rng:  v trí hàn trn bng
quá trình hàn Auto-FCAW thì không cn phi hàn bng gm. B thông s
công ngh nh không thích h  v trí trn. Vì vy cn
thit phi s dng quá trình hàn SMAW ho các lp hàn
tip theo hàn bng quá trình hàn FCAW.

4- ã phân tích và la chc mô hình ngun nhit ouble ellipsoidp
vi  hàn giáp mi tn v tàu thép cp A. ng thã
xây dc 1 module mã lnh mô t ng m hàn kin
m thc hin bài toán mô phng quá trình hàn Auto-FCAW.
5- ng nhit hàn, chu trình nhit, quá trình
bii t chc kim loi mi hàn, ng sun dng ca liên kt hàn giáp mi tng
n v tàu. Kim chng các kt qu mô phng vi kt qu thc nghim cho thy mô hình
u kin tính toán mô phng s là phù hp vi mô hình thc nghim.
6. Da trên các kt qu nghiên cu lý thuyt, mô phng s và thc nghim có th xác
c b thông s công ngh hàn h hàn ni tn v tàu thép cp A bng
quá trình hàn t ng h quang dây lõi thuc Auto-FCAW.
Kết cấu của luận án
Ngoài phn m u và các mnh, ni dung nghiên cu ca luc
trình bày trong 05 phn ni dung chính và kt lun chung ca lun án và kin ngh:
1. Nghiên cu tng quan.
2. Công ngh hàn m.
3. Nghiên cu ng ca các thông s ch  n hình dng và kích
c mi hàn tn.
4. Nghiên cng ca v n hình dc mi hàn
tn.
5. Nghiên cu ng sut, bin dng và t chc t vi liên kt hàn tn.
Kt lun chung ca lun án và kin ngh v nhng nghiên cu tip theo
Danh mc tài liu tham kho.
Danh m ca lun án.



5

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN

1.1. Công nghệ đóng tàu
1.1.1. Sơ lƣợc về tình hình phát triển công nghệ đóng tàu
Ngành công nghi gii th hin qua mt s c
1956, c Tây Âu (EU) c xem là cái nôi c gii và h 
v trí quán quân trong nhiu th k mi b Nht Bt lên, mc
dù c EU vn luôn gi c v trí du v các loi tàu có công ngh và giá tr gia
[3].
i vi Nht Bn, sau th chin th hai, nn kinh t vt cht gt qu
trái li h có ngun nhân lc rt di dào. Nh  n tranh, bng vic
tri hoch phát trit Bn
u th gii, ch m c 20% th ph chin
40% th ph gii [4].
 Hàn Qu    thành mt trong nhng ngành tr 
hoch phát trin các ngành công nghip nng và hoá chu thp niên
1970. Tuy nhiên, Hàn Quã phi m  c 7% th phn
 c 21,5% th phn và h  thành v trí quán quân 
thay th v trí s mt ca Nht Bn [5].
i vi Trung Quc, trong su- c
khong 3% th phn và mc 11,7% th phn. Khác vi Nht Bn và
Hàn Quc thì Trung Quc có li th rt ln là th ng na khng l. D kin trong
thp k ti, Trung Quc s t qua Hàn Qu gi v trí quán quân [7].
Hia th gi c Nht Bn, Hàn
Quc và Trung Quc chin 85% tng sng, EU ch c còn li
chi giá tr, EU li là khu vc chim mt t l doanh thu ln
nht (gn 30%) do h tp trung vào nhng loi tàu cao c khí lng và tàu
ch c chii tàu ch container, tàu ch du.
Nht Bn tp trung vào tàu ch hàng khô, tàu ch khí lng. Còn Trung Qu gng
chit c nhng gì có th. Mt th c k vng s tip tc
trong mc. Vi mc sng 40 triu tn vào cu báo
ng tàu toàn cu s vào khong 50 triu tn/[6]. S phân chia th

ph gic th hin trong Bng 1- 1 
Bảng 1- 1 Phân chia thị phần đóng tàu thế giới

Nht Bn
Hàn Quc
Trung Quc
EU
c khác
1938*
14.9%
NA
NA
81.6%
3.5%
1956*
20.5%
NA
NA
75.3%
4.1%
1964
38.7%
NA
NA
55.0%
6.2%
1974
50.4%
0.9%
NA

41.2%
7.5%
1984
53.0%
8.0%
1.8%
23.1%
14.1%
1994
44.0%
21.5%
5.5%
21.9%
7.1%
2000
37.9%
38.6%
5.2%
14.3%
4.0%
2004
36.1%
36.6%
11.7%
11.2%
4.5%

6

* Nước khác chỉ là Hoa Kỳ, NA không có số liệu

c tiêu ca Hàn Quc là du hành trình thiên niên k, chim
40% th phn. Còn mc tiêu ca Trung Quc du th gii, vi 35% th phn. Nht Bn
thì tp trung vào các loi tàu có công ngh cao, siêu trng. EU du  nhn
th ng cao cp vi doanh thu 40 t USD, gp 3 ln hin nay. Nc
c sn xut toàn cu s l nhu cu ít nht t 10% - 20% [6].
Hin nay, Trung Qu các yu t  phát trii vi
nhc ch có li th nhân công mà không có kh n các ngành ph tr,
không có th ng na ln, r tc ch ng trong ngành công nghip
 cnh tranh vi Trung Quc [6].
1.1.2. Công nghiệp tàu thủy ở Việt Nam
i vi Vit Nam liu có th t B c;
theo Quy hoch tng th phát trin mi công nghip tàu thu Vi
2010 - u chnh phát trin Tng công ty
Công nghip Tàu thu Vin 2005 - n 2015
-TTg, ngày 18/10/2005) [8]. Vi chi c phát tri  t Nam tr
thành qunh trong khu vc và th gii; t l ni vi các
sn phm tàu bii; có kh i tàu ch hàng 80.000 dwt, tàu ch du
300.000 dwt, tàu vn ti container 3.000 TEU, sa chc tàu 400.000 dwt; có th t
ch tc các loi tàu ti trn 50.000 dwt; tng st 3 triu tn/
vi tng kim ngch xut kht 1 t u tn, chim khong
10% th ph gii) [10].
Bảng 1- 2 Thực trạng phát triển công nghiệp đóng tàu Việt Nam [10]
Thc trng
Công nghiVit Nam
V k thut
- Không có kh t k, ch yu phi mua thit k cc ngoài
- Rt hn ch trong nghiên cu và phát trin (R&D)
- Ch yu i tàu nh
- Thi o chuyên sâu
V vn hành

và th ng
- Quá trình sn xut th công là ch yu, da vào k 
- ng thp
- Nguyên vt liu ch yu là nhp khu
-  h tng nghèo nàn, khó phát trin các ngành ph tr
- Qun lý dây chuyn cung cp kém hiu qu
- Chi phí nhân công r
- Th ng na nh
- Có th mi gc, Nht Bn
i
Phát trin mt ngành công nghinh
Thách thc
- Kh  cnh tranh s to ra mt s lãng phí khng l
- Gim kh i phát trin vì
thiu v

7

  c m   ra, tng v    n 2005-2010 cho Vinashin
khong 3 t USD; ngày 04/11/2005, Chính ph Vi  n toàn b 750 triu
USD phát hành trái phiu quc t l trin khai k ho
vy vi mn ch và dàn tr
th   ln, hing b v kh  t
chu gi c các loi tàu ti trng ln t 100,000 tn
tr lên, bên cn trang thit b cng ngh và vt liu nhp ngoi nên chi
phí sn sut ln, công nghip ph tr kém phát trin dn t l na hóa th
khó có th cc vc, Hàn Quc,
Vi tình hình thc t  Vit Nam hin nay, vic xây dng và phát trin các ngành
công nghip ph tr, nht là ngành thép, t ng hoá, ch to máy tàu là r
Nhìn vào Bng 1- 2 m mm yi, thách th

thy rõ thc trng và công ngh  Vit Nam qua mt s nét [10].
Cách hiu qu   là Vi    p trung vào các cm công nghip
n li th tán  hu ht các vùng ming thi ch chn nhng
n phù hng tt c các ngành ph tr na, thay vì hn ch
ch cho thành lp các liên doanh và m cc ngoài (nht là Hàn Quc và Nht
Bn) thành lp các doanh nghip 100% vn ca h và khuyn khích khu vc kinh t 
nhân tham gia vào ngành công nghiy s c các li th 
c s ti cng vi li th nhân công r  Viy s sm xây dc mt
nh có kh  cnh tranh cao [10].
1.1.3. Công nghiệp tàu thủy ở nƣớc ngoài
Theo kt qu nghiên cu ca c  công ngh ch to (Manufacturing
Technology - MANTECH) ca Cc nghiên cu Hi quân M kt hp v
quc gia nghiên cu phát tri (NSRP) cùng tài tr cho vic phát trin
các công nghn xut, các thc tin có th làm cho vic thit k và
u qu    n hành mt nghiên cu
riêng v m công ngh c s dng t
cnh tranh nht  châu Á; m công ngh c phân thành 5 m
sau [11]:
Mc 1: Phn ánh thc t m công ngh ca nhà máy trong nhu thp
k 60. Nhà máy có mt vài cu tàu, cn trc sc nâng thp và m i hóa rt thp.
Lt thit b phn ln thc hin trên tàu sau khi h thy. H thng tác nghing và
th công. Tóm li, nhà máy ch gm nhng trang thit b ti thiu, công ngh n và
cách làm vic lc hu [11].
Mc 2: Là công ngh c hii hóa hoc xây dng mi
cui nhu 70. S dng ít c có mt , cn trc có sc nâng
l c dùng trong mt s h thng tác
nghip và dùng trong thit k. Mn th so
vi chun công nghip th gii hin ti [11].
Mc 3: Là thc tin vào cui nhc ca nhng
i xây dng hoc nâng cp toàn din ca M, châu Âu, Hàn quc và

Nht. Nhà máy có mt  hoc bãi lp ráp có trang b cn cu sc nâng ln, m i
hóa rt cao trong gia công kt cu thép và s dng máy tính trong tt c c ch
to [11].
Mc 4: Là mc ca các nhà máy tip tc phát trin công ngh àu trong nhng
t , bo v ng tt, th

8

ngt cao, gia công phn trang thit b, máy móc sm; kt hp ch to v vi lp
ráp trang thit b; h thu hành sn xut và h thng CAD/CAM nh phát
trin rt mnh [11].
Mc 5: Mc công ngh i ca nhn lên t mc 4
vi vic t i máy hóa trong tt c n, có kh c
hiu qu và tích hc h thu hành sn xun sut tích hp có s tr giúp
ca máy tính CAD/CAM/CIM (Computer Integrated Manufacturing). Thit k và ch to
v tàu theo module. Mc công ngh i kh n lý vu
qu nh máy tính và có h thm bo chnh, hiu qu. Tóm li
mc này có công ngh, h thu hành kinh doanh, trang thit b, các h thng tác
nghip, qun lý và lng nhân công hii nht [11].
 công ngh  Nht Bn và Hàn Quc [11], ch to thân
tàu gc v ch to v; (2)
ch to trang thit b và kho bãi; (3) chun b lp
ráp trang thit b; (5) b trí nhà máy và ng; (6) thit k, k thut và k thut sn
xut; (7) các h thng t chu hành sn xut. Tuy nhiên ph trình
bày chi tit v m công ngh ca mt s n ch tn công ngh
 tài quan tâm:
- n lp ráp các cm chi tit phng (Flat Unit Assembly) [11], mc công ngh
t 4.0  5.0. Các nhà máy mu dùng h thi hoá có các thit b hàn,
nh v ng. Hai trong các nhà máy khi máy bán thông
minh thay cho các máy hàn bán t ng, các nhà máy khu hàn lp trên

các tay máy nhiu trc gn trên các cng trc hoc tay cn co rút có tính linh hot cao nên
có th c các mi hàn  tt c các v trí không gian khác nhau. Hai trong các nhà
máy trên có dây chuyn hàn np t i máy bán thông minh.
- n lp ráp các cm chi tit cong, khi (Curved and Three-Dimensional Unit
Assembly) vi mc công ngh t 3.5  4.5 [11]. Các nhà máy kho sát dùng b 
chnh t t b khuôn t  có th hàn t ng
tt nhà máy dùng h thng vn chuyn có giá chuyng.
- n lng tng (Superstructure Unit Assembly) vi mc công ngh:
4.0  4.5 [11]ng các nhà máy giao toàn b ng tng cho các nhà thu ph
có khi các nhà máy ch giao thu các khng tng nh còn khi ln nht nhà máy t
ng tc ch to ngoài bãi lp ráp không có mái che. Dùng ph bin
quá trình hàn t ng và bán t ng.
- n ln (Block Assembly) vi mc công ngh t 4.0  5.0 [11].
Vic ln trong các nhà máy mc thc hing dành
riêng theo th t phân chia phân tn ca tàu. Hàn ch yu bng k thut hàn mt
phía vi các máy hàn t ng và bán t ng. Các thit b c lp sn 
mc t c. Các thit b i chuyên dng lên v trí làm vic
s dng  m c t  c chính xác
t nhà máy mu dùng mt h thng vn chuyn chuyên dùng cho
n, mt nhà máy khác dùng h th chuyn ln.
- n lp ráp thân tàu, mc công ngh t 4.0  4.5 [11]. Tt c các nhà máy
m và có các cn cu sc nâng l lp ráp phân, tn.
i 4 tàu cùng mt lúc ti mt khu vc. Ti mi  có cn cu sc nâng ti
thiu là 400 tn; nhà máy còn có các bin pháp bo v ng tng phn hoc toàn b.

9

-  n lp ráp   nh (Erection and Fairing) vi mc công ngh t
4.0  4.5 [11]. Các nhà máy mu thc hin toàn b vic lp ráp tàu t n ln,
  lp ráp tn. Gin bng

thit b ngm quang hc, k c thit b laser. Không dùng nhiu các thit b nh t
ng chuyên dng hoc các thit b h tr  chính xác cn
cao nên vic ln không mt nhiu công.
- n hàn (Welding) vi mc công ngh t 4.0  5.0 [11]. Trong các nhà máy
mu, tt c các mi hàn (ngay c các mi hàn ngng máy hàn t ng. S
dng ch yu công ngh hàn mt phía bng các máy hàn t ng cho mi hàn bng, hàn
bán t ng. Các m v ng c hàn bng thit b hàn leo t 
Auto-n khí (EGW). Các rô bt hàn h quang nhiu trc s dng
mt phn này.
1.1.4. Công nghệ đóng tàu theo phƣơng pháp tổng đoạn
Kt cu thân tàu thu rc ln, hình dng phc tp và khng
ln, Vic phân chia thân tàu thành các phân n, tn sao cho khoa hc, hp lý,
thun li trong quá trình ch to và lp ráp. Công ngh n và tri qua
 to v tàu bao gn (chi tit liên khp);
n (hình chóp, xây tng, ch kim, ); n [12].

n là nhu truyn thng có tính chuyên môn hóa và t
ng hóa thp (lc hu), ch phù hp vi trng nht và chng
ch to v tàu thn (Module) 
chia thân tàu thành nhng tn hp lý d thun ln
ch to và lp ráp tn  ng chuyên dHình 1. 1.

Hình 1. 1 Lắp ráp tổng đoạn thân tàu [ZALIV SHIPYARD]
Vic lp ráp thân tàu t các tn trên nó t sn các trang thit b c nh
n ch to phân, tn phm b chính xác cao. Nhà máy phi
u ki vt chn m nhng b gia khâu thit k công
ngh và thi công; phc trang b công ngh t ng hoá ti thin khai tôn v

10

bng phn mm chuyên dùng kt hp vi vic trang b các trang thit b :
c ln  c m module ln nht cng trên
300 ti vi tàu c  tôn, máy hàn t ng, bãi l tiêu
chun [13], Công ngh  c tóm t tng quát Hình 1. 2.

Hình 1. 2 Sơ đồ tổng quát chế tạo tổng đoạn vỏ tàu thủy [13]
Trình t lp ráp các tn tu thun lên tri
Nn lên t hai phía, thì lu tiên là tn gia và lt ra dn
hai phía; nu t mt phía thì trình t lt tu thuc vào cách h thu và
ng vào  Hình 1. 3.

Hình 1. 3 Lắp ráp các block thân tàu [Phà Rừng]