TIẾP CẬN CHẨN ĐOÁN BỆNH THẬN

BSCK1. NGUYỄN NGỌC LAN ANH
TỔNG PHÂN TÍCH NƯỚC TIỂU
MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét nghiệm?
MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét nghiệm?
Loại bỏ độc chất
Cân bằng nước-điện giải
Điều hòa huyết áp
Tạo máu
Điều hòa chuyển hóa Ca-P
HỆ TIẾT NIỆU
Joseph Z (2011), Kidney Disease: A Straightforward Diagnostic Approach
CÁC XÉT NGHIỆM ĐỂ TẦM SOÁT BỆNH THẬN
KDOQI Guidelines
•
Độ nhạy cao
•
Rẻ tiền
•
Dễ thực hiện
•
Không cần kĩ thuật cao
MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát bệnh thận?

2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét nghiệm?
ĐỐI TƯỢNG NÀO CẦN XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU?

Có triệu chứng:

Mệt mỏi, chán ăn…

Đau lưng

Rối loạn đi tiểu

Nước tiểu bất thường

Phù

Không triệu chứng: Đối tượng có nguy cơ bệnh thận mạn

Tăng huyết áp

Đái tháo đường

Tiền căn gia đình có bệnh thận mạn
KEEP, Kidney Early Evaluation Program, KDOQI Guidelines
MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét nghiệm?

KHI NÀO CẦN LÀM XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU?
Ít nhất 1 lần / năm đối với người bình thường
Mỗi 6-12 tháng đối với người có nguy cơ cao mắc bệnh thận mạn
Ngay khi có nước tiểu bất thường, triệu chứng lâm sàng của bệnh thận
Đái tháo đường type 1: sau 5 năm phát hiện bệnh
Đái tháo đường type 2: ngay khi phát hiện bệnh
MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét nghiệm?
LÀM SAO CÓ ĐƯỢC MẪU NƯỚC TIỂU ĐÚNG ĐỂ XÉT
NGHIỆM?
1. Tiêu chuẩn lọ đựng nước tiểu
2. Kĩ thuật lấy nước tiểu
3. Tiêu chuẩn mẫu nước tiểu
4. Thời gian lưu mẫu
TIÊU CHUẨN LỌ ĐỰNG NƯỚC TIỂU

Lọ bằng nhựa

Lọ phải sạch, không dị vật, không phản ứng với chất có trong nước tiểu

Lọ phải kín tránh lây nhiễm từ bên ngoài

Thể tích tối thiểu là 30ml, đáy rộng, đường kính miệng lọ tối thiểu 4cm

Sử dụng 1 lần
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry

CÁCH THU GIỮ NƯỚC TIỂU

Cách lấy nước tiểu

Nước tiểu 1 thời điểm, vào lúc sáng sớm (first morning)

Nước tiểu giữa dòng (midstream urine).

Nước tiểu sạch (clean-catch urine)

Cách bảo quản nước tiểu

Tốt nhất: gửi mẫu trong vòng 1h sau khi lấy.

Bảo quản: 4-6
◦
C đến 8h (chất bảo quản: thymol, acid boric, formalin…)

Thể tích nước tiểu tối thiểu cần lấy 10-12ml
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry
Nếu bảo quản nước tiểu quá
lâu?

pH tăng

Đường giảm

Ketone giảm


Bilirubin giảm

Urobilinogen giảm

Nitrit (+) giả

Vi trùng phát triển

Nước tiểu đục

Thành phần hữu hình (tế bào, trụ tế
bào) bị phân hủy
KĨ THUẬT LẤY NƯỚC TIỂU
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry
MIDSTREAM CLEAN-CATCH
Macroscopic(Physical) examination
•
Lượng
•
Màu sắc
•
Mùi
•
Độ đục
Chemical mesurements
•
pH
•
Tỉ trọng

•
Đường
•
Ketone
•
Protein
•
Máu
•
Bilirubin
•
Urobilinogen
•
Bạch cầu
•
Nitrit
Microscopic examination
•
Tế bào (HC,BC, TBBM)
•
Trụ tế bào
•
Tinh thể
•
….
URINE ANALYSIS
THỂ TÍCH NƯỚC TIỂU
Normal 24h
0 50 100 400 1000 3000
Vô niệu Thiểu niệu

Đa niệu
•
Uống nước ít
•
Suy thận cấp
•
Uống nước nhiều
•
Dùng lợi tiểu
•
Đái tháo đường
•
Bệnh lý ống thận
MÀU SẮC NƯỚC TIỂU

Bình thường: vàng nhạt, vàng tươi, vàng sậm

Bất thường:

Đỏ: tiểu máu, tiểu Hb, tiểu Mb, tiểu porphyrin, thuốc, hành kinh

Vàng nâu – vàng chanh: tiểu bilirubin

Tiểu đục: tiểu bạch cầu

Tiểu bọt: tiểu đạm
MÙI NƯỚC TIỂU

Bình thường: không mùi hoặc mùi khai 1
khoảng thời gian sau khi đi tiểu


Bất thường: mùi khai ngay sau khi đi tiểu →
gợi ý nhiễm trùng tiểu, mùi trái cây nồng → gợi
ý đái tháo đường nhiễm ceton, mùi hôi → gợi ý
ung thư hệ niệu
Đỏ đục Đỏ trong
Vàng đục
DIPSTICK
TỈ TRỌNG NƯỚC TIỂU
1,003 1,030Normal
Nhược trương Đẳng trương
Ưu trương
•
Uống nhiều nước
•
Đái tháo nhạt
•
Thuốc lợi tiểu
•
Uống ít nước
•
Mất nước
•
Đường niệu
•
Đạm niệu
•
Chất cản quang