Nghiên cứu thành lập bản đồ địa hình bằng hệ thống tin đìa lý (GIS.PDF

NGHIÉN
CCrU
THÀNH
LÀP
BÀN DO
DIA
HÌNH
BANG
HE THÒNG
TIN
D\A LY (GIS)
NhH
Thi
)ùiàn
Khoa Dia
ly
Trutmg DHKHTN
- DHQG
Ha
Nói
. 1.
Dàt
vàn de.
Trong nhiing nàm gin
day
su phat trién nhanh chóng cùa nén
cóng nghé thóng
tin
cùng vói su ra
d&i
cùa he thóng tin dia ly dà md cùa cho

mot
nén khoa hoc
mdi,
làm
thay
dòi mot
càch
càn
bàn
ve
cóng
nghd va phUdng
phàp trong nhiéu
llnh
vuc khoa hoc
va
thuc té. Cùng nhu càc khoa hoc khàc, khoa hoc Do dac
va
Bàn dÓ cùng nhanh chóng
dem nhùng
ùìig
dung cóng nghé tin hoc
va he
thóng tin dia ly vào trong giàng day,
nghién
ctJu va san
xuit. Ngành bàn dò dà tao ra dugc càc bàn dò chuyèn
de
theo
phuong

phàp mói, àp
diing
cóng nghé mdi
va
dàp
ùfng
dugc càc nhu cau cùa
thdi
dai. Do
die
thù
cùa bàn dò dia hình (BDDH), nén
vide
thành
làp chùng
bang phudng phàp mói, cóng
nghé mói - cóng nghé
he
thóng tin dia ly dang
con
là
mot
vin
de
cin nghién
ciiu,
sao
cho co
thè
dàp

iifng
dugc
eie
yéu ciu dèi bòi
ve
ky thuit thành
lip
BDDH, phù hgp vói
mtic dich
va yéu ciu cùa
chiing.
Chinh
vi viy,
de
tài: "Nghién
ctiu
thành làp bàn dò dia
hình bang
he
thóng tin dia ly " là
mot
trong nhùng nhiém vu cùa ngành bàn dò hièn nay.
2.
Muc tiéu cùa de tài:
Nghién ciiru thù nghiém thành lip bàn dò dia hình trén mày
tinh
bang càc phin
mém chuyèn dung
he
thóng tin dia ly.

TiJr dò
xàc dinh
rò
nói dung cóng nghé thành làp
BDDH bang cóng nghé he thóng tin dia ly.
3.
Nhiém vu nghién
curu:
1.
Hình thành khài niém
nói
dung, yéu cau
va
càc
bude
thành làp BDDH
bang
phuong phàp
he thòng
tin dia ly.
2.
Khào sàt càc phàn mém phuc vu cho viéc thành lip BDDH.
3.
Thié't ké
he
thóng ky hiéu cho BDDH bang phin mém
chuyèn
dung dà dugc
khào sàt.
4.

thié't ké'
va
xày dung co so dù
liéu he
thóng
lin
dia ly càc yéu tó nói dung cùa
bàn dò dja hình
5.
ThtJ
nghiém tóng quàt hoà càc yéu tó nói dung cùa BDDH.
6. Xày dung thir nghiém BDDH ty
le
1 : 25 000 cùa
mot
khu vuc trén co
so
càc
mành bàn dò nguòn ty
le
1 : 10 000 bang càc phàn mém dà khào sàt.
4.
Nói dung nghién curu:
a. Khào sai càc phàn mém
ùng
dung trong thành làp
BDDH:
Nói dung bàn dò
dia hình
rat phtJc

tap,
c!iu:a
dung
lugng
thóng tin rat
lón,
de phù hgp vói muc
dich
xày
dung
Cd so
dù liéu bàn
ù(
dia hình phài là nhùng he thóng GIS dù manh.
Imput
cùa
he
thó'ng phài da dang, càc modun tién
xù
ly phài co khà nàng
xir
ly nguón dù liéu da dang,
181
he
thóng phài xir ly dóng
Ihdi
dù
lidu
raster
va

vector, de dàng tich hgp dù
Iièu,
su dung
mó
hình dù liéu quan he, càc
chiic
nàng bién tip xù ly dù liéu phài
ò mùc dò
tu dóng
boa cao, output cua
he
thd'ng cùng phài da dang.
TÓng hgp nhùng yéu ciu trong qua trình thành lip BDDH
va
trong
so
nhùng phin
mém hién dang
co
màt tai
Viét
Nani,
chùng
tdi chgn
he
thóng phàn mém Microstation
va
Mapping -
office de
thuc hién

de
tài.
Microstation là
mdt
phàn mém dò boa phàt trién
tu
Cad vói càc
chùc
ning
ve
dò
boa rit cao, muc dich trg giùp vice thành lip
eie
bàn dò là
mot
he thd'ng quàn ly co sa
dù liéu, co càc chùc ning thu
nhàn,
luu
trù, tìm kié'm, phàn tfch
va
hién thi dù liéu
khdng gian.
LTU
diém co bàn cùa Microstatipn là
nò
cho phép
liru
càc bàn dò theo nhiéu
he thóng toa

dò
khàc nhau, eó
mot
giao dién dò boa bao
gòni
nhiéu cùa so, menu,
bang
cóng cu
va
nhiéu chùc nàng khàc rat tién
Igi
cho ngudi
su
dung
va mot
Uu diém
tròi hdn
hàn eie phin mém khàc trong
lình
vUc bàn dò die biét là bàn dò dia hình là
nò
cho phép
thié't ké bit kì
loai ki
hiéu nào dù
kfch
thudc rat nhò
va
phùc tap.
b. Thù nghiém

thành
làp Bàn do dia
hình bang
mot so phàn mém dà dugc
khào sàt:
De
ùng dung
còng
nghé GIS trong thành làp BDDH, trién khai thuc hién,
de
tài dà xiy
dung
thù nghiém mot mìu bàn dò dia hình ty le 1: 25 000.
Thành làp bàn dò bàt dau
tu viee
xàc dinh muc
dich,
thu thip, phin
tich va
dành
già tài liéu sau
dò
tién hành quéi bàn dò.
Tao file bàn dò
va
ludi kilómét: tat eà càc thóng so
ve
co so toàn hoc cùa bàn dò
nhu ludi chié'u,
he

toa dò, elipsoid, he don vi do,
ti
le,
khdng gian làm viéc, dugc ghi vào
càc seed file. Càc file bàn dò dgn. sau này trong Microstation dugc thành
làp
dua trén
seed file dà tao.
Nàn bàn dò: diy là bude quan
tigng
nhà't trong quy trình thành lip bàn dò so
vi
nò
ành hudng tdi toàn bó dò
chinh
xàc cùa bàn dò sau khi dugc so hoà
dira
trén nén ành.
Khi nin bàn dò
ta su
dung còng cu
Waip
cùa phin mém
Irasb
chay trén nén
Mierostation
de
nan. Trong Irasb
ed
5 bie nan co bàn tuy thudc vào mùc do phùc tap

cùa yé'u tó
nói
dung bàn dò
va
yéu cau ve dg chinh xàc cùa bàn dò
de
chgn bàc nàn.
De
co thè
ghép
va
tiép bién giuà càc mành bàn dò dugc
va
tàng do chinh xàc cùa bàn dò
cin phài nàn cin thàn
va trai
déu càc diém nàn trén toàn bd bàn dò.
Irong qua
trình nan
ành sai
sÓ
se xuit hién, Irasb
sé
tu ddng
tinh
toàn
va
xàc dinh càc sai
sÓ
xuit hién sau

mói diém nàn, dò
léeh
giùa càc càp diém
va
toa dò diém trén file raster cùng nhu trén
file dgn. Do viy can phài
theo dòi va
dành già do chinh xàc cùa md hình chuyèn dòi,
néu sai
so
giùa càc diém nàn trén file lastcr
va
file dgn
vutrt
qua gidi
hiin chò
phép
co
thè bò va nan lai diém dd.
De thuàn
tién cho
qua
trình so hoà càc dòi tugng dja ly, bién tip, xù ly dù liéu,
trình
bay
va in bàn dò sau này, can thié't ké co so dù liéu
he
thòng tin dia ly càc yé'u tó
nói dung
trudc

khi so hoà. Trong thié't ké co sd dù liéu càc yéu tó nói dung bàn dò dia
hình 1:25 000 chung tói chia thành 8 nhóm, mói nhóm là
mot chuyèn
de.
Trong mòi
nhóm lai chia thành nhiéu
Idp
thóng tin,
mòi Idp
thóng tin là
mot
tip hgp càc dó'i tugng
thuàn nhà't
co
chung
mot tinh
chat nào
dò
ve dinh tinh hoàc dinh lugng. Vói cach
tò
chùc thóng tin theo tùng
li'yp
dói tugng nhu viy
sé
giùp cho phàn mém cùa GIS xiy dung
182
Ihành
càc khói thòng tin dòc
l^p,
giup ngudi thành làp bàn dò

de
dàng chóng ghép càc
lóp
thòng tin, xù ly tòng quàt hoà theo tùng
Idp
thòng tin, thèm vào mành bàn dò càc
lófp
thóng tin mdi hoàc xoà di càc dói tugng càn loai bò trong
qua
trình thành lip bàn
dò.
Thié't ké he thóng
kf
hiéu cho bàn dò dia hình 1:25 000
bang
phin mém
Microstation. Khàc vdi bàn dò chuyèn
de
va bàn dò khài quàt, BDDH ed noi dung phùc
tap
va
mang.
tinh
chinh xàc eao, phài dàp ùng dugc yéu eàu
su
dung cho nhiéu ngành
kinh té, vin hoà, quóe
phòng,
làm lai
lièu

cor bàn de thành làp càc bàn dò khàc, chinh
vi
viy bàn dò dia hình co quy trình
qui^iham
va he thóng ky hiéu chung do Nhà
nude
ban
hành.
Die
diém ki hiéu cho càc bàn dò dia hình là rat mành, nhò, kich thudc, lue net va
hình dang cùng nhu dò chfnh xàc, màu sic
va
bó cuc cùa bàn dò déu dugc quy dinh mot
càch rit chat che
de
co
thè
dàm bào lugng thóng tin lón trén bàn dò
ma
vàn
de
dgc, de
khai thàc thòng tin
va
mang tinh khoa hoc cao. Nén khi thành làp chùng phài theo càc
chuàn quy dinh rat nghiém khàc, dòi bòi phài
tuàn
thù
ve
kich thudc, hình dang cùa

ki
hiéu theo quyén "
ki
hiéu bàn dò dia hình 1:10 000
va
1:23
000" cùa Tòng cuc Dia
chinh ban hành nàm 1998.
Càc
ki
hiéu trén bàn dò dia hình chùng tòi phàn ra thành càc loai dù liéu khòng
gian sau: Dù liéu dang
celi
( càc
ki
hiéu dang diém, dòc làp, net trai ); Dù lièu dang line
( càc ky hiéu dang tuyén va
dudng
vièn cùa vùng ); Dù lièu dang tcxt ( chù ghi chù )
Khi thié't
ké
ki hièu dang
celi
trong Microstation, mói
celi
dugc dinh nghìa bòi thu
vién chùa
cells
va
tèli

celi.
Càc ccUs ky hièu dùng cho bàn dò dia hình
1:25
000 dugc
liTu
trù trong thu vièn ccUs
DH-25.cells.
Trong thu vièn, càc ccUs dang diém thudng là
càc ky hiéu phi ti
le,
de
cho
de
tìm,
de
nhàn biét va
de
tra cùu, chùng tòi dal cau trùc
cho tén
celi
nhu sau: Vi du:
25-28den
- trong dò: 25 - nói
lèn
ky hiéu thuòc bàn dò
1:25 000; so 28 - so thù tu ky hièu trong quyén ky hiéu; den - tèn cùa ky hiéu " dén ".
Khi tao ky hiéu dang cells càn chù y tat cà càc thòng sd
va
càch ve
celi ma

trong quyén
ky hièu dà quy dinh.
Càc
bude
tao ky hièu dang tuyè'n khà phùc tap
va
no dugc
thié't
kè dudi dang là
càc kièu
dudng
custom. Càc kièu dudng dùng
de
biéu thj càc ddi tugng dang dudng cùa
bàn dò dia hình 1:25 000 dugc chùa trong thu vièn kiéu dudng (Line
style
library )
DH.25.rsc.
De su
dung dugc càc kiéu dudng này, file DH.25.rsc bàt buóc phài dugc luu
trong thu muc C:\Win32app\ustalion\wsmod\default\symbol\DH.25.rsc.
Trong file DH.25.rsc. mói
mot
ky hiéu dang dudng dugc dinh nghTa bao
gòni
tèn
ky hiéu, tén này dugc gàn vdi
mot
kiéu djnh nghTa dudng. Co 3 kièu dinh nghTa dudng:
- Kièu Stroke pattern; - Kiéu point symbol; - Kiéu compuond

Khi thié't
kéki
hièu yéu cau ngudi
thié't
kc phài nàm rat vùng càch cau thành cùa
mot
ki hiéu, bié't càch
tii.n
chinh xàc dò
dai
cu sd ( base line ) cho
mot bude
ki hiéu. Bòi
vi
mòi
bude
ki hiéu là co so tao thành kf hiéu tuyè'n bay nói càch khàc ki hiéu tuyè'n là
dudng dugc tao bòi nhiéu
bude
ki hièu
ed
sd dàt
lièn liè'p
nhau.
Khi thành làp bàn dò dia hình li le
1:25000
tu
6 mành bàn dò dia hình nguòn ti le
1:10000
cùng khu vuc,

thi
trong
qua
trình so hoà ta phài dóng thdi tiè'n hành tòng quàt
hoà càc yé'u tó nói dung bàn dò.
183
Tòng quàt hoà là
qua
trình
lua
chgn
va
khài quàt
eie
yé'u
tÓ
nói dung bàn
dò
sao
cho phù hgp vdi
ti le
cùa bàn dò càn thành làp, dòng
thcfi
làm sàng tò
va
biéu thj
lén
bàn
dò càc
die

diém die trung, nhùng
net
co bàn, dién hình cùa dói tugng, hién tugng
va
mói tucmg quan giùa chùng vdi nhau, làm nói bit càc quy
luit
tu nhièn
va
kinh té
xà
bòi.
Trong qui trình tòng quàt hoà, co thè dùng
eie
còng
cii
do dò
dai,
dién
tich
cùa
Microstation
de
do nhùng yéu tó nghi
ngò
sé bi bò di,
tu
dò se
quyét
dinh giù lai hay bò
di.

De
xày dung co so dù liéu GIS bàn dò dia hình cin thuc hién càc cóng viéc sau:
nhip dù liéu khòng gian cùa dói tugng; nhip dù liéu thuòc
tinh
cùa dói tugng; lièn ké't
dù liéu thuòc
tinh va
dù liéu khòng gian cùa dÓi tugng. Khi xày
dt;ng ed so
dù liéu càn
chù y càc mói quan
he
giùa càc dói tugng nhu mÓi quan
he
phu thuòc càc
du&ng
tai càc
diém càt, tip hgp
co
tó chùc cùa dudng, xàc dinh càc dudng bién cùa polygon, mÓi quan
he
ké càn giùa càc vùng.
Sau khi nhàp dù liéu khòng gian, tién hành xày dung mÓi quan
he
khòng gian giùa
càc dói tugng hay nói càch khàc xiy dung quan
he
topology, khi dò càc l5i
co thè
xày

ra dói vói dÓi tugng dudng
va
vùng nhu chua tdi, vugt
qua,
khòng dóng
kin ,
co thè sua
chùa
bang
phudng phàp thù còng hoàc tu dòng.
• Sau khi xiy dung dù liéu khòng gian, tiè'n hành gin thuòc
tinh
cho càc dÓi tugng.
Thuòc
tinh
là
tinh
chit cùa dói tugng dugc lua chgn
de luu
trù
va
hién thi. Trong co sòr
dù liéu bàn dÒ, thòng tin thuòc
tinh
dugc chia thành hai nhóm: nhóm thuòc
tinh
mó tà
hién thi dÓ hoa cùa dói tugng trong co
so
dù liéu; nhóm thuòc

tinh
mó tà dac
trung,
tinh
chit dói tugng, dùng
de
nhin dang dói tugng, xàc dinh
chuyèn
de,
vi tri
va
chit lugng
dù lièu.
Trong xày dung co so dù liéu, qua trình sÓ hoà
va
bién tàp là nhirng cóng viéc co
mói quan
he
qua lai
va ho
trg
làn
nhau. néu sÓ hoà
co
chit lugng kém
thi
còng viéc bién
tàp se vit va
va
mit thdi gian. Nguge lai né'u

so
hoà tòt se giàm rit nhiéu còng tac
thiét
kè'
bién tàp. Cà hai
qua
trình déu là nhùng còng viéc yéu ciu
tinh
ti mi, càn thàn
va tÓn
nhiéu thcri gian.
Cóng viéc tiép theo là so bó kièm tra
va
xù ly dù liéu ròi tiép bién bàn
dÓ.
Khàc
vói phuong phàp truyén thóng thành làp bàn dÒ, d
day
tiép bién dugc thuc hién ngay sau
khi SÓ hoà
va
chinh
sua
sd bó dù liéu, lue này càc dói tugng dang vùng tó màu
va
trai
pattern chua dugc tao, vàn dang à dang dudng.
Vi
sau khi dóng vùng hoàc trai pattern
càc yé'u tó dang vùng rit khó tié'p bién vói nhau.

Con
càc nguyén tac tiép bién
giÓng nhU
ò phuong phàp truyén thóng.
Cuòi
cùng tién hành tao vùng cho càc dói tugng dang dién; Bién tàp
va trình
bay
bàn dò; In kiém tra; Bó sung
va
xù ly càc
I6i;
In bàn
dÓ;
Khai thàc co sò dù liéu cùa bàn
dò;
Xuit càc file bàn dò sang càc phàn mém khàc.
5.
Ké't
luàn
De
giài quyé't càc vin
de
thuòc nói dung
de
tài, phù hgp vói muc tiéu
de
ra, càn
184
xàc dinh

ró die
diém die trung
va
yéu ciu cùa
qua
trình thành lip bàn dò dia hình khi
ihig
dung GIS. Khào sàt càc phin mém
co
thè àp dung trong
qua
trình thành làp bàn dò
dia hình. Qua thuc nghiém xiy dung bàn dò dia hình
mot
khu vuc dién hình
bang
GIS
dua ra quy trình còng nghé
va nói
dung càc bude
thue
hién.
Diy là nhùng còng viéc ban dàu làm co sò
de
hoàn thién còng nghé thành lip bàn
dò dia hình
bang
GIS.
Viéc thành làp bàn dò dia hình bang
he

thòng tin dia ly dòng vai trò quan trong
trong xày dung co sò dù liéu bàn dò dia hình cho càc bàn dò ti
le
nhò hon, càc bàn dò
chuyèn
de va
cho càc ùng dung GIS khàc.
Day
nhanh
tÓc
dò
san
xuit, ting
san
phàm,
ning cao chit lugng
san
phàm,
phàt trién nhùng loai hình
san
xuit mdi
va
thuin Igi cho
viéc diéu khièn
qua
trình
san
xuit. Khòng han
che ve
ti le,

co
thè cip nhit thudng
xuyén. Song
day
cùng là nhiém vu rat khò khan
va
phùc tap.
Màt khàc, viéc àp dung GIS vào thành làp bàn dò dàc biét là bàn dò dia hình dòi
bòi phài
co
nhùng phàn mém chuyèn dung GIS dù manh
va
bò nhd mày
tinh
tuong
thich.
De
dào tao tòt
Cu
nhàn Dia ly Bàn dò trong giai doan ky thuit khoa hoc hién dai,
dàp ùng dugc nhu cau thuc té
san
xuit hién nay cùa dit nude, Khoa Dia ly, trudng Dai
hoc Khoa hoc Tu nhièn càn dugc trang bi nhùng mày vi
tinh
loai
Idn va
nhùng phin
mém GIS tuong dòi manh nhu: MGE, Microstation, Mapping - office, ARCINFO dé
nghién cùu

va
dào tao sinh vièn.
185