Những yếu tố chi phối sự ổn định của chính phủ trong chế độ đại nghị

NHQNG
YEU
TO
CHI
PHOI SLJ
ON
0!NH
CUA
CHINH
PHU
TRONG
CHE DO DAI
NGHI
ThS.
Nguyen
Hoang Anh
Khoa
Liigt,
Dai hoc Quoc gia Ha Noi
1.
TAM
QUAN
TRONG CUA MOT CHINH PHU ON
DINH
Trong
licb
sii,
che do dai nghi xuat hien
nhU
"mot
loai

hinh to
cbtfc
nha nUdc dan
chu,
van minh cua nhan loai" , bdi
le
vdi tinh chat
dai dien
dUdc
day tdi
mtfe
cao
nhat,
nhan dan ed the
thUc
hien mot
each tot
nha't
quyen
lUc
eiia minh. Trong che do nay, nguyen
tic
chiu
trach
nhiem cua chinh phu la nhan td'ed't
loi ctia
nd", va "van de quan
trong dat ra la phai lam the nao de ke't
hdp
mot each chinh xae giiia

nguyen tic trach nhiem cua chinh phu va sU on dinh eua chinh phu",
bcfi
le "chinh the dai nghi can sU on dinh cua chinh
phii"
.
Tam quan trong cua chinh phu dn dinh la khdng the ban cai;
chinh phu on dinh dong nghia vdi sU giam thieu nguy ed khung hoang
cua chinh the. Bdi le dd, sau chie'n tranh the gidi
Ian thtt
2, xu hudng
ndi bat cua qua trinh cai each,
hdp ly
boa chinh the dai nghi cua dai
da
so'
cac qud'c gia ebau Au la kien tao
nhijfng
dieu kien can thiet
cho
sU xuat hien cua mot
chinh
phii on dinh. Dd la bai hoe quy bau nit ra
ttf
kinh nghiem eiia mot
loat
cac cuoc khung hoang chinh tri, dien hinh
cl
cac nude
DtTc,
Italia, Tay ban nha va bau

khip
cac qud'c gia Trung
Au, cai thdi ky ma khai niem "chinh the dai nghi"
hiu
nhU da trd
thanh
dong
ngbia
vdi "sU bat dn dinh".
1
PGS. TS.
Nguyin
Dang Dung,
Ludt
Hien
phdp
dot
chieu,
NXB. TP Ho Chi Minh,
tr.81.
2
Rene Capitant, La
reforme du
parlementarisme,
Paris.
Sirey,
1934, tr. 37.
611
Nhiing no
lUc

cua cac qud'c gia nay nham thUc hien muc tieu tren
da dem
lai
nhiing ket qua khac nhau, tuy theo tinh hinh cu the cua
ttfng
nude. Dieu nay eau thanh mot noi dung trong
ph^n
sau cua bai
viet, ma chung tdi se de cap tdi trong muc tiep theo.
2.
KHAI NI$M "CHINH PHU DA
s6"
VA
M6I
QUAN H$
VOl
"CHINH PHU ON DINH"
TrUde
bet, ta hay xem xet ban chat cua Chinh phu. NhU mot quy
luat
ebung, trong chinh the dai nghi, Chinh phu
dUdc
tao lap ttf dang
phai chinh tri nao chie'm
dUde
so'
lUOng
dai bieu
Idn
nhat trong Ha

vien. Day cung la nguyen
tie
ed ban ve to
chtte
quyen
lUc
nha
nUdc
trong chinh the dai nghi, bdi
ttt
Nghi vien se lap ra Chinh phu.
Chinh phu da
so'la
chinh phu
dUde
l^p
nen bdi dang chie'm da so
phie'u trong Ha vien.
NgUde
lai, mot chinh
phti
dUdc coi la chinh phu
thieu sd' khi khdng cd dang nao (trong Chinh phu) chie'm dUde da so
ghe trong nghi vien. Dang nao danh dUde nhieu ghe hdn trong Nghi
vien se lap nen chinh phu lien minh, vdi sU
giiip
dd cua mot so' dang
khac hoac cua mot so' nghi si d cac dang khac.
Thdng thudng, mot chinh phu da sd' se la chinh phu on dinh,
bcii

lue
nay, md'i quan he
giiJa
Nghi vien va chinh phu
kha
la hai boa, an
nhap , bdi
ehiing
cung mot dang. Hoac neu khdng ed dUdc chinh phu
da sd', chi it ra, trong chinh phu lien minh, thi sU lien minh phai rat
dn dinh, cd
nghia
la
giiia
cac dang phai chinh tri da ton tai mot thoa
thuan chung ttf
lau,
va rat xae dinh.
NgUde
lai, chinh
pbii
thieu so
hoac chinh phu lien minh khdng on dinh thudng di ddi vdi sU bat on
dinh, vi md'i lien he giiia cac dang phai trong cac thiet che
quyd'n lUc
nha nude td'i cao, d day
dUde
bieu hien cu the thdng qua quan he
giQa
Nghi vien va chinh phu, thudng khdng an khdp va chat che. Nguy cd

giai tan chinh phu, khung hoang chinh tri ed tinh thudng trUe trong
tinh hudng nay.
Ve chinh phu thieu so' (khdng cd dang phai nao trong Chinh phu
chiem
dUde
da so ghe trong Nghi vien): md hinh nay khdng hay
th^y,
612
vi dUdng nhien nd trai ngUde lai vdi ban
eh^'t
cua chinh the dai nghi,
ndi ma ed
e&'u
dang phai trong Nghi vien va Chinh phu thUdng phai la
thd'ng
nb^'t.
Cd hai kha nang de
xuft hi§n
tinh hud'ng nay:
- Hoac nd
chi xu&'t
hien nhU mot md hinh tam thdi, ed tinh giao
thdi,
"formule
d'attente",
l^m
budc
dem cho sU ra ddi cua mot lien
minh hoac
th^m

chi cua mot chinh phu da sd' thuan nhat. Vi du, md
hinh nay cd the xuat hien trong cac qud'c gia cd chinh phu da sd' thuan
nh^'t ki§u
Anh, ndi ma sU lien minh dUde coi la
b§'t
thudng, trtf khi cd
khung hoang chinh tri, khi cac dang phai
Idn
dang khung hoang va
mot dang
thvL
yeu nao do tam thdi glut vai trd
lanh
dao trong chinh
phu. Mot Chinh phu thieu sd' da ttfng dUdc thiet
l^p
d Anh bdi
R.
Mac
Donald sau bau
ctf
thang 11/1923, va bdi H. Wilson sau bau cii thang
2/1974.
Thdng thUdng, sd'phan cua chung sau dd dUdc ke't thuc bdi bd
phie'u bat tin nhiem chd'ng lai chinh phu bdi Nghi vien, va tiep theo dd
la giai tan chinh phu.
Ngoai ra, chinh phu thieu sd' edn ed the gap trong trang thai lien
minh. Vi du d
PhSn
Lan va Bo Dao Nha, chinh phu thieu

so'xuat
hien
nhU md hinh tam thdi trUde tong tuyen etf.
Rdng
hdn, d Italia, chinh
phu thieu
sd'dUde
coi nhU mot md hinh thudng xuyen eau vien tdi, cho
vd
so'
tinh hud'ng khac nhau, tham chi ca trong tinh the tam hoan bau
cik,
de tranh mot mua he qua ndng.
- Tuy nhien, chinh phu
thi§u
sd' trong cac nUdc Scandinave lai
khdng nam trong mo hinh ndi tren. O nhiing qud'c gia nay, chinh phu
thieu so', trai le thudng, kha on dinh
cbii
khdng phai ddn thuan la mot
giai phap tinh the. Dieu nay dUde ly giai bdi sU vang mat cua che do
bd phie'u tin nhiem cua nghi vien
dd'i
vdi chinh
phti
ngay trUdc khi
chinh phu budc vao boat
dong^,
dieu dong nghia vdi sU ton tai cd the
chap nhan dUdc cua mot chinh the thieu so' trong che do nghi vien.

O
nhiing nUdc nay, md hinh chinh phu thieu sd' dUdc eau vien thUdng
3 Su
tin nhiem
ciia
Nghi vien
doi
vdi
Chinh
phu
b
day the hien
b^ng
hanh vi bo phie'u tin nhiem
cua Nghi vien
dfii
v6i
dUdng
loi,
cifong linh
hanh dong
ciia
Chinh phii ngay trong phien hop
d^u
tien, khi ma Chinh
phii
m6i
v\la
thanh
l^p

tuyen
b6'trU6c
Nghi vien ve
duong
loi,
chUdng
trinh
h^nh
dong ciia minh. Tuy nhien dieu nay khong bat
bugc
doi v6i
t^'t
ca cac quoc gia, thong
thUdng
cac
nude
Scandinave khong quy dinh hanh vi nay.
613
xuyen
bdi cac
Dang
xa bdi - dan chu, vd'n
giii
vai trd tru cot
trong
ddi
sd'ng chinh
tri cua dat
nUdc,
khi

thUe hanh
ky
thuat
da
sd'luan phien:
giiia
hai
giai doan
cua
chinh
phu da
so'
cim
d^u
bdi cac
dang
nay, ed
the
cho
phep
sU ton tai cua mot
chinh
phu
thieu
sd'
Theo
mot
sd'
tac
gia,

day la mot
giai phap
kha
thUc dung,
nd cho
phep sU boat dong lien
tuc,
bleu
qua va doc lap cua cac
chinh
phti
d cac
qud'c
gia nay.
3.
NHCNG
NHAN
TO
CHI
PHOI
SIT
ON
DINH
CUA
CHINH
PHU
a. Vai
tro
cua cac
dang phai chinh

tri
Day
la
nhan to' chinh
tri eUc ky
quan trong,
ed the coi la
nhan
to
quyet dinh
anh
hudng
tdi sU on
dinh
hay
khdng
cua
chinh
phu.
Cd
the
nhan thay
mot
each
dd
dang
r&ng
mot
chinh
phu on

dinh
thudng xuat hien trong
cac
tinh hud'ng
nhU sau:
- Trong
he
thd'ng
ludng
dang:
Day la
tinh hud'ng trong
mot
qud'c
gia
cd hai
dang thay phien nhau
cSm
quyen**, dien hinh trong
nha
nude
Anh,
Canada, Australia
va New
Zeland.
Trong nhiing qud'c
gia nay, he
thd'ng
hai
dang,

ke't
hOp
vdi
nguyen
tic
b^u
cii
da
so'
tUOng
doi mot
vdng,
dUdng
nhien
se din tdi sU ra ddi
eua
mot
nghi vien
da
so'thuan
tuy; bdi le
nhflng
ngudi trung
cii chi
c^n
da sd' phie'u
chxi
khdng
can qua ban
tuyet

ddi.
Dang
da
so' trong nghi
vien
se
dttng
ra
thanh
lap
chinh
phu, va
thdng thudng
bo
nhiem
ngUdi
lanh
dao cua
dang thing
etf lam
ngUdi dttng
dau
chinh
phu.
Chinh
phu
da
so'
ra ddi ttf dd.
- Trong

he
thd'ng
da
dang:
Day la
tinh hud'ng
mot
qud'c
gia c6
nhieu dang phai cung
ton tai.
Thdng thudng,
d cac
qud'c
gia nay se
xuat hien chinh
phu
lien
hiep,
vi khd cd the cd kha
nang
mot
dang
chiem
duoc
da
sd'trong
nghi vien.
Tuy
nhien, chung

ta
vin
cd the hit
gap
mot
nghi vien
va
chinh
phu da
sd'trong
trudng
hdp
sau: Da
dang,
nhUng
cd mot
dang ddng
vai trd tru cot
(parti pivot). Trong trUdng
hdp
4
PGS.TS.
Nguyin Dang Dung,
sdd., tr. 58.
614
nay, sau
b^u
ctl,
dang nay thdng thudng cd da
so'phie'u

trong nghi vien
va do do,
diing
ra thanh
Mp
chinh phu - vdi da
sd'thanh
vien
etia
dang
minh.
Kn
do la vi du dien hinh cho trUdng hdp nay.
-
Ben
canh
dd, xuat hien hai tinh hud'ng
tUdng
tu, cd nghia la
chinh phu gdn dgt tdi da so' - trong cac trUdng hdp sau:
+ Khi mdt dang trong chinh phu
chi
thieu vai ghe de dat tdi da so'
tuyet dd'i trong nghi vien. Thdng thudng, day la dang
chid'm
vai
trd noi troi trong qud'c gia, tuy nhien vi ly do nao dd, ket qua
biu
eti
khdng dem den da

so'phie'u
cho nd trong nghi vien, ma
ehi gin
dat tdi da so'. Ai Len, vdi tinh the eua dang Fianna Fail la mot vi
du dien hinh, hoac d Canada, tinh the nay eiing da xuat hien
trong giai doan suy yeu cua he thd'ng
ludng
dang. TrUdng hdp nay
cd the coi nhU trUdng hdp eua chinh phu da so' ndi tren.
+ TrUdng hdp
thtf
hai: Dang cam quyen trong chinh phu, khdng
chie'm dUdc da sd'hay
xi'p xi
da
sd'trong
nghi vien, tuy nhien, nhd
cd sU
b^u
thuSn
ttf ben ngoai cua mot dang khac, nd ed the gan
dat tdi da so' trong nghi vien. Vi du tieu bieu cho tinh hud'ng nay
la Thuy Dien vdi Dang Cong san ma sU ung ho dat dUdc nhd Dang
Dan chu - Xa bdi thieu
sd'nhim
lien ket chd'ng lai cac dang tU san.
Hoac nhU mot ngoai le, dd la tinh hud'ng cua Dang Lao dong cua
M. Callaghan, vd'n da khdng con la da sd', da danh dUdc sU ung ho
ciia Dang Tu do, de tang cUdng sU anh hudng - d Anh trong nhiing
nam 70.

- Tuy nhien, tinh hud'ng pho bien nhat la mot chinh
phti
lien minh
da sd', ed nghia la chinh phu coi nhU dat
dxiCc
da sd' ghe trong nghi vien
nhd lien minh
gifia
mot
so'dang
phai chinh tri. Nguyen nhan la do tinh
hud'ng nay phu hdp nhat vdi xu hudng pho bien trong nhieu nUde, dd
la tinh the da dang.
Vi du:
+ Trong he thd'ng da dang, vdi mot dang ddng vai trd ehu dao. Neu
thdng qua bau cii, dang nay khdng cd dUdc da so' ghe trong nghi
vien, tat yeu
din
den sU lien minh vdi mot so' eae dang phai khac
de giup dang cim quyen trong chinh phu ed the
givL
dUdc vai trd
615
chu dao trong nghi vien, nhd dd ma kiem soat
dUde
quyen
lUe
chinh
tri.
Tieu bieu cho tinh hud'ng nay la An Do, trong giai doan ttf 1977-

1979,
roi ttf 1989-1991, hoac sU lien minh chd'ng lai PLD d Nhat
Ban ttf 1993-1994, trong giai doan cua chinh phu Hosokava.
-h
Neu trong mot he thd'ng da dang nhUng khdng ed dang nao giii
vai trd chu dao, cd the ton tai tinh hud'ng Chinh phu hen minh
giiia hai nhdm dd'i lap de cd the khd'ng che trong Nghi vien. Vi du
d Ixrael vdi lien minh cua khdi ta ( do Dang Lao ddng lam ndng
ed't)
hoac cd lue la lien minh khd'i
bijEu
(do Dang Likoud lam ndng
cot).
Ddi khi sU xuat hien eua mot dang thtt ba cd the lam
phiic
tap boa cuoc chdi va din den nhiing hinh
thttc
thoa hiep, vi du
nhU dang Ton giao d Ixrael.
Nhijtng lien
minh nay cd
thd
dudi dang da dinh san, cd nghia la nd
da dUde quyet dinh ttf trUdc bau etf nghi vien, do nhiing thoa thuan
tien biu
c\i
giiia cac dang phai. NhUng
ciing
cd khi dd la lien minh
"ngd",

cd nghia la
trUde
biu
c\i,
giiia cac dang
chua
cd mot sU thoa
thuan trUde nao, sau khi cd ke't qua biu etf, sU
lieni
minh mdi dUdc
hinh thanh.
Trong trUdng hdp
thii
hai (lien minh ngd), dUdng nhien gid'ng
nhU
trudng hdp diu, eae dang phai vin
ludn giO
vai trd quyet dinh trong
sU hinh thanh lien minh va thanh lap chinh phu. Tuy nhien, d day, cac
ed quan nha nUde, ma diu tien la Nguyen
thti
qud'c gia, cd the
giiJ
vai
trd nhat dinh trong viec thanh lap Chinh phu: trong tinh canh ma
sU
thoa
thu^n
gitia cac dang chUa dat
dUde,

trong trUdng hdp nay,
Nguyen thu qud'c gia thUdng
dtfng
ra giii vai trd trung gian: thdng qua
bdi y kien cua thu
linh
eae dang va eae nhdm chinh tri de kien nghi
ve viec thiet lap mot lien minh trong tUdng lai. Mot
xlng
etf vien cua
ehtfc
thu tUdng dUde de
ett,
va sau dd se tiep tuc dttng ra thanh lap ndi
cac.
Md hinh nay thudng hay gap d Bi va Ha Lan, ndi ton tai he thd'ng
da dang, khdng ed dang nao thUc sU noi troi hdn va md' quan he giiia
chung thudng la long
leo.
616
Tudng tu, trong tinh hud'ng nay, Nghi vien thUc sU ed vai trd nhat
dinh trong viec thanh lap chinh phu
(theo
dung nghia den
ciia
nd,
chtt
khdng ehi la trd chdi tra hinh cua eae dang phai). Ndi
each
khac, lien

minh trong chinh phu pban anh chinh xae hen minh giiia cac phe
nhdm trong Nghi vien.
Tdm lai: Chinh
phii
da so, hoac mot chinh phu on dinh,
ditcfc
quyet
dinh bdi cdu
true
chinh tri cua mot quoc gia.
Thdng thudng, trong he thd'ng
lUdng
dang dUdc
eau
true mot each
chat che, hiem khi xay ra khung hoang chinh phu. Md hinh cua cac
nUde
theo kieu Anh la mot dien hinh. Xet ve sau xa, cd che trach
nhiem cua chinh
phti
dUdc
quyd't
dinh bdi yeu td' dang phai va bau
cii
chtt khdng phai do Nghi vien: Su bat tin nhiem chinh phu thuc hien
bdi Nghi vien chi ed the
diin
ra trong trUdng hdp thoa thuan hinh
thudng giiia hai dang bi pha vd.
Ciing nhU vay, trong he thd'ng da dang nhUng cd khuynh hudng

ludng tinh, cd nghia la cd xu hUdng hinh thanh va ton tai mot each dn
dinh hai lien minh dd'i lap nhau, cd the xuat hien nhiing chinh
phii
da
sd' do lien minh dang phai tao thanh. Bdi sU lien minh
giiSa
cac dang
la dn dinh, sU ton tai cua Chinh phu d day cung tUdng dd'i dn dinh.
Trai ngUdc lai, trong be thd'ng da dang ma khdng cd khuynh
hudng ludng eUc,
khting
hoang chinh phii thudng xuyen xay ra.
Nguyen nhan la do rat it kha nang tao lap dUde chinh phii da
sd'thuan
nhat d nhiing qud'c gia nay, va neu cd, dd
chi
la chinh phu da
so'do
lien
minh, tuy nhien nhiing lien minh nay thudng kha long leo, vi khdng
cd dinh hinh ttf trUde bau
ett,
lien mninh thdng thudng la tU phat giiia
cac dang phai, chtt khdng cd sU rang budc rd net trUdc tap the
cii
tri.
Cd the nbin rdng hdn mot chut: vay nhan to' gi quyet dinh cd
eau
dang phai ciia mot qud'c gia? Theo Duverger, dd la che do biu
cdc

biu
ctt
da sd' tUdng dd'i mot vdng tao ra che do
lUdng
dang, vi theo cd che
nay, ben trung
e^
ehi
ein nhieu phie'u hdn chtf khdng cin qua ban
tuyet dd'i, va do dd din den hau qua la nhiing phe phai thu dUdc it
phie'u hdn phai lien ket lai vdi nhau de chd'ng lai dang cd so' phie'u
thuan nhieu hdn.
NgUdc
lai, che do biu ctt hai vdng hoac biu cut ty le,
617
thdng thUdng dan tdi che do da dang, vi vdi ty le cho phep, rat nhieu
dang phai khac nhau deu cd the, it hay nhieu, cd ghe trong nghi vien,
va do vay khdng ein thiet phai lien ket chd'ng lai mot dang nao dd.
Tuy nhien, che do biu
cii ehi
la nguyen nhan mang tinh hinh
thttc,
sau xa hdn, cd
eau
dang phai trong mot qud'c gia edn phu thuoc
va nhieu yeu to' khac nhU hoan canh
lich
stt,
truyen thd'ng chinh tri,
van hoa hay xa hoi cua qud'c gia. Bang chttng la nhieu nUdc da ap dung

che do biu ctt da
so'
tUdng doi mot vdng nhUng van tdn tai da dang, nhu
Canada, hoac ngUdc lai, cd ndi dda ttfng ap dung che do biu
eii
hai vdng,
nhUng van ehi ed he thd'ng ludng dang, nhU
VUdng
qud'c Bi
trUde
day^.
Ciing
cd the tdng ket ring, yeu td' quyet dinh cua chinh phu on
dinh la cd eau chinh tri eua qud'c gia, cac thiet che nha
nUde
(eae cd
quan nha nUdc) ehi giii vai trd thtt
yeu.Tuy
nhien, tac dong vao ed che
chinh tri la dieu khd hdn nhieu so vdi cai each nha nUde, cai each phap
luat, va do vay ngudi ta da tim each tac ddng vao nhiing the che nay,
de qua dd, du it hay nhieu, ngan can nguy cd khung hoang chinh phu.
b.
Nhufng
yeu to' phap ly - ky thuat
Dien hinh cho nhiing nd
lUc
nay la Hien phap 1958 cua nen
edng
hoa IV d Phap. Rut kinh nghiem ttf that bai trong quy dinh cua Hien

phap
trUde
dd (1946), Hien phap 1958 da cd nhiing cai each rat dang
ghi nhan trong muc tieu tao lap sU on dinh cho chinh phu.
Trong Hien phap 1946, Dieu 49 da quy dinh mot each kha nghieh
ly: mot mat quy dinh ring chinh phu chi cd the bi dat eau bdi
b^'t
tin
nhiem neu cd da
so'tuyet
doi (majorite
qualifiee),
cd nghia la da
so'tinh
tren tong so' thanh vien Nghi vien (tinh theo quan so' chinh
thtfe
chtt
khdng
chi
la so ngUdi ed mat tai ky hop) tan thanh, nhUng mat khac
lai cho phep Nghi vien cd the khdng chap thuan mot van kien cua
chinh phu ehi vdi da so thudng (majorite ordinaire). The ma mot khi
van kien cua chinh phu de trinh bi ttf chd'i, dieu dd dong nghia vdi viec
Nghi vien khdng edn dat niem tin vao chinh phu
nUa,
va hau qua
^
Xem
Nguyen
Dang Dung. Sdd, tr. 59.

618
dUdng nhien la chinh phu bit budc phai tU giai tan! Quy dinh ve da sd'
tuyet dd'i ndi tren dUdng nhien khdng
edn
gia tri gi niia!
Trong Hien phap 1958, dieu 49 khoan 3 da cd'ging tao lap nhiing
dieu kien cho phep ed the giam bdt kha nang Chinh phu bi
lat
do bdi
Nghi vien:
Dieu 49 quy dinh nhU sau:
"Sau khi bieu quyet tgi Hoi dong Bg
trudng,
Thu
titdng
dat
trUdc
Hg nghi vien vd'n di tin nhiem ve
chitcfng
trinh hay neu can, vi
chinh sdch
tdng
qudt.
Hg nghi vien c6 the dat van de trdch nhiem sau khi bieu quyet
kien nghi phe hinh; kien nghi nay chi c6 gid tri neu ditcfc phe
chudn bdi it nhat 1/10
sohg
nghi
si.
Phai bieu quyet kien nghi 48

gid sau khi kien nghi ditcfc de ngp. Chi tinh nhitng phie'u chap
thuan kien nghi vd kien nghi c6 gid tri neu
dit(3c
chap thuan bdi
da so ddn bieu Hg nghi
vien^.
Neu kien nghi khong
dMc
chap
thuan, cdc Hg nghi
si
dd phe chudn kien nghi khong c6
thede
nghi
kien nghi mdi trong khod hgp do, trit
tritdng
hap dn dinh trong
doan sau day.
Thu titdng sau khi bieu quyet tgi Hoi dong Bg tritdng c6 the dat
van de tin nhiem
tritdc
Hg nghi vien trong viec bieu quyet mot vdn
kien.
Trong tritdng hop ndy, vdn kien do ditcfc chap thuan , trit khi
CO
mot kien nghi phe hinh ("motion de censure")
dUOc
de ngp, 24
gid sau vd kien nghi
ditgc

chap thuan theo dieu kien
dU trii dphdn
tren".
Theo doan eud'i nay, cd the thay ring van de bat tin nhiem chinh
phu dUdc dat ra neu Ha vien khdng
ch^'p
thuan mot van kien cua
chinh phu, vdi each
thiic
va trinh tU khd khan phttc tap hdn nhieu lan:
nd
chi
ed the dUde
thUe
hien thdng qua mot "motion de censure" chtt
khdng phai vdi bat ky mot hinh
thiic
nao khac (vi du nhu eau hoi chat
van v.v). Ma mot khi da la "motion de censure", each thiic va trinh tU
^
0 day ,
Rhai
niem "majorite qualifiee" khong
chi
c6 nghia la da so dan bieu Ha nghi vien c6 mat
tai ky hop, ma la da so dan bieu
tinh
theo quan
so'co
dinh cua Ha nghi vien.

619
nb^m
thuc hien se la khd khan va phttc tap gap bdi
l^n
nhiing the thiic
thdng thUdng khac: phai dUde neu ra bdi it nhat 1/10 sd' Ha nghi
si,
phai bieu quyet sau 48 gid sau khi de trinh, phai dUdc thdng qua
bcli
da so Nghi si tinh tren tong quan so, (chxi khdng chi vdi da so' thudng
nhu trong quy dinh cua Hien phap 1946), neu khdng
dUde
thdng qua
trong thdi ban nghiem ngat nay thi nd khdng the dUdc de trinh tiep
trong khoa hop dd.
Day edn goi la 'motion de censure constructive", mot each thiic
ma nhieu nUdc tren the gidi da
stt
dung
nh^m
lam giam thieu kha
nang dat
v^'n
de tin nhiem chinh phu bdi Nghi vien,
hkng
each lam
phtfc
tap hoa trinh tU nay.
Lieu nhiing cai each ma Dieu 49 khoan 3 cua Hien phap 1958 c6
mang lai ke't qua nhU mong mud'n, nghia la lam tang them sU dn dinh

cho chinh phu?
Qua nhien, trong nen De ngu cong hoa, chinh phu da tim thay
sU
on dinh hdn nhieu so vdi trUde dd. Va ciing theo nhieu hoc gia, ed che
dam bao dUdc ghi nhan trong dieu 49 khoan 3 Hien phap 1958 da the
hien mot mttc do hieu qua va
phti
hdp kha cao, trong vd van phUdng
tien phap ly khac
nh^m
bao ve va tang cUdng che do dai nghi.
"
Nd da
ddng gdp mot nd
lUc
dac
bi§t
trong viec bao dam sU dn dinh eua chinh
phu trong nhiing tinh hud'ng chinh tri da dang ma nUdc Phap da trai
qua ke ttt
1958"^
Tuy nhien, phan tich sau xa, ngUdi ta cho
r^ng
nguyen nhan cua
sU
dn
dinh nay edn
dUdc
ly giai bdi
c^'u

true chinh tri cua
qude
gia.
TrUdc nhat, dd la xu hudng ludng cUc ( hai nhdm dang phai) ,
dUdc
khuyen khich bdi bau ctt da sd' hai vdng, va sau xa hdn , dUde eau
thanh bdi sU tai eau true chinh tri hinh thanh til sau bau ctt tdng
thd'ng, da tao nen nhiing thanh td' tich cUe dam bao sU bieu qua eua
dieu 49 khoan 3 ndi tren. Ben canh dd, xu hudng tdng thd'ng boa cua
chinh the nay (xu hudng dUde de xUdng bdi tudng de Gaulle ttt 1946,
theo dd chinh phu bat nguon ttf tdng thd'ng) da tao ra tien le rang Thu
7
p.
Lauvaux,
Sdd, tr. 119.
620
tudng budc khdng dUde yeu eau mot sU bd phie'u tin nhiem cua Nghi
vien dd'i vdi chUdng trinh hanh dong cua chinh phu. Day chinh la
nhiing nhan td'sau xa, tien de cho sU dn dinh cua chinh phu trong nen
de
ngii
Cong boa.
Minh chttng
r&ng
nhiing cd' gang ve mat phap ly
chi
giii vai trd
thtt yeu, trong khi nen tang chinh tri mdi la quyet dinh trong sU dn
dinh eua chinh phu, ngUdi ta ed the thay trUdng hdp: Hien phap (Dao
luat cd ban )

etia
nUdc
Dtte,
ciing da stt dung mdt ed che phap ly tUdng
tu nhu trong Hien phap 1958 cua Phap (motion de censure construc-
tive) nhUng da chang tao nen mot sU dn dinh nao cua chinh phu: dUdi
thdi Weimar, hai chinh phu da
tttng
bi lat dd bdi chinh cdng cu nay
(motion de censure). Trong khi dd, sU dn dinh chinh phu d
Dtte
hien
nay (ttf thdi Cong hoa Lien bang) ve cd ban dUdc quyet dinh bdi nhan
to'chinh
tri, ma ed sd la sU van hanh cua cac dang phai, da dan tdi lien
minh chat che trong chinh phu,
tu!
dd tao ra sU dn dinh.
TUdng tu, dd ciing la trUdng hdp ciia Tay Ban Nha: mac
dti
ed che
dam bao tUdng tu ( motion de censure constructive) da dUde de cap den
trong Hien phap 1978, nhUng van khdng ngan can dUdc sU khung
hoang cua chinh phu thang 10/1995, khi ma dU an tai chinh cua chinh
phu de trinh da bi danh dd, dieu dong nghia vdi mot sU bd phie'u bat
tin nhiem ttf phia Nghi vien!
Ttf nhiing phan tich ndi tren,
chiing
ta hoan toan cd the
khang

dinh
r^ng:
nhan
to'quyet
dinh cho sU dn dinh cua chinh phii, dd la eau
true chinh tri, ma eu the la ed eau va md'i quan he giiia cac dang phai
trong mot qud'c gia. Nhiing cai each ve mat phap ly va ky thuat
chi
cd
the phat buy vai trd neu dua tren mot cd eau chinh tri chtfa dUng
nhiing nhan to' thuan
Idi
cho sU dn dinh dd.
^Theo
Hien phap
Diic,
Nghi vien chi c6 the bieu quyet ve viec
tin
nhiem Chinh
phii
vdi dieu kien
phai
bau
ducic
nhiing
ngildi
ke nhiem cho Chinh phu do. Quy dinh nay
nhim
tranh
khiing

hoang
chinh tri: no dam bao trong
triTdng
hdp xau nhat (Chinh phii cii bi lat do).
vSn
xay
dUng dUdc
mot
dUdng
loi chinh tri mdi
xae
dinh dUdc
ling
ho bdi mot da so Nghi vien mdi.
621