Năng suất lao động

TFP
I. Bản chất của TFP
1. Năng suất
Từ những năm 90 của thế kỷ 20 về trước, năng suất được hiểu và áp dụng ở Việt Nam theo khái niệm truyền
thống, năng suất đồng nghĩa với năng suất lao động và thường được quan tâm, tính toán bằng số lượng hay
khối lượng sản phẩm tạo ra hoặc tổng giá trị sản xuất-dịch vụ tạo ra trên một lao động hay giờ lao động. Năng
suất truyền thống định hướng theo các yếu tố đầu vào, chủ yếu là lao động, nguyên vật liệu, thiết bị và giải
pháp nhằm đạt mục tiêu tăng năng suất là tăng đầu ra và giảm đầu vào. Cách tiếp cận này không còn thích
hợp với kinh tế thị trường, kinh tế phát triển trên nền tảng công nghệ tiến bộ, phát triển theo chiều sâu.
Từ năm 1995-1996 lại đây, sau khi Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Năng suất Châu Á (APO), Việt
Nam đã dần tiếp nhận khái niệm và một số chỉ tiêu tính toán năng suất theo cách tiếp cận mới. Đặc điểm của
cách tiếp cận mới này là:
Định hướng theo các kết quả của Đầu ra, hướng tới nhu cầu của thị trường và giảm lãng phí trong mọi hình
thức chứ không là chỉ giảm Đầu vào. Bản chất của vấn đề ở đây là tăng thêm giá trị, do đó không chỉ sử dụng
hợp lý, tiết kiệm Đầu vào mà còn chú trọng chất lượng và tính hữu ích của Đầu ra.
Năng suất là làm việc thông minh hơn chứ không phải vất vả hơn.
Nguồn nhân lực và khả năng tư duy của con người đóng vai trò quan trọng trong việc đạt năng suất cao hơn
và hành động là kết quả của quá trình tư duy. Vốn và công nghệ là quan trọng nhưng chính con người với khả
năng tư duy và kỹ năng cao là yếu tố quyết định nhất.
Năng suất không chỉ là năng suất bộ phận như năng suất lao động, năng suất vốn, mà còn là năng suất
chung, năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP).
Năng suất được coi là biểu hiện cho cả hiệu lực và hiệu quả trong sử dụng các nguồn lực để đạt mục tiêu, vì
năng suất cao nhưng không được lãng phí tài nguyên và hủy hoại môi trường, phải là năng suất xanh tức là
năng suất được tạo ra trong các hệ thống sản xuất sạch.
Đặc biệt năng suất theo cách tiếp cận mới không đối lập mà đồng hướng, cùng tạo nên hiệu quả với chất
lượng. Chất lượng hóa các yếu tố và các quá trình là điều kiện để tăng năng suất với tốc độ cao và ổn định,
bền vững.
Các nhân tố tăng năng suất
Để tiến hành sản xuất chúng ta phải kết hợp các yếu tố sản xuất đó là tư liệu sản xuất và con người thể
hiện dưới dạng các nguồn lực sản xuất đó là vốn và lao động. Để tăng đầu ra không nhất thiết phải tăng vốn
hay lao động. Kết quả đầu ra vẫn có thể khả quan hơn nếu biết sử dụng tối ưu nguồn lao động và vốn bằng

cách phối hợp sử dụng tốt nhất các yếu tố đầu vào kết hợp cải tiến tổ chức sản xuất, đổi mới công nghệ, áp
dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao chất lượng lao động... Nhờ tác động tổng hợp các yếu tố nêu trên
sẽ tạo ra giá trị gia tăng mới cao hơn. Như vậy ngoài phần đóng góp của từng nhân tố đầu vào, chúng ta còn
thấy một phần giá trị mới do nhân tố vô hình tạo ra. Bộ phận này được thể hiện thông qua năng suất các yếu
tố tổng hợp (TFP – Total Factor Productivity). Từ đó ta có thể thấy 3 nhân tố để tăng năng suất là:
• Năng suất lao động (AV / LC và AV / LĐ)
• Năng suất vốn (AV / FA)
• TFP (chỉ tiêu đặc trưng cho hiệu quả do tác động của các yếu tố tổng hợp như áp lực của thị trường,
cơ cấu lại nền kinh tế, chất lượng thiết bị, công nghệ và chất lượng lao động, R-D ...)
2. TFP
Như vậy, năng suất các nhân tố tổng hợp (viết tắt tiếng Anh là TFP - Total Factor Produc-tivity) là chỉ tiêu
phản ánh kết quả sản xuất mang lại do nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và lao động (các nhân tố hữu hình),
nhờ vào tác động của các nhân tố vô hình như đổi mới công nghệ, hợp lý hoá sản xuất, cải tiến quản lý, nâng
cao trình độ lao động của công nhân,v.v... (gọi chung là các nhân tố tổng hợp)
II. Ý nghĩa
+TFP phản ánh hiệu quả sử dụng các nguồn lực vào sản xuất, phản ảnh sự thay đổi công nghệ, trình
độ lành nghề của công nhân, trình độ quản lý...
+ TFP phản ánh chất lượng của tăng trưởng, phản ánh tăng trưởng theo chiều sâu
Nâng cao TFP tức là nâng cao hơn kết quả sản xuất với cùng đầu vào. Điều này là rất quan trọng đối
với người lao động, doanh nghiệp và toàn nền kinh tế. Đối với người lao động, nâng cao TFP sẽ có góp phần
nâng lương, nâng thưởng, điều kiện lao động được cải thiện, công việc ổn định hơn. Đối với doanh nghiệp thì
có khả năng mở rộng tái sản xuất. Còn đối với nền kinh tế sẽ nâng cao sức cạnh tranh trên trường quốc tế,
nâng cao phúc lợi xã hội.
III. Tốc độ tăng TFP(
TFP
I
•
)
+Chỉ tiêu tốc độ tăng TFP là tỉ lệ tăng lên của kết quả sản xuất do nâng cao năng suất tổng hợp theo
nguồn lực, nó phản ánh toàn diện về chiều sâu của quá trình sản xuất kinh doanh, là một trong những chỉ tiêu

chất lượng quan trọng nhất để đánh giá chất lượng tăng trưởng của một ngành, một lĩnh vực hay toàn bộ nền
kinh tế quốc dân.
Tốc độ tăng năng suất các nhân tố tổng hợp (
TFP
I
•
) phản ánh tốc độ tiến bộ khoa học công nghệ là
chỉ tiêu tổng hợp phản ảnh sự nhanh, chậm của tiến bộ khoa học công nghệ trong một thời gian nhất định
Khi nghiên cứu về năng suất trên cơ sở chỉ tiêu đầu ra (kết quả sản xuất) là giá trị gia tăng (GTGT)
và hai nhân tố đầu vào (vốn cố định - VCĐ và lao động) thì tốc độ tăng năng suất các nhân tố tổng
hợp (tốc độ tăng TFP) được phản ánh theo phương trình:
Tốc độ tăng
GTGT
=
Tốc độ tăng
GTGT do VCĐ
đóng góp
+
Tốc độ tăng
GTGT do lao
động đóng góp
+ Tốc độ tăng TFP
Từ đó:
Tốc độ
tăng TFP
=
Tốc độ
tăng
GTGT
-

Tốc độ tăng
GTGT do VCĐ
đóng góp
+
Tốc độ tăng
GTGT do lao
động đóng góp
Phù hợp với nội dung của phương trình (1) có công thức tính tốc độ tăng năng suất các nhân tố tổng hợp
(công thức này đang được các nước áp dụng) như sau:
(1)
)..(
LKF
IIII
••
Υ
•
ΡΤ
•
β+α−=
(2) (*)
Trong đó:
TFP
I
•
- Tốc độ tăng năng suất các nhân tố tổng hợp
Y
I
•
- Tốc độ tăng GTGT (Y- Giá trị gia tăng)
K

I
•
-Tốc độ tăng của VCĐ (K- Vốn cố định)
L
I
•
- Tốc độ tăng của lao động (L- Lao động làm việc)
α : Hệ số đóng góp của VCĐ
β : Hệ số đóng góp của lao động
(với α + β = 1).
Các chỉ tiêu
Y
I

,
L
I

,
K
I

được tính rất đơn giản dựa vào số liệu đã được công bố, việc còn lại tính hệ số
đóng góp của vốn (α) và hệ số đóng góp của lao động (β). Để xác định các hệ số α và β có thể dùng các
phương pháp sau:
- Phương pháp hạch toán
Với ý nghĩa của hệ số α và β người ta tính toán dựa vào phương pháp hạch toán như sau:
β =
Thu nhập của người lao động từ SX
GTGT

Từ đó suy ra α = 1 - β
Thu nhập của người lao động từ sản xuất là toàn bộ tiền lương và các khoản thu nhập khác ngoài lương
từ sản xuất.
Đặc điểm hạch toán của Việt Nam hiện nay thì chúng ta chỉ có thể xác định được khoản thu nhập
chính của người lao động đó là tiền lương, còn các khoản thu nhập khác như: tiền ăn ca, bảo hiểm xã hội,
phong bao hội nghị, quần áo, trang thiết bị bảo hộ lao động,… không được hạch toán vào thu nhập của
người lao động cho nên nếu chúng ta chỉ dùng chỉ tiêu thu nhập của người lao động để tính toán thì hệ số β
sẽ bị thu hẹp, và ngược lại hệ số α sẽ bị thổi phồng. Để khắc phục hiện tượng đó các chuyên gia đưa ra
giải pháp là dùng hệ số điều chỉnh (k). khi đó:
Thu nhập của
người lao động
từ sản xuất
=
Tiền lương của
người lao động
x k
Hệ số k được tính dựa vào một cuộc điều tra mẫu của một năm nào đó sau đó dùng để điều chỉnh cho
các năm tiếp theo (nếu không có một sự đột biến lớn)
Chứng minh công thức (2):
Khi ta thừa nhận α là hệ số đóng góp của vốn cố định và β là hệ số đóng góp của lao động (α + β = 1)
đối với việc tạo ra giá trị gia tăng (ký hiệu là Y) thì cũng có nghĩa là chỉ tiêu giá trị gia tăng được chia thành hai:
Một phần do vốn tạo ra (Y’) bằng α nhân với Y (Y’ = α .Y) - được gọi là giá trị gia tăng riêng phần của vốn và
một phần do lao động tạo ra (Y”) bằng β nhân với Y (Y” = β.Y) - được gọi là giá trị gia tăng riêng phần của lao
động.
Nếu lấy giá trị tăng thêm riêng phần của vốn (Y’) chia cho vốn cố định (K) sẽ được năng suất vốn riêng
phần của vốn (P
k
):
P
k

= Y’ : K (4a)
Nếu lấy giá trị gia tăng riêng phần của lao động (Y”) chia cho lao động làm việc (L) sẽ được năng suất
riêng phần của lao động (P
L
)
P
L
= Y” : L (4b)
Từ (4a) và (4b) ta có :
Y’ = P
k
x K (5a)
Và Y” = P
L
x L (5b)
Trên cơ sở phương trình (5a) ta có hệ thống chỉ số :
0
1
0k
1k
'
0
'
1
K
K
P
P
Y
Y

×=
hoặc
'
Y
I
= I
Pk
x I
K
(6a)
Trong đó:

'
Y
I
- chỉ số giá trị gia tăng riêng phần của vốn
I
Pk
- chỉ số năng suất riêng phần của vốn
I
K
- chỉ số vốn cố định.
Trên cơ sở phương trình (5b) ta có hệ thống chỉ số:

0
1
0L
1L
"
0

"
1
L
L
P
P
Y
Y
×=
hoặc
"
Y
I
= I
Pl
x I
L
(6b)
Trong đó:

"
Y
I
- chỉ số giá trị gia tăng riêng phần của lao động
I
Pl
- chỉ số năng suất riêng phần của lao động
I
L
- chỉ số lao động.

Từ hệ thống chỉ số (6a) ta tính được khối lượng giá trị gia tăng mang lại do khối lượng vốn cố định:
( ) ( ) ( )
1IY.1
K
K
YKK
K
Y
KKP
K0
0
1
'
001
0
'
0
01K)L(Y
0
−α=








−=−=−=∆
(7a)

Từ hệ thống chỉ số (6b) ta tính được khối lượng giá trị gia tăng mang lại do tăng thêm về số lượng lao
động làm việc:
( ) ( ) ( )
1IY.1
L
L
YLL
L
Y
LLP
L0
0
1
"
001
0
"
0
01L)L(Y
0
−β=








−=−=−=∆

(7b)
Từ công thức (7a) ta có tốc độ tăng lên của giá trị gia tăng do vốn đóng góp:
( )
( )
K
K
0
K0
)K(Y
I1I
Y
1IY
I
••
α=−α=
−α
=
(8a)
Từ công thức (7b) ta có công thức tính tốc độ tăng lên của giá trị gia tăng do lao động đóng góp:
( )
( )
L
L
0
L0
)L(Y
I1I
Y
1IY
I

••
β=−β=
−β
=
(8b)
Thay tốc độ tăng giá trị gia tăng (
Y
I
•
), tốc độ tăng giá trị gia tăng do vốn đóng góp [
)K(Y
I
•
- 8a] và tốc độ
tăng giá trị gia tăng do lao động đóng góp [
)L(Y
I
•
- 8b] vào phương trình (1) ta có:
)II(II
LKYTFP
••••
β+α−=
(9)
Như vậy vấn đề đặt ra đã được chứng minh (công thức (9) chính là công thức 2)
- Phương pháp dùng hàm sản xuất Cobb-Douglass.
Từ hàm sản xuất (1)
βα
= L.K.AY
Với giả thiết α + β = 1 (tức là giả thiết quá trình công nghệ được sử dụng là quá trình có hiệu

suất không thay đổi theo quy mô)
Từ (1) ta lấy logarit hai vế:
LnY = LnA + α.LnK + β. LnL
Thay β = 1 - α
LnY = LnA + α.LnK + (1 - α). LnL
Ln Y – LnL = LnA + α.(LnK – LnL)
Ln(Y/L) = LnA + α.Ln(K/L)
Đặt: Ln(Y/L) = y (Y/L: năng suất lao động)
LnA = a; α = b
Ln(K/L) = x (K/L: hệ số trang bị vốn cho lao động)
Ta có: y = x + bx (phương trình bậc nhất)
Dựa vào phương pháp bình phương nhỏ nhất, sẽ xác định được các hệ số a và b (chúng ta có thể sử
dụng các phần mềm như: MFIT3, Eview, Stata, Excel,…) hoặc có thể xác định từ hệ phương trình:







+=
+=
∑∑∑
∑∑
===
==
n
1i
2
i

n
1i
i
n
1i
ii
n
1i
i
n
1i
i
x.bx.axy
x.ba.ny