Hoạt động giải trí của người dân tỉnh Vĩnh Phúc sống trong khu vực đang công nghiệp hóa, đô thị hóa hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





LẠI THỊ THANH BÌNH





HOẠT ĐỘNG GIẢI TRÍ CỦA NGƯỜI DÂN TỈNH VĨNH PHÚC
SỐNG TRONG KHU VỰC ĐANG CÔNG NGHIỆP HOÁ,
ĐÔ THỊ HOÁ HIỆN NAY




LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC








Hà Nội – 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




LẠI THỊ THANH BÌNH




HOẠT ĐỘNG GIẢI TRÍ CỦA NGƯỜI DÂN TỈNH VĨNH PHÚC
SỐNG TRONG KHU VỰC ĐANG CÔNG NGHIỆP HOÁ,
ĐÔ THỊ HOÁ HIỆN NAY

Chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60 31 30



LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC

Người hướng dẫn khoa học: T.S Mai Thị Kim Thanh

Hà Nội - 2010
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

1
Mc lc

Trang
Mc lc
Danh mc bng biu
Phn 1. Phn m u
1. Lý do chn ti
2. í NGHA Lí LUN V THC TIN
3. I TNG, KHCH TH V PHM VI NGHIấN CU
4. MC CH NGHIấN CU
5. PHNG PHP NGHIấN CU
6. GI THUYT NGHIấN CU V KHUNG Lí THUYT
PHN 2. NI DUNG CHNH
CHNG 1. C S Lí LUN V THC TIN
1.1 TNG QUAN CC VN NGHIấN CU
1. 2. C S Lí LUN V PHNG PHP LUN
1. 3. H KHI NIM CễNG C
CHNG 2. KT QU NGHIấN CU
2.1. C IM KINH T - X HI CA A BN KHO ST
1.1.1. Tnh Vnh Phỳc
1.2.2. Phng Khai Quang
2.2. HOT NG GII TR CA NGI DN SNG TRONG KHU VC
ANG CHN, TH
2.2.1. Nhn thc ca ngi dõn v gii trớ
2.2.2. S tham gia cỏc hot ng gii trớ ca ngi dõn

2.2.2.1. Gii trớ ti nh
2.2.2.2. Gii trớ ngoi gia ỡnh
2.2.3. Cỏc nhõn t tỏc ng n nhu cu v s tham gia gii trớ ca ngi
dõn sng trong khu vc ang CNH, TH
2.2.3.1. Nguyờn nhõn mang tớnh v mụ - bi cnh xó hi chuyn i v phỏt
trin
2.2.3.2. H tng phc v gii trớ ca a phng
1
3
4
4
5
5
5
6
7
10
10
10
14
20
25
25
25
25

28
28
31
34

36

50

50
53
LuËn v¨n cao häc x· héi häc
L¹i ThÞ Thanh B×nh

2
2.2.3.2. Vấn đề thu hồi ruộng đất - một yếu tố tác động trực tiếp đến hoạt
động vui chơi giải trí của người dân
2.2.3.3. Nhóm nguyên nhân từ những đặc điểm cá nhân và hộ gia đình (mức
sống, nghề nghiệp, học vấn; tuổi)
2.2.4. Hoạt động vui chơi giải trí của người dân sống trong khu vực đang
CNH, ĐTH – những thách thức đặt ra
KẾT LUẬN và KHUYẾN NGHỊ
Tài liệu tham khảo
Phụ lục


54

57

69
74
78
80

Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

3

DANH MC BNG BIU Trang

Biu 1: Nhn thc ca ngi dõn v mc cn thit ca gii trớ 29
Bng 2.1. Loi hỡnh gii trớ yờu thớch trong thi gian ri 32
Bng 2.2. Mc tham gia cỏc hot ng gii trớ ti nh ca ngi dõn 36
Bng 2.3. Mc sang chi nh hng xúm, i sinh nht, mng th 38
Bng 2.4. Mc s dng dch v gii trớ ngoi cng ng 41
Bng 2.5. Mc tham gia cỏc mụn th thao 44
Bng 2.6. Mc tham gia cỏc t chc xó hi 45
Bng 2.7. Mc tham gia sinh hot tớn ngng ca ngi dõn 49
Bng 2.8. Phn trm thu nhp tớnh theo nm dnh cho gii trớ 57
Bng 2. 9. Phng tin gii trớ cú trong gia ỡnh 58
Bng 2.10. Tng quan gia tng mc thu nhp ca h gia ỡnh
vi cỏc phng tin gii trớ hin cú trong gia ỡnh 60
Bng 2.11. Tng quan gia mc thu nhp h gia ỡnh vi
mc s dng dch v gii trớ 61
Bng 2.12. Tng quan gia ngh nghip ca ngi c hi vi
mc s dng cỏc dch v gii trớ ngoi gia ỡnh. 63
Bng 2.13. Tng quan gia tui ca ngi c hi vi
mc tham gia mt s loi hỡnh gii trớ 67








Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

4
PHN 1. PHN M U

1. Lí DO CHN TI
Hot ng gii trớ l mt b phn quan trng trong c cu hot ng sng ca
cỏ nhõn nhm gii to nhng cng thng do lao ng a li, bự p nhng thiu
ht v i sng tinh thn, to iu kin con ngi phỏt trin ton din c v th
cht, trớ tu, tỡnh cm v thm m. Hot ng gii trớ cng gúp phn to nờn din
mo vn húa cho mi cỏ nhõn, v l mt trong nhng thc o li sng ca con
ngi hin i. Theo nhiu nh nghiờn cu, trong cỏc xó hi hin i, hot ng gii
trớ cn thit i vi con ngi khụng kộm gỡ cỏc nhu cu thit yu khỏc nh n,
mc, , Thm chớ, nu nhu cu gii trớ khụng c ỏp ng tha ỏng, nhõn cỏch
ca con ngi s cú nguy c b bin dng, cỏc loi tõm bnh s ngy cng ph bin
v trm trng hn.
Quỏ trỡnh cụng nghip húa, ụ th húa (CNH, TH) thi gian qua ó mang li
nhng i thay ỏng k cho nhiu vựng nụng thụn Vit Nam, trong ú cú tnh Vnh
Phỳc, vn l mt tnh cú tc ụ th húa cao nht trờn c nc hin nay. S i lờn
ca i sng kinh t, s xut hin ca nhng yu t vn húa ụ th mi m, hin
i, v c bit l s gia tng thi gian nhn ri trong cỏc tng lp dõn c ó tỏc
ng khụng nh n nhn thc, nhu cu v s tham gia gii trớ ca ngi dõn. T
ch u t ht thi gian cho vic lm n n ch dnh thi gian ỏng k cho gii trớ;
t nhu cu cm ỏo thng nht n cỏc nhu cu cao hn v gii trớ, hng th cuc
sng; t nhu cu gii trớ n gin n nhng nhu cu tham gia cỏc loi hỡnh gii trớ
hin i, mang tớnh ụ th hn. Bờn cnh nhng mt tớch cc, nhiu yu t tiờu cc
cng ny sinh t cỏc hot ng gii trớ, t ra nhiu thỏch thc cho cỏc vựng quờ
ang trong quỏ trỡnh chuyn i nh Vnh Phỳc.
Cho n nay, vic nghiờn cu v vn gii trớ, s bin i nhu cu v hnh
vi gii trớ ca ngi dõn ti nhng khu vc ang CNH, TH ni cú s tip bin,
giao lu mnh m gia vn húa nụng thụn v ụ th, vn cũn l mt vn b ng

vi nhiu cõu hi cn phi lm sỏng t, c trờn bỡnh din lý thuyt v thc tin. iu
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

5
ny ó gi cho tụi ý tng nghiờn cu v vn Hot ng gii trớ ca ngi
dõn tnh Vnh Phỳc sng trong khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa hin
nay.
2. í NGHA Lí LUN V THC TIN
2.1. í ngha lý lun
- Kt qu nghiờn cu l c s thc nghim v kim chng cho h thng lý
thuyt xó hi hc trong cỏc lnh vc chuyờn bit, gúp phn b sung v mt lý lun
cho xó hi hc vn húa, xó hi hc gia ỡnh, xó hi hc ụ th.
- Kt qu nghiờn cu cũn gúp phn xõy dng mt quan nim khoa hc v
gii trớ lnh mnh; gúp phn khc phc mt s quan nim sai lm ang ph bin
trong cỏc xó hi ang trong quỏ trỡnh chuyn i hin nay coi gii trớ l rong chi vụ
b, i lp vi lao ng, thm chớ gn nú vo nhng t nn xó hi.
2.2. í ngha thc tin
- Kt qu nghiờn cu ca lun vn cú th dựng lm ti liu tham kho cho
cỏc a phng ang chuyn i trong vic quy hoch v qun lý cỏc hot ng vui
chi gii trớ ca ngi dõn
- Kt qu nghiờn cu cũn hng s chỳ ý ca xó hi vo vai trũ ca gii trớ
v tớnh bc thit phi ỏp ng nú. Ngoi ra cũn giỳp nõng cao nhn thc ca ngi
dõn v gii trớ v nh hng hnh ng gii trớ ca h
3. I TNG, KHCH TH V PHM VI NGHIấN CU
3.1. i tng nghiờn cu: Hot ng gii trớ ca ngi dõn sng trong khu
vc ang CNH, TH
3.2. Khỏch th nghiờn cu:
- Ngi dõn sng trong khu vc ang CNH, TH.
3.3. a bn nghiờn cu

- Tnh Vnh Phỳc
4. MC CH NGHIấN CU
ti c gng lm rừ nhng vn sau:
- Nhn thc v gii trớ ca ngi dõn sng ti khu vc ang CNH, TH.
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

6
- Mc tham gia vo cỏc hot ng gii trớ ca ngi dõn sng ti khu vc
ang CNH, TH.
- Nhng nhõn t c bn tỏc ng n hot ng gii trớ ca ngi dõn sng ti
khu vc ang CNH, TH.
- xut cỏc khuyn ngh nhm gúp phn nõng cao nhn thc ca ngi dõn
v gii trớ v gúp phn hon thin cụng tỏc qun lý cỏc hot ng vui chi gii trớ
trong bi cnh CNH, TH nay trờn a bn tnh Vnh Phỳc núi riờng v c nc núi
chung.
5. PHNG PHP NGHIấN CU
Nghiờn cu c tin hnh da trờn nhng phng phỏp c th nh sau:
5.1. Phng phỏp phõn tớch ti liu
Trong quỏ trỡnh thc hin nghiờn cu, chỳng tụi ó c v phõn tớch nhng
ti liu, nhng cụng trỡnh nghiờn cu cú cp n hot ng gii trớ ca ngi dõn
sng ti khu vc ang CNH, TH hiu v b xung nhng thụng tin cn thit m
cỏc phng phỏp khỏc cũn thiu, m bo tớnh k tha v trỏnh trựng lp vi cỏc
nghiờn cu trc ú.
5.2. Phng phỏp iu tra bng bng hi i vi h gia ỡnh
Chỳng tụi tin hnh phng vn vi 250 bng hi. Mc ớch ca bng hi l
a ra cỏc s liu nh lng nhm ỏnh giỏ thc trng gii trớ ca ngi dõn sng
ti khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa. Cỏc cõu hi ó c chun b sn v
da trờn cỏc bng hi ny, cỏc cuc phng vn c tin hnh ti phng Khai
Quang, thnh ph Vnh Yờn, tnh Vnh Phỳc. õy l mt phng mi thc hin

chớnh sỏch chuyn i mc ớch s dng t v cú khu cụng nghip Khai Quang
mi i vo s dng c hn 10 nm, l ca ngừ ca thnh ph Vnh Yờn v c
tnh Vnh Phỳc. a bn ny rt thớch hp cho vic trin khai nghiờn cu ti ny.
Ngoi ra, chỳng tụi ó s dng thờm nhng ngun s liu t iu tra bng hi
ca mt s cuc kho sỏt, nghiờn cu trc õy trờn a bn tnh Vnh Phỳc, bao
gm:
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

7
- Cuc iu tra ca K49 Khoa Xó hi hc, trng i hc KHXH&NV H
Ni ti Vnh Phỳc vo thỏng 7/2008
- Cuc iu tra ca Hc vin Chớnh tr-Hnh chớnh Quc gia nm 2009 v
Tỏc ng ca chớnh sỏch chuyn i mc ớch s dng t n li sng ca ngi
dõn khu vc ang CNH, TH, a bn nghiờn cu l tnh Vnh Phỳc
5.3. Phng phỏp phng vn sõu, tho lun nhúm
cng c tin cy ca cỏc thụng tin nh lng, hoc lý gii nhng lý
do, ngun gc ca vn m bng hi phỏt hin m khụng lý gii ni nu ch tin
hnh phõn tớch nh lng; ng thi ni dung phng vn sõu cng i sõu phỏt hin
nhng tõm t, nguyn vng ca cỏc cỏ nhõn m bng hi khụng bao quỏt ht c.
Nhúm nghiờn cu s tin hnh 10 cuc phng vn sõu (1 phng vn sõu vi trng
thụn; 1 phng vn sõu vi cỏn b vn húa ca phng; 8 phng vn sõu cũn li chia
u cho 4 nam, 4 n thuc cỏc ngnh ng khỏc nhau. Ngoi ra ti cng tin hnh
2 tho lun nhúm (1 tho lun vi nhúm cỏn b thụn, xúm; 1 tho lun vi nhúm
ngi dõn). Nhng thụng tin nh tớnh s c la chn, khỏi quỏt, trớch dn theo
tng ch .
5.4. Phng phỏp quan sỏt
Phng phỏp quan sỏt c tin hnh ch yu vo khong thi gian ngh lm
vic ca a s ngi dõn trong phng (vo khong sau 5 gi chiu), hoc khong
thi gian din ra cỏc l hi vn húa, cỏc l hi th thao ú l khong thi gian

din ra nhiu hot ng sinh hot cng ng nờn rt cú ớch cho vic ỏnh giỏ cỏc
vn mt cỏch y v bao quỏt hn. Chỳng tụi cng tin hnh quan sỏt nhng
loi hỡnh gii trớ hin cú trờn a bn kho sỏt, cng nh phng tin gii trớ cú
trong mi h gia ỡnh.
6. GI THUYT NGHIấN CU V KHUNG Lí THUYT
6.1. Gi thuyt nghiờn cu
1. Hat ng gii trớ ca ngi dõn tnh Vnh Phỳc sng ti khu vc ang
CNH, TH khỏ a dng, phong phỳ, theo hng hin i hn so vi trc, nhng
vn ch yu l nhng hot ng gii trớ ti nh, chi phớ thp.
LuËn v¨n cao häc x· héi häc
L¹i ThÞ Thanh B×nh

8
2. Nhiều loại hình giải trí mang tính truyền thống, nông nghiệp, nông thôn vẫn
tiếp tục được bảo lưu, phát huy và phát triển.
3. Nhiều hình thức vui chơi giải trí không lành mạnh có xu hướng gia tăng
trong cộng đồng
4. Mức sống của hộ gia đình là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến nhu cầu và
sự tham gia các hoạt động giải trí của người dân.
5. Khả năng đáp ứng nhu cầu giải trí của người dân từ phía xã hội còn rất hạn
chế do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan.
7.2. Khung lý thuyết
(Xem ở trang sau)

Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

9










Nhn thc ca ngi dõn
v gii trớ
S tham gia cỏc hot ng gii trớ
ca ngi dõn

Gii trớ ngoi gia ỡnh
Gii trớ ti gia ỡnh
Sang chi
nh hng
xúm, sinh
nht,
mng th
S
dng
dch
v gii
trớ
c
sỏch,
bỏo
Gii trớ
khỏc ti
nh: Hỏt
karaoke,
truy cp
Internet
Tham
gia
CLB,
hi,
nhúm
Sinh
hot
th
thao

Sinh
hot tớn
ngng
i
thm
quan,
du
lch
- H tng phc
v gii trớ ti
a phng
- Cỏc thit ch
vn húa ca a
phng
- Mc sng
h gia ỡnh
- c im
cỏ nhõn
(tui, ngh
nghip, hc
vn )

iu kin kinh t - xó hi
(Bi cnh chuyn i v phỏt
trin CNH, TH)
Xem
tivi,
nghe
i

Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

10

PHN 2. NI DUNG CHNH

CHNG 1. C S Lí LUN V THC TIN
1.1. TNG QUAN CC VN NGHIấN CU
Mt s quan nim v vai trũ ca gii trớ i vi i sng con ngi
í nim v vai trũ ca gii trớ i vi i sng ca con ngi tng c trit
gia Aristotle cp n t thi k c i. ễng cho rng, gii trớ mang li nhiu li
ớch cho con ngi v mt sinh hc ging nh gic ng: nú em li s th gión v
kho khon; nú r sch nhng mt nhc v cng thng do cụng vic gõy ra. Tuy
nhiờn ụng cng cho rng, con ngi cn phi bit s dng thi gian ri ca mỡnh
mt cỏch hp lý, nu s dng nú vo nhng trũ chi khụng mc ớch, nhng hỡnh
thc gii trớ th ng, v nhng phng cỏch bt mng ch git thỡ gi, thỡ rừ
rng nú khụng tt cho xó hi, nú cú th a n s thoỏi húa v mc nỏt. Nhng
nu mi ngi dựng thi gian rnh ri khai m nhng kh nng ca h, gii
trớ lnh mnh, phỏt trin v mt tinh thn, v cựng gúp phn vo xó hi v vn
húa, thỡ cng cú nhiu thi gian ri cng tt.
Trờn th gii, nhng nghiờn cu v vai trũ ca gii trớ xut hin nhiu hn vo
cui th k XIX, khi xó hi cụng nghip ó phỏt trin khỏ mnh m. Trong cỏc xó
hi cụng nghip v ụ th, nhng ỏp lc v cụng vic khin cho cỏc nguy c v mt
cõn bng, trm cm ngy cng gia tng, ngi ta mi nhn thy vui chi gii trớ cú
nhng tỏc ng tớch cc nh th no i vi i sng. Dumagedier trong cun
Nhng thc ti ca s nhn ri v cỏc h t tng (1959; 6) ó xem gii trớ l s
bin i v cht ca xó hi cụng nghip t ch b búc lt thụ bo bng vic kộo di
thi gian lao ng, ngi cụng nhõn ó cú quyn ngh ngi v gii trớ m vn hng
lng. ễng tiờn oỏn v trin vng ca xó hi hu cụng nghip s l mt xó hi gii

trớ, trong ú thi gian lao ng c rỳt ngn ti mc ti thiu, nhng phn ỏp o
cho thi gian ri, mi quan tõm ca xó hi khụng phi lm gỡ sng m lm th
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

11
no gii trớ tt hn. Cỏc loi hỡnh gii trớ s ngy cng a dng v ỏp ng c
ngy cng nhiu nhu cu ca con ngi. Corbin Alain trong cun S ra i ca
gii trớ 1850-1960 (1995; 1) cng ó phõn tớch vai trũ ca gii trớ trong xó hi
phng Tõy thi k t 1850-1960, trong ú ụng cho rng, gii trớ lnh mnh l cỏch
tt nht giỳp con ngi cõn bng cuc sng, v lm giu thờm i sng tinh thn.
Hot ng gii trớ cng giỳp con ngi cú thờm nhng mi quan h xó hi. Tỏc gi
cng phõn tớch nhng c mun du lch ca ngi lao ng sau nhng ngy lao
ng vt v trong nhng xó hi cụng nghip.
Tỏc gi on Vn Chỳc trong cun Vn húa hc (2004; 4) ó phõn tớch khỏ
sõu sc v vai trũ ca gii trớ i vi i sng con ngi. Theo tỏc gi, vui chi gii
trớ l mt dng hot ng xó hi, nú sinh ra cựng vi xó hi loi ngi v gn bú
nh hỡnh vi búng trong sut cuc i ca mt con ngi. Trong thi th u thỡ
hot ng vui chi ca tr em l phng thc tp dt lm ngi ln, n tui
trng thnh thỡ hot ng gii trớ nhm gii to nhng cng thng v tõm sinh
lý, lp li s cõn bng, l phng thc ngh ngi tớch cc nhm tỏi sn sinh ra
sc lao ng mt cp cao hn, v khi v gi thỡ vui chi gii trớ c coi l hot
ng dinh dng tinh thn hon tt cuc i. Tuy nhiờn, con ngi khụng gii trớ
bng bt k giỏ no. Cỏc hot ng ri ch cú hiu qu gii trớ khi cú mt ni dung
thm m nht nh, vỡ th nhu cu gii trớ cng c gi l nhu cu vn húa, hoc
na l nhu cu thm m. Tỏc gi cho rng, bc sang xó hi cụng nghip, cỏc hot
ng gii trớ vui chi khụng h gim i m cũn phỏt trin mnh m, vui chi gii trớ
khụng ch l hot ng xa x nh quan nim ca xó hi truyn thng, m tr thnh
mt dng hot ng sng ớch thc ca xó hi cụng nghip.
V hot ng gii trớ ca ngi dõn sng ti khu vc ang CNH, TH

Vit Nam, sau hn hai thp k i mi, khu vc nụng thụn ang din ra s
thay i mnh m di tỏc ng ca cỏc chớnh sỏch phỏt trin kinh t. H qu ca
cỏc chớnh sỏch phỏt trin l tin trỡnh CNH, TH ang din ra trờn quy mụ rng v
vi tc nhanh chúng. Chớnh bi vy, mt trong nhng ch c quan tõm
nghiờn cu trong thi gian gn õy Vit Nam l s bin i xó hi ti cỏc khu vc
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

12
ang cụng nghip húa, ụ th húa. Nhiu tỏc gi v nhúm nghiờn cu, c trong v
ngoi nc, ó tp trung mụ t cỏc vn kinh t - xó hi mi ny sinh ti cỏc vựng
ven ụ v cỏc khu cụng nghip mi c hỡnh thnh (Trnh Duy Luõn, 2000 &
2003; Nguyn Hu Minh, 2005; Trn Vn Thch, 2005; Ngụ Vn Giỏ, 2006;
Nguyn ỡnh Tun, 2007 ). Cỏc vn nh s bin i v mc sng, i sng
vn hoỏ tinh thn, phõn hoỏ giu nghốo, vic lm ca nhng ngi nụng dõn b
thu hi t, di dõn, mụi trng xó hi v t nn xó hi, vn hoỏ truyn thng, quan
h gia ỡnh, gii trớvv u c nghiờn cu mc dự cha t c s khỏi quỏt
cao. im ni bt v xuyờn sut cỏc cụng trỡnh nghiờn cu nờu trờn l cỏc nh khoa
hc ó phỏc ho ra c mt bc tranh a dng v s bin i kinh t - xó hi mt
s vựng nụng thụn di tỏc ng ca CNH, TH. Vn gii trớ ca ngi dõn
c mt s nghiờn cu tip cn t cỏc ch bỏo sau:
T khớa cnh mc sng, mt im chung ca mt s nghiờn cu (Nguyn Hu
Minh, 2003; Nguyn Vn Quõn, 2006; Ngụ Vn Giỏ, 2006) l coi gii trớ nh mt
ch bỏo phn ỏnh mc sng ca ngi dõn. Nhng nghiờn cu ny u cú chung
nhn nh rng, s thay i mc sng l nguyờn nhõn chớnh dn n s thay i v
nhu cu v s tham gia cỏc hot ng gii trớ ca ngi dõn. Theo cỏc tỏc gi, i
sng kinh t khỏ lờn, cuc sng ca ngi nụng dõn truyn thng v thun tuý vi
mt nng hai sng chõn lm tay bựn ó dn bt i. Cụng vic ng ỏng, ln g,
bp nỳc khụng cũn quỏ vt v nh trc õy m ó cú nhng phng tin hin i
h tr. Bi vy, ngi dõn ó cú nhiu thi gian nhn ri hn tham gia hng

th i sng vn hoỏ tinh thn. Khụng ch sang hng xúm trũ chuyn, ung nc,
ỏnh c, chi vi ngi thõn, h cũn cú th tham gia nhiu hot ng vn hoỏ tinh
thn trong v ngoi gia ỡnh mang hi th ca cuc sng ụ th nh c bỏo, i
tham quan, tham gia vo cỏc hi, nhúm. i sng kinh t khỏ lờn cng khin ngi
dõn cú nhiu iu kin mua sm cỏc trang thit b phc v cho nhu cu gii trớ, iu
kin tip nhn v trao i thụng tin vỡ th cng c y hn, nõng cao tm hiu
bit v nhn thc ca bn thõn v gia ỡnh.
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

13
Tip cn vn gii trớ t chiu cnh li sng, nhúm tỏc gi ca Vin Xó hi
hc Hc vin Chớnh tr Hnh chớnh Quc gia (2009; 19) ó phõn tớch khỏ rừ nột s
bin i nhu cu, hnh vi tham gia gii trớ ca ngi dõn mt trong nhng ch bỏo
quan trng phn ỏnh li sng - do tỏc ng ca vic chuyn i mc ớch s dng
t mang li. Cỏc tỏc gi nhn nh rng, vic dnh thi gian trong ngy cho cỏc
hot ng vui chi gii trớ ó tr thnh mt nột mi trong li sng ca ngi dõn
sng ti khu vc ang chuyn i. S thay i ny cú mi liờn h mt thit vi
ngun tin n bự t. Nh ngun tin ny m nhiu gia ỡnh mua sm c cỏc
phng tin sinh hot, gii trớ hin i. Cng nh ngun tin ny m chớnh quyn
a phng cú iu kin u t cỏc nh vn húa, sõn chi, t chc cỏc s kin vui
chi gii trớ cho c cng ng vi quy mụ ln hn, chu ỏo hn, chng hn nh cỏc
gii thi u th thao, l hi vv.
T chiu cnh vn húa, Nguyn Th Phng Chõm trong cun: Bin i vn
húa cỏc lng quờ hin nay (2009; 2) li cho rng, iu kin kinh t cựng vi cu
trỳc xó hi theo mng li khỏ kt on v bn cht lng l nhõn t quan trng
thỳc y nhanh quỏ trỡnh tip cn thụng tin cng nh cỏc loi hỡnh gii trớ cỏc
lng. Kinh t ó khỏ gi, con ngi quan tõm nhiu hn v cng dnh thi gian
nhiu hn cho hng th cuc sng, chm súc sc khe v kt ni cht ch hn cỏc
mi quan h xó hi. Chớnh nh vic tham gia vo cỏc hot ng gii trớ a dng c

cp gia ỡnh v cng ng ó khin cho quỏ trỡnh giao lu c rng m hn,
dõn lng cú nhng thay i rừ rt trong nhn thc, nht l nhn thc v vn húa:
truyn thng vn húa ca lng, ca vựng cng nh giỏ tr ca vn húa truyn thng
trong quỏ trỡnh phỏt trin. Nhng c trng vn húa ca th gii cng nh ca cỏc
ụ th ln tr nờn khụng xa l vi dõn lng, hn th cũn giỳp dõn lng cú ý thc cao
hn v nhng giỏ tr vn húa ca chớnh lng quờ h.
Mc dự c tip cn t nhiu chiu cnh khỏc nhau, nhng n nay hu
nh vn cha cú mt nghiờn cu chuyờn bit no v vn gii trớ ca ngi dõn
sng ti khu vc ang CNH, TH. Phn ln cỏc nghiờn cu ch giỳp ngi c
nhn din c mt phn vn gii trớ qua nhng cỏch tip cn khỏc nhau, m
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

14
cha lý gii c thu ỏo nhiu vn xung quanh nú: t nhn thc n nhu cu
gii trớ ca ngi dõn; t nhu cu n hnh vi; t nhng s tỏc ng khỏc nhau ca
mt cng ng xó hi mang nhng c trng rt riờng Vit Nam; v t c mc
ỏp ng ca mi cỏ nhõn i vi vn ny. õy chớnh l iu m lun vn mong
mun c lm rừ.
1.2. C S Lí LUN V PHNG PHP LUN
1.2.1. Ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s
Nhng nguyờn tc v quan im ca xó hi hc Mỏc - Lờnin l c s phng
phỏp lun, úng vai trũ nn tng xuyờn sut quỏ trỡnh nghiờn cu ti. Theo ú,
trong xó hi, khụng cú s vt - hin tng no tn ti c lp m chỳng cú mt s
liờn kt v rng buc ln nhau, cỏi ny tỏc ng hoc chu tỏc ng ca cỏi kia,
ngoi ra chỳng cũn chuyn hoỏ ln nhau. Do vy, vic nghiờn cu cỏc vn xó hi
yờu cu mi chỳng ta phi xem xột cỏc hin tng xó hi trong mi liờn h vi cỏc
hin tng xó hi khỏc, phi xem xột cỏc mt, cỏc yu t ca nú mt cỏch ton din.
Tuy nhiờn, chỳng ta khụng th xem xột tt c mi mt ca s vt, hin tng m ch
xem xột nhng mi liờn h quan trng núi lờn bn cht s vt, hin tng cn

nghiờn cu.
Vn dng nhng quan im trờn vo nghiờn cu hot ng gii trớ ca ngi
dõn khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa ũi hi chỳng ta phi xem bi cnh
thi gian v khụng gian ca vựng min ú. C th ti ny, chỳng ta cn xem
xột hot ng gii trớ ca c dõn sng trong khu vc ang cú nhng chuyn bin ln
trong i sng kinh t, vn húa, xó hi do nhng tỏc ng ca quỏ trỡnh ụ th húa
mang li. Ngoi ra, nhu cu gii trớ luụn bin i theo khụng gian, thi gian, s
thớch, chu s la chn ch quan ca ch th hnh ng. Do ú, nhng vn liờn
quan n s bin i vn húa, li sng cng cn c quan tõm lm rừ.
1.2.2. Lý thuyt bin i xó hi
Lý thuyt bin i xó hi cp n s bin i v cu trỳc xó hi hay t chc
ca mt xó hi. S thay i ú nh hng sõu sc n phn ln cỏc cỏ nhõn trong
mt xó hi. iu kin ca bin i xó hi l cn phi cú thi gian, bin i phi
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

15
c xỏc nh trong hon cnh c th v vt cht v vn húa, v nhu cu xó hi
chớnh l ng lc cho s bin i xó hi. Cỏc tỏc nhõn quan trng ca bin i xó
hi thng c quan tõm l: mụi trng t nhiờn; cỏch tõn vn húa; ng thỏi dõn
s; chớnh sỏch v b mỏy qun lý nh nc; cụng ngh; hnh ng xó hi. Do vy,
tt c cỏc ch nghiờn cu trong khuụn kh quỏ trỡnh thi gian u cn thit phi
ỏp dng lý thuyt bin i xó hi vo nghiờn cu (nht l nghiờn cu v bin i giỏ
tr v bin i vn húa). Nhng cõu hi thng t ra phõn tớch bin i xó hi
l: cỏi gỡ bin i? Bin i nh th no? Ai gõy ra bin i? Nú cú tỏc dng gỡ? Nú
cú tm nh hng nh th no? Nú cú hu qu gỡ? Nú cn thi gian bao lõu? Nú
xy ra theo hng no? Bin i xó hi va din ra tm vi mụ va din ra tm
v mụ. Bin i xó hi l mt hin tng ph bin nhng nú din ra khụng ging
nhau gia cỏc xó hi. Bin i xó hi luụn cú s khỏc bit v thi gian v h qu xó
hi. Bin i va cú tớnh k hoch va cú tớnh phi k hoch. Bin i xó hi cú

quan h nhng hon ton khụng ng nht vi bin c xó hi, tin b xó hi, tin
húa xó hi.
Ht nhõn hp lý ca lý thuyt bin i xó hi chớnh l vic cao v ch ra xu
hng tt yu ca tin b xó hi. Vn dng lý thuyt bin i xó hi vo phõn tớch
quỏ trỡnh cụng nghip hoỏ v ụ th hoỏ Vit Nam s cú giỳp chỳng ta cú c s
khoa hc trong vic xem xột nhỡn nhn nú nh l mt tt yu ca s phỏt trin xó
hi. Chớnh quỏ trỡnh ụ th húa l mt tỏc nhõn quan trng lm thay i cỏc iu
kin sng ca dõn c, t ú lm thay i nhn thc, nhu cu v s tham gia vo cỏc
hot ng gii trớ ca ngi dõn. Vic a lý thuyt bin i xó hi vo nghiờn cu
hot ng gii trớ ca ngi dõn khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa l rt cn
thit v cú tớnh kh thi. Bi vỡ, nú s giỳp chỳng tụi cú th tin hnh phõn tớch v
gii thớch hng lot cỏc vn m lun vn cn phi gii quyt. Chng hn, i
sng ca c dõn sinh sng ti khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa ó v ang
bin i nh th no? Nhn thc, nhu cu, v hnh vi ca h i vi vn gii trớ
thay i ra sao trc s bin i ca xó hi núi chung v bin i mc sng ca h
núi riờng? Cỏc nhõn t gõy ra nhng bin i ú l gỡ? S bin i nhn thc, nhu
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

16
cu v hnh vi gii trớ ca ngi dõn cú ý ngha nh th no i vi i sng ca
chớnh h v xu hng vn ng ca nú ra sao? v.v
Theo cỏch tip cn ca lý thuyt bin i xó hi cú nhiu tỏc nhõn dn n s
bin i nhu cu v s tham gia cỏc hot ng gii trớ, tuy nhiờn trong khuụn kh
lun vn ny chỳng tụi ch yu nhn mnh vic xem xột yu t: mc sng, trỡnh
hc vn, tui, gii tớnh trong phõn tớch cỏc nhõn t nh hng n hot ng gii trớ
ca ngi dõn khu vc cụng nghip húa, ụ th húa.
1.2.3. Lý thuyt hnh ng xó hi
Cỏc tỏc gi ni ting ca thuyt ny nh Pareto, Weber, Parson, u coi
hnh ng xó hi l ct lừi ca mi quan h con ngi xó hi, l c s ca i

sng xó hi con ngi. Theo Weber, hnh ng xó hi l hnh vi c ch th gn
cho mt ý ngha ch quan nht nh. V cỏi m Weber gi l ý ngha ch quan
chớnh l ý thc, l hnh ng cú ý thc, ch th hiu c mỡnh nh thc hin hnh
ng gỡ v s thc hin nú nh th no? iu ny khỏc hn vi nhng hnh ng
bn nng sinh hc. Hnh ng la chn nhng hỡnh thc gii trớ ca ngi dõn l
hnh ng cú s tham gia ca ý thc, th hin s la chn ca ch th v nhiu khớa
cnh nh chi cỏi gỡ? i õu? Vo lỳc no? Cú phự hp vi iu kin ca mỡnh
khụng? Vn dng lớ thuyt hnh ng xó hi vo trong nghiờn cu ny cú th nhn
thy hot ng gi trớ ca ngi dõn l mt dng hnh ng xó hi vỡ:
- Hnh ng xó hi ca cỏ nhõn ph thuc rt nhiu vo hon cnh v mụi
trng hnh ng. Trong ti ny hot ng gii trớ ca ngi dõn ph thuc rt
nhiu vo iu kin ỏp ng ca xó hi, iu kin kinh t gia ỡnh Chớnh vỡ vy
trong mt cng ng s cú nhng s la chn cỏc loi hỡnh gii trớ khỏc nhau.
- Hnh ng xó hi cú tớnh chun mc, luụn ph thuc vo h giỏ tr chun
mc ca xó hi. Nhn thc ca cỏc cỏ nhõn trong hot ng gii trớ u c iu
chnh bi giỏ tr v chun mc ca xó hi, ó c cỏc thnh viờn trong xó hi chp
nhn. Vỡ vy, khi tham gia vo hot ng gii trớ khụng th khụng tớnh n h giỏ
tr, chun mc ca xó hi.
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

17
- Hnh ng cú tớnh duy lý, ngha l ph thuc vo nhn thc ch quan ca
ch th. Cỏc cỏ nhõn mt mt tuõn theo h giỏ tr chun mc ca xó hi, mt khỏc
vn hnh ng rt khỏc nhau, ch khụng nht thit theo khuụn mu cng nhc. Vỡ
vy cỏc cỏ nhõn tu thuc vo nhu cu, s thớch v mc ớch cú th la chn cho
mỡnh nhng hỡnh thc gii trớ phự hp.
1.2.4. Lý thuyt v thang bc nhu cu ca Maslow.
Lý thuyt v thang bc nhu cu ca Maslow l mt trong cỏc lý thuyt m tm
nh hng ca nú c tha nhn rng rói v c s dng trong nhiu lnh vc

khỏc nhau, bao gm c lnh vc giỏo dc. Trong lý thuyt ny, ụng sp xp cỏc nhu
cu ca con ngi theo mt h thng trt t cp bc v c th hin di dng mt
hỡnh kim t thỏp, trong ú, cỏc nhu cu mc cao hn mun xut hin thỡ cỏc
nhu cu mc thp hn phi c tha món trc. Trong ú:
Nhu cu c bn (basic needs:) c coi l quan trng nht vỡ nú ỏp ng nhu
cu sinh lý ti thiu ca con ngi nh n ung, ng, mc, khụng khớ th, tỡnh
dc Maslow cho rng, nhng nhu cu mc cao hn s khụng xut hin khi
nhng nhu cu c bn ny khụng c tha món.
Nhu cu v an ton, an ninh (safety, security needs): Khi con ngi ó c
ỏp ng cỏc nhu cu c bn, tc cỏc nhu cu ny khụng cũn iu khin suy ngh v
hnh ng ca h na, h s ny sinh nhu cu v an ton, an ninh. Con ngi mong
mun cú s bo v cho s sng cũn ca mỡnh khi cỏc nguy him. Nhu cu ny s
tr thnh ng c hot ng trong cỏc trng hp khn cp, nguy khn n tớnh
mng nh chin tranh, thiờn tai, gp thỳ d,. Nhu cu ny cng thng c
khng nh thụng qua cỏc mong mun v s n nh trong cuc sng, c sng
trong cỏc khu ph an ninh, sng trong xó hi cú phỏp lut, cú nh ca an ton
Nhiu ngi tỡm n s che ch bi cỏc nim tin tụn giỏo cng l do nhu cu
ny, õy chớnh l vic tỡm kim s an ton v mt tinh thn. Cỏc ch bo him xó
hi, cỏc ch khi v hu, cỏc k hoch dnh tit kim, cng chớnh l th
hin s ỏp ng nhu cu an ton ny.
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

18
Nhu cu v xó hi (social needs): Nhu cu ny cũn c gi l nhu cu mong
mun thuc v mt b phn, mt t chc no ú (belonging needs) hoc nhu cu v
tỡnh cm, tỡnh thng (needs of love). Nhu cu ny th hin qua quỏ trỡnh giao tip
nh vic kt bn, tỡm ngi yờu, lp gia ỡnh, tham gia mt cng ng no ú, i
lm vic, i chi picnic, tham gia cỏc cõu lc b, lm vic nhúm
Nhu cu c quý trng (esteem needs): Nhu cu ny cũn c gi l nhu cu

t trng (self esteem needs) vỡ nú th hin 2 khớa cnh: nhu cu c ngi khỏc
quý mn, n trng thụng qua cỏc thnh qu ca bn thõn, v nhu cu cm nhn, quý
trng chớnh bn thõn, danh ting ca mỡnh, cú lũng t trng, s t tin vo kh nng
ca bn thõn. S ỏp ng v t c nhu cu ny cú th khin cho mt a tr hc
tp tớch cc hn, mt ngi trng thnh cm thy t do hn.
Nhu cu c th hin mỡnh (self-actualizing needs): õy chớnh l nhu cu
c s dng ht kh nng, tim nng ca mỡnh t khng nh mỡnh, lm
vic, t cỏc thnh qu trong xó hi. ú chớnh l vic i tỡm kim cỏc cỏch thc m
nng lc, trớ tu, kh nng ca mỡnh c phỏt huy v mỡnh cm thy hi lũng v
nú.
Theo Maslow, con ngi cỏ nhõn hay con ngi trong t chc ch yu hnh
ng theo nhu cu. Chớnh s tha món nhu cu lm h hi lũng v khuyn khớch h
hnh ng. ng thi vic nhu cu c tha món v tha món ti a l mc ớch
hnh ng ca con ngi. Theo cỏch xem xột ú, nhu cu tr thnh ng lc quan
trng v vic tỏc ng vo nhu cu cỏ nhõn s thay i c hnh vi ca con ngi.
Nhng nhu cu ny phỏt trin mt cỏch ht sc t nhiờn cựng vi s phỏt trin ca
i sng bn thõn, gia ỡnh v xó hi.
Theo thỏp nhu cu ca Maslow, nhu cu gii trớ nm nc thang th ba, thuc
v nhu cu xó hi. Khi cỏc nhu cu c bn ca con ngi nh n, mc , s an
ton c m bo, con ngi s ny sinh nhng c mun c tha món cỏc nhu
cu tinh thn, nhu cu c gii trớ. Mc dự Maslow xp nhu cu ny sau 2 nhu cu
phớa trờn, nhng ụng nhn mnh rng nu nhu cu ny khụng c tho món, ỏp
ng, nú cú th gõy ra cỏc bnh trm trng v tinh thn, thn kinh.
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

19
Tuy nhiờn, con ngi khụng nht thit phi thc hin cỏc nhu cu theo mt
tun t sp t nh trờn. Trong nhiu trng hp, nhng nhu cu bc cao hn ụi
khi li c u tiờn hn. Chng hn, hoc khi gp cỏc vn v tõm lý, mi ngi

thng la chn cỏch gii trớ th gión no ú trc khi ngh n vic ỏp ng cỏc
nhu cu n ng.
1.2.5. Quan im, chớnh sỏch ca ng v Nh nc v vn phỏt trin
vn húa
Vn húa l nn tng tinh thn ca xó hi, va l mc tiờu, va l ng lc thỳc
y s phỏt trin kinh t xó hi ca quc gia. Chớnh vỡ th, vn v vn húa ang
c ng, Nh nc v cỏc c quan on th c bit quan tõm. Trong vn kin
i hi ng ton quc ln th IX, ng ó xỏc nh:
Xõy dng mt nn vn húa tiờn tin m bn sc dõn tc, hng mi
hot ng vn húa vo vic xõy dng con ngi Vit Nam phỏt trin ton
din v chớnh tr- t tng, trớ tu, o c, nng lc sỏng to, cú ý thc cng
ng, cú lũng nhõn ỏi, khoan dung, tụn trng tỡnh ngha, li sng vn húa, cú
quan h hi hũa trong gia ỡnh, cng ng v xó hi. ng thi ng cng
ch rừ: To iu kin nhõn dõn ngy cng nõng cao trỡnh thm m v
thng thc ngh thut, tr thnh nhng ch th sỏng to vn húa, ng thi
hng th ngy cng nhiu cỏc thnh qu vn húa, nõng cao cht lng h
thng bo tng lch s, bo tng cỏch mng, y mnh xõy dng th vin,
nh vn húa, nh thụng tin, cõu lc b sc khe, sõn bói th dc th thao, khu
vui chi gii trớ.
Nhn thc c y tm quan trng ca vn húa n s phỏt trin kinh t-
xó hi, trong Vn kin i hi ng ton quc ln th X, ng tip tc khng nh:
Phỏt trin vn húa l nn tng tinh thn ca xó hi. Trong chin lc
phỏt trin kinh t- xó hi 10 nm 2001-2010 c a ra tho lun ti i hi
ng ln th X ó ch rừ: lm cho vn húa thm sõu vo khu dõn c, tng
gia ỡnh, tng ngi, hon thin h giỏ tr mi ca con ngi Vit Nam, k
tha cỏc giỏ tr truyn thng ca dõn tc v tip thu tinh hoa vn húa ca loi
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

20

ngi, tng cng sc khỏng chng vn húa i tru, c hi. Nõng cao
tớnh vn húa trong mi hot ng kinh t, chớnh tr, xó hi v sinh hot ca
nhõn dõn. y mnh vic xõy dng i sng vn húa i chỳng, xõy dng
mụi trng vn húa lnh mnh, i ụi vi bi dng cỏc ti nng vn húa,
khuyn khớch sỏng to nhiu cụng trỡnh vn húa, ngh thut tiờu biu cú giỏ
tr cao v t tng v ngh thut, tng xng vi s nghip gi nc v
dng nc, i mi v phỏt trin ca dõn tc. Nõng cao cht lng v m
rng din ph bin cỏc sn phm vn húa ỏp ng nhu cu hng th vn húa
ngy cng cao, a dng ca cỏc tng lp nhõn dõn, phỏt trin mnh v nõng
cao cht lng cỏc hot ng thụng tin bỏo chớ, phỏt thanh, truyn hỡnh, xut
bn v phỏt hnh sỏch trờn tt c cỏc vựng, chỳ ý nhiu hn n vựng sõu,
vựng xa, vựng ng bo dõn tc thiu s.
Cỏc chớnh sỏch trờn ó th hin s quan tõm ca ng, Nh nc ta ti i
sng vn húa tinh thn ca nhõn dõn, to iu kin nhõn dõn ngy cng nõng cao
cht lng cuc sng (c v vt cht v tinh thn), cỏc cỏ nhõn ngy cng hon
thin bn thõn, nõng cao nhn thc, phỏt trin nhõn cỏch tt v giỳp ớch cho xó hi.
1.3. H KHI NIM CễNG C
Trong phm vi ti ny, cỏc khỏi nim cụng c c s dng vi hm ý
nh sau:
ụ th húa. Cỏc nh khoa hc thuc nhiu b mụn ó nghiờn cu quỏ trỡnh ụ
th húa v a ra khụng ớt nh ngha v nú, nhng tu chung li cú th hiu ụ th
húa l quỏ trỡnh hỡnh thnh cỏc thnh ph v gia tng s ngi sng trong cỏc thnh
ph ú. ú l quỏ trỡnh cỏc thnh ph tr thnh cỏc trung tõm iu khin v kim
soỏt tp trung. Cỏc c trng c bn ca ụ th húa l s ụng ỳc, rng ln, a
dng v thnh phn xó hi, ngh nghip
Quỏ trỡnh TH khụng ch thay i s phõn b dõn c v nhng yu t vt
cht, m cũn l s chuyn húa nhng kiu mu ca i sng xó hi. Mt trong
nhng im ni bt l quỏ trỡnh TH ó din ra s ph bin cỏc giỏ tr vn húa v
li sng ụ th vo cuc sng nụng thụn.
Luận văn cao học xã hội học

Lại Thị Thanh Bình

21
Cụng nghip húa: l quỏ trỡnh nõng cao t trng ca cụng nghip trong ton
b cỏc ngnh kinh t ca mt vựng kinh t hay mt nn kinh t. ú l t trng v
lao ng, v giỏ tr gia tng, v.v
õy l quỏ trỡnh chuyn bin kinh t-xó hi mt cng ng ngi t nn
kinh t vi mc tp trung t bn nh bộ (xó hi tin cụng nghip) sang nn kinh
t cụng nghip. Cụng nghip húa l mt phn ca quỏ trỡnh hin i húa. S chuyn
bin kinh t-xó hi ny i ụi vi tin b cụng ngh, c bit l s phỏt trin ca sn
xut nng lng v luyn kim quy mụ ln. Cụng nghip húa cũn gn lin vi thay
i cỏc hỡnh thỏi trit hc hoc s thay i thỏi trong nhn thc t nhiờn.
Li sng: S d nghiờn cu cp n khỏi nim li sng l do trong nghiờn
cu ny, chỳng tụi mun nhn mnh gii trớ nh mt ch bỏo quan trng phn ỏnh
li sng ca ngi dõn. Hay núi mt cỏch khỏc, con ngi nhn thc v gii trớ nh
th no, th hin bng hnh ng ra sao, ph thuc rt nhiu vo li sng ca ngi
ú. Li sng l thut ng dựng ch cỏch thc m cỏ nhõn sng trong cng ng
v xó hi. Li sng c c trng bi cỏc mụ hỡnh hnh vi cú ý ngha vi bn thõn
cỏ nhõn cng nh nhng ngi khỏc trong nhng tỡnh hung nht nh. ú cú th l
cỏc quan h xó hi, nhu cu tiờu dựng, thúi quen gii trớ, cỏch thc s dng trang
phcvv. Li sng ca cỏ nhõn l tng hp cỏc thúi quen, cỏch thc gii quyt
cụng vic cng nh cỏc mụ hỡnh hnh vi ph bin trong cuc sng hng ngy. Li
sng phn ỏnh nh hng giỏ tr cng nh thỏi ca cỏ nhõn cho nờn bn cht cỏ
nhõn cú th c nhn bit qua li sng ca anh ta. Núi cỏch khỏc, cú th coi li
sng chớnh l yu t to ra nhng biu trng vn hoỏ phn ỏnh bn sc cỏ nhõn rt
rừ nột.
Trong xó hi hin nay, li sng ca cỏ nhõn chu nh hng sõu sc bi cỏc
yu t cụng ngh cng nh mụi trng xó hi hin i v phc tp. Bi vy, biu
hin ra trong thc tin hng ngy l cỏc li sng ht sc a dng. Chng hn, thụng
thng, chỳng ta hay gi ú l li sng khộp kớn nu nh ai ú cao s c lp v

ớt tham gia vo cỏc hot ng liờn quan n cng ng; li sng hũa ng cp
n nhng ngi d dng chp nhn s khỏc bit xó hi, tham gia vo mi t chc
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

22
v hot ng xó hi mt cỏch tớch cc v t nguyn. Cng vy, nhng ngi cao
vic bo v mụi trng v thc hin vic tit kim nhiờn liu cú th c xp vo
li sng vỡ mụi trng; nhng ngi khụng quỏ chỳ trng n hỡnh thc n mc -
- i li c coi l ngi cú li sng gin d; nhng ngi cao s chun tc
trong cụng vic c quan, cuc sng gia ỡnh v gii trớ c coi l cú li sng
cụng nghipvv. Túm li, li sng chớnh l cỏch sng hoc phng thc sng ca
cỏ nhõn trong thc tin sinh hot hng ngy.
V li sng ca ngi dõn khu vc ang cụng nghip húa, ụ th húa l s pha
trn li sng nụng thụn - ụ th do s a dng v thnh phn dõn c, trong ú chu
tỏc ng mnh ca li sng ụ th. Tuy vn thuc l vựng nụng thụn nhng trong
sinh hot, thúi quen, li sng ca ngi dõn mang dỏng dp ca ụ th, chu nh
hng nhiu ca vn hoỏ, vn minh v li sng ụ th. Thỏi , hnh vi v ng x
gia cỏc cỏ nhõn vi nhau thay i nhanh theo xu hng ụ th húa. Cỏc giỏ tr,
chun mc vn hoỏ v li sng ang bin i rt mnh trong mi gia ỡnh v ngoi
xó hi. Cỏc chiu hng xung t v hp tỏc phỏt huy gia giỏ tr vn húa truyn
thng v hin i ang hng ngy din ra mnh m.
Gii trớ: Gii trớ l mt dng hot ng ca con ngi, ỏp ng nhng nhu cu
phỏt trin ca con ngi v cỏc mt th cht, trớ tu v m hc. Gii trớ khụng ch l
nhu cu ca tng cỏ nhõn, m cũn l nhu cu ca i sng cng ng. (1994; 18)
Gii trớ l mt dng hot ng mang tớnh cht t do hn cỏc dng hot ng
khỏc, con ngi cú quyn la chn cỏc loi hỡnh gii trớ tựy theo s thớch, trong
khuụn kh h chun mc ca xó hi. Nú l bc chuyn t nhng hot ng ngha
v, bn phn sang nhng hot ng t nguyn. Nú ng thi l nhng hot ng
khụng mang tớnh v li nhm mc ớch gii ta s cng thng tinh thn t ti s

th gión, thanh thn trong tõm hn v cao hn, ú l s rung cm v thm m
Nh vy, núi n gii trớ l mun núi n cỏc hot ng vui chi núi chung,
em li cho con ngi cm giỏc th thỏi, thoi mỏi v mt th cht cng nh tinh
thn. Tuy nhiờn, chỳng ta cng cn phõn bit gii trớ lnh mnh v gii trớ khụng
lnh mnh. Vỡ ngy nay, cựng vi s phỏt trin ca xó hi, nhng hỡnh thc gii trớ
Luận văn cao học xã hội học
Lại Thị Thanh Bình

23
ỏp ng nhu cu ca ngi dõn ngy cng phong phỳ, a dng nhng khụng trỏnh
khi nhng hỡnh thc gii trớ mang mc ớch xu, nh hng n s phỏt trin nhõn
cỏch con ngi.
Gii trớ lnh mnh l hot ng gii trớ trong thi gian ri nhm mc ớch th
gión, ngh ngi, ly li trng thỏi cõn bng sau nhng gi lm vic mt mi. Cỏc
hot ng c cho l lnh mnh cú th k n nh nghe nhc, xem phim, c sỏch
bỏo, truy cp internet, tp th dc th thao, tham gia cỏc cõu lc b
Tuy nhiờn, cng l nhng hot ng din ra trong thi gian ri nh chi c
bc, cỏ búng ỏ, mờ tớn d oan, hoc cng truy cp internet, chi game v.v
nhng ng c, mc ớch khụng lnh mnh, khụng trong sỏng c coi l gii trớ
khụng lnh mnh. Nhng hot ng ny khụng nhng lm tiờu tn thi gian tin
bc, m cũn nh hng n s phỏt trin nhõn cỏch ca bn thõn. Vic tham gia cỏc
hot ng gii trớ khụng lnh mnh cũn dn h n con ng phm ti, hy hoi
bn thõn, nh hng n gia ỡnh v xó hi.
Khong cỏch gia gii trớ lnh mnh v khụng lnh mnh ụi khi rt gn nhau.
Do ú, mi cỏ nhõn cn trang b cho mỡnh nhng kin thc cn thit, trỏnh sa vo
nhng loi hỡnh gii trớ gii trớ khụng lnh mnh.
Cú nhiu cỏch phõn chia cỏc loi hỡnh vui chi gii trớ, tuy nhiờn trong khuụn
kh lun vn ny ny tỏc gi ch hng hng vo vn dng cỏch phõn chia khụng
gian vui chi gii trớ, ú l vui chi gii trớ trong gia ỡnh v ngoi ra ỡnh
Nhng nhõn t quyt nh n hot ng gii trớ:

- iu kin ch quan: Nhõn khu xó hi ca ch th, nhu cu tinh thn, thi
gian ri ca ch th.
- iu kin khỏch quan: S lng, v trớ ca cỏc a im gii trớ, s t chc v
qun lý cỏc hot ng gii trớ.
- nh hng ca xó hi: Chớnh sỏch phỏt trin gii trớ, quan nim xó hi, u
t ca xó hi cho gii trớ.
* Thi gian ri