Nghiên cứu phương pháp hấp thụ quang phân tử xác định đồng thời các chất có phổ hấp thụ xen phủ nhau dựa trên thuật toán lọc Kalman

MUC LUC
Trang
1
5
14
14
15
MUC LUC
DANH
MUC
CÀC
TLT
VIET
TAT CÙA LUÀN ÀN
DANH MUC CÀC
BANG
CÙA LUÀN ÀN
6
DANH MUC CÀC HÌNH CÙA LUÀN ÀN
9
MÒDÀU jj
1.
Ly
do
chon
de tài.
2 2
2.Mucdich
va nhiem
vu
nghién

cufu.
23
3.
Dèi
tuong va
pham vi nghién
curu.
23
4.
Phirong
phàp nghién
cihi.
24
5.
Dóng
góp cùa
luan
àn.
6.
Bo
Clic
cùa
luan
àn.
CHl/ONG
1. TONO QUAN TÀI
LIEU
1.1. Dinh
luat
Bughe -

Làmbe-
Bia
va tinh
chat còng tinh do
hàp
thu quang
i^
1.1.1. Dinh
luàt
Bughe - Làmbe - Bia
15
1.1.2.
Tinh
chat cóng
tinh
do hap thu quang 15
1.2. Mot so
phuong
phàp xàc
djnh
dóng
thòi
càc càu
tu 17
1.2.1.
Phuofng phàp
Vierordt
17
1.2.2.
Phuang phàp phó

dao hàm
1 g
1.2.3. Phuang phàp sai phàn 21
1.2.4.
Phuang phàp bình phuang toi
thiéu
23
1.2.5.
Phuang phàp bình phuang toi
thiéu
nghich 25
1.2.6.
Phuang phàp phàn
tich
hói quy 26
1.2.7.
Phuang phàp bình phuang toi
thiéu
riéng phàn 28
1.2.8.
Phuang phàp mang na ron nhàn tao 29
1.2.9.
Phuang phàp tàch
phd trac
quang 30
1.2.10.
Phuang phàp
loc
Kalman 33
1.3.

Tdng
quan ve càc nguyén
tó
dàt hiem 34
1.4. Tong quan ve càc vitamin B 35
Ket luan
Chuong
1
30
CHl/ONG
2,
NOI DUNG
VA PHl/ONG
PHÀP NGHIÉN
CLfU,
THIET
Bj,
DUNG CU
VA
HÓA CHAT
40
2.1.
Noi dung nghién
culi 40
2.1.1.
Nghién
culi
cài
tién
chuong trình phàn mém xàc dinh

dóng
thcd
càc
càu
tur
co
phó
hàp thu quang phàn tu xen phù nhau
theo phuang phàp
su
dung sai so tuong dói cùa phép do quang, 40
2.1.2. Nghién
culi
phuang phàp xàc dinh dóng
thòi
càc càu ìù
co phó hàp thu quang phàn tu xen phù nhau theo phuang phàp
loc Kalman.
4I
2.12.1.
My
dung
thuqt
toàn xàc dinh dóng thdi càc
càu tu
co phd hàp
thu quang phàn tu xen phù nhau theo phuang
phàp loc Kalman.
42
2.1.2.2.

Lqp
chuong trình xàc dinh dóng
thài
càc càu
tu
co
phó hàp thu quang phàn
tu xen phù
nhau theo
phuc/ng
phàp
loc Kalman
42
2.1.2.3.
Dành già
uu,
nhugc diém
cùa phuang phàp xàc
dinh dóng
thài
càc càu
tu co phd
hàp
thu quang phàn
tu
xen
phù nhau theo chuang trình loc Kalman da lqp trình. 42
2.2.
Phurang phàp nghién
culi

43
2.2.1.
Cosòlythuyét
43
2.2.1.1.
Ca
sa
ly thuyet cùa phuang phàp su dung sai so
tuang
dai
cùa phép do quang 43
2.2.1.2. Ca
sa
ly thuyet càc thuqt toàn cùa phuang phàp loc
Kalman
4g
2.2.2. Ngón ngu
làp
trình 53
2.2.3.
Xàc dinh
giói
han phàt hien
va giói
han dinh
luong
53
2.2.3.1.
Giói hqn phàt hien (LOD) 53
2.2.3.2. Giói hqn dinh

luang
(LOQ) 54
2.2.4. Dành
già dò tin cày cùa
quy trình phàn
tich
54
2.2.5.
Quy
trình nghién
cùu xày
dung chuang trình phàn
mém
xàc dinh dóng
thcri
càc càu
tu.
55
2.3.
Thiet
bi,
dung
cu va
hóa chat
56
2.3.1.
Thiétbi 55
2.3.2. Dung
cu,
Hóa

chat.
57
CHl/ONG 3. KET
QUA
NGHIÉN
CLfU
XÀC
0!NH
DÓNG
THÒI CÀC CÀU
Tir CO
PHÓ HÀP THU QUANG PHÀN TLT
XEN PHÙ NHAU THEO
PHl/ONG
PHÀP TINH
Dl/A
TRÉN
SAI SO
Tl/ONG DÓI
CÙA PHÉP 00 QUANG 58
3.1.
Lap chuang trình phàn
mém
59
3.1.1.
So dò
thuàt toàn biéh dói he m phuang trình
n
an thành he
n

phuong trình n an vói sai so tuong dói cùa phép do quang nhò nhàt
59
3.1.2. Làp trình thù
tue
biéh dói he m phuong trình
n
an thành he
n
phuang trình
n
an vói sai so tuong dói cùa phép do quang nhò nhàt
60
3.1.3.
Lap
trình
thù
tue
giài
he n
phuong trình
n an
bang
phuong phàp
khù
Gauss.
61
3.1.4
Quy
trình chung
xàc

dinh dóng thòi
càc càu tu
co
phó
hàp
thu
quang phàn
tu
xen phù
nhau theo phuong phàp
su
dung
sai
so tuong dói.
^2
3.2.
Thuc nghiem kiém
chùrng
chuang trình
xàc
dinh dóng
thòi
càc càu
tùf
co phó hàp thu
quang phàn
tur
xen phù
nhau
dua vào

sai
so
tuong
dói cùa
phép
do
quang.
63
3.2.1.
Datvàndé
63
3.2.2. Tién hành thuc nghiem
64
3.2.3.
Nhàn
xét 88
Két luan Chuong
3
92
CHl/ONG 4. KET
QUA
NGHIÉN
CLTU
XÀC
O^H
DÓNG
THÒI CÀC CÀU
Tir CO
PHÓ HÀP THU QUANG PHÀN
TLf

XEN PHÙ NHAU THEO PHL/ONG PHÀP LOC KALMAN 92
4.1.
Làp chuang trình
phàn
mém theo phuong phàp
loc
Kalman
QT
4.1.1.
Sa do thuàt
toàn
loc Kalman
xàc
dinh dóng
thcri
càc càu
tir
93
4.1.2.
Làp chuong trình xàc dinh dóng thòi càc càu tu theo
phuong phàp loc Kalman
95
4.1.3 Quy trình chung xàc dinh dóng thòi càc càu tu theo
phuang phàp loc Kalman
1Q2
4.2,
Thuc
nghiem kiém chumg
chuong trình xàc djnh dóng
thòi càc

càu
tu theo phuong phàp loc Kalman
4.2.1.
Xàc dinh dóng thòi càc nguyén tó dàt
hiém
trong hón
hap
4.2.2.
Xàc dinh dóng thòi càc thành phàn cùa thuóc vién nén
116
4.2.2.1.
Datvàndé 126
4.2.2.2.
Me
dinh dóng
thòi
paraxetamol
va
ibuprofen
116
4.2.2.3.
Me
dinh dóng thòi eàe Vitamin B trong hón hap 123
4.2.2.4.
Nhàn
xét
126
Ket luan Chuong 4
KET LUÀN
103

103
129
130
NHOTNG
CÒNG TRÌNH DÀ CÓNG
B6
LIÉN
QUAN
OEN
NÓI
DUNG LUÀN ÀN
132
TÀI
LIÉU
THAM KHÀO
133
PHU
LUC 1
j4g
PHU
LUC
2
J49
PHU
LUC
3
J54
PHU LUC
4
^35

DANH MUC CÀC TLf
VIÉT
TAT CÙA LUÀN ÀN
Tiéng viét
Axetyl axeton
Asenazo III
Axit dietylen tetraamin penta
axetic
Axit etylen diamin tetra axetic
Etylen diamin
Diphenylthiocacbazon (ditizon).
Sàc ky long hieu
nàng
cao
Bình phuang toi
thiéu
nghich
Giói han phàt hien
Giói han dinh
lucmg
Càc
nguyén to ho lantan
lon
dat
hiém
Phiìc
màu giua càc ion
Ln^"^
vói
Asenazo III

Bình phuang toi
thiéu
Axit
metyl
etylen diamin tetra
axetic
Nguyén to
dà't hiém
l-(2- piridin azo) naphton-2
4-(2-piridin azo) rezoxin
Bình phuong toi thiéu riéng
phàn
Sai so tuong doi
Do
lech
chuan
Tiéng Anh
Acetyl acetone
Arsenazo III
Diethylen tetraamine penta
acetic acid.
Ethylen diamine tetra acetic
acid.
Ethylen diamine
Diphenylthiocacbazone
(dithizon).
High performance liquid
chromatographic
Inverse
least

squares
Limit Of Detection
Limit Of Quantity
Lanthanides
Lanthannide ion
Lanthannides with asenazo
III complexon
Least squares
Methyl ethylen diamine
tetra acetic acid
Rare earth elements
l-(2- pyridilazo)-2-naphtol
4-(2-piridilazo) resorcinol
Partial least square
Relative error
Standard deviation
Viét
tàt
Aca
Ars
DTPA
EDTA
En
H2DZ
HPLC
ILS
LOD
LOQ
Ln
Ln^"

Ln^^-Ars
LS
MEDTA
NIDH
PAN
PAR
PLS
RE
SD
DANH MUC CÀC
BANG
CÙA LUÀN ÀN
STT
1.
2.
3.
4.
7.
8.
9.
10,
11.
12.
TÉN BANG
Bang 1.1.
Dàc diém
càu trùc electron
evia càc
nguyén to'
lantanit

Bang 3.1. Pha che
càc phiic
màu
La^""-
Ars
ò
càc nóng
dò
Asenazo
EQ.
Bang 3.2. Dò hàp thu quang cùa
phiic
La^""-
Ars
a
càc già tri
pH.
Bang
3.3.
Két
qua
tinh
dò nhay, LOD
va
LOQ
cìia phiJc
La^^
- Ars.
Bang 3.4. Pha che càc dung dich
phiìc

màu
Ln^^-
Ars.
Bang 3.5. Pha che càc hòn hap phiic màu
Ln^""
- Ars
chiia
2
NTDH.
Bang 3.6.
Két
qua
tinh
nóng dò càc NTDH
(|aM)
trong càc
hòn
hgrp chiia
2 NTDH.
Bang 3.7. Két qua
tinh
nóng dò càc
NTDU
(|uM)
trong càc
hòn
hop chiia
3 NTDH.
Bang 3.8. Két qua
tinh

nóng dò càc NTDH
(^M)
trong càc
hón
hgfp chiia
4 NTDH.
Bang 3.9. Két qua
tinh
nóng dò càc NTDH
(iiM)
trong càc
hòn hop
chiia
5 NTDH (màu 26, 27
va
28)
Bang 3.10. Két qua
tinh
nóng dò càc NTDH
(|uM)
trong càc
hòn
hcfp chiia
5 NTDH (màu 29
va
30)
Bang 3.11. Pha
che
càc hòn
hgp

phiic màu
La^^-
Ars
va
Ce^^
- Ars.
34
65
66
69
70
72
74
77
78
79
80
82
13
14.
15
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23,
24.

Bang 3.12. Pha
che
càc hòn hop
phiJc
màu
Eu^""
- Ars
va
Gd^^
- Ars.
Bang 3.13. Két qua
tinh
toàn nóng dò
La^""
va
Ce^""
trong
hòn hop ò càc ty le nòng dò khi nóng dò
La^"^
nhò
han nóng dò
Ce^""
Bang 3.14. Két qua tinh toàn nòng dò
La^^
va
Ce^^
trong
hòn hap a
càc ty le nòng dò khi nóng dò
Ce^-"

nhò 85
han nóng dò
La^^.
Bang 3.15. Két qua
tinh
toàn nòng dò
Eu^"^
va
Gd^"^
trong
hòn
hgp
ò càc ty le nóng dò khi nóng dò
Eu^""
nhò 86
hon
nòng dò
Gd^""
Bang 3.16. Két qua tinh toàn nóng dò
Eu^"^
va
Gd^^
trong
hòn hop ò
càc ty le nòng dò khi nóng dò
Gd^""
nhò 87
hon nóng dò
Eu^"^
Bang 4.1. Két qua

tinh
nòng dò
La^""
va
Ce^""
qua càc
buóc
loc vói già tri
C(0/0)La^^
=
0
va
C(0/0)Ce^^
= 0.
Bang 4.2. Két qua
tinh
nòng dò
La^""
va
Ce^"^
qua càc buóc
loc vói già tri
C(0/0)La3^
=
1 va C(0/0)Ce^+
= 1.
Bang 4.3. Nòng dò
cìia
càc phiic màu
Ln^""

- Ars trong hòn
hap
chiia
2
va
3 NTDH.
Bang 4.4. Két
qua tinh
nòng dò càc NTDH trong hòn hop
chiia
2
va
3 NTDH theo chuang trình loc Kalman
Bang 4.5. Nóng dò cùa càc
phùc
màu
Ln^""
- Ars trong hòn
hap
chiia4 vàSNIBR
Bang 4.6. Két qua
tinh
nóng dò càc NTDH trong hòn hap
chiia
4
va
5 NTDH theo chuang trình loc Kalman.
Bang 4.7. Nóng dò cùa càc phiic màu
Ln^"^
- Ars trong hòn

hap
chù-a
6
va
7 NTDH.
99
105
106
107
108
25.
26.
27.
30.
31
32.
33.
36,
Bang 4.8.
Két
qua
tinh
nóng dò
càc
NTDH trong hòn hop
chóa
6
va
7 NTDH theo chuang trình loc Kalman.
Bang 4.9.

Két
qua
tinh toàn
nóng dò
La^""
va
Ce^""
trong hòn
hgp
a
càc ty le nóng do khi nóng do
La^^
nhò hon
nóng dò
Ce^^.
Bang
4.10,
Két qua
tinh
toàn nóng dò
La^""
va
Ce^""
trong hòn
hgp à càc ty le nóng dò khi nóng dò
Ce^""
nhò han
nóng dò
La^"".
Bang 4.11. Két qua

tinh
toàn nóng dò
Eu^""
va
Gd^""
trong hòn
28.
hgp
a
càc ty le nóng dò khi nóng dò
Eu^""
nhò hon
nóng do
Gd^"".
Bang 4.12. Két
qua tinh
toàn nóng dò
Eu^""
va
Gd^^
trong hòn
29.
hgp a càc ty le nóng dò khi nóng dò
Gd^""
nhò han
nóng dò
Eu"^"^.
Bang 4.13. Pha
che càc
dung dich hòn hgp paraxetamol

va
ibuprofen
Bang 4.14. Két qua xàc dinh paraxetamol
va
ibuprofen trong
hòn hgp
Bang 4.15. Két
qua
xàc dinh paraxetamol
va
ibuprofen trong
vién
nén Alaxan
Bang 4.16. Két
qua
xàc dinh paraxetamol
va
ibuprofen theo
phuang phàp thém
Bang 4.19. Hàm
lirgng
cùa càc vitamin
Bl,
B2,
B6
va
B12
trong vién nén.
8
123

34.
Bang 4.17. Hàm
lugng cùa
càc
vitamin B pha chétrong càc
màu. 125
35.
Bang 4.18. Hàm
lirgng
cùa càc vitamin trong càc màu
(|^g/ml). 126
128
DANH MUC CÀC HÌNH CÙA LUÀN ÀN
STT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
TEN
HINH
Hình 1.1. Phó dao hàm bàc 0, 1, 2, 3
va
4 cùa
mot

hap
chat màu
Hình 1.2. Mò hình hoat dòng cùa mang no ron
Hình 3.1. So dò thuàt toàn
bién
dói he m phuong trình n
an thành he n phuong trình n àn vói sai so tuong
dói cùa phép do quang nhò nhàt
Hình 3.2. Su phu thuòc cùa dò hàp thu quang vào ty le
(nóng dò Asenazo
Ill/nòng
dò
La^"")
Hình 3.3. Su phu thuòc cùa dò hàp thu quang cùa
phùc
La^""
- Ars vào nóng dò.
Hình 3.4. Su phu thuòc cùa dò hàp thu quang vào nóng
dò La^^-Ars
(10-'^
10-^
M).
Hình 3.5. Su phu thuòc cùa dò hàp thu quang vào nóng
dò La^+-Ars
(10-^^10-^
M).
Hình 3.6. Su phu thuòc cùa dò hàp thu quang vào thòi
gian tao phiic.
Hình 3.7. Phó hàp thu quang phàn
tu

cùa càc
phùc
màu
Ln^^
- Ars.
Hình 3.8. Phó hàp thu quang phàn
tu
cùa càc
phùc
màu
Ln^^
- Ars.
TRANG
20
29
59
65
67
68
68
69
71
71
11
12.
13.
Hình 3.9. Phó hàp thu quang phàn tu cùa phùrc màu
La^-'-Ars;
Ce^*-Ars va
cùa hòn

hgp
La^"^
- Ars
va
Ce^-"-
Ars.
Hình 3.10. Phó hàp thu quang phàn
tu
cùa phiic màu
Ln^""
- Ars trong màu 20.
Hình 3.11. Phó hàp thu quang phàn
tu
cùa
phùc
màu
Ln^""
- Ars trong màu 25.
14.
15.
16.
Hình 3.12. Phò hàp thu quang phàn tu cùa phiic màu
Ln^""
- Ars trong màu 27.
Hình 4.1. Sa dò thuàt toàn loc Kalman
Hình 4.2.
Qua
trình hòi tu nóng dò
La^+ va
Ce^"-

khi C(0/0)
La^+
= 0
va
C(0/0)
Ce^^
=
0.
17.
18.
Hình 4.3.
Qua
trình hòi tu nóng dò
La^-"
va
Ce^""
khi C(0/0)
La^^
=
1 va
C(0/0)
Ce^^
= 1
Hình 4.4. Phó hàp thu quang phàn
tu
cùa paraxetamol
va
ibuprofen
19.
Hình 4.5. Duòng hói quy

tuyén tinh biéu
dién su phu
thuòc cùa dò hàp thu quang A vào nóng dò
paraxetamol khòng
co
ibuprofen
va
khi
co
10
|iig/ml
ibuprofen.
20.
21
Hình 4.6. Duòng hòi quy
tuyén tinh biéu
dién su phu
thuòc cùa dò hàp thu quang A vào nóng dò
ibuprofen khòng
co
paraxetamol
va
khi
co
5
fig/ml
paraxetamol.
Hình 4.7. Phò hàp thu quang phàn
tu
cùa càc vitamin B

73
75
76
76
94
101
101
117
118
119
124
10
MODAU
1.
Ly do chon de tài
Trong phàn
tich trac
quang,
thuòng
gap hòn hop càc càu
tu ma
phó
ha]
thu quang phàn
tu
cùa chung xen phù nhau.
De
phàn
tich
hòn hap này

thònj
thuòng phài tàch riéng tùng càu
tu
rói
mói
xàc dinh. Viéc tàch riéng tùng
cài
tu
co
nhiéu han che nhu: quy trình phàn
tich phùc
tap, tòn thòi gian, tòn hói
chat,
dò
chinh
xàc giàm. Mot so càu tu khó tàch riéng ra khòi nhau triét de.
De phàn
tich trac
quang mot hòn hap nhiéu càu tu
ma
khòng phài tàch
riéng chung ra khòi nhau dà
dugc
nhiéu nhà khoa hoc nghién cùu. Hién na>
co
càc phuang phàp sau: phuang phàp Vierordt, phuong phàp bình phuong
tòi thiéu, phuang phàp phó dao hàm, phuong phàp loc Kalman, . . . Nhìn
chung, càc phuang phàp này
su
dung nhiéu dù

liéu
do dugc
tii
phò hàp thu
quang phàn tu cùa càc
phùc
màu,
su
dung càc thuàt toàn bién dói
phùc
tap
nén càn phài
su
dung mày tmh
va
càc phàn mém chuyén dung. Chung
co
uu
diém là quy trình phàn
tich
don gian, phàn
tich
nhanh, tòn
it
hóa chat
ma
vàn
cho két qua tin cày. Tuy nhién mói phuang phàp déu
co nhùng
han

che
riéng,
bòi vày càc nhà khoa hgc vàn dang tiép
tue
nghién cùu vàn
de
này nhàm tìm
ra
mot
phuong phàp hoàn thién hon.
Ò nuòc ta, tàc già
Tran
Thuc Bình
va
cóng su [5, 6] da
su
dung
phuang phàp bình phuang tòi thiéu dua trén co sa sai so tuyét dói cùa phép
do dò hàp thu quang là nhò nhàt de làp trình phàn mém theo ngòn
ngù
PASCAL xàc dinh dóng thòi càc càu
tu,
tuy nhién phuang phàp này mói chi
ò giai doan nghién cùu ban dàu,
con co
nhùng nhugc diém nén chua dugc àp
dung ròng rài.
Dà
co mot
so cóng trình nghién cùu xàc dinh dóng thòi càc càu tu

co
phó hàp thu xen phù nhau
su
dung két qua do quang (phuong phàp sai phàn,
phuang phàp phó dao hàm, phuang phàp hói quy, phuang phàp su dung
11
mang no ron nhàn tao . . .)
[11,
24, 25, 26, 33, 103, 107]; mÒi phuong phà]
déu
co
nhùng uu, nhugc diém riéng. Tuy nhién dói vói he càc càu
tu co
ph(
hàp thu quang phàn
tu
xen phù nhau nhiéu, giòng nhau hoac khi so càu ti
trong hòn hgp
lón
thì hàu hét càc phuang phàp cho két qua
co
dò
chinh
xàc
khòng cao, nén viéc
ùng
dung
de
xàc dinh càc màu thuc té
con

it.
Trén
thè
giói, càc tàc già [60, 79, 96, 97, 98, 101, 105] dà
su
dun^
thuàt toàn loc Kalman
de
xàc dinh nóng dò cùa càc càu
tu
trong hòn hgp
Thuàt toàn
Igc
Kalman dugc ùng dung
de
cài dàt cho
mot
so mày quang
phó
tuy nhién chuong trình
va
thuàt toàn loc Kalman vàn dugc giù dóc
quyén
khòng còng bò.
Càc phuang phàp phàn
tich
xàc dinh dòng thòi he da càu
tu co
phó hàp
thu quang phàn

tu
xen phù nhau
co
tàm quan trong to lón trong
lình
vuc phàn
tich,
nhàt là dói vói he khó tàch nhu dàt hiém, trong phàn
tich
càc
che
pham
dugc dung. Màt khàc, da
so
càc thuóc thù dugc dùng trong phàn
tich trac
quang déu
co tinh
chgn loc khòng cao. Càc thuòc thù PAN, PAR, Asenazo
III,
Ditizon, . . . thuòng phàn ùng vói
rat
nhiéu ion kim
loai
tao nén càc phùc
màu
co
phò hàp thu quang phàn
tu
xen phù nhau [4, 111, 113]. Do dò

phuang phàp phàn
tich
dòng thòi càc càu
tu co
phó hàp thu quang phàn
tu
xen phù nhau
co
y nghìa to lón trong viéc mò ròng ùng dung cùa càc thuòc
thù, don giàn hóa quy trình phàn tich,
va
dugc càc nhà phàn tich
trac
quang rat quan tàm.
Vi
nhùng ly do néu trén, viéc nghién cùu
mot
chuong trình vi tinh
hoàn thién
de
xàc dinh dóng thòi càc
chat co
phó hàp thu quang phàn tu xen
phù nhau là càp thiét
va co
y
nghia
khoa hgc, dòng thòi góp phàn vào viéc
phàt trién
llnh

vuc
ùng
dung tin hgc trong hóa hgc (chemometric). Bòi vày
chung tói chgn
de
tài
"Nghién
cùu phuong phàp hàp thu quang phàn tu
xàc dinh dóng thòi càc
chat co
phÓ hàp thu xen
phù
nhau dua trén thuàt
toàn loc Kalman" de nghién cùu.
12
2.
Muc
dich va nhiém
vu nghién
cùru
Muc
dich
cùa
de
tài là làp chuang trình xàc dinh dóng thòi càc càu
t
co
phò hàp thu quang phàn
tu
xen phù nhau, chuang trình làp dugc

co thè
pha
huy dugc càc uu diém, cùng nhu khàc phuc
mot
so nhugc diém cùa cà
chuang trình dà
co.
Vói muc
dich
dò, chùng tòi dàt ra càc nhiém vu sau:
+ Cài tién chuang trình xàc dinh dóng thòi càc càu
tu
theo phuang phà]
su
dung sai so tuyét dói cùa phép do quang thành chuong trình
su
dung sai si
tuang dòi cùa phép do quang.
+ Kiém
chùng
phuang phàp
va
chuang trình dà làp thòng qua viéc
phài
tich mot
so màu tu pha
che
cùa hòn hgp càc càu
tu,
tu

dò dành già uu nhugc
diém cùa phuang phàp
su
dung sai so tuong dói cùa phép do quang so
vò
phuong phàp
su
dung sai so tuyét dói cùa phép do quang cùng nhu vói càc
phuang phàp khàc.
+ Xày dung thuàt toàn cùa phuong phàp xàc dinh dóng thòi càc càu
tiJ
co
phó hàp thu quang phàn
tu
xen phù nhau trong hòn hgp theo phuang phàp
Igc
Kalman.
+ Làp chuang trình xàc dinh nóng dò càc càu
tu co
phò hàp thu quang
phàn
tu
xen phù nhau trong hòn hgp theo phuang phàp
Igc
Kalman.
+ Kiém chùng phuong phàp
va
chuong trình
Igc
Kalman dà làp thòng

qua viéc
tinh
toàn, phàn
tich mot
so màu tu pha che cùa hòn hgp càc càu tu,
tu
dò tìm ra quy trình phàn
tich
xàc dinh dóng thòi càc càu
tu co
phò hàp thu
quang phàn
tu
xen phù nhau theo phuong phàp
Igc
Kalman, dành già uu
nhugc diém cùa phuong phàp
Igc
Kalman so vói càc phuong phàp khàc.
3.
Do!
tugng va
pham vi nghién cùru
Nghién
cùn
co sa ly
thuyet,
làp chuang trình xàc dinh dòng thòi
càc
càu tu

co
phó hàp thu quang phàn tu xen phù nhau
bang
ngòn ngù làp trình
PASCAL
va
ngón ngù FORTRAN.
13
Càc càu
tu
co phd hap thu quang phàn
tu
xen phù nhau thoà man din
luàt
Bughe - Làmbe - Bia
va tinh
còng
tinh
dò
hàp
thu quang là doi
tuon
dirgc
dùng de thuc nghiem
kiém
chùng
chucfng
trình da làp.
4.
Phirong phàp nghién cùru

Dua trén phép bình phuang toi
thiéu de bién dói
he m phuong trình n
ai
so thành he n phuofng trình n an
so'.
Dua
trén
xàc suàt thòng
ké de
loai bò càc sai so do quang màc phài kh
thuc hien càc phép do.
Su
dung ngòn ngu lap trình PASCAL
va
ngòn ngu FORTRAN
de
là]
chuang trình phàn mém.
5. Dóng góp cùa luan àn
Lap
dugc
chuong trình phàn mém dùng de xàc dinh dóng
thcrt
càc
cài
tu
trong hòn hop
ma
khòng càn tàch càc càu

tu
ra khòi nhau. Chuong trình
d;
lap
co
nhiéu uu diém hon càc chucfng trình da co nhu: pham vi àp dung
rónj
hon, do
chfnh
xàc cao hon,
de su
dung
va
khi àp dung vào thuc
té
se tiét kien
thòi gian, hoà
chat,
còng
sue
cùa
nguòi làm
phàn
tich.
6.
Bó'
cuc cùa luan àn
Luan àn ngoài phàn mò dàu, két luan, tài
lieu
tham khào

va
phu
lue;
góm co 4 chuong:
Chuang
1 :
Tóng quan tài lieu.
Chuang 2: Noi dung
va
phuang phàp nghién cùu, thiét
bi,
dung cu
va
hoà
chat.
Chuang 3: Két qua nghién cùu xàc dinh dóng thòi càc càu
tu
co phó hàp
thu quang phàn
tu
xen phù nhau theo phuang phàp
tinh
dua vào sai so tuang
dói cùa phép do quang.
Chuang 4: Két qua nghién cùu xàc dinh dóng thòi càc càu
tu
co phó hàp
thu quang phàn
tu
xen phù nhau theo phuang phàp loc Kalman.

14
Chuong1
TÓNG QUAN TÀI LIÉU
LL
DINH
LUAT
BUGHE
- LÀMBE - BIA
VA
TINH CHAT CÒNG TINH DÒ
HAP THU QUANG
Hàu
hét
càc phuong phàp phàn
tich
trac
quang xàc dinh dòng thòi nhié
càu
tu
déu dua trén co
so
dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
va
tinh
còng
tinh
d
hàp thu quang cùa càc càu
tir
trong hòn

hgp
[5, 7, 12, 19].
1.1.1. Dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
Do hàp thu quang cùa càu
tu
ty le thuàn vói nòng dò cùa càu tu
tron;
dung dich
va
bé
day
lóp
dung dich
ma
ành sàng truyén qua.
Biéu
dién dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
bang
phuong trình
toài
hoc
nhu
sau:
Ax
=
s^b.
C (1.1)
Trong dò :
A^:
dò hàp thu quang cùa dung dich ò buóc

song
X.
Zx-
he
so
hàp thu
mol
phàn
tu
cùa càu tu tai buóc
song
À,.
b:
bé
day
lóp dung dich (cm).
C: nòng dò cùa càu
tu
trong dung dich
(mol/lit).
1.1.2.
Tinh
chat
cóng tinh do hàp thu quang
Dò hàp thu quang cùa mot dung dich hòn
hgp
nhiéu càu tu tai
mot
buóc
song

bàt ky bang tóng dò hàp thu quang cùa tà't cà càc càu
tu
trong hÒn hgp
tai
buóc
song
dò.
Biéu dién tmh còng tmh
ve
dò hàp thu quang cùa dung dich hòn hgp
chùa
n càu
tu
tai buóc
song
X
bang
phuong trình toàn hgc:
A.=A„+A,,+ +A,^^+ +A„,=|;A^^,
(1.2)
Trong dò :
A^
dò hàp thu ành sàng cùa dung dich hón hgp
chùa
n càu
tu ò buóc
song
A,.
15
A

i x:
dò hàp thu ành sàng cùa càu
tu
thù i a buóc song X ;
là so càu
tu
hàp thu ành sàng co trong hón hap ; vói i
= 1 -
n.
Tu
(1.1) co the viét lai phuang trình (1.2) nhu sau :
A,=s,,.b.C,+E,,.b.C,+ +e„,.b.C„=5]8,,.b.C,
(ij
i=l
Khi phàn
tich
dóng thòi nhiéu càu tu trong hòn hgp thì
tinh
chat
con:
tinh
cùa dò hàp thu quang thuòng khòng thoà man
mot
càch
nghiem
ngà
(màc dù càc càu tu khòng tuong tàc hoà hgc vói nhau nhung
vi
càc ành
huòn;

vàt ly,
lue
ion, làm ành huòng dàng ké dén dò chinh xàc cùa két
qua phài
tich).
Do vày, viéc kiém tra
tinh
còng
tinh
dò hàp thu quang cùa hòn hgp
truó(
khi phàn
tich
là hét
sue
quan trgng.
De
kiém tra
tinh
cóng
tinh
dò hàp thu quang cùa hòn hgp ò càc
diéi
kién khàc nhau, ta phài so sành tòng dò hàp thu quang cùa càc dung dich
chùc
tùng càu tu riéng ré vói dò hàp thu quang cùa dung dich hòn hgp
chiìa
càc
cài
tu

dò, dugc do trong cùng
mot
diéu kién. Két qua kiém tra se cho biét
co si
ành huóng
giùa
càc càu
tu
hàp thu quang trong dung dich hòn hgp ha>
khòng? trong khoàng nòng dò nào thì dò hàp thu quang cùa dung dich
nghién
cùu
con
tuàn theo dinh luat Bughe - Làmbe - Bia
va
thoà man
tinh
còng tinh
dò hàp thu quang de
co thè
àp dung.
Nguyén nhàn làm sai
léch
tinh còng tinh dò hàp thu quang
co thè
là do
tuong tàc hóa hgc giua càc càu
tu
trong hòn hgp, cung
co thè

do tuong tàc vàt
ly
(lue
ion, càc càu
tu co
su hùt,
óày làn
nhau. . .), do hién tugng khuéch tàn,
tàn xa ành sàng cùa càc càu tu, dàc biét là khi so càu
tu
trong hòn hgp càng
lón.
Dua vào dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
va
tinh còng tinh dò hàp thu
quang, nguòi ta dà xày dung nén rat nhiéu phuong phàp xàc dinh dóng thòi
càc càu
tu co
màu. Sau
day
là
mot
so phuong phàp co bàn.
16
1.2.
MOT
SO PHUONG PHÀP XAC DINH
DÓNG
THÒI CAC CAU
TU

1.2.1. Phirong phàp Vierordt
De
xàc dinh nòng dò cùa càc càu tu trong hòn hgp, làn dàu tién Vierorc
dà do dò hàp thu quang cùa dung dich hòn hgp ò càc buóc
song
khàc
nhai
sau
dò
thiét làp he phuong trình bàc nhàt
ma
so phuong trình
bang
so an so
(s^
càu tu trong hòn hgp), giài
he
phuong trình này sé tinh dugc nóng dò cùa cà
càu
tu.
Diéu kién
de
àp dung phuong phàp này là càc càu tu trong hòn hg
phài tuàn theo dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
va
thoà man tinh còng tinh
cu;
dò hàp thu quang.
Vói hòn hgp
chùa

n càu
tu
ta càn phài làp
he
n phuong trình n an.
B
phuong trình này dugc thiét làp
bang
càch do dò hàp thu quang cùa hòn hgp
(
n buóc
song
khàc nhau.
\M)
=
eiiQb
+
SjjCjb
+ +
SiiQb
+ +
s„,C„b
A(^2)
=
s^Cib
+
822C2b
+ . +
s,2Cib
+ . +

s„2C„b
A(Xn)
=
SinCib
+
EznQb
+ +
Sj^Qb
+ +
8„„C„b
(1.4;
Trong dò :
A(Xi),
A(X2), ,
A^my
Dò hàp thu quang cùa hòn hgp ò buóc
són^
À,,
buóc
song
A,2,.
,
va
buóc
song
À,„.
£(„:
he
so hàp thu mol phàn
tu

cùa càu
tu
i tai buóc
song
A.„
(dugc xàc
dinh
bang
càch do dò hàp thu quang cùa dung dich chi chùa càu
tu
i ò buóc
song
IJ.
b:
bé
day
lóp dung dich (cm).
Q:
nòng dò cùa càu tu thù i trong hón hgp (mol/lit). Vói i, j
=
1-J-
n.
Giài he n phuong trình vói n àn sÓ là
C„
Q,
. . . ,
C„
sé tìm dugc nÓng
dò cùa càc càu tu. Khi so càu tu trong hÒn hgp it thì viéc giài
he

n phuong
trình tuyén tinh khà don giàn. Tuy nhién khi
so
càu tu
Idn
thì viéc giài
he
phuong trình phùc tap hon.
OAI
HOC QUÓ'C
GIÀ
HA
NQÌ
TRUNG
TÀM THÒNG
TIN
THLfVIÈN
\ALV
304
17
' "•
-T'^
Phuang phàp Vierordt chù yéu duac vàn dung de tìm càch giài
h(
phuang trình nhu : giài bang do thi, giài
bang
phép ma tran vuòng,
phuang
phàp
khù

Gauss,. .
.de
xàc dinh nóng dò cùa mòi càu
tu
[20, 28, 29].
Càc tàc già [50] da
su
dung phuang phàp Vierordt de xàc dinh
dónj
thòi paraxetamol
va
cafeine trong
thuò'c
vién nén
bang
càch do dò hàp
thi
quang à càc buóc song 242
va
273 nm,
con
càc tàc già [46] dà xàc dinh
dón^
thòi axit
saHxylic va
cloramphenilcol
bang
càch do dò hàp thu quang a càc
buóc
song

278
va
297 nm.
Phuang phàp Vierordt don giàn,
de
thuc hien nhung chi àp dung duac
khi so càu
tu
trong dung dich hòn hap
it,
phó
hàp thu quang phàn
tu
xen
phij
nhau khòng nhiéu,
tinh
chat còng
tinh
dò hàp thu quang
dugc
thoà mar
nghiem
ngat, thiét bi do quang tot thì phuang phàp cho két
qua
khà chinh xàc,
Doi vói he nhiéu càu
tu,
dac biét là khi
phó

cùa càc càu tu xen phù nhau
nhiéu,
tinh
chat còng
tinh
dò hàp thu quang khòng dugc thoà man nghiem
ngat, thiét bi do co dò chinh xàc khòng cao thì phuang phàp khòng chinh xàc
va
co sai so lón [5, 53, 54]. Bài vày mac dù phuang phàp Vierordt tuy ra dòi
dà
làu,
nhung ùng dung trong thuc té
con
rat
it.
Tuy nhién day là ca sa ly
thuyet
co bàn nhat, dat nén móng cho càc nhà khoa hoc sau này phàt trién, cài
tién de xày dung nén càc phuang phàp mói.
1.2.2. Phuang phàp phó dao hàm
Dò hàp thu quang cùa càc càu
tu
là hàm cùa do
dai
buóc song cùa ành
sàng tói A =
f{X).
Phó dao hàm cùa dò hàp thu quang theo buóc song X dugc
biéu dién
bang

phuang trình toàn hoc:
Dao hàm bac
1
cùa dò hàp thu quang:
AJJ^'j =
—
=
f
•
{y^
Dao hàm bac 2 cùa dò hàp thu quang:
AJ^j = -^ =
f-
[l)
va
dao hàm bàc n cùa dò hàp thu quang:
AJ"'
= ~ =
f<"'
(A,) (1.5)
18
Theo dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia thì:
AJJj =
A
=
e.C.b
Vi
C
va
b là hàng so, khòng phu thuóc vào buóc song X nén:

*'*
dX
dX
^'^
dX' dX'
A{")=^
=
C.b.^
(1.6^
Do hàp thu quang cùa dung dich co
tinh
cóng
tinh
nén:
A{n)
=A^"'
+
A*"'
+
+A^"^
{^
1'
•^(X)honhop -^{XjCautuI "^{^jCau
tu 2
•" -^(^jcau
tu n
\^-'j
De
tinh
dao hàm tai buóc song X nguòi ta chon mot cùa so ± n diém

se
lieu
tu
phó bàc 0
va
mot da
thùc
hói quy dugc
tinh
bang phuang phàp bình
phuang tó'i thiéu. Da
thùc
này co dang:
Ax = ao + ai.;^+ a2.^^+
+
a^.A,^
(L8)
Càc he so
ag,
a^,
.
. . ,
a^
tai mói buóc song tuang ùng là càc già tri dac
hàm bàc 0, 1, 2, . . ., k. De
co
phó dao hàm doi vói tàp so lieu phó bac khòng,
dàu tién ta phài
su
dung phuang phàp hói quy bình phuang tó'i thiéu de tìm

dugc hàm hói quy là da
thùc
bac cao. Sau do
lày
dao hàm cùa hàm này ta sé
dugc càc phó dao hàm.
Dói vói phó dao hàm bàc 0, 1, . . ., n ta thày co nhung dac diém nhu
sau: Dinh cùa phó dao hàm bac n là diém uón cùa phó dao hàm bac (n - 1),
con
tai dinh cùa phó dao hàm bac
(n-1)
thì phó dao hàm bàc n co già tri
bang 0. So dinh cùa phó dao hàm bàc n nhiéu han so dinh cùa phó dao hàm
bac (n-1) (hình 1.1).
Nhu vày, dùng phuang phàp phó dao hàm ta
co thè
tàch phó gàn trùng
nhau thành nhung phó mói
va
khi do ta co
thè
chon dugc
nhiìng
buóc song ma
tai do chi
co
duy nhàt 1 càu
tu
hàp thu
con

càc càu
tu
khàc khòng hàp thu,
19
nhò do
ma co thè
xàc dinh dugc tùng chat trong hòn hgp.
Bang
toàn hoc
nguòi ta xày dung dugc phàn mém khi do phó cùa dung dich hón hgp
co tht
ghi ngay dugc phó dao hàm càc bàc cùa phó do.
Càn cu
vào càc già tri ph(
dao hàm ta
lua
chgn dugc buóc song xàc dinh dó'i vói tùng càu
tu.
Tu
hình 1.1 nhàn thày, vói hàm A
=
f(À),
khi bàc dao hàm cùa hàm
P
càng cao thì càc dinh cuc dai hàp thu cùa càc chat càng càch xa nhau,
tue
lì
dò phàn giài tot nhung cuòng dò hàp thu giàm di nén do nhay cùa phép xàc
dinh cung bi giàm theo. Do do trong thuc té, khòng nén chon bac dao hàm
qui

cao
ma
chi nén chgn dén khi
ma
dinh hàp thu cùa hai
chat
vùa tàch khòi
nhai
va
khòng
con
su xen phù hoac xen phù
rat it
là dugc. Truòng hgp càc càu
tu ce
phó hàp thu quang phàn
tu
tuang tu nhau thì khòng
thè
àp dung phuang
phàj
phó dao hàm,
vi
khi dao hàm
lén
thi càc cuc dai hàp thu vàn trùng nhau.
Dà>
là han
che
lón nhà't cùa phuang phàp phó dao hàm.

Absorbdncr
AosoTbnnc
r
(;0
(e)
(e)
300
100
5:10
600 700
300
<00
500 600 700
(nM^)
JKinyyy^
Hình 1.1.
Phodqo
hàm bàc
0,1,2,
3 va
bàc 4 cùa mot hap chat màu
(a) - Dao hàm bàc 0 (b) Dao hàm bàc 1
(e)
Dao hàm bàc 2
(d) - Dao hàm bac 3 (e) Dao hàm bàc 4
20
Ò nuóc ta, mot so tàc già dà
su
dung phuang phàp phó dao hàm xà
dinh dóng thòi càc vitamin tan trong nuóc [16, 17, 18]

cQng
nhu xàc
dinl
dóng thòi càc
che
pham dugc dung khàc [9, 15]. Càc két qua thu dugc co sa
so trong khoàng
1,7-J-5%.
Trén
thè
giói, phuang phàp phó dao hàm dugc ùng dung
de
phàn
ticl
càc
che
pham dugc dung [50, 51, 83, 84, 86, 89]
cQng
nhu hón hgp càc chà
vò ca, hùu ca [45, 48, 49, 75].
Hàu
hét càc két qua déu cho
thày
phuang phà]
co dò tin cày cao. Tuy nhién phuang phàp phó dao hàm chi dugc àp dung kh
so càu tu trong dung dich
it va
phó hàp thu quang phàn
tu
cùa chùng

khònj
trùng nhau. Truòng hgp dung dich co nhiéu càu
tu va
phó hàp thu quang
phài
tu
tuang tu nhau thì khòng thè àp dung phuang phàp phó dao hàm.
1.2.3. Phirong phàp sai phàn
Truòng hgp phó tap
chat
co dang duòng cong trong mién phó hàp
thi
quang phàn
tu
cùa càu
tu
càn xàc dinh. Dò hàp thu cùa he da càu
tu
dugc xen
là
mot
hàm bac hai cùa buóc
song va bang
dò hàp thu cùa càu
tu
càn phàn
tic!
còng vói dò hàp thu cùa càc càu
tu
khàc

con
lai dugc coi là tap
chat.
Ahh= Ax
+
ao
+
aj.X
+
^^.X^= Cx-Sx-b
+
ao
+
a^À
+
a^.À^^
Ax
+
A^
(1.9
Trong do:
Ay^:
dò hàp thu quang cùa hòn hgp.
Ax:
dò hàp thu quang cùa càu tu X.
Aj:
dò hàp thu quang cùa càc càu
tu
tap chat.
Sx:

he so hàp thu mol phàn
tu
cùa càu
tu
X.
b:
bé
day
cuvet chùa màu (cm).
ao,
aj,
a2:
càc he
so'.
Tàc già [24] dà chgn càc cap buóc song dàng quang
va
vói phuang phàp
giài sai phàn càp 2
tinh
dugc già tri nóng dò cùa càu tu X là:
21
Cx =
CxO
|_2^
A^^^j^^p^^^^
j
+2^
^honhop(X,,
)
~^Z1

^honhop{;.^
)
"2^2 ^ ^
(1.10
Trong do:
X-^^, X^^
là cap buóc song
dàng
quang thù k.
A.^k
là
buóc
song
càch déu thù k cùa cap buóc
song
X-^^, X^^.
^2 va
hi,
dugc
tinh
bòi biéu thùc sau:
, _Z(^ > O^EAA,(X X-)-X(X^X-).(X,-X.,).XAA,(X,-X,) ^^
Z( x.r.Z(x^x,lf-[2:(x^x,g(x,-x,J
h.=fe^
(1.12.
Vói
Xji,, Xji,
là toa dò cùa dò
dai
buóc song

X-^^, X-^^
khi chgn
góc
toa
de
mói tuy y (vói muc
dich de
giàm khói lugng
tinh
toàn).
AA|,
-
^Ah5nhap ik,jk — -^hòn
hop
(A.jk)
"
-^hón
hop
(>.ik)
(1-13.
Phuang phàp sai phàn co
thè
àp dung vói càc hón hgp da càu
tu ce
thành phàn nén phùc tap vi phó cùa càc càu
tu
khàc ngoài càu
tu
càn phàn
tic!

dugc xem là phó cùa tap chat.
Két
qua tinh
toàn theo phuang phàp sai phàn
co
dò chinh xàc tuang dói
cao,
tuy nhién viéc nhàp dù lieu vào chuang trình
tinh
toàn khòng thuàn
Igi
nhu phuang phàp bình phuang tói thiéu àp dung cho he da bién, diéu kien àp
dung cùa phuang phàp này là càc phó cùa
chat
càn xàc dinh
va
cùa càc tap
chat phài co dang duòng cong parabol. Dói vói nhung doan phó cùa
chat
càn
xàc dinh cung nhu cùa tap
chat
co dang khàc duòng cong parabol thì viéc àp
dung phuang phàp này sé cho két
qua
khòng chinh xàc [24]. Chinh vi vay
kha
nàng àp dung cùa phuang phàp sai phàn bi han
che
nhiéu do phài thòa man

diéu kién trén.
22
1.2.4. Phirong phàp bình phirong tói
thiéu
[99]
Phuang phàp bình phuang tói thiéu cho he da bién (Least
Squares - LS) àp dung dinh luat Bughe - Làmbe - Bia
de
thiét lap so phuang
trình lón hon nhiéu so càu
tu
trong hòn hgp.
Trong he n càu
tu
thoà man dinh luàt Bughe - Làmbe - Bia
va tinh chat
còng
tinh
dò hàp thu quang thi:
A^
= SiQb+ 82C2b +
+
enCnb= Jk q
(1.14)
i=l
Sau khi quét phó
a
m buóc
song,
néu m

=
n thi ta sé làp dugc he phuang
trình tuyén tmh n an so (phuang phàp Vierordt), néu m > n thì ta sé làp dugc
he
ma
so phuang trình nhiéu han so an so:
Al = BiiC,b
+
S2iC2b
+ . . . +
8„jC„b
A2 = SnCib
+
S22C2b
+ . . . +
8,2C,b
A,
= 8i,Cib+
82,C2b+
+
8„,C,b
(1,15)
Mot càch tóng quàt co thè viét lai he phuang trình (1.15) là:
Aj=Ie,.b.C.
i=I
a
day Aj
là do hàp thu quang cùa hón hgp ò buóc song
Xy
8ij:

he so hàp thu mol phàn
tu
cùa càu
tu
i ò buóc song
X
b:
bé
day
lóp dung dich (cm).
Q:
nóng dò cùa càu tu i (mol/
lit).
Vói i =
1 -^
n; j
=1 ^
m.
Vi
ò
buóc song
X^
thi
8^
va
b khóng dói nén dat
8ij.b
= K, phuang trình
(1.15) dugc viét lai duói dang ma
tran:

A
=
K.C (1.16)
Vói A là véc ta do hàp thu quang co m hàng, 1 còt.
C là véc ta nóng dò cùa càc càu
tu
co
1
hàng, n còt.
K là ma
tran
m hàng, n còt cùa he so hàp thu mol phàn
tu.
23
Ma tran he so hàp thu K dugc
tinh:
K=A=^
(1.17)
c
ce
^ ^
Dua vào
càc già
tri dò hàp thu quang
AQ
va
càc hàng
so'
K, nóng dò cùa
càc càu

tir càn
phàn
tich Q
trong càc màu
dugc tinh
theo phuong trình:
^°^^^^
vóim>n
(1.18)
Trong do:
C,
K' là ma
tran
chuyén vi cùa ma tran C
va
ma
tran
K.
Co,
AQ
là véc ta cùa nóng dò màu
va
cùa dò hàp thu quang chuan.
Phuang phàp bình phuang tói thiéu co thè su dung toàn bò so lieu do
phó
de
lap ra he m phuang trình n an so (m > n).
Qua
trình bién dói ma tran
theo nguyén tàc cùa phép bình phuang tói thiéu sé màc sai

so
nhò nhàt, do dò
nàng cao do chfnh xàc cùa phép xàc dinh. Viéc nhap so lieu thuàn tién
(co
thè
tu
file dù lieu do
tu
mày quang phó), toc dò
tinh
toàn nhanh. Tuy nhién han
che
cùa phuang phàp là phài biét thành
phàn
dinh
tinh
cùa hón hgp, Trong
truòng hgp chua biét
rò
thành phàn cùa hón hgp hoac càc càu
tu co
su tuang
tàc vói nhau làm thay dói he so hàp thu mol phàn
tu
cùa tùng càu
tu
thì khóng
thè
àp dung dugc vi sai so sé
rat

lón.
Ve
nguyén tàc, co thè
su
dung phó toàn phàn
de
lap m phuang trình n
an (vói m >n trong
dò
m là so buóc song do quang, n là so càu
tu
trong hón
hgp).
Tuy nhién phuang phàp khóng chi rò giói han dùng nhùng buóc
song
co
dò hàp thu quang A nhu
thè
nào cùng nhu so lugng càu
tu
trong hòn hgp tói
da là bao nhiéu thi két
qua
mói chinh xàc.
Càc tàc già [64] dà
su
dung phuang phàp bình phuong tói thiéu
de
xàc
dinh hàng so phàn ly cùa càc axit; càc tàc già [102] dà xàc dinh dóng thòi

sàt,
coban
va
niken trong dàu vói sai so
tu
1,1^5,3%
con
càc tàc già [75] da dinh
lugng dóng thòi càc vitamin B trong hòn hgp
bang
phuang phàp bình phuang
tói thiéu.
24
1.2.5, Phuong phàp bình phuong tói thieu nghich
Càc phuang phàp vùa trình
bay
a trén déu già thiét ràng khóng co su
tuang tàc giua càc càu
tu
trong hòn hgp
va
thành phàn cùa càc càu tu trong
hòn hgp déu phài dugc biét truóc. Nhung trong thuc té
rat
khó biét truóc thành
phàn cùa hòn hgp, càc càu
tu
co thè khòng tuang tàc hoà hgc vói nhau nhung
vàn co su tuang tàc vàt ly giua càc càu
tu.

Nhiéu khi chùng ta
co
thè chi càn
phàn
tich
mot so càu
tu
trong hón hgp da càu
tu.
Truòng hgp này phuang phàp
chuan hoà don giàn sé thàt bai vi thành phàn hoà hgc
va
thành phàn phó chuan
khóng dugc biét
day
dù.
De
khàc phuc nhugc diém trén nguòi ta dua ra
phuang phàp bình phuang tói thiéu nghich (Inverse Least Squares - ILS). Ca
sa cùa phuang phàp là
su
dung phép bién dói dai so de sàp xép lai dinh luat
Bughe - Làmbe - Bia
va
biéu dién no duói dang:
C=^
(1.19)
8,.b
Vi a buóc song
X^

thi
s^
va
b khòng dói nén dàt
-!- =
P, P là ma tran m
s,.b
hàng n còt, phuang trình (1.19) dugc viét lai là:
C = PAx
+E ' (1.20)
Trong do E là ma tran cùa sai so nóng dò.
Già
su
he co hai càu
tu
X
va
Y, do dò hàp thu quang cùa he
ò
hai buóc
song
Àj va X2
ta co he phuang trình:
Cx = AxiPx.Xi +A;,2Px,X2 +Ex
Cy = AxjPy.X]
+
A^2PY.;^2
+
Ey
(1.21)

Ngay cà néu khóng biét nóng dò cùa tàt cà càc càu
tu
khàc trong hòn
hgp thì ma tran càc he so (P) vàn co thè dugc
tinh
mot càch chfnh xàc.
Càc buóc song dugc chgn phài nàm trong mién co su hàp thu cùa càc
càu tu trong hòn hgp, dóng thòi cùng càn phài do dò hàp thu quang tai càc
buóc song khàc nhau cho mòi càu
tu.
Trong thuc té,
de
chuan hoà chinh xàc
25