Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9

Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
I. Lý do chọn đề tài
1. Cơ sở lý luận
Sinh học là môn khoa học nghiên cứu về vi sinh sinh vật, thực vật, động vật và
con người, sự tiến hoá của giới thực vật, động vật và con người. Sự tiến hoá của giới
thực vật và động vật nguồn gốc của con người. Tại sao có loài tồn tại đến ngày nay và
có loài tiệt chủng. Sinh học phản ánh mọi mặt của cuộc sống xã hội góp phần hình
thành phát triển hoàn thiện nhân cách cho học sinh theo mục tiêu giáo dục. Nó là chìa
khoá để học sinh tiến vào mọi lĩnh vực khoa học, mọi hoạt động xã hội, nó có tác dụng
sâu sắc và lâu bền đến đời sống tâm hồn trí tuệ con người. Các bài mà học sinh học là
tiếng nói của tình cảm, là khí giới thanh cao đắc lực có tác dụng mạnh mẽ đến tư tưởng
tình cảm cảm xúc của con người. M xim G.Ki đã từng nói “Sinh học giúp con người
hiểu được bản thân mình, làm nảy nở ở con người những khát vọng hướng tới chân lý”
Trải qua những thăng trầm của lịch sử sinh học không ngừng phát triển nó đã
đóng góp một phần không nhỏ vào sự nghiệp giáo dục học sinh trong nhà trường phổ
thông trở thành những người có ích tài đức, xây dựng xã hội và bảo vệ tổ quốc. Ngay
nay xã hội ngày càng đổi mới đòi hỏi con người cần phải tiến kịp với tiến bộ trong xã
hội. Chính vì vậy việc giảng dạy trong nhà trường càng cần phải đổi mới cho phù hợp
với sự vận động đi lên của thời đại. Giờ dạy sinh học cần phải đạt chất lượng cao giúp
các em lĩnh hội được những tinh hoa của cuộc sống. Từ đó giúp các em hình thành và
hoàn thiện nhân cách của minh hơn nữa.
Cho nên việc dạy sinh học cần được nâng cao chất lượng. Cần được giáo viên
quan tâm. Vậy muốn đáp ứng yêu cầu trên đòi hỏi người giáo viên cần phải có phương
cách chủ động. Vì vậy qua thực tế giảng dạy cộng với sự học hỏi kinh nghiệm của các
pháp giảng dạy phù hợp, phát huy được khả năng nhận thức của HS đối với bộ môn
một đồng nghiệp. Tôi đã rút ra được cho mình một số phương pháp dạy học tích cực.
Cơ sở xuất phát của đề tài này là nâng cao chất lượng trong giờ dạy sinh học ở
trường THCS. Đề tài này dựa trên cơ sở thực tiễn trong quá trình giảng dạy môn sinh
học lớp 9 tại trường THCS Xuất Hoá.
Sáng kiến kinh nghiệm

1
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
2. Cơ sở thực tiễn
Hiện nay tôi đang giảng dạy môn sinh học khối 8, 9 và môn hoá học lớp 8A3 tại
trường THCS Xuất Hoá. Đây là trường học tiếp cận với trung tâm huyện, các em có
điều kiện thuận lợi tiếo nhận các thông tin văn hoá, tìm hiểu bộ môn nên ít nhiều các
em có sự yêu thích học tập bộ môn này. Song không phải học sinh nào cũng có sự say
mê cũng có hứng thú học tập và khả năng phát huy tính độc lập suy nghĩ của bản
thân, nhiều học sinh còn mải chơi, lười học . Để nâng cao chất lượng trong giờ dạy
sinh học. Tôi đã bắt đầu áp dụng một số phương pháp dạy học tích cực hướng cho các
em cách tìm tòi, cách quan sát, phân tích phát hiện những kiến thức mới của bài học.
II. Quá trình thực nghiệm
1. Các biện pháp tiến hành để nâng cao chất lượng môn sinh đặc biệt trong giờ
sinh học lớp 9.
- Để tạo ra hứng thú học sinh học và tạo ra niềm say mê đối với các em . Trước
hết người giáo viên cần làm cho các em hiểu rõ vị trí vai trò của môn học này, đồng
thời gieo vào lòng các em những cảm xúc tốt đẹp và tâm lý thích học tập môn sinh.
Mỗi một bài học trong chương trình đều phù hợp với tâm lý, trình độ nhận thức
lứa tuổi HS. Vì vậy giáo viên cần phải nắm nội dung cần trình bày trong bài học để
truyền tải cái hay , cái đẹp, cái giá trị đích thực của bài học đối với học sinh.
Học sinh luôn luôn hướng tới cái đẹp của cuộc sống con người vì vậy chức năng
chủ yếu của dạy sinh học là sự thẩm mỹ cái hay, cái đẹp đó. Muốn vậy chúng ta phải
tuân theo quy luật dạy học đI từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng.
Để nâng cao chất lượng trong một giờ dạy sinh học để kích thích được niềm say
mê hứng thú học tập đối với HS hình thành trong các em tâm hồn nhân cách tốt đẹp…
đòi hỏi chúng ta phải tuân thủ theo đúng quy luật này mới đạt được hiệu quả cao.
Để nắm được tình hình học tập của học sinh khối 9 tôi phải tiến hành kiểm tra
chất lượng đầu năm. Kết quả thu được như sau:
Lớp 9A1: Tổng số HS 42 HS.

Giỏi: 0 TB: 20 Kém: 9
Sáng kiến kinh nghiệm
2
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
Khá: 3 Yếu: 10
Lớp 9A2: Tổng số HS 40 HS.
Giỏi: 0 TB: 20 Kém: 5
Khá: 5 Yếu: 10
Lớp 9A3: Tổng số HS 36 HS.
Giỏi: 0 TB: 15 Kém: 5
Khá: 10 Yếu: 6
Sau khi năm được kết quả chung về chất lượng của HS tôi đã tiến hành phân loại
mức độ nhận thức của HS và kỹ năng bộ môn. Từ đó đưa ra một số phương pháp giảng
dạy phù hợp như sau:
a. Phương pháp dạy học tích cực.
Trong phương pháp tích cực người học đối tượng của hoạt động dạy đồng thời
là chủ thể của hoạt động học . Được cuốn hút vào các hoạt động học tập do GV tổ chức
và chỉ đạo . Thông qua đó tự khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ
động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Được đặt trong tình huống của
đời sống thực tế người học trực tiếp quan sát thảo luận làm thí nghiệm giải quyết vấn
đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình từ đó vừa nắm được kiến thức kỹ năng mới, vừa
nắm được phương pháp làm ra kiến thức, kỹ năng đó, không dập theo khuân mẫu sẵn
có, được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo.
Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, phương pháp tích cực xem
việc rèn luyện phương pháp học tập cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong xã hội hiện đại đang biến đổi
nhanh, với sự bùng nổ thông tin, khoa học kỹ thuật công nghệ phát triển như vũ bão
thì không thể nhồi nhét vào đầu óc trẻ khối lượng kiến thức ngày càng nhiều, phải
quan tâm dạy cho trẻ phương pháp học ngay từ bậc tiểu học và càng lên bậc cao hơn

càng phải được chú trọng. Trong phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học ,
Sáng kiến kinh nghiệm
3
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
khơi dạy nội lực vốn có trong mỗi người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội.
Không chỉ tự học ở nhà sau bài học trên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hướng
dẫn trực tiếp của thầy.
Tăng cường học tập cá thể , phối hợp với học tập hợp tác, trong một lớp học mà
trình độ kiến thức tư duy của HS không thể đồng đều tuyệt đối thì áp dụng phương
pháp tích cực buộc phải chấp nhận sự phân hoá về cường độ, tiến độ hoàn thành
nhiệm vụ học tập, nhất là khi bài học được thiết kế thành một chuỗi công tác độc lập.
áp dụng phương pháp tích cực ở trình độ cao thì sự phân hoá này càng lớn. Tuy nhiên
trong học tập không phải mọi tri thức, kỹ năng, thái độ đều được hình thành thuận lợi
bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trường giao tiếp thầy trò, trò –
trò tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung
học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận cụ thể , ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ ,
khẳng định hay bác bỏ. Qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học
vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi HS và cả lớp chứ không phải chỉ
dựa trên vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của thầy giáo. Trong nhà trường phương
pháp học tập tương tác được tổ chức ở nhóm 2 người, nhóm vài người, tổ, lớp hoặc
trường, được sử dụng phổ biến trong dạy học và hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ 4 –
6 người . Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập nhất là lúc phải giải quyết những
vấn đề gay cấn, lúc thực sự xuất hiện nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành
nhiệm vụ chung. Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ có thể có hiện tượng ỷ lại. Tính
cách năng lực của mỗi thành viên được bộc lộ, uốn nắn phát triển tình bạn, ý thức tổ
chức tinh thần tương hỗ trợ mô hình hợp tác trong XH đưa vào đời sống học đường sẽ
làm cho các thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động.
Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. Trong dạy học việc đánh giá
HS không chỉ nhằm mục đích nhận định hiện trạng bọc và điều chỉnh hoạt động dạy

của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng học và điều chỉnh hoạt
động dạy của thầy. Trước đây GV thường giữ độc quyền đánh giá HS. Trong phương
pháp tích cực GV phải hướng dẫn HS phát triển kỹ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh
Sáng kiến kinh nghiệm
4
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
cách học GV cần tạo điều kiện thuận lợi để HS được tham gia đánh giá lẫn nhau. Tự
đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời. Việc kiểm tra đánh giá không thể
dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức lặp lại các kỹ năng đã học mà phải khuyến
khích trí thông minh, óc sáng tạo trong việc giải quyết những tình huống thực tế. Với
sự trợ giúp của các thiết bị kỹ thuật, kiểm tra đánh giá sẽ không còn là một công việc
nặng nhọc đối với GV mà lại cho nhiều thông tin kịp thời hơn để linh hoạt điều chỉnh
hoạt động dạy chỉ đạo hoạt động học từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực,
GV không đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức GV trở thành người
thiết kế , tổ chức hướng dẫn các hoạt động học độc lập hoặc theo nhóm nhỏ. Trên lớp
HS hoạt động là chính GV có vẻ nhà nhã hơn nhưng hiểu được khi soạn giáo án GV
đã phải đầu tư công sức thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới có thể
thực hiện bài lên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn trọng tài
trong các hoạt động tìm tòi, hào hứng tranh luận sôi nổi của HS, GV phải có trình độ
chuyên môn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề mới có thể tổ chức hướng dẫn
các hoạt động của HS mà nhiều khi diễn biến ngoài tầm dự kiến của GV.
b. Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề.
Tư duy chỉ bắt đầu ở nơi xuất hiện tình huống có vấn đề. Tình huống có vấn đề
chứa đựng một nhiệm vụ cần giải quyết một vướng mắc cần tháo gỡ mà kết quả là HS
có kiến thức mới, phương pháp hoạt động mới. (S. L Rubinstêin)
- Ba thành phần cấu thành tình huống có vấn đề.
+ Nhu cầu nhận thức hoặc hành động của người học
+Yêu cầu tìm kiểm những tri thức, phương thức hành động mà người học chưa
biết.

Vốn tri thức và kinh nghiệm của người chứa đựng khả năng giải quyết tình
huống đặt ra.
- Dạy học nêu vấn đề - Ơristic có 3 đặc trưng cơ bản sau:
Sáng kiến kinh nghiệm
5
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
+ GV đặt ra trước HS một loạt những bài toán nhận thức có chứa đựng mâu
thuẫn giữa cái đã biết và cái phải tìm nhưng nó được cấu trúc lại một cách sư phạm gọi
là bài toán Ơristic .
HS tiếp nhận mâu thuẫn của bài toán Ơristic như mâu thuẫn của nội tâm mình và
đặt vào tình huống có vấn đề tức là trạng thái nhu cầu bên trong bức thiết muốn giải
quyết bằng bài toán đó.
Trong và bằng cách tổ chức giải bài toán nhận thức mà HS lĩnh hội một cách tự
giác và tích cực cả kiến thức cả cách giải quyết và do đó có được niềm vui và sự nhận
thức sáng tạo “Đặt vấn đề” được hiểu là vấn đề có thể do GV hoặc do chính HS đặt ra.
GV tổ chức tạo tình huống có vấn đề để HS tự lực phát hiện nhận dạng, phát biểu vấn
đề được đặt ra cùng nhau giải quyết dạy học đặt – giải quyết vấn đề gồm 3 bước lớn :
Đặt vấn đề, giải quyết vấn đề, kết luận. Qua đó HS vừa nắm được kiến thức mới, vừa
nắm được phương pháp đi tới kiến thức đó. Dạy học đặt, giải quyết vấn đề không dễ
thực hiện, GV chưa có nhiều mẫu cụ thể để học tập vận dụng, GV muốn thực hiện
nhưng thiếu điều kiện thuận lợi . Dung lượng các bài trong SGK quá nặng thiếu thời
gian để áp dụng dạy học đặt, giải quyết vấn đề lớp học quá đông thi cử nặng về tái hiện
kiến thức chưa kích thích học, chủ động sáng tạo.
Dạy học đặt, giải quyết vấn đề có 4 mức trình độ.
+ Mức 1: GV đặt vấn đề , nêu cách giải quyết vấn đề HS thực hiện cách giải
quyết vấn đề theo hướng dẫn của GV, GV kết luận đánh giá kết quả làm việc của HS.
+ Mức 2: GV nêu vấn đề gợi ý để HS tìm cách giải quyết vấn đề HS thực hiện
cách giải quyết vấn đề, GV và HS cùng kết luận và đánh giá.
+ Mức 3: GV cung cấp thông tin tạo tình huống HS phát hiện và xác định vấn đề

nảy sinh tự lực đề xuất các giả thuyết và lựa chọn giúp HS thực hiện cách giải quyết
vấn đề với sự giúp đỡ của GV khi cần – HS và GV cùng đánh giá và kết luận.
+ Mức 4: HS tự lực phát hiện vấn đề nảy sinh trong hoàn cảnh thực tế của mình.
HS giải quyết vấn đề tự đánh giá chất lượng hiệu quả và kết luận khi cần. GV bổ sung
chỉnh xác hoá kết luận.
Sáng kiến kinh nghiệm
6
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
Dạy học đặt và giải quyết vấn đề không mới với đa số GV nhưng chưa được vận
dụng rộng rãi và còn ở trình độ thấp. Trước tiên cần đào tạo một lớp người có đủ năng
lực phát hiện kịp thời và giải quyết hợp lý các vấn đề nảy sinh trong tình huống thực
tế, phục vụ cho công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. GV chúng ta cần học hỏi vận
dụng phát triển dạy học đặt giải quyết vấn đề ngày càng thường xuyên, phổ biến và đạt
trình độ cao hơn. Trong dạy học đạt giải quyết vấn đề thói quen học thuộc và ghi nhớ
những kiến thức GV thông báo được thay thế bằng thói quen chủ động tham gia những
hoạt động tìm tòi, phát hiện tình huống có vấn đề, đề xuất các giả thuyết dự báo về
hiện tượng sẽ gặp, giải thích nguyên nhân, tính quy luật của các hiện tượng bằng quan
sát thí nghiệm thảo luận. Đặc trưng cơ bản của dạy học đạt giải quyết vấn đề là sự
chiếm lĩnh kiến thức kỹ năng mới thông qua các hoạt động tư duy sán tạo ý nghĩa cơ
bản của dạy học đặt vấn đề - giải quyết vấn đề là chuẩn mực cho HS một năng lực rất
cần cho cuộc sống cá nhân, gia đình, cộng đồng: năng lực phát hiện kịp thời và giảI
quyết hợp lý các vấn đề gặp phải. Dạy học đặt giảI quyết vấn đề không chỉ giới hạn ở
phạm trù phương pháp dạy học. Việc vận dụng nó đòi hỏi cảI tạo cả nội dung phương
tiện cách thức tổ chức dạy và học cũng như đổi mới việc kiểm tra đánh giá kết quả dạy
và học. Trong phạm vi phương pháp dạy học nó có khả năng thâm nhập vào hầu hết
các phương pháp dạu học khác và làm cho chúng trở nên tích cực hơn, chẳng hạn như
thuyết trình nêu vấn đề, đàm thoại nêu vấn đề Ơristic biểu hiện thí nghiệm nghiên cứu
phát hiện…
c. Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm: Tổ chức hoạt động theo nhóm là

quá trình trong đó những người tham gia được hướng dẫn bởi một người tổ chức thông
qua một chuỗi các hạot động học tập được khuyến khích để trao đổi các kinh nghiệm
và tạo cơ hội để chỉ huy và bị chỉ huy bởi các bạn cùng tuổi thông qua quá trình học
tập. Đây là cách tiếp cận để dạy học tích cực. Qua thảo luận nhóm, các thành viên của
nhóm có thể được nhận thêm thông tin từ bạn bè được biểu lộ cac quan điểm khác
nhau và phát triển các kỹ năng giao tiếp. Hoạt động nhóm nhỏ được tổ chức tốt sẽ làm
tăng không khí học tập gắn bó. Trong từng nhóm các ý kiến của mỗi cá nhân được
Sáng kiến kinh nghiệm
7
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
đánh giá và chấp nhận có sự cảm thông chia sẻ, tin cậy và ủng hộ giữa HS với nhau
giúp các em hình thành và phát triển khả năng làm việc hợp tác. Học theo nhóm HS có
cơ hội thể hiện hiểu biết những kỹ năng những quan điểm, thái độ trước một vấn đề
nêu ra. Tính cách cá nhân được bộc lộ, phát triển tình bạn bè , ý thức cộng đồng. Dạy
học theo nhóm giúp HS thu nhận những kinh nghiệm, sự sáng tạo của HS dạy học theo
nhóm là phương pháp công hiệu tạo điều kiện để HS tham gia vào quá trình dạy học,
giúp phát triển hành vi ứng xử xã hội và phát triển tư duy, khi tổ chức một hoạt động
nhóm, người giáo viên cần phải quan tâm đến số nhóm và số người trong nhóm số
người trong một nhóm phải có đủ để trao đổi giải quyết các vấn đề được giao nếu quá
đông sẽ không sử dụng hết nguồn lực, nếu quá ít sẽ không đủ để giải quyết nhiệm vụ,
số người trong một nhóm và số nhóm phụ thuộc vào bài tập và số HS trong lớp một
nhóm trung bình từ 5 – 7 người. Mỗi nhóm có một thư ký và 1 nhóm trưởng để điều
khiển cuộc thảo luận có nhiều kiểu thành lập nhóm , nhưng ta có thể tập trung vào hai
kiểu chủ yếu sau:
Thành lập nhóm ngẫu nhiên gồm: theo đếm số thứ tự, theo biểu tượng nhóm rì
rầm 2 người.
Thành lậ nhóm có chủ định : Gồm thành lập nhóm theo chuyên môn, theo giới
tính theo địa bàn dân cư, theo tổ học tập việc thành lập này theo ý định của GV và
căn cứ vào nhiệm vụ cụ thể của bài tập.

Quy trình hướng dẫn hoạt động nhóm gồm các bước.
Bước 1: Giao nhiệm vụ gồm nhiều mục tiêu của hoạt động nhóm, tóm tắt kháI
quát toàn bộ hoạt động nêu câu hỏi vấn đề.
Bước 2: Thành lập nhóm gồm chia nhóm , cung cấp thông tin các điều kiện hoạt
động cho bảo quản nhóm.
Bước 3: Làm việc theo nhóm gồm: Bắt đầu làm việc theo nhóm, theo dõi tiến độ
của nhóm, thông báo thời gian, hỗ trợ các nhóm làm báo cáo.
Bước 4: Các nhóm báo cáo kết quả.
Bước 5: Tổng kết rút kinh nghiệm.
Sáng kiến kinh nghiệm
8
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
Vai trò của GV và HS trong dạy học theo nhóm trong dạy học theo nhóm người
GV có vai trò hết sức quan trọng. GV vừa là người hướng dẫn cố vấn , trọng tài,
người điều khiển hết sức linh hoạt đồng thời GV còn là nhà tổ chức thiết kế các hoạt
động. Trong khi HS thảo luận GV tạo môI trường bình đẳng giữa các HS và các
nhóm. GV là người tạo được môI trường tâm lý an toàn cho hoạt động nhóm, tạo cơ
hội cho HS chia sẻ kinh nghiệm suy nghĩ cùng các bạn trong nhóm tạo cơ hội cho HS
chia sẽ kinh nghiệm , suy nghĩ cùng các bạn trong nhóm và tạo mối quan hệ hoà đồng
giữa các nhóm. Vai trò của HS đã thay đổi trong việc học theo nhóm từ cách học tóêp
nhận thông tin do GV cung cấp, các em đã thay đổi cách học là người chủ động tìm
kiếm và thu nhận thông tin. Do đó vai trò của HS rất quan trọng trong phương pháp
dạy học theo nhóm. HS làm việc với nhóm theo yêu cầu của GV. Tích cực đóng góp ý
kiến làm theo yêu cầu của nhóm và chia sẻ công việc với nhóm. Các thành viên trong
nhóm tác động qua lại với nhau trong khuôn khổ hợp tác thực hiện nhiệm vụ của nhóm
và hợp tác với nhóm trưởng. Mỗi HS đều có thể giữ vai trò điều khiển nhóm khi cần
thiết, luân phiên làm nhóm trưởng.
Tôi xin đưa ra một cách lập kế hoạch hoạt động nhóm sau đây để các bạn tham
khảo.

Chọn chủ đề: Chủ đề mà bạn chọn có liên quan đến kiến thức và kinh nghiệm
thực tế của HS hay không, sau đó bạn có thể viết ra giấy dưới dạng câu hỏi, hoặc tình
huống có vấn đề. Nếu chủ đề lớn bạn có thể chia thành những bài tập (nhiệm vụ) nhỏ
hơn và bạn cần xác định ngay kà tất cả các nhóm chung nhau một nhiệm vụ hay mỗi
nhóm một nhiệm vụ khác nhau.
Xác định mục tiêu: Sau hoạt động HS của bạn sẽ đạt được những kiến thức và
kỹ năng nào?
Xác định loại hoạt động: Bạn cần xác định loại hoạt động đó là loại gì (Sắm vai,
nghiên cứu tình huống, thí nghiệm, trò chơi, thảo luận…)
Thành lập nhóm Bạn định thành lập bao nhiêu nhóm, mỗi nhóm bao nhiêu HS ,
các chia nhóm thế nào (theo ngẫu nhiên hay có chủ định).
Sáng kiến kinh nghiệm
9
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
- Xác định thời gian: Hoạt động nhóm này trong bao nhiêu phút. Bạn nên chia
khoảng thời gian này cho những công việc cụ thể sau:
+ Chuẩn bị thời gian này dùng để HS di chuyển về nhóm của mình (ví dụ 3
phút)
+ Làm việc thực tế của nhóm: Đây là khoảng thời gian quan trọng nhất, HS thảo
luận làm thí nghiệm , đóng vai viết báo cáo, chuẩn bị trình bày (VD 10 phút)
+ Báo cáo kết quả: Các nhóm trình bày kết quả của nhóm(Ví dụ 3 phút/nhóm, có
4 nhóm sẽ có thời gian trình bày là 12 phút)
+ Rút kinh nghiệm về hoạt động: GV tổng kết rút kinh nghiệm (VD 5 phút)
- Thực hiện hoạt động nhóm: Trong phần này bạn có thể ghi chi tiết HS phảI
thực hiện như thế nào?
- Xác định vật tư thiết bị: Bạn cần có những gì cho hoạt động này.
Tôi chưa biết bạn sẽ chọn bài nào để lập kế hoạch cho hoạt động nhóm nhưng
tôi tin rằng bạn đã lập kế hoạch một cách chi tiết kế hoạch chi tiết của bạn sẽ giúp bạn
thực hiện một hoạt động nhóm có hiệu quả và bạn không lo “cháy giáo án” do hoạt

động bị kéo dài mất thời gian.
d. Dạy học bằng tổ chức các hoạt động khám phá, học tập là hoạt động chủ đạo
ở lứa tuổi đi học. Tính tích cực học tập về thực chất là tính tích cực hoạt động nhận
thức đặc trưng ở khát vọng hiểu biết cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình
chiếm lĩnh nội dung học tập bằng con đường khám phá khác với quá trình nhận thức
trong nghiên cứu khoa học quá trình nhận thức trong học tập không nhằm phát hiện
những điều loài người chưa biết mà nhằm lĩnh hội những tri thức mà loài người đã tích
luỹ được. Tuy nhiên trong học tập HS cũng phải được “khám phá” ra những kiến thức
mới đối với bản thân. HS sẽ thông hiểu ghi nhớ và vận dụng linh hoạt những gì mình
đã nắm được qua hoạt động chủ lực khám phá của chính mình. Đó là chưa đến khi đạt
tới một trình độ nhất định thì sự học tập tích cực sẽ mang lại tính nghiên cứu khoa học
và người học cũng sẽ tìm ra những tri thức mới cho khoa học. Khác với khám phá
trong nghiên cứu khoa học khám phá trong học tập không phải là quá trình mò mẫm tự
Sáng kiến kinh nghiệm
10
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
phát như trong quá trình skinner mà là một quá trình có hướng dẫn của GV, trong đó
GV khéo léo dạy học sinh vào địa vị người phát hiện lại người khám phá những tri
thức di sản văn hoá của loài người, của dân tộc GV không cung cấp những những kiến
thức mới bằng phương pháp thuyết trình – giải thích - minh hoạ mà bằng phương pháp
tổ chức các hoạt động khám phá để tự học sinh chiếm lĩnh tri thức mới.
Các hoạt động học tập khám phá trong tiết sinh học, các hoạt động quan sát và
thí nghiệm có thể được thể hiện theo phương pháp trực quan (HS xem GV biểu diễn)
hoặc theo phương pháp thực hành (HS trực tiếp thao tác trên đối tượng nghiên cứu)
trong phương pháp thực hành tích cực của HS đưcợ phát uy cao hơn trong phương
pháp trực quan. Trong quan sát HS dùng mắt thường hoặc có sự trợ giúp của kính lúp,
kinh hiển vi, hay nói rộng ra là dùng các giác quan để tri giác trực tiếp có mục đích,
đối tượng nghiên cứu theo dõi ghi chép các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và không
can thiệp vào chúng. Khác với quan sát trong thí nghiệm người nghiên cứu tác động

vào đối tượng bằng những điều kiện nhân tạo nhằm tìm hiểu ảnh hưởng của một hoặc
một vài yếu tố xác định tập trung theo dõi sự diễn biến của đối tượng dưới một vài
khía cạnh xác định. Trong hoạt động thí nghiệm cũng có hoạt động quan sát cơ bản là
quan sát so sánh giữa thí nghiệm với đối chứng . Cả trong quan sát và thí nghiệm đều
phải vận dụng thao tác tư duy so sánh phân tích tổng hợp trừu tượng hoá khái quát hoá
vận dụng suy lý quy nạp và diễn dịch thì mới phát hiện được bản chất tính quy luật của
hiện tượng đang nghiên cứu. Quá trình này có thể được diễn ra trong suy nghĩ của từng
cá nhân HS nhưng sẽ có hiệu quả hơn khi biết phối hợp hợp lý giữa sự suy nghĩ độc
lập của từng cá nhân với sự hợp tác thảo luận trong nhóm nhỏ. Bởi vậy có thể nói quan
sát và thảo luận nhóm thí nghiệm và thảo luận nhóm là các dạng hoạt động thường
dùng nhất trong các bài sinh học ở trường THCS.
Điều kiện thực hiện dạy học bằng các hoạt động khám phá HS phải có những
kiến thức kỹ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động khám phá do giáo viên tổ chức
và phải xác định rõ những kiến thức có được sau hoạt động khám phá. Đa số HS chứ
không phải chỉ một vài HS trong lớp có khả năng thực hiện thành công hoạt động được
Sáng kiến kinh nghiệm
11
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
nêu ra. Sự hướng dẫn của GV cho mỗi hoạt động ở mức cần thiết không quá ít, cũng
không quá nhiều bảo đảm HS phải hiểu chính xác họ phải làm gì trong mỗi họat động
khám phá. Muốn vậy GV phải hiểu rõ khả năng của HS, hoạt động khám phá phải
được GV giám sát trong quá trình HS thực hiện nhất là lúc ban đầu đề phong có nhóm
HS đi trệch hướng quá xa. GV cần chuẩn bị một số câu hỏi gợi mở để giúp HS tự học
đi tới mục tiêu của hoạt động là những kiến thức mới, khó mà HS có được. Nếu là hoạt
động tương đối dài có thể là từng chặng yêu cầu một vài nhóm HS cho biết kết quả tìm
tòi phải có đủ thời gian cho mỗi hoạt động khám phá được nêu ra .Nếu ra đề nhiều
hoạt động khiến HS phải chạy đuổi theo thời gian, không kịp suy nghĩ thảo luận thì chỉ
là hình thức. GV phải nắm thật vững nội dung bài học và có kinh nghiệm cần thiết
trong việc tổ chức hoạt động khám phá có hướng dẫn lúc đầu còn ít kinh nghiệm thì

nên trao đổi giáo án với những đồng nghiệp có kinh nghiệm hơn để tránh những thất
bại làm nản lòng giáo viên và HS. SGK phải chuyển từ cách viết truyền thống quen
thuộc (thông báo, giải thích minh hoạ) sang cách viết kiểu mới (Tổ chức các hoạt động
tìm tòi khám phá) để buộc GV và HS phải thay đổi cách dạy, cách học. Muốn vậy
dung lượng kiến thức trong một bài học phải hợp lý thì thầy trò mới có dư thời gian tổ
chức hoạt động khám phá. Hướng đổi mới này phải được cán bộ quản lý giáo dục, GV,
HS phụ huynh và xã hội nhiệt tình ủng hộ tránh việc làm phản tác dụng như sách giải
sẵn mới vừa được in ra, trên thị trường đã thấy loại sách “tham khảo” giải sẵn các bài
toán nhận thức các câu hỏi kích thích tư duy sáng tạo được thiết kế trong SGK.
Sau đây là một bài soạn tôi đã áp dụng các phương pháp dạy học trên
Bài soạn: QUẦN THỂ NGƯỜI
I. Mục tiêu.
1. Kiến thức.
- Nêu được một số đặc điểm cơ bản của quần thể người liên quan đến vấn đề dân
số.
- Giải thích được vấn đề dân số trong xã hội.
Sáng kiến kinh nghiệm
12
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
2. Kỹ năng.
- Rèn luyện kỹ năng trao đổi nhóm làm việc với SGK.
3. Thái độ
- Xây dựng ý thức về kế hoạch hóa gia đình và thực hiện pháp lệnh dân số.
II. Chuẩn bị.
- Phiếu học tập, bảng phụ.
III. Tiến trình bài giảng.
Thời
lượng
Hoạt động của GV Hoạt động của HS

2’
8’
8’
ổn định lớp
- GV kiểm tra sỹ số lớp
Kiểm tra bài cũ
? Quần thể sinh vật là gì?
Những đặc trưng cơ bản của quần thể
sinh vật
Bài mới
- GV phát phiếu học tập ghi nội dung
bảng 48.1 SGK và yêu cầu các em
tham khảo SGK để thực hiện lện.
- GV nhận xét bổ sung treo bảng phụ
công bố kết quả
- GV lưu ý: Sự khác nhau giữa quần
thể người có lao động và có tư duy nên
có khả năng tự điều chỉnh các đặc điểm
sinh tháI trong quần thể cấu tạo thiên
nhiên.
- Lớp trưởng báo cáo sỹ số
I. Sự khác nhau giữa quần thể người
với ác quần thể sinh vật khác. Từng
HS tự lực hoàn thành phiếu học tập
rồi trao đổi nhóm thống nhất đáp án
và cử đại diện trình bày trước lớp.
+ Đặc điểm ở quần thể người, giới
tính, lứa tuổi, mật độ, SS, tử vong.
+ Đặc điểm không có ở quần thể
SV pháp luật, kinh tế, hôn nhân,

GD VH.
- HS chú ý nghe giảng.
II. Đặc trưng về thành phần nhóm
tuổi của mỗi quần thể người.
Sáng kiến kinh nghiệm
13
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
7’
- GV treo tranh phóng to hình 48 SGK
cho HS quan sát và yêu cầu các em làm
việc với SGK
- GV lưu ý: Nhóm tuổi trước so sánh từ
sơ sinh đến 15 tuổi. Nhóm tuổi so sánh
và lai động từ 15 – 64 tuổi. Nhóm tuổi
hết khả năng lao động nhọc 65 tuổi trở
lên. GV gọi 3 HS lên bảng (đánh dấu x
vào các ô trồng để hoàn thành bảng
48.2 SGK)
- GV nhận xét, bổ sung, xác nhận đáp
án.
GV yêu cầu HS tìm hiểu SGK thảo
luận nhóm để trả lời câu hỏi sau:
? Hậu quả của tăng dân số quá nhanh là
gì?
? Để hạn chế ảnh hưởng xấu của việc
tăng dân số quá nhanh cần phảI làm gì?
- HS quan sát tranh phóng to hình
48 SGK tham khảo SGK thảo luận
nhóm để xác định câu trả lời.

+ Dạng tháp a.Nước có tỉ lệ trẻ em
sinh ra hàng năm nhiều . Nước có tỉ
lệ tử vong ở người trẻ tuổi cao,
nước có tỉ lệ tăng trưởng dân số
cao, dạng tháp dân số trẻ
+ Dạng tháp b: Nước có tỉ lệ trẻ em
sinh ra hàng năm nhiều, nước có tỉ
lệ tăng trưởng dân số cao, dạng tháp
dân số trẻ.
- Dạng tháp c: Nước có tỉ lệ người
già nhiều dạng tháp dân số già.
III. Tăng dân số và phát triển xã
hội.
Dưới sự hướng dẫn của GV, các
nhóm thảo luận và đưa ra đáp án .
+ Hậu quả của tăng dân số quá
nhanh, thiếu nơI ở, thiếu lương
thực, thiếu trường học, bệnh viện, ô
nhiễm môI trường, chặt phá rừng,
chậm phát triển kinh tế, tắc nghẽn
giao thông.
+ Mỗi quốc gia cần phát triển dân
số hợp lý và thực hiện pháp lệnh
dân số để đảm bảo chất lượng cuộc
sống của cá nhân, gia đình, xã hội.
Sáng kiến kinh nghiệm
14
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
10’ Củng cố, dặn dò

- Yêu cầu HS đọc mục ghi nhớ, mục
“Em có biết”
? trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK (145)
- Yêu cầu học bài cũ và chuẩn bị trước
bài mới
Số con sinh ra phảI phù hợp với khả
năng nuôI dưỡng, chăm sóc của mỗi
gia đình và hài hoà với sự phát triển
kinh tế xã hội, tài nguyên môI
trường của đất nước.
- 1 HS đọc mục ghi nhớ 1 HS đọc
mục “Em có biết”
- HS tiếp thu lời căn dặn của GV.
Rút kinh nghiệm giờ dạy, HS hiểu bài, nắm được kháI niệm quần thể người, sự
khác nhau giữa quần thể người và quần thể sinh vật .
III. Kết quá thực nghiệm
Sau khi áp dụng các phương pháp giảng dạy trên lớp trong một thời gian đối với
K9 cùng một đối tượng HS với đặc điểm nhận thức như nhau kết quả đã được nâng lên
rất nhiều.
Lớp Số HS
Khá giỏi Trung bình Yếu Kém
SL % SL % SL % SL %
9A1 42 5 11,9 28 66,7 9 21,4 0 0
9A2 40 11 27,5 26 65 3 7,5 0 0
9A3 36 15 41,7 20 55,6 1 2,7 0 0
IV. Một số bài học kinh nghiệm
Qua lý luận và qua thực tiễn giảng dạy bản thân tôi đã rút ra được những bào
học kinh nghiệm… nhằm giúp cho việc nâng cao chất lượng dạy học môn sinh lớp 9 ở
trường phổ thông.
Giáo viên phảI thực sự nhiệt tình say mê đối với việc giảng dạy môn sinh học.

Yêu nghề, mến trẻ , hiểu được tâm lý học sinh.
Tích cực học hỏi trao đổi kiến thức nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
- Soạn giảng chu đáo có sự sáng tạo trong giảng dạy kích thích hứng thú, phát
huy được tính tích cực của HS trong tiết học.
Sáng kiến kinh nghiệm
15
Nâng cao chất lượng trong giờ dạy môn sinh học lớp 9
Cao Thu Huyền
Tổ chức cho các em hoạt ngoại khoá kết hợp vừa học vừa chơi , tích cực sử
dụng đồ dùng thiết bị dạy học để gây hứng thú học tập bộ môn. Có phương pháp dạy
học phù hợp với từng đối tượng , tránh áp đặt đọc chép.
Xây dựng cho HS động cơ học tập đúng đắn, tôn trọng ý kiến của HS. Đưa ra hệ
thống câu hỏi phù hợp phát huy được tính tích cực chủ động tự giác trong các giờ học.
- Luôn chấm chữa bài đúng, chính xác, có rút kinh nghiệm, uốn nắn kịp thời
những sai sót của HS, phối hợp chặt chẽ với gia đình để giáo dục các em thông qua bộ
môn.
Làm cho các em thấy được tầm quan trọng trong việc học sinh học. HS học
không chỉ là nghĩa vụ mà còn là nhu cầu không thể thiếu được trong cuộc sống hàng
ngày.
Qua quá trình áp dụng các học này tôi thấy chất lượng được nâng lên một cách
rõ rệt, giờ học sôI nổi hơn, kỹ năng thí nghiệm thực hành, quan sát, phân tích, thảo
luận nhóm thu thập thông tin của các em ngày càng thành thạo hơn đặc biệt là các em
ngày càng yêu thích bộ môn sinh hơn.
Trên đây là những kinh nghiệm ít ỏi của tôi về việc làm thế nào để “nâng cao
chất lượng trong một giờ dạy sinh học lớp 9 ở trường THCS” Tôi nghĩ rằng nó còn rất
thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp ý kiến chỉ bảo tận tình của các đồng nghiệp để
sáng kiến của tôi được hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Xuất Hoá, ngày 28 tháng 4 năm 2007
Người viết

Sáng kiến kinh nghiệm
16