Giá trị phong cách của các kiểu trật tự từ trong thơ mới Việt nam

BO
CIAO
DUC
VA DAO TAO
DAI HOC
QUOC GIÀ HA
NÓI
TRUÒNG
DAI HOC KHOA HOC XÀ
HÒI VA NHÀN VÀN
LE
THI
KY
GIÀ
TRI PHONG
CACH CÙA
GAG
KIÈU
TRAT TU
TU
TRONO THO
MÓI VIÈT
NAM
Chuyén
ugàuh:
Ly
liiàu Ngòii ugù
MA
SO: 50408
LUAN AN THAC
SY

KHOA
HOC
NGÙ
VÀN
V-^//.
Nguòi hiióììg {Jan kìioa ligc
P
rS.
:
NGUVf:N
HCIU
DAT
HA
NOI - 1997
MUC LUC
PHAN I PHAN MÒ DAU
1.
Mue dich: 1
2.
Y
nghla:
1
a. Y
nghia
ly luàn: 1
b.
Y nghla thuc tién: 1
IL Nhiém vu
va
phuang phàp nghién eùu cùa luàn àn 2

1.
Nhiém vu eùa luàn àn: 2
2.
Phuang phàp nghién eùu : 2
1.2. Phuang phàp thu thàp tu
lièu:
2
2.2 Phuang phàp cu the: 3
a. Phuang phàp miéu tà: 3
b.
Phuang phàp cài bién: 3
e. Phuang phàp thòng ké: 4
HI.
Tinh thòi
su eùa luàn àn: 4
y
1.
Y nghla ly luàn: 4
2.
Y nghla thuc tién: 5
IV. Bò eue eùa luàn àn: 5
1 -
Phàn
ma
dàu:
6
2 -
Phàn nói
dung: 6
3 - Két luàn: 6

PHAN II PHAN NOI DUNG
*
Mot
vài luàn diém
ve
ly thuyét 7
I.
Mot
so'
khài niem ea
so
ve ngù phàp eó
lién
quan dén
viee
khào sàt cùa luàn àn 7
1.
Danh ngù: 7
2.
Dòng ngù
va tinh
ngù 9
a. Dòng ngù: 9
b.
Tinh
ngù: 9
a. Thuc
tu
-
Bó

ngù: 10
b.
Truc
tu
- bò ngù: 10
3.
Mot so
và'n de ve tu
"lày"
va
"ghép"
trong tiéng Viet
1
1
1.3. Mot so
và'n
de ve
tu '
"lày":
11
2.3.
Mot
so và'n
de
ve
cu
ghép:
12
4.
Mot so và'n de

ve
thành
phàn
càu: 12
IL
Mot
so khài niem ca bàn
ve
phong càch hoc co lién quan
dén huóng nghién eùu cùa luàn àn 14
1.
Tfnh
chuàn
mire:
14
2.
Dào ngù: 15
2.2.
Mot sÓ
v^n
de ve
dào ngù: 15
Chirang
I:
Già
tri phong càch cùa càc
kiéu
trat tu
tir
trong ngGr

I. Càc kiéu
tràt
tu trong danh ngù: 17
1.
Phu truóre - trung tàm
.H^.^G^i^.hX^dJ.
17
2.
Danh
tu
vói phàn phu sau:
(PST
-T2) 28
IL Càe kiéu tràt tu
tu
trong thành phàn dòng ngù,
tinh
ngù 36
1.
Dòng ngù: 36
1.1. Phu truóe - ehù ngù - vi ngù 37
2.1.
Bó
ngù - ehù ngù - vi ngù (BN - CN - VN) 39
3.1.
Kiéu tràt
tu
: BÓ ngù - vi ngù - ehù ngù (BN - VN - CN) 41
4.1.
Kiéu tràt tu

tu:
Tu
kèm phu sau - vi ngù - ehù ngù . 43
5.1.
Két luàn: 45
6.1.
Kiéu bó ngù - vi ngù (Viét tàt là BN - VN) 46
7.1.
Kiéu
tu
kèm phu sau - vi ngù (viét tàt KS
-
VN) 48
2-
Càe kiéu tràt tu
tu
trong
tinh
ngù 51
Chirang
II : Già tri phong càch cùa càc kiéu trat tu
tir
trong
tir
ghép, tir ghép
lày
I. Kiéu tràt tu B - A 53
IL Kiéu tràt tu A - X - B 60
HI.
Két luàn: 63

Chirang
III : Già tri phong càch cùa càc kiéu trat tu tir trong
thành phàn càu
I.
Kiéu dào vi ngù - ehù ngù : (viét tàt VN - CN) 64
IL Càe kiéu tràt tu
tu
eùa thành phàn trang ngù 69
1.
Trang ngù dùng
a
giùa nòng
còt
càu 70
2.
Trang ngù dùng sau két càu ehù ngu, vi ngù
71
3.
Két luàn: 72
IH.
Tràt tu cùa thành phàn than goi trong càu 74
1.
Mot so quan niem
ve
thành phàn than goi 74
2.
Trat tu thành
phàn
than goi a cuòi càu: 75
4.

Két luàn: 79
IV. Mot vài nhàn xét,
tòng
quàt
ve
càc kiéu trat tu
tu
dà
dugc
xem xét, khào sàt: 81
PHAN HI PHAN
KET
LUAN
1.
Nhàn xét dành già chung
ve
cac kiéu trat
tir tu
trong tha
mói:
91
2.
Mot vài v kién
de
xuàt: 92
PHAN MÒ DAU
I. MUC DICH
t NGHlA CÙA
LUAN ÀN:
1.

Muc dich:
Luàn àn
co
mue
dich
khào sàt su boat dòng eùa càc kiéu tràt
tu
tu
khàc nhau trong càe vàn bàn tha ea thuoe phong trào tha mói
Viét nam.
Tu dò
di tìm nhùng già tri phong càch hoc eùa mói mot kiéu
tràt tu
tu
-
tue
là eàe kiéu càu trùe cu
thè
trong tha eùa tùng tàc già
va
eùa eà trào
luu
tha ea, ma
dàu
cho mot giai doan mai - giai
doan càch tàn trong tha ea Viét Nam.
2.
^
nghìa:
Giài quyét

de
tài này thành còng luàn àn sé
co
nhùng y nghla
rat
quan trong
ve
mat ly luàn
va
thuc tién.
a.
V
nghla ly luàn:
Nhùng két
qua
eùa luàn àn
sé
tao ra mot huóng di mói trong
nghién eùu thi phàp nói chung
va
trong nghién eùu tha ea eùa
phong trào tha mói nói riéng.
Ngoài ra luàn àn
con
cung
càp
cho nguòi doc nhùng eù
liéu
phong phu
làm

sàng tò nhiéu dae diém
loai hình
cùa tiéng Viét vói
tu càch là mot ngòn ngù dién hình cùa càc ngòn ngù don
làp.
Trong do eó càe dae diém nhu:
Tinh
àm tiét tfnh, phuang phàp tràt tu
tu,
hu
tu
là nhùng
dàc diém
co
già tri khà dae bièt làm nén tfnh chat doc dào cùa
tha ea Viet nam.
y
b.
Y nghìa thuc tién:
Két
qua
nghién
eùu
eùa luàn àn góp phàn
trirc
tiép vào
giàng day tha ca nói chung Phong trào tha mói nói riéng
a
bàe
cao dàng

va
dai hoc. Dóng
thói nò cùng
là càn eù giùp cho viéc
phàn ky vàn hoc à giai doan hien dai, cho viéc dành già nhùng
mat
tich
eue
va
han
che
eùa phong trào tha mói trong nén tha ea
hièn
dai Viét Nam.
IL NHIÉM
Vy VA PHUONG
PHÀP NGHIÉN
CÙU CÙA
LUAN
ÀN
1.
Nhiém vu cùa luàn àn:
Vói muc
dich
di tìm già tri phong càch cùa eàe kiéu tràt tu
tu
trong tha mói Viét nam, tàc già luàn àn
chi
dat cho
mình

mot
nhiém vu khiém ton là khào sàt mot so kiéu tràt tu
tu
thuc su tao
ra nhùng già tri phong càch trong tha. Nhùng kiéu tràt tu
tu
thòng
thuòng
khòng
dugc
ehù y nhu là
dói
tugng khào
eùu
ma
chi
dugc
de
càp vói tfnh
chat
là tham so so sành
ma
thòi.
De
làm sàng tò nhùng luàn diém néu ra vói dae diém ngòn
ngù cùa phong trào tha mói, ehùng tói tu dat cho mình nhiém vu
phài thòng ké nhùng kiéu tràt tu
tu
tiéu biéu dugc dùng a eàe tàc
già, tàc phàm. Trén ea sa di dén nhàn dinh khài quàt

ve
dae
diém eùa toàn bò trào luu tha ca dugc goi là phong trào tha mai.
2.
Phuang phàp nghién
eùu
:
1.2. Phuang phàp thu thap tu liéu:
Tu liéu khào sàt cùa luàn àn góm muài ha tàc già cùa
phong trào tha mói vói tóng so 683 bài tha dugc tuyén chon
tu
cac tac
già
trén.
Màc dù càc tàc già
va
càc tàc phàm này da
làn lugt
giai
thieu qua nhiéu nhà xuàt bàn trong mày chuc nam qua.
nhung
ehùng tòi
dira
trén eàe àn phàm cùa càc nhà xuàt ban
vàn
hoc.
nhà
xuà^t bàn
giào due dugc
xuà^t

bàn tai
Ha
Nói.
Theo chung tòi,
dò
là càc nhà xuàt bàn eó uy tfn
va
dàng
tin
cày.
2.2 Phuang phàp cu the:
a. Phuang phàp miéu tà:
Luàn àn này nghién eùu boat dòng eùa càc kiéu tràt tu
tu
trong càc tàc
ph£m
tha mói Viét Nam. Phuang phàp miéu tà dugc
àp dung nhàm:
- Miéu tà vi trf càc
tu
dugc dào trong càc két càu chfnh phu
eùa ngù nhu: danh ngù (loai
tu
vói danh
tu,
danh
tu
vói
dinh ngù); dòng ngù (dóng
tu

vói bó ngù); tfnh
tu
(tfnh
tu
vói thành phu sau).
- Miéu tà càc kiéu dào tràt tu
tu
trong
tu
ghép,
tu
ghép lày.
- Miéu tà càc kiéu dào tràt tu
tu
trong két càu ehù ngù, vi
ngù. Trong
dò
ehù yéu là xem xét kiéu dào tràt tu
tu
giùa
hai thành phàn chfnh: ehù ngù - vi ngù.
Ngoài ra ehùng tòi
de
càp tói mot so kiéu dào tràt tu
tu
khàc giùa thành phàn chfnh vói càe thành phàn phu khàc eùa
nòng còt càu.
Khi nghién eùu kiéu dào tràt tu
tu
vùa trình

bay,
ehùng tói
xem xét vi
tri,
so
lugng,
su phàn bò, tàn so xuàt hien eùa tùng kiéu
tràt
tir tu
trong tùng tàc phàm cùa tùng tàc già trong tha mói.
Sau khi miéu tà, ehùng tòi phàn tfeh eàe su kién duói quan
diém cùa phong càch hoc (phàn tfeh tu
tu
hoc)
de
thày dugc già
tri phong càch eùa nhùng kiéu dào tràt tu
tu
này.
b.
Phuang phàp cài bién:
Khi phàn
tfeh,
duói càch nhìn phong càch hoc, ehùng tòi
tién hành phuang phàp so sành - dói chiéu càe phuang tién cùng
nghla nhung khàc càu trùc
de
thày già tri tu
tu
hoc eùa eàe kiéu

dào tràt tu
tu
dugc tàc già su dung trong vàn cành.
Phuang phàp cài bién giùp ehùng tòi di tìm eàe bién
thè
càu trùc khàc nhau.
Tu
do
co thè
xàe dinh dugc "tfnh già tri" cùa
lai nói nghé thuàt trong phong càch riéng cùa tùng tàc già.
Trong dò bao hàm eà su sàng tao cùng nhu nhùng han
che
eùa
mói tàc già va cùa toàn bò trào luu tha ca
lang
man Viét nam
giai doan 1930 - 1945.
e. Phuang phàp thòng ké:
Chùng tòi dùng phuang phàp thòng ké
de
xàe dinh tàn sé,
ty
le
xuàt bién, su phàn bó eùa tùng kiéu loai tràt tu
tu
ea bàn
trong tùng tàc phàm, tàc già trong tha mói.
Chùng tòi da thòng ké càc kiéu dào tràt tu
tu

trong muói
làm tàc phàm eùa muói ba tàc già: góm 683 bài tha,
11479
càu
tha trong phong trào tha mói.
IH.
TINH
THÒI SU CÙA LUAN ÀN:
1.
V nghia
ly luàn:
Càc nhà phong càch hoc tiéng Viét hien nay tuy dà ehù y
tói vàn
de
"dào ngù" nhung ehi
co
tfnh
chat
diém xuyét
va
nò chi
dugc nghién eùu trong pham vi eùa eàe bién phàp tu
tu cu
phàp.
Co
thè nói chua eó mot còng trình nào nghién eùu ve càe kiéu
tràt tu
tu
trong phong càch nghé thuàt tha ca.
Hien tugng dào ngù trong danh ngù dà dugc

de
càp
ò mot
vài tàc già nhung nò chua dugc nghién
eùu
trong
mot
giai doan
tha ca cu
thè.
Hièn tugng dào tràt tu
tu
trong
tu
ghép,
tu
ghép lày hàu
nhu cùng chua dugc
de
càp dén.
Càe nhà Viét ngù nghién eùu loai
tu,
danh
tu,
dinh ngù, trg
dòng
tu,
dóng
tu,
bó ngù, tfnh

tu
tu
ghép,
tu
ghép lày, càe
thành phàn càu nhung trén bình dién ngù phàp miéu tà ehù chua
nghién eùu su boat dóng v6 cùng
linh
boat eùa nò trong nghé
thuàt tha ea.
Luàn àn eùa ehùng tói thành còng sé cung càp thém mot
phàn nhò nào
dò ve
"dào ngù" trong danh ngù, dòng ngù, "dào
ngù" trong
tu
ghép lày cùa phong càch nghé thuàt thi ea bién dai
nói chung
va
tha mói nói riéng trong phong càch hoc eù phàp
tiéng Viét.
y
»
2.
Y nghla thuc tién:
- Tình hình thuc tién giàng day tha ca a nhà truóng bién
nay gap nhùng khó khan nhàt dinh trong viéc bình giàng tha ea.
Da sé giào vién, hoc sinh, sinh vién chi ehù y phàn tfeh nhàm
càm thu dugc hình ành, nói dung cùa tha ca, ehù chua nhàn biét
dugc mot càch

day
dù, chfnh xàe càm xùe, y tuang cùa tàc già
gùi gàm trong tùng càch sàp xép
tu,
ngù eùa mình trong viéc
thuc hien càe y do nghé thuàt.
Trong qua trình tién hành nghién eùu luàn àn, chùng tòi co
gang mot phàn nào dò làm sàng tò thém viéc càm thu cài
hay,
cài dep mot càch sàu sàc trong hình thuc va noi dung tha ca qua
viéc sàp dat tràt tu
tu
trong tha mói Viét nam.
IV. BÒ CUC CÙA LUÀN ÀN:
Luàn àn này dugc chia làm ba phàn:
1 - Phàn
mò
déu:
Trình
bay
muc dfeh, y nghla, tfnh thòi su cùa luàn àn
va
phuang phàp nghién eùu eùa nguòi nghién eùu luàn àn.
2 - Phàn noi dung:
Là phàn chfnh yéu nhàt cùa luàn àn. Phàn này góm càe
chuang:
1-2 Chuang I: Già tri phong càch eùa càe kiéu tràt tu
tu
trong
ngù (danh ngù, dóng ngù, tfnh ngù).

2-2 Chuang II: Già tri phong càch eùa càe kiéu tràt tu
tu
trong
tu
ghép,
tu
lày.
3-2 Chuang III: Già tri phong càch eùa càc kiéu tràt tu
tu
trong
thành phàn càu.
3 - Két
luan:
Néu
lén
nhùng nhàn xét, dành già tóng quan
ve
két
qua
nghién eùu cùa luàn àn. Dóng thòi, nguòi viét rùt ra mot vài y
kién ve buóc di tiép theo cùa de tài.
PHAN NOI DUNG
* Mot vài luan diém ve ly thuyét
Trong
qua
trình nghién eùu, chùng tói càn eù vào nhùng
mò hình ly thuyét
ve
ngù phàp tiéng Viét cùa eàe nhà Viét ngù
va

tiép thu nhùng thành
qua
nghién
eùu
eùa eàe nhà phong càch
hoc.
Trén ea sa dò, ehùng tòi phàn tfeh già tri phong càch eùa
eàe kiéu tràt tu
tu
trong tha mói Viét Nam.
I.
MOT SO
KHÀI
NIÈM
CO SO VÉ NGÙ PHÀP
CO
LIÉN QUAN
DÉN VIÉC KHÀO SÀT CÙA LUÀN ÀN
1.
Danh
ngOr:
Theo quan diém eùa
mot
so tàc già nhu:
Le
Vàn ly.
Thompson, Emeneau, Nguyén Tài
C£n thi
trong tiéng Viét eó
khoàng 49 dén 53 don vi loai

tu.
Nhung gàn
day,
Hoàng Tàt Thàng tàc già eùa luàn àn Phó
tién
SI
"Hoat dòng eùa loai
tu
tiéng Viét trong càc phong càch
ngòn ngù" cho ràng: eó khoàng gàn 140 don vi loai
tu,
trong dò
eó 45 don vi loai
tu
hoat dóng trong càc loai phong càch ngòn
ngù.
Tuy quan niem rgng, hep khàc nhau nhung càc tàc già trén
déu thùa nhàn
co
mot loai don vi thuòng di kèm vói danh
tu,
dùng truóe danh
tu.
Trong luàn àn này, ehùng tòi tam goi dò là
càc loai
tu thuòng
hoat dòng trong dia hat tha ca.
Càe nhà ngù phàp tiéng Viét nhu Nguyén tài Càn [5], Cao
Xuàn Hao [20], Dinh Vàn
Due

[17]
co
y kién khàc nhau ve y
nghla eùa
[oc'
^ij.danh tu
làm trung tàm eùa danh ngù
(co
tac
già goi là trung tàm ghép, ky hièu là
TI
H-
T2 .
8
Nhung càc tàc già déu nhàt trf ràng:
Loai
tu co
vi
tri
truóe danh
tu.
Nò
nàm
a
truóe danh
tu
trung tàm cùa danh ngù eó mò hình nhu sau:
Phu
truóe
+ danh

tu
(trung tàm)
Phu sau
0 luàn àn này, ehùng tòi khòng di sàu miéu tà càu trùe dae
diém,
^
nghla eùa loai
tu ma
ehù yéu ehùng tòi xem xét vi trf
va
già tri eùa
nò
trong càu trùc. Theo òng Nguyén Tài Càn, danh
ngù a dang
15^
tuang eó mò hình càu tao eó thè khài quàt nhu
sau:
1
TI
T2
r
2'
phu truóe
(Ptr)
trung tàm
phu sau
(Ps)
Vi trf 1:
Tu
cài

chi
xuàt
Vi trf 2: Phó
tu
+ sé
tu
ehi so lugng
Vi trf 3: Dai
tu
ehi so lugng
TI
loai
tu
T2 danh
tu
Vi trf 1': góm tàt eà eàe loai
tu
dàm nhàn rat da dang
phong phù.
Chù thfeh: Sàch NPTV
-
UBKHXH - 1983H {[53] tr 96
^
tr 117) cùng
eó mò hình càu tao tuang tu
Vi tri
T:
Phu
tu
chi dinh

Chùng tòi
sé
dùng càc
k5^
hièu
TI:
loai
tiìf,
T2: danh
tu,
Ptrl,
Ptr2,
Ptr3,
PSl',
PS2', trong luàn àn
de
miéu tà, phàn tfeh
càc kiéu tràt tu trong danh ngù.
2.
Dòng
ngiìr va
tinh ngiìr
Càc tàc già:
cuón
ngù phàp tiéng Viét - UBKHXH - 1983
[53],
Hùu Quynh [39], Diép Quang Ban [3]. Khài quàt càu trùe
eùa dòng ngù, tfnh ngù nhu sau:
a. Dòng
ngùr:

Phu truóe
dòng
tu
(trung tàm)
b.
Tình
ngiìr:
Phu truóe
+
tfnh
tu
+
(trung tàm)
phu sau
phu sau
Khi xem xét càc kiéu tràt tu
tu,
ehùng tòi chù y tói phàn
trung tàm
va
phu sau eùa dòng
tu,
tfnh
tu
nhiéu han là phàn phu
truac
vai
trung tàm.
- Phàn phu sau eùa dòng ngù
con

goi là bó ngù
- Phàn phu sau eùa tfnh ngù theo tàc già Diép Quang Ban
{[3] trang 103, trang 106} eó thè phàn biét:
-I-
Nhùng
tu
eó tfnh
chat
hu - nhùng phu
tu
-I-
Nhùng thuc
tu
- bó ngù
Phu
tu
chuyén dung làm thành tò phu sau
tinh
ngù: làm,
eue,
eue ky, tuyét,
qua
vói sàc thài nhàn manh
co thè
chuyén
10
lén
truóe tình
tu.
Nhùng tfnh

tu co
thuc
tu
làm ro
nghia tue
là eó bó ngù.
Co ba loai thuc
tu
- bó ngù {xem [3]
trl06}*
a. Thuc tir -
Bó
ngCf:
Làm thành tó phu eùa tfnh
tu chi
lugng
va
tfnh
tu
ehi tình
trang eùa bò phàn ehinh thè thuòng là danh
tu.
Vf du:
Ngoài
duàng
dòng
ngUÒi qua
Cày này vàng là
b.
Truc tir - bó

ngOr:
Làm thành
tÓ
phu sau
de
ehi phuang dién
chiù
tàc dung eùa
nói dung tfnh
tu,
xét
ve
mat eù phàp, eó quan he vói tfnh
tu
khòng chat
bang
hai kiéu trén. Giùa tfnh
tu
- truc
tu
bó ngù
thuòng
co
thém két
tu
hoae thém nhùng
tu
ngù tao ra su miéu tà
chi tiét han.
Vf du:

Giói ve toàn
Gioì à món vàn
Trong
qua
trình khào sàt eàe vf du, chùng tòi thày eà hu
tu,
thuc
tu làm
thành tó phu sau cho tfnh
tu
dugc dào vi trf lén
truóe tfnh
tu.
De
tién cho viee nghién eùu, ehùng tòi goi càc
tu
(thuc
tu +
hu
tu)
làm thành tó phu sau cho tfnh ngù là phàn phu
sau (viét tàt là PST)
Mot so
càe nhà phong càch hoc cho ràng:
* Chù thfeh: Diép quang Ban phàt trién quan niem eùa Nguyén Kim Than
"Ca
sa tiéng Viet" NXB TP Ho Chf Mmh. 1981 - tr 83
11
Dào ngu là dào thành phàn bÓ ngù lén truóe dóng
tu

hoàc
thành phàn phu sau cùa tfnh
tu,
hay dào két càu ehù ngù - vi ngù
bang
càch:
Thay dói tràt tu vi ngù - chù ngù
3.
Mot so vàn de
ve
tir "lày"
va
"ghép"
trong tiéng Viét
1.3,
Mot so vàn
de
ve tir
"lày":
a. Theo quan
nièm
eùa L.Bloomfield cho "lày là phu tó" tàc già
cho ràng: Nhùng hình thài han
che ma
trong hien tugng phàt
sinh thù hai dugc thém vào hình thài ea sa goi là phu tó.
Day
là bién tugng "lày lai phu tó, biéu hien a su làp lai mot phàn
cùa hình thài ca sa".
b.

Càe nhà Viét ngù nhu:
Le
Vàn Ly [32], Truang Vàn Chình,
Nguyén Hién
Le
[9] eoi "lày là ghép", Nguyén Tài
C^n
[4]
quan niém:
"Tu
lày àm
là
loai
tu
ghép, trong dò theo càch
nhìn nhàn eùa nguòi Viét hién nay, eàe thành tó truc tiép
dugc két hgp vói nhau ehù yéu theo quan he ngù àm".
e. Tàc già Nguyén Vàn Tu két luàn: Sa
di
goi chung nhùng
tu
lày
àm là
tu
ghép
vi
thuc chat ehùng dugc tao ra
mot tu
tó
tu

mot
tu
ban dàu.
Theo Giào su Dò Hùu Chàu [7]: "lày" là mot phuang thùc
tàc dòng vào
mot
hình vi ca sa, là làm xuàt hién mot hình vi lày
gióng nò toàn bò hay bò phàn ve àm thanh. Cà hình vi ca sa
va
hình vi lày tao nén mot
tu
(mang dàc diém ngù phàp, ngù
nghia
cùa tu)".
-
Mot
so càe tàc già khàc nhau nhu: Hoàng Vàn Hành
[22],
Ho
Le
[30]
cùng
de
càp tói
tu
lày nhu là mot phuang thùc ngù
12
phàp (phuang thùc càu tao
tu)
eó su chi

phÓi
cùa quy
luàt
ngù
àm
va
tàc dung cùa
tu
lày eó tfnh
chat
tugng thanh, tugng
hình.

2.3.
Mot so vàn de ve tu ghep:
"Tu
ghép dugc càu tao theo phuang thùc phói hgp ngù
nghla giùa hai tiéng"{[53] tr
57},
theo
mot
quy tàc ngù phàp
nhàt dinh
de
tao thành
mot
don vi mói, mang
day
dù dae diém
ve

f
nghla
va
ngù phàp eùa
mot tu
Tu
ghép eó thè eó hai tiéng hoae nhiéu tiéng.
Tu
ghép: Quan
he
giùa eàe hình vj nghiéng
ve
mat ngù
nghla.
Tu
lày: Quan
he
giùa eàe hình vi nghiéng
ve
mat ngù àm.
Trong thuc té
su
dung ngòn ngù, su phàn biét
tu
ghép,
tu
lày
ehi
eó tfnh
chat

tuang dói. Giùa hai loai eó nhiéu don vi
trung gian vùa mang tfnh
ehàì
cùa
tu
ghép lai vùa mang tfnh
chat
eùa
tu
lày.
Khi tién hành nghién eùu, chùng tòi goi chung là
tu
ghép
lày. Chùng tòi càn
cu
vào nhùng ca sa ly thuyét trén
de
nhàn
dién
tu
ghép,
tu
lày
va
miéu tà vi trf, càch sàp xép tràt tu càc
hình vi cùa chùng nhàm phàn tfeh già tri phong càch trong nhùng
ngù cành nhàt dinh eùa tha mói Viét Nam.
4.
Mot
so vàn de ve thành phàn càu:

Trong ngù phàp tiéng Viét dén nay, huóng phàn
tich
càu
theo càu trùc ehù - vi là phuang huóng phó bién nhàt. Day là
sir
tiép thu càch phàn
tich
càu cùa ngù phàp hoc truyén thòng. Càu
don giàn nhàt thuòng là
mot
ménh
de
do càc
tu
ngù két hgp lai
13
thành hai phàn:
a - Chù ngù:
Chi
nguòi hay vàt
b - Vi ngù: Nói gì
ve nguòri
hay vàt ày {[50] tr 409} - tàc
già goi là
i/uyén
ngù.
+ Tàc già Diép Quang Ban [3]
(tri
18 - 121) quan niém:
- Nòng eót càu là bàe hgp nhàt góm eó ehù ngù

va
vi ngù.
- Khung càu góm nòng eót càu
va
nhùng thành phàn phu
càu nhu trang ngù càu, phu ngù càu (nhu vai trò càc
tu
à,
u, nhé ).
- Bò phàn ngoài khung càu góm eó eàe lién ngù
(tue tu
ngù chuyén tiép hay quan
he tu
eùa càu va giài ngù
(tue
phu ehù ngù).
Luae
dò
hóa tó ehùc càu nhu sau:
Lién ngù
trang ngù/ chù ngù vi ngù / phu ngù càu
\
giài ngù
Càe loai thành phàn phu eùa
tu
BÓ ngù, dinh ngù, trang ngù (eùa
tu)
giài ngù eùa
tu
+

Tàc già Hoàng Trong Phién [39]
(tr81
- tr86) nhàn xét:
- Két càu ehù - vi là mot trong nhùng kiéu két càu cu phàp
cùa tiéng Viet.
- Mot càu tói thièu thòng thuòng nhàn biét bang quan he
14
hai thành
tÓ.
Mói thành tó ùng vói mot doàn ngù.
Ò Viét Nam hién nay, eó
mot
so tàc già quan tàm dén viéc
phàn tfeh càu theo xu huóng ngù phàp ehùc nàng nhu: Cao Xuàn
Hao [21], Nguyén Vàn Hiép (bài giàng chuyén
de
9/1995) Dào
Thi Thanh Lan [27]. càc tàc già vàn dung ly thuyét ba quan diém
cùa Claude
Hag^^^^i
trong
qua
trình nghién
cùu.ju
tuang ùng
giùa ba bình dién dugc òng hình dung nhu sau: (Trong càu IL
Court:
nò
chay).
ehù ngù vi ngù

tham tó su tình
de
thuyét
Mot sÓ
tàc già dà két hgp nghién eùu eù phàp vói nghla hoc
va
dung hoc.
Khi tién hành khào sàt tu liéu, ehùng tòi dua trén ea sa
\<j
thuyét càu trùe càu eùa ngù phàp truyén thóng két hgp vói nghla
hoc,
dung hoc
de
miéu tà, phàn tfeh, ly giài vi trf
va
già tri
phong càch eùa eàe kiéu tràt tu
tu rat
linh boat trong tha mói
Viét Nam.
IL MOT SO KHÀI NIÉM CO BÀN VE PHONG CÀCH HOC
CO
LIÉN
QUAN
DÉN HUÒNG
NGHIÉN
CÙU
CÙA LUÀN ÀN.
De
eó nhùng ca sa dành già, nhàn dinh

ve
già tri phong
càch cùa eàe kiéu tràt tu
tu
trong tha hièn dai, chùng tòi càn
thóng nhàt mot
so
khài niém sau
day:
1.
Tinh chuàn
muc:
Chuàn
mire
là su sàp xép tràt tu càc
tu,
ngù theo dùng quy
tàc,
ea càu ngù phàp da quy dinh
de
thòng bao
mot
nói dung
15
nhàt dinh nhàm "Dùng vói nhung diéu kién càn thiét
ma
eà nguòi
nói làn nguòi nghe nhu dà biét
rÓi de
cho càu nói tra thành mot

hành dòng ngòn ngù bình thuòng cùa giao tiép {[34] tr 108}
(Dai
Xuàn Ninh).
2.
Dào ngiìr:
1.2. Tiéng Viét là loai hình ngòn ngù dan làp bién dói hình thài
nén tràt tu
tu
va hu
tu
eó vai trò
rat
quan trong trong pham vi eù
phàp (càu tao càu).
a. Tràt tu sàp dat eàe
tu
là phuang tién chfnh
de
biéu thi quan he
ngù phàp -
tue
là quan
he
eù phàp giùa eàe
tu
trong
mot
càu
(xem {[53] tr29})
b.

Hu
tu:
là nhùng
tu
dùng
de
biéu thi mot
so
nhùng quan
he
eù
phàp nhàt dinh. Tuy hu
tu
khòng eó
nghia
"thuc" nhung
nò
vàn eó sàc thài té nhi
ve nghia
(xem {[53]
tr29}).
e. Nhiéu tàc già "Ngòn ngù hoc dai euang" cho ràng:
Càc ngòn ngù khòng bién dói hình thài, do yéu càu miéu
tà, nguòi miéu tà phài thay dói két càu eù phàp
bang
con duòng
tràt tu
tu va
hu
tu.

Tiéu chf tràt tu
tu
thuòng dugc su dung nhiéu. Nhung tùy
ea càu phàn doan thuc tai va nhu càu biéu càm cùa càu, mot
thành tó eó thè dùng a nhùng vi trf khàc nhau
ma
thay dói quan
he
ngù nghla
va
ngù phàp vói càe thành tó xung quanh.
2.2.
Mot
so
vàn de ve dào
ngur:
a. "Dào ngù là bién phàp thay dói vi
tri
càc thành phàn
cu
phàp
ma
khòng làm thay dói noi dung thòng bao ca sa cùa càu"
{[24] tr 205-tr209}
16
b.
"Dào ngù là hién tugng vi pham eó chù dinh tràt tu
chuàn muc cùa càc dan vi
lòi
nói nhàm muc dfeh tao ra mot

thành tó
nghia
- càm xùe nào
dò"
{[26] tr
111}.
"Mot
tràt tu dugc eoi là dào néu trong hai thành phàn càu
eó lién
he
vói nhau
ve
mat eù phàp,
mot
thành phàn (thành phàn
phu thuòc)
bj
dào vi trf: vi ngù dói vói ehù ngù, bó ngù truc tiép
dói vói vi ngù"
"Chùc nàng tu
tu
cùa dào ngù là làm thay dói tiét tàu eùa
càu, làm
giàu
àm huóng, ggi màu sàc biéu càm, càm xùe,
gay
àn
tugng manh" {[26] tr
111}.
Khi miéu tà vi trf, phàn tfeh già tri phong càch eùa eàe

kiéu tràt tu
tu
trong tha mói, ehùng tòi dàc biét ehù y dén eàe
hién tugng dào ngù.
Tha mói dugc hình thành trén ea sa eùa tiéng Viét hién
dai.
Vi
vày,
tu
ngù dugc
su
dung trong tha mói
rat
cu thè, gàn
gùi
de
hièu han dói vói mgi dói tugng ban doc so vói nhùng dién
co,
dién tfeh khó hièu, trùu tugng trong tha eó. Dae biét su ra
dòi cùa thè tha tu do trong tha mói là:
"Mot
buóc nhày vgt cùa ngòn ngù tha Viet Nam"
{[12]
tr 243}.
Do khòng bi ràng buge bai niém, luàt, nhu tha ca truyén
thóng, so ehù trong tùng càu tha, so càu tha trong mot bài tha
khòng bi quy dinh chat che nén chù
(tu)
ngù dugc dùng làm
phuang tién biéu dat noi dung hién thuc cùa cuge song rat da

dang, phong phù.
Chùng tòi tién hành khào sàt kiéu tràt tu
tu
trong tha mai
sau
day:
17
CHl/ONG
I:
GIÀ
TRI PHONG CACH
CUA
CAC
KIÉU
TRÀT TU
TU
TRONG
NGC
• •
I.
CÀC KIÉU TRÀT TU TRONG DANH NGÙ:
Nhu
dà
trình
bay
a mue 1 (phàn noi dung): trung tàm eùa
danh ngù
co
thè eó trung tàm ghép
TI

+ T2
(TI
là loai
tu,
T2 là
danh
tu).
1.
Phu
truóe
- trung tàm
1.2. Kiéu T2 -
TI,
kiéu T2 - Ptr2 -
TI
Vf du:
1.
Bua
ày
hoa xoan
phai
phói bay
Hoa xoan làp làp rung vai day
( Mua xuàn
[IT] Y
2.
Lgn
khòng nuòi dàc ao
beo
Giàu khòng

day
chàng buon
leo
vào giàn
Giéng
thai mUa ngqp niióc tran
Ba gian
day
cà ba gian nàng
chiéu
(Qua nhà
[IT])
3.
Triing
lai dàu de hen ky
Dò ngang mot chuyén chac gì mai sau
(Chén
rugudòi
duòng
[4aX]J
4.
Duòng rùng
sòl dò nhu son
Xe hàng
mot
co theo con
ngua
gay
(Vài
net

rùng
[IT])
*Chù
thfeh: T ky hiéu tu liéu tha
4
18
5.
Thuyèn
ve
nuàc lai sàu
tram
ngd
Cui mot cành khò
Iqc
mày dòng,
(Tràng giang [2T])
a. Kiéu T2 -
TI:
Tàc già dùng loai
tu
"lóp"
trong vf du 1 là loai
tu
biéu thi
hình thùc tón tai cùa thuc thè là "hoa xoan" a dang tàp hgp ehù
khòng dan le là "cài", "ehiée" hoa xoan.
Han nùa loai
tu
"lóp" dugc tàc già lày lai toàn bò là "lóp
lóp"

de
biéu thj hình thùc tón tai eùa truc thè "hoa xoan" khòng
nhùng a dang
mot
tàp hgp
ma con
là
mot
tàp hgp nhiéu, nhiéu vò
ké,
nhiéu khòng ké xiét.
Danh
tu
"hoa xoan" dugc tàc già dào lén truóe loai
tu
"lóp
lóp"
de gay
àn tugng manh trong miéu tà. Hoa xoan rung xuóng
dàt nhiéu lién tiép, nhiéu ào at.
Néu tàc già dùng
la - Mot lóp hoa xoan rung vai
day
hay:
Ib
- Tùng lóp hoa xoan rung vai
day
Thi
viéc miéu tà
gay

àn tugng manh
ve
hoa xoan rung
xuóng dàt nhiéu sé kém hiéu lue, ròi rae, le tè khòng hgp vói
nghla lo gfc cùa càu tha trén.
Hoa xoan rung xuóng dàt ào at "lóp lóp" chfnh là lue bao
hièu nhùng rai rat cùa gió
lanh,
u àm da tan de nhuòng chò cho
mua xuàn àm àp dang
tran
ve.
Co
le càu tha này dà khai thàc cài y tuang sàu sàc cùa càu
thành ngù: "Hoa xoan rung xuóng bà già càt
chàn"?.
19
Ò
vi
du 2: Loai
tu
"day"
là loai
tu
chi nhùng thuc thè là
thuc vàt leo, eó giàn hay
bau
vfu vào mot vàt khàc. Danh
tu
"Giàu khòng" dugc dào lén truóe loai

tu
"day"
de
khai ggi trf
tuòng
tugng sàu sic trong tàm hón dòc già:
Nai eó cành vàt "giàu khòng" dugc trong lày là
su
dung
thuòng phài eó giàn
de
leo
va
dugc chàm sóe, vun vén ky
luang,
càn thàn, qui eù. nhung b
day
"Giàu khòng
day
chàng buon leo
vào giàn". Chùng tò
làu
nay "giàu khòng dà mgc lan
tran,
tu do
cùng vói su hoang vu eùa nhùng cành vàt khàc a
ben canh
nhu
"ao
beo",

"giéng thai".
Chùng ta so sành vói tràt tu
tu:
Day
giàu khòng chàng
buon
leo vào giàn
thi
àm diéu eùa càu tha ft
hai
bòa han, so vói khó tha
va
khòng tao dugc càm giàe manh me trong viee thè hién tàm trang
trÓng
trai,
buon,
dantUiiéo
eùa tàc già khi tra
ve
chón eù dà vàng
bóng nguòi thàn yéu eùa mình.
b.
Kiéu T2 - Ptr2 -
TI
Theo tràt tu thòng thuòng, càc vf du 3, 4, 5 phài dugc sàp
xép nhu sau:
Ptr2 -
TI -
T2 (Phu
tu

chi so lugng - loai
tu
- danh
tu
nhung tràt
tu dugc dào thành: T2 - Ptr2 -
TI
Chùng ta so sành vói tràt tu thòng thuòng:
Trùng
lai dàu de hen ky
Mot chuyén dò ngang chàc gì mai sau.
vói tràt tu dào (VD3)
"Dò ngang mot chuyén chàc gì mai sau"
20
Càu
co
tràt tu dào (danh
tu
- phu
tu chi so
lugng - loai
tu)
co
àm thanh, nhip diéu
uyèn
chuyén nhip nhàng dién tà dùng
tàm trang luu
luyén
cùa tàc già
lue

chia ly vói bè ban. Kiéu dào
hiéu
qua
han trong viéc phàn doàn trong tàm trang tàc già trong
tuang lai.
Loai
tu
"cành" (VD4) dùng
de
chi nhùng dan vj là thuc vàt
eó tfnh
chat
dan
le.
Trong ngù cành, loai
tu
dùng sau danh
tu va
phó
tu
chi so
lugng.
So vói tràt tu dugc cài bién:
Thuyén ve
nUàc lai sàu
tram
ngd
Mot cành cui khò
Iqc mày
dòng

Thi
su vàt
"cui'
ggi ra dugc càm xùe manh me khi miéu tà
cành vàt thién nhién
de
gùi gàm tàm trang con nguòi.
Cành ba va,
lae
long cùa cành
cui
khò dang tròi dat khòng
diém dùng
ò
tràt tu dào làm xao xuyén, rung dòng tàm hón dòc
già han.
2.1.
Kiéu tràt tu T2 - X -
TI
(X là yéu
tóohém
xen)
Vf du:
/.
Cam ngày hai bua don
ben he
Màm
gò,
muòi
dùa,

dùa mgc
tre
(Bua
cam qué [3T])
2.
Trai xanh
co
tràng bay tùng
làp
Xóm cha leu phai
xaclà bang
(Duòng
ve
qué me [3T])
3.
Oc xa rùc tùng hói trong xóm mac
21
Tròi dò
Hong
sau nhùng
trai dèi
xanh
(Dàm
hói [3T])
4.
Ngòi
nhà mài
cH
rèu in lóp
He bue rem

dan da nang
trua
(Vuòn eù [8T])
5.
Nhùng tòi tràng vàng da
nggn
tre
Dèn thòn xa
nggn
ành xanh
le
(Làng [3T])
Cuòe
song
sinh hoat eùa nguòi nòng dàn Viét Nam dugc
tàc già miéu tà
rat
dòi quen thuòc
(VDl).
Kiéu dào tràt tu T2 - X -
TI
dugc dùng trong vàn cành
rat
gàn gùi vói phong càch ca dao
"Cam
ba
bàt,
ào ba manh
Chàng
dói,

chàng
ràch,
chàng
xanh,
chàng gay"
va rat
gàn gùi vói
lói
nói thuòng ngày.
Ngày hai
bua
cam dgn
ben
he
Nhung tàc già eó dung y dào danh
tu
"cam" lén truóe
de
nguòi dge luu y khi càm nhàn: dang hình dung dugc cành sinh
boat déu dan, trong àn uóng thuòng ngày a qué huang va tàc già
cùng bình thuòng,
va
tuàn tu nhu sinh boat dòi song cùa mgi
nguòi nòng dàn
a
càc làng qué Bàe bò khàc - khòng qua thiéu
thón, nghèo khó nhung cùng khòng sung
tue,
giàu co.
Kiéu dào tràt tu này,

dà
làm nén su thành còng cùa tàc già
khi miéu tà cành song ém à, thanh bình giàn di cùa nguòi
nòng dàn
a
càc làng qué Viét nam.
Trong vf du 2, danh
tu
"eò tràng" dugc dào lén
truóe
cà tò
22
hgp
tu
(trong
dò co
cà vi ngù) - loai
tu dà
tao nén
mot net
chàm
phà dòc dào trong
bue
tranh
ve
thòn qué mién Bàe.
Hình ành tuang phàn giùa tròi xanh, eò tràng dàt canh nhau. Nén
"xanh" thàm cùa tròi nói bàt "eò tràng" toàt bay tùng "lóp" lién
tiép,
dìu dàt, nhe nhàng,

yèn
à han là
2a - Trén tròi xanh tùng lóp
co
trang bay
hay:
2b - Tùng lóp
co
trang bay trén
trai
xanh
Theo eù phàp bình thuòng, néu dùng tràt tu
tu
nhu 2a, 2b
thi
tàc già phài thém phu
tu
"trén". Khi
dò so
lugng
tu
trong càu
tha eó su bién dÓi, àm thanh, nhip diéu khòng phù hgp vói quy
luàt. Han nùa, sàc thài cành vàt thién nhién trong hai càu tha
dugc cài bién
rat
lanh
lùng,
ròi rae.
De

miéu tà nhùng cành vàt eùa
qua
khù xa xòi nhung vàn
con song
dòng trong ky ùc, tàc già dào tràt tu
tu
T2 - X -
TI
(VD4)
So vói tràt tu
tu
thòng thuòng
Ngòi nhà mài cu lóp réu in
Kiéu tràt tu
tu
(VD4):
"Ngòi nhà mài cu réu in lóp "
eó sàc thài biéu càm dugc
già
tàng han
ve
nhùng ky niém ngot
ngào thua xa xua.
Gióng nhu hình ành chàng Kim Trong tra
ve
chón
cu,
sau
muòi làm nàm xa càch cùng dugc Nguyén Du thè hién trong hai
càu tha:

Day vuòn
co
moc,
lau
thua