Bài thơ vừa nói lên bi kịch duyên phận vừa cho thấy khát vọng sống

Bài thơ vừa nói lên bi kịch duyên phận vừa cho thấy khát vọng sống,
khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương.
Bài làm:
Trong kho tàng văn học trung đại Việt Nam, có rất nhiều thiên tài. Thế
nhưng ta lại hiếm thấy kỳ nữ. Tên tuổi Hỗ Xuân Hương xứng đáng được
đứng trong vị trí đó bởi bài thơ bà mang phong cách rất truyền thống của
người phụ nữ Việt Nam. Cuộc đời bà đầy sóng gió, bi kịch và éo le trên
con đường tình yêu. Sáng tác khoảng bốn mươi bài thơ Nôm nhưng có vẻ
như bộc lộ rõ nhất là “Tự tình” phần II trong chuỗi ba bài thơ cùng tên:
“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con! ”
Dân gian có câu: “Thời gian là vàng bạc” nhưng đối với Hồ Xuân
Hương thì nó càng sâu sắc hơn nên bài thơ mở đầu bằng thời gian lẫn
không gian: “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”. Ta có thể thấy không
gian cũng như tâm trạng vô cùng trống vắng, cô đơn trước cuộc đời đầy
bất công. “Đêm khuya” chính là lúc suy ngẫm lại bản thân và sẽ thật đầm
ấm, hạnh phúc nếu như có người cúng trò chuyện ở bên mình. Thế nhưng
bà chỉ có một mình cùng với nỗi buồn và sự cô đơn. Âm thanh “văng vẳng”
của tiếng trống càng khiến ta thấy được nỗi cô đơn bị ám ảnh. Thời gian
đó, không gian ấy càng ngày càng phá huỷ tuổi thanh xuân của người phụ
nữ xinh đẹp: “Trơ cái hồng nhan với nước non”. Câu nói đó là tâm trạng rối
bời cảm xúc vừa lo âu vừa buồn bã của con người khi ý thức được sự
chảy trôi của thời gian, sự hữu hạn của đời người. Biện pháp đảo ngữ độc
đáo là đặt động từ “trơ” lên đầu câu khẳng định một nỗi đau tột cùng
nhưng lại có bản lĩnh vô cùng phi thường. Trơ lì, trơ trọi, trơ chẽn hay tủi

hổ, bẽ bàng kết hợp với nghệ thuật đối giữa “cái hồng nhan” và “nước non”
càng tô đậm thêm cảm giác đơn côi, trống vắng.
Tâm trạng cứ tiếp tục xót xa, cay đắng cho duyên phận dở dang, lỡ
làng: “Chén rượu hương đưa say lại tỉnh – Vầng trăng bóng xế khuyết
chưa tròn”. Nhân vật trữ tình đã tìm đến rượu nhưng nỗi sầu tăng thêm vì
“say lại tỉnh” nên thêm một lần nữa phải thấm thía nỗi đau duyên phận. Từ
“lại” chứng tỏ điều này lặp đi lặp lại thường xuyên. Trăng “khuyết chưa
tròn” cũng như thân phận của nhà thơ. Tuổi xuân đã qua đi rất nhanh mà
duyên phận vẫn còn chưa trọn vẹn. “Say lại tỉnh” khẳng định vòng tròn chu
kì của sự bế tắc số phận. Biện pháp hoán dụ giữa trăng và người hay nghệ
thuật đối lập là sự tương đồng với cuộc đời bạc mệnh.
Nỗi buồn gia tăng khiến con người muốn phản kháng số phận” “Xiên
ngang mặt đất rêu từng đám – Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”. Mặc dù
“đám rêu” nhỏ bé, dễ bị người qua đường dẫm lên nhưng vẫn cố vươn
mình để không bị nát. “Hòn đá” vốn đã rắn chắc nhưng phải rắn chắc hơn
để “đâm toạc chân mây”. Thật sáng tạo khi sử dụng biện pháp tu từ đảo
ngữ làm nổi bật tâm trạng của con người qua thiên nhiên. Hai động từ
mạnh là “xiên” và “đâm” đi đôi cùng với các bổ ngữ “ngang”, “toạc” khẳng
định bản lĩnh phi thường của con người đầy lòng tự trọng.
Chắc hẳn, nhà thơ luôn nuối tiếc về tuổi thanh xuân của mình nên kể
cả mở lẫn kết đều có thời gian: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại – Mảnh tình
san sẻ tí con con!” Theo thời gian, tâm trạng của Hồ Xuân Hương càng lên
cao tới đỉnh điểm. Động từ “ngán” nằm ở đầu câu thơ lột tả sự chán ngản
trước tình duyên, số phận. Từ “xuân” mang hai nghĩa nhưng đều là vấn đề
thời gian. “Xuân” là mùa xuân và cũng là tuổi xuân. Mùa xuân mà đến thì
tuổi xuân phải ra đi. Từ “lại” cũng mang nghĩa về thời gian. Thủ pháp tăng
tiến thật rõ ràng qua từ “lại”. “Mảnh tình” bé dần, càng ngày càng bé và
ngay chỉ còn “con con”. Tình duyên thật đâu khổ khi bị “san sẻ”. Kết thúc
bằng một câu cảm thán đáy thương có dấu chấm than ở cuối câu.
Thật đúng là thiên tài văn học. Qua bài thơ, có thể thấy từ ngôn ngữ

sắc bén, các biện pháp tu từ sâu sắc và nghệ thuật xây dựng nhân vật trữ
tình. Bài thơ nói lên mọi cảm xúc của thân phận khiến người đọc không
ngừng thương tiếc phụ nữ thời phong kiến . Cho dù số phận có thế nào đi
chăng nữa thì vẫn cố vươn lên để sống mặc dù không thay đổi được nó.