BÀI THU HOẠCH CHUÊN ĐỀ_Thấm nhuần văn hóa Hồ Chí Minh vào công tác giáo dục.

BÀI THU HOẠCH CHUYÊN ĐỀ:
Thấm nhuần văn hóa Hồ Chí Minh vào công tác giáo dục.
Họ và tên học viên: Vũ Đức Cảnh.
Đơn vị công tác: THCS Vinh Quang-Tiên Lãng-Hải Phòng.
Lớp: Bồi dưỡng Quản lí giáo dục- Sở GD& Đào tạo Hải Phòng
Năm học: 2010-2011
Yêu cầu:
Điều gì đồng chí thu hoạch sâu sắc nhất về Bác Hồ?
Trả lời:
“Hồ Chí Minh-Anh hùng dân tộc –Danh nhân văn hóa thế giới”.
Trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về giáo dục luôn có ý nghĩa lý luận và
thực tiễn sâu sắc đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Trong sự nghiệp đào tạo
nguồn nhân lực cho công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thực hiện mục
tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" ở nước ta, tư tưởng
đó của Người càng có ý nghĩa thiết thực.
Tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh không bó hẹp trong việc giáo dục tri thức, học vấn
cho con người, mà có tính bao quát, sâu xa, nhưng vô cùng sinh động, thiết thực,
nhằm đào tạo ra những con người toàn diện, vừa "hồng" vừa "chuyên", có tri thức, lý
tưởng, đạo đức sức khoẻ, thẩm mỹ
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vừa là thành qủa của sự chắt lọc tinh tế tinh hoa
văn hoá dân tộc và nhân loại, vừa mang đậm hơi thở của cuộc sống. Do vậy, ở Hồ Chí
Minh, lý luận giáo dục và thực tiễn giáo dục có sự thống nhất hữu cơ, không tách rời
nhau. Đúng như Nghị quyết UNESCO đánh giá: "Sự đóng góp quan trọng về nhiều
mặt của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong các lĩnh vực văn hoá, giáo dục và nghệ thuật là
kết tinh của truyền thống hàng ngàn năm của nhân dân Việt Nam và những tư tưởng
của Người là hiện thân của những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng định
bản sắc dân tộc của mình và tiêu biểu cho việc thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau”.
Có thể nói, tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh là sự kế thừa, tiếp thu có chọn lọc, sáng
tạo và phê phán từ các tiền đề: Một là, chủ nghĩa yêu nước, truyền thống văn hoá, giáo
dục và tinh thần nhân ái Việt Nam, Hai là, triết lý giáo dục phương Đông, đặc biệt là
triết lý nhân sinh của Nho, Phật, Lão và Ba là, những tư tưởng tiến bộ thời kỳ cận đại.

Nhưng tiền đề quan trọng nhất, cái tạo nên sự phát triển về chất trong tư tưởng giáo
dục Hồ Chí Minh là chủ nghĩa Mác - Lênin. Trên cơ sở đó và cùng với quá trình hoạt
động thực tiễn cách mạng sinh động, phong phú của mình, Hồ Chí Minh đã đưa ra
quan điểm hết sức sâu sắc và mới mẻ về vai trò, mục đích, nội dung và phương pháp
giáo dục.
Về vai trò và mục đích của giáo dục. Theo Hồ Chí Minh, giáo dục có vai trò hết sức
to lớn trong việc cải tạo con người cũ, xây dựng con người mới. Người nói: "Thiện, ác
vốn chẳng phải là bản tính cố hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên".
Không những thế, giáo dục còn góp phần đắc lực vào công cuộc bảo vệ và xây dựng
đất nước. Người kêu gọi:
"Quốc dân Việt Nam! Muốn giữ vững nền độc lập, Muốn làm cho dân mạnh nước
giàu. Mọi người Việt Nam phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc
xây dựng nước nhà, và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ".
Từ thực trạng nền giáo dục dưới sự đô hộ của thực dân Pháp, Hồ Chí Minh đã vạch
trần và lên án chính sách giáo dục của thực dân Pháp là làm cho "ngu dân dễ trị". Bằng
ngòi bút với lời lẽ sắc bén, Người đã chỉ rõ bộ mặt thực của cái gọi là "khai hoá văn
minh" của thực dân Pháp: những người đến trường được "đào tạo nên những kẻ làm
tay sai, làm tôi tớ cho một bọn thực dân người Pháp", những người không đến trường
thì bị đầu độc bằng các thói hư, tật xấu như rượu chè, cờ bạc, thuốc phiện. Do vậy,
theo Người, để khẳng định chính mình, mỗi người phải thẳng thắn đấu tranh với cái
lỗi thời, lạc hậu và các tệ nạn xã hội. Người viết: "Phải ra sức tẩy sạch ảnh hưởng giáo
dục nô dịch của thực dân còn sót lại như: Thái độ thờ ơ đối với xã hội, xa rời đời sống
lao động và đấu tranh của nhân dân, học để lấy bằng cấp, dạy theo lối nhồi sọ. Và cần
xây dựng tư tưởng dạy và học để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân". Thật vậy, ngay
từ những năm đầu bước vào đời, khi tham gia giảng dạy ở trường Dục Thanh, Phan
Thiết, tại đây, bên cạnh việc truyền bá những kiến thức về văn hoá, Hồ Chí Minh còn
đặc biệt chú trọng đến việc truyền thụ tinh thần, truyền thống yêu nước thương nòi của
dân tộc.
Nhưng mục đích cao cả của Hồ Chí Minh - mục đích mà Người nguyện suốt đời
phấn đấu - là mong cho dân tộc, nhân dân có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Bởi,

đối với Người, "Nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập
cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Suốt đời, Hồ Chí Minh mong muốn xây dựng một xã hội
mới về chất, cao hơn hẳn xã hội cũ - xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản Chủ nghĩa.
Và để xây dụng chủ nghĩa xã hội, theo Người, "trước hết cần có những con người xã
hội chủ nghĩa”. Đào tạo con người xã hội chủ nghĩa không có con đường nào khác
ngoài giáo dục tri thức khoa học và lý tưởng, đạo đức xã hội chủ nghĩa. Đó là nền giáo
dục nhằm phát triển con người toàn diện, vừa “hồng” vừa "chuyên" trong thời đại mới.
Và như vậy, "con người xã hội chủ nghĩa", con người toàn diện, "nhất định phải có
học thức. Cần phải học văn hoá, chính trị, kỹ thuật. Cần phải học lý luận Mác - Lênin
kết hợp với đấu tranh và công tác hàng ngày. Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc
luyện "tài", rèn "đức" cho cán bộ. Bởi, theo Người, "có tài mà không có đức, ví như
một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không
làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có
tài ví như ông bụt không làm hại gì nhưng cũng không lợi gì cho loài người".
Đạo đức trong quan niệm của Hồ Chí Minh được coi như "cái gốc" của cây, "cái
nguồn"của sông, do đó, theo Người, "người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo
đức dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân". Như vậy, đạo đức mà
Hồ Chí Minh quan niệm hoàn toàn khác với đạo đức của chế độ thực dân phong kiến
"đầu ngược xuống đất, chân chổng lên trời". Đạo đức mà Người hướng tới là đạo đức
cách mạng, đạo đức của giai cấp công nhân, thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí
công, vô tư, thực hành nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm chống quan liêu, tham ô, lãng
phí. Còn tài là giỏi về kiến thức chuyên môn và giỏi về cách thức, phương pháp vận
dụng kiến thức đó vào hoạt động thực tiễn, làm cho ích nước lợi dân. Tài không có
nghĩa là kiến thức hoàn chỉnh, tuyệt đối, khép kín, mà là một kiến thức mở, "dĩ bất
biến, ứng vạn biến", luôn được bổ sung và phát triển qua thực tiễn cách mạng sinh
động. Do đó, theo Người, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin là "học tập cái tinh thần xử
trí mọi việc học tập những chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng
một cách sáng tạo vào hoàn cảnh thực tế của nước ta".
Người có tài tham gia hoạt động thực tiễn phải biết dựa vào dân, bởi theo Hồ Chí
Minh, "có dân là có tất cả". Người viết:

"Dễ mười lần không dân cũng chịu,
Khó trăm lần dân liệu cũng xong".
Là Người luôn quan tâm, chăm lo đến đời sống vật chất và đời sống tinh thần của
nhân dân, Người rất chú trọng việc giáo dục nâng cao trình độ văn hoá cho dân để dân
"làm ăn có ngăn nắp", "bớt mê tín nhảm", "bớt đau ốm", "nâng cao lòng yêu nước" và
"để thành người công dân đứng đắn”. Người chỉ rõ: "Trình độ văn hoá của nhân dân
nâng cao sẽ giúp chúng ta đẩy mạnh công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển dân chủ.
Nâng cao trình độ văn hoá của nhân dân cũng là một việc làm cần thiết để xây dựng
nước ta thành một nước hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, văn minh và giàu
mạnh".
Mục đích trọng tâm và xuyên suốt tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh là vì con người,
cho con người, là xây dựng con người mới. Nhưng do yêu cầu của mỗi thời kỳ cách
mạng khác nhau, Hồ Chí Minh đã đề ra nhiệm vụ giáo dục khác nhau cho phối hợp. Ở
thời kỳ chuẩn bị thành lập Đảng, Người tập trung vào việc triển khai các lớp huấn
luyện tại Quảng Châu, Trung Quốc nhằm nâng cao trình độ nhận thức cho cán bộ về
con đường cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Đến giai đoạn toàn quốc
kháng chiến và xây dựng nền dân chủ, Người kêu gọi sửa đổi giáo dục cho phù hợp
với việc đào tạo nhân tài kháng chiến kiến quốc. Tất cả giáo dục tập trung phục vụ
kháng chiến kiến quốc. Bước sang giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc,
mục đích giáo dục lại gắn liền với tình hình mới. Đó là thời kỳ rất cần những con
người làm chủ xã hội, làm chủ sản xuất, biết quản lý cơ quan, xí nghiệp, trường học
Về phương pháp giáo dục. Tuy Hồ Chí Minh không để lại cho chúng ta một tác
phẩm, một hệ thống lý luận về phương pháp giáo dục, nhưng những việc làm thiết
thực, những bài viết ngắn gọn, súc tích của Người đã hàm chứa các phương pháp giáo
dục mẫu mực. Người lấy nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn làm nguyên
tắc cơ bản cho việc xây dựng các phương pháp về giáo dục. Nguyên tắc này được
Người sử dụng trong việc giáo dục cán bộ, đảng viên, thanh thiếu niên, công nhân,
nông dân, bộ đội, trí thức, học sinh, sinh viên… Nó được coi như "kim chỉ nam" để
lồng dẫn nhận thức, hành động và bồi dưỡng tinh thần yêu nước cho tất cả mọi người.
Hơn nữa, nguyên tắc này có tính chất quyết định trong việc chuyển hướng giáo dục và

trở thành đặc trưng của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Người nhấn mạnh: "Học phải
suy nghĩ, học phải liên hệ với thực tế, phải có thí nghiệm và thực hành. Học với hành
phải kết hợp với nhau”.
Để nâng cao trình độ nhận thức của người lao động, Hồ Chí Minh cho rằng cần có
quan điểm dân chủ, thẳng thắn, không nhồi sọ và cần có sự đối thoại trong quá trình
học tập, nhận thức. Người chỉ rõ: "Mọi người được hoàn toàn tự do phát biểu ý kiến,
dù đúng hoặc không đúng cũng vậy. Song không được nói gàn, nói vòng quanh". "Khi
mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hoá ra
quyền tự do phục tùng chân lý". Từ đó, Hồ Chí Minh kêu gọi cán bộ, nhà giáo phải
biết tôn trọng ý kiến người khác, không nên có thành kiến đối với các ý kiến trái với ý
kiến của mình.
Trong khi viết và nói, Hồ Chí Minh luôn dùng các khái niệm giản dị, dễ hiểu, nhưng
văn phong vẫn trong sáng, ý tưởng phong phú. Phong cách đó làm cho mọi tầng lớp,
mọi người ở trình độ khác nhau đều hiểu. Đối với Hồ Chí Minh, viết và nói là làm cho
người khác hiểu, cho nên viết và nói phải biết cách. Viết và nói phải thiết thực, ngắn
gọn, rõ ràng, dễ nhớ và phải xuất phát từ người đọc, người nghe.
Trong giáo dục, theo Hồ Chí Minh, cần có phương pháp phù hợp với điều kiện giáo
dục và đối tượng giáo dục. Giáo dục phải căn cứ vào "trình độ văn hoá, thói quen sinh
hoạt, trình độ giác ngộ, kinh nghiệm tranh đấu, lòng ham, ý muốn, tình hình thiết thực
của quần chúng". Cần có phương pháp tổ chức giáo dục sao cho bảo đảm được sự phù
hợp giữa điều kiện, hoàn cảnh giáo dục với đối tượng giáo dục. Người viết: “công
nhân, nông dân bận làm ăn, nếu dạy không hợp với người học, với làm ăn, bắt phải
đến lớp có bàn có ghế là không ăn thua. Phải tuý theo hoàn cảnh làm ăn mà tổ chức
học mới duy trì được lâu dài, mới có kết quả tốt".
Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng việc kết hợp các hình thức giáo dục, không tuyệt đối
hoá bất cứ một hình thức giáo dục nào. Người viết: "Giáo dục dù trong nhà trường có
tốt mấy nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không
hoàn toàn". Cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh luôn là tấm gương sáng cho mọi
người noi theo. Trong cuộc sống, trong việc làm Hồ Chí Minh luôn là người đi đầu.
Phương pháp làm gương là một biện pháp hữu hiệu nhất trong việc thống nhất giữa lời

nói và việc làm. Người dạy: "Mình phải làm gương, gắng làm gương trong anh em, và
khi đi công tác, gắng làm gương cho dân. Làm gương về cả ba mặt: tinh thần, vật chất
và văn hoá".
Đối với Hồ Chí Minh, tất cả các phương pháp giáo dục như phương pháp đối thoại,
phương pháp học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, phương pháp làm gương,
phương pháp kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội đều nhằm mục đích "nêu
cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng", nâng cao nhận thức, chất lượng và
hiệu quả giáo dục. Các phương pháp này vừa mang tính truyền thống, lại vừa hiện đại,
vừa hệ thống, khoa học, lại vừa cụ thể, thiết thực, luôn gắn với đời sống và thời đại.
Nhận thức sâu sắc về vai trò của giáo dục, Hồ Chí Minh đã gắn bó cả cuộc đời mình
với việc chăm lo, mở mang và xây dựng một nền giáo dục mới, nền giáo dục xã hội
chủ nghĩa - một nền giáo dục mà mọi người đều có cơ hội phát huy khả năng sáng tạo,
mọi người đều được học hành, không phân biệt giai cấp, tuổi tác, trình độ, giới tính
Kế tục và quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp to lớn và cao cả đó của Người,
Văn kiện Hội nghị lần thứ hai BCH Trung ương khoá VIII đã xác định nhiệm vụ và
mục đích cơ bản của giáo dục Việt Nam là "nhằm xây dựng những con người và thế
hệ thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong
sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hoá của dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh
hoa văn hoá nhân loại phát huy tiềm năng của dân tộc và con người Việt Nam, có ý
thức cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và
công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực hành giỏi, có tác phong công
nghiệp, có tính tổ chức và kỷ luật, có sức khoẻ, là những người kế thừa xây dựng chủ
nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên" như lời căn dặn của Bác Hồ. Và mới đây, tại
Đại hội Đảng lần thứ IX, một lần nữa Đảng ta khẳng đinh: "Phát triển giáo dục và đào
tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện
đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã
hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững" "Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống
quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá. Phát huy tinh thần độc

lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, sinh viên, đề cao năng lực tự học, tự hoàn thiện
học vấn và tay nghề, đẩy mạnh phong trào học tập trong nhân dân bằng những hình
thức giáo dục chính quy và không chính quy, thực hiện "giáo dục cho mọi người", "cả
nước trở thành một xã hội học tập”, thực hiện phương châm "học đi đôi với hành",
giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn với xã hội.
Hơn 50 năm qua, tư tưởng Hồ Chí Minh về phương châm, chiến lược, mục đích, nội
dung, phương pháp giáo dục - đào tạo con người luôn soi sáng sự nghiệp trồng người
ở Việt Nam. Tư tưởng đó không chỉ là cơ sở lý luận cho việc xác định chiến lược đào
tạo con người, chủ trương, đường lối chỉ đạo phát triển nền giáo dục Việt Nam của
Đảng ta qua các thời kỳ cách mạng, mà còn là những bài học, những kinh nghiệm thực
tiễn giáo dục hết sức sinh động, thiết thực và hiệu quả đối với người làm công tác giáo
dục nói riêng, ngành giáo dục nói chung hiện nay.