Bài giảng CHUYỂN HOÁ LIPID

HỌC VIỆN QUÂN Y
HỌC VIỆN QUÂN Y
CHUYỂN HOÁ LIPID
CHUYỂN HOÁ LIPID
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI CƯƠNG
I.
I.
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
II.
II.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
ACID BÉO
ACID BÉO
2.1.
2.1.
β
β
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
α
α
-O/TKSGK)
-O/TKSGK)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
III.

III.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
TRIGLYCERID
TRIGLYCERID


3.1. THOÁI HOÁ TG
3.1. THOÁI HOÁ TG
3.2. TỔNG HỢP TG
3.2. TỔNG HỢP TG
IV.
IV.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
GLYCEROPHOSPHOLIPID
GLYCEROPHOSPHOLIPID
/ LECITHIN
/ LECITHIN
V.
V.
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CETON
CETON
VI.
VI.
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHOLESTEROL

CHOLESTEROL




NỘI DUNG BÀI GIẢNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI CƯƠNG
I.
I.
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
II.
II.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
ACID BÉO
ACID BÉO
2.1.
2.1.
β
β
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
α
α
-O/TKSGK)
-O/TKSGK)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)

2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
III.
III.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
TRIGLYCERID
TRIGLYCERID


3.1. THOÁI HOÁ TG
3.1. THOÁI HOÁ TG
3.2. TỔNG HỢP TG
3.2. TỔNG HỢP TG
IV.
IV.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
GLYCEROPHOSPHOLIPID
GLYCEROPHOSPHOLIPID
/ LECITHIN
/ LECITHIN
V.
V.
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CETON
CETON
VI.
VI.
CHUYỂN HOÁ CỦA

CHUYỂN HOÁ CỦA
CHOLESTEROL
CHOLESTEROL




Ho¹t chÊt
sinh häc
Dung m«i
B¶o vÖ
CÊu t¹o
N¨ng l îng
lipid
Vitamin A, D, E, K
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI CƯƠNG
I.
I.
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
II.
II.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
ACID BÉO
ACID BÉO
2.1.

2.1.
β
β
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
α
α
-O/TKSGK)
-O/TKSGK)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
III.
III.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
TRIGLYCERID
TRIGLYCERID


3.1. THOÁI HOÁ TG
3.1. THOÁI HOÁ TG
3.2. TỔNG HỢP TG
3.2. TỔNG HỢP TG
IV.
IV.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
GLYCEROPHOSPHOLIPID
GLYCEROPHOSPHOLIPID
/ LECITHIN

/ LECITHIN
V.
V.
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CETON
CETON
VI.
VI.
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHOLESTEROL
CHOLESTEROL




I. TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
I. TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID

TIÊU HÓA LIPID
- Bắt đầu ở tá tràng , chủ yếu ở ruột non
A.mật, muối mật: - Nhũ tương hoá lipid
- Họat hoá lipase
Cấu trúc của nhũ tương
I. TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
I. TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID

TIÊU HÓA LIPID
- Bắt đầu ở tá tràng , chủ yếu ở ruột non

A.mật, muối mật: - Nhũ tương hoá lipid
- Họat hoá lipase
TG  Glycerol + 3 a.béo
Cholesterol este  Cholesterol
TD
+ a.béo
GlyceroPL  Glycerol + a.béo + H
3
PO
4
+ Base nitơ
(Base nitơ: cholin, ethanolamin, serin, inositol)
Enzym: - lipase dịch tuỵ
- 1 phần nhỏ của dịch ruột
R
2
R
1
R
3
α
β
α
R
1
R
2
OH
TG.lipase
R

3
COOH
DG.lipase
R
1
COOH
OH
R
2
OH
§ång ph©n
ho¸
TG
DG
MG
β
α
MG
OH
R
2
OH
R
2
COOH
MG.lipase
OH
OH
OH
Glycerol

Sự thuỷ phân triglycerid
Triglycerid
Sự thuỷ phân cholesterol ester hóa
Cholesterol
Cấu trúc của phospholipid
Cấu trúc của phospholipid

Hấp thu
Hấp thu
Ở PHẦN CUỐI CỦA RUỘT
NON.
Hấp thu tự do (a.béo < 10C, MG,
glycerol,…) NMRNTMCGan
Tại tế bào NMRN
-
Tiếp tục thuỷ phân
MG  AB + Glycerol
-
Tái tổng hợp lipid (# G và P)
AcylCoA + glycerol  TG
Cholesterol
TD
+ a. béo  Cholesterol
E

AB + glycerol + H
3
PO
4
+ base nitơ  PL

Tæ chøc kh¸c
(c¬,tim, thËn)
acid bÐo tù do
acid bÐo tù do
Chylomicron
VLDL
VLDL
Chylomicron
VLDL
Tæ chøc mì
Ruét non Gan
Lipid
( tæng hîp)

Lipid
( thøc ¨n)



Vận chuyển
Vận chuyển
4 dạng vận chuyển lipoprotein:
+ Chylomicron
+ LP có tỷ trọng rất thấp (VLDL - very low density lipoprotein)
+ LP có tỷ trọng thấp (LDL - low density lipoprotein)
+ LP có tỷ trọng cao (HDL - high density lipoprotein)
Cấu trúc của lipoprotein
Cấu trúc của lipoprotein
NỘI DUNG BÀI GIẢNG

NỘI DUNG BÀI GIẢNG
ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI CƯƠNG
I.
I.
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
II.
II.
CHUYỂN HOÁ ACID BÉO
CHUYỂN HOÁ ACID BÉO
2.1.
2.1.
β
β
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
III.
III.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
TRIGLYCERID
TRIGLYCERID


3.1. THOÁI HOÁ TG
3.1. THOÁI HOÁ TG
3.2. TỔNG HỢP TG

3.2. TỔNG HỢP TG
IV.
IV.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
GLYCEROPHOSPHOLIPID
GLYCEROPHOSPHOLIPID
/ LECITHIN
/ LECITHIN
V.
V.
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CETON
CETON
VI.
VI.
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHUYỂN HOÁ CỦA
CHOLESTEROL
CHOLESTEROL






2.1.
2.1.
β

β
- oxy hoá Acid béo
- oxy hoá Acid béo

β
β


- Oxy hoá AB no, C chẵn
- Oxy hoá AB no, C chẵn
Xảy ra trong ty thể của tế bào
Xảy ra trong ty thể của tế bào




+ Hoạt hoá AB:
+ Hoạt hoá AB:
AB
AB
+ CoA + ATP
+ CoA + ATP
Acyl CoA
Acyl CoA
+ AMP + PPi
+ AMP + PPi


II. CHUYỂN HOÁ ACID BÉO
II. CHUYỂN HOÁ ACID BÉO

Acyl CoA Syntethase
Acyl CoA Syntethase
AMP + PPi
R-CH
2
-CH
2
-CH
2
-COOH
Acid béo (n chẵn, no)
Acyl-CoASyntetase
HS-CoA
ATP
β α
Acyl-CoA
R-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CO~S-CoA
+ Vận chuyển a.béo từ bào tương
+ Vận chuyển a.béo từ bào tương


ty thể
ty thể
-

-
Acyl CoA
Acyl CoA
+ Carnitin
+ Carnitin




A
A
cyl
cyl
-Carnitin
-Carnitin
-
-
Acyl
Acyl
-Carnitin chuyển từ bào tương
-Carnitin chuyển từ bào tương


ty thể
ty thể
- Giải phóng Carnitin
- Giải phóng Carnitin



AcylCoA
AcylCoA


Vận chuyển acid béo vào trong ty thể theo hệ thống vận chuyển
acyl-carnitin/carnitin
+
+
β
β
- oxy hoá AcylCoA (nC) trong ty thể qua 4 phản ứng
- oxy hoá AcylCoA (nC) trong ty thể qua 4 phản ứng


1
1
.
.
Khử hydro lần 1 tạo
Khử hydro lần 1 tạo


α
α
.
.
β
β
-Dehydro

-Dehydro
Acyl CoA
Acyl CoA


2. Hợp H
2. Hợp H
2
2
O tạo
O tạo
β
β
-Hydroxy
-Hydroxy
Acyl CoA
Acyl CoA


3. Khử hydro lần 2 tạo
3. Khử hydro lần 2 tạo
β
β
-Ceto
-Ceto
Acyl CoA
Acyl CoA
4. Phân cắt
4. Phân cắt

β
β


-Ceto
-Ceto
Acyl CoA
Acyl CoA


Acyl CoA (n-2)C +
Acyl CoA (n-2)C +
Acetyl CoA
Acetyl CoA
(2C)
(2C)
Thiolase
Thiolase
Acyl CoA (n-2)C -> 1, 2, 3, 4 ->………. -> Acyl CoA (4C)
Acyl CoA (n-2)C -> 1, 2, 3, 4 ->………. -> Acyl CoA (4C)


Acyl CoA (4C)
Acyl CoA (4C)


=> 2 Acetyl CoA
=> 2 Acetyl CoA
Sản phẩm thu được: Acetyl CoA

+ Vòng β-Oxy hoá
R-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CO~S-CoA
R-CH
2
-CH=CH-CO~CoA
R-CH
2
-CH-CH
2
-CO~S.CoA
OH
R-CH
2
-C-CH
2
-CO~S.CoA
O
R-CH
2
-CO~S-CoA + CH
3
CO~S-CoA

Acyl-CoA DH
Acyl-CoA (n-2)C
Acetyl-CoA
CoA.HS
β-HydroxyacylCoA
DH
Enoyl Hydrase
FAD
+
FADH + H
+
HOH
NAD
+
NADH + H
+
β-CetoAcyl-CoA
β-HydroxyAcyl-CoA
α,β-DehydroAcyl-CoA
( Enoyl-CoA)
Thiolase

Acyl-CoA
β
(1)
(2)
(3)
(4)
Vòng xoắn Lynen
Vòng xoắn Lynen

Feodor Lynen (Đức)
1911-1979


Giải thưởng Nobel 1964
Giải thưởng Nobel 1964
Ý NGHĨA
Ý NGHĨA
β
β
-OXY HOÁ ACID BÉO
-OXY HOÁ ACID BÉO

NĂNG LƯỢNG:
NĂNG LƯỢNG:
+
+
1 VÒNG
1 VÒNG
β
β
-OXY HOÁ:
-OXY HOÁ:


5 ATP
5 ATP
- F/Ư 1: 1 FADH
- F/Ư 1: 1 FADH
2

2
QUA HHTB
QUA HHTB




2 ATP
2 ATP
- F/Ư 3: 1 NADH
- F/Ư 3: 1 NADH
2
2
QUA HHTB
QUA HHTB




3 ATP
3 ATP


Σ
Σ


ATP =
ATP =
5 ATP

5 ATP
+
+
OXY HOÁ HOÀN TOÀN 1 ACID BÉO CÓ
OXY HOÁ HOÀN TOÀN 1 ACID BÉO CÓ
2N C
2N C


- SỐ VÒNG
- SỐ VÒNG
β
β
-OXH:
-OXH:
(N -1)
(N -1)




ATP=
ATP=
5(N -1)
5(N -1)


- SỐ ACETYL-COA:
- SỐ ACETYL-COA:
N

N




ATP=
ATP=
12 N
12 N




Σ
Σ


ATP = 17N – 5
ATP = 17N – 5
TRỪ ĐI 2ATP SỬ DỤNG ĐỂ HOẠT HÓA
TRỪ ĐI 2ATP SỬ DỤNG ĐỂ HOẠT HÓA


Σ
Σ


ATP = 17N – 7
ATP = 17N – 7


CHUYỂN HOÁ:
CHUYỂN HOÁ:


CUNG CẤP SPTG QUAN TRỌNG:
CUNG CẤP SPTG QUAN TRỌNG:
ACETYLCOA
ACETYLCOA
CH
3
-CH
2
-CH
2
-CO~S-CoA
CH
3
-CH=CH-CO~CoA
CH
3
-CH-CH
2
-CO~S.CoA
OH
CH
3
-C-CH
2
-CO~S.CoA
O

2 CH
3
-CO~S-CoA
Acyl-CoA DH
Acetyl-CoA
CoA.HS
β-HydroxyacylCoA
DH
Enoyl Hydrase
FAD
+
FADH + H
+
HOH
NAD
+
NADH + H
+
β-CetoButyryl-CoA
β-HydroxyButyryl-CoA
α,β-DehydroButyryl-CoA
( Enoyl-CoA)
Thiolase

Butyryl-CoA
β
(1)
(2)
(3)
(4)

+
+
β
β
-Oxy hoá butyric acid
-Oxy hoá butyric acid
(2n=4C)
(2n=4C)
2n C = 4  n=2
Số vòng
Số vòng
β
β
-OXH:
-OXH:


1
1








ATP=
ATP=
5

5
Số Acetyl-CoA:
Số Acetyl-CoA:


2
2








ATP=
ATP=
12x2= 24
12x2= 24


Trừ đi 2ATP hoạt hóa
Trừ đi 2ATP hoạt hóa
Σ
Σ


ATP = 29
ATP = 29
NHẬN XÉT β - OXY HOÁ ACID BÉO

1. HOẠT HÓA ACID BÉO Ở BÀO TƯƠNG.
2. VẬN CHUYỂN VÀO TY THỂ THEO HỆ THỐNG ACYL-
CARNITIN/CARNITIN.
3. β - OXY HOÁ TRONG TY THỂ QUA 4 PHẢN ỨNG:
KHỬ-HỢP-KHỬ-CẮT.
4. SẢN PHẨM THU ĐƯỢC: ACETYL COA
5. TỔNG SỐ NĂNG LƯỢNG: 17N - 7
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
ĐẠI CƯƠNG
ĐẠI CƯƠNG
I.
I.
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
TIÊU HOÁ, HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN LIPID
II.
II.
CHUYỂN HOÁ ACID BÉO
CHUYỂN HOÁ ACID BÉO
2.1.
2.1.
β
β
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
- OXYHOÁ ACID BÉO NO, C CHẴN (
α
α
-O/TKSGK)
-O/TKSGK)
2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)

2.2. TỔNG HỢP ACID BÉO (BÀO TƯƠNG, TY THỂ)
III.
III.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
TRIGLYCERID
TRIGLYCERID


3.1. THOÁI HOÁ TG
3.1. THOÁI HOÁ TG
3.2. TỔNG HỢP TG
3.2. TỔNG HỢP TG
IV.
IV.
CHUYỂN HOÁ
CHUYỂN HOÁ
GLYCEROPHOSPHOLIPID
GLYCEROPHOSPHOLIPID
/ LECITHIN
/ LECITHIN
V.
V.
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CHUYỂN HOÁ CỦA CÁC THỂ
CETON
CETON
VI.
VI.
CHUYỂN HOÁ CỦA

CHUYỂN HOÁ CỦA
CHOLESTEROL
CHOLESTEROL




2.2. Tổng hợp acid béo
2.2. Tổng hợp acid béo

ở bào tương
ở bào tương
+ Nguyên liệu:
+ Nguyên liệu:
Acetyl-CoA
Acetyl-CoA
/ Malonyl-CoA
/ Malonyl-CoA


E*
E*
v/c nhóm acyl (Acyl Carrier Protein -
v/c nhóm acyl (Acyl Carrier Protein -
ACP
ACP
)
)

CoE khử –
CoE khử –
NADPH
NADPH
2
2


(Pentose-P) & f/ư từ a.malic
(Pentose-P) & f/ư từ a.malic
+ V/c từ ty thể -> Bào tương: nhờ citrat, carnitin
+ V/c từ ty thể -> Bào tương: nhờ citrat, carnitin
+ Gồm 6 f/ư:
+ Gồm 6 f/ư:
1.
1.
Carboxyl hoá (+ CO
Carboxyl hoá (+ CO
2
2
)
)
Acetyl CoA
Acetyl CoA




Malonyl-CoA
Malonyl-CoA

2.
2.
V/c acetyl-CoA, malonyl-CoA + E*
V/c acetyl-CoA, malonyl-CoA + E*


Acetyl-E
Acetyl-E
*
*
+ Malonyl-E
+ Malonyl-E
*
*
3.
3.
Ngưng tụ, loại
Ngưng tụ, loại
CO
CO
2
2




Acetoacetyl-E
Acetoacetyl-E
*
*

(
(
β
β
-CetoAcyl-E
-CetoAcyl-E
*
*
)
)
4.
4.
Acetoacetyl-
Acetoacetyl-
E
E
*
*
khử
khử
C
C
eto
eto
tạo
tạo


β
β

-Hydroxy
-Hydroxy


Butyryl-
Butyryl-
E
E
*
*
(
(
OH
OH
/C
/C
β
β
)
)
5.
5.


Loại H
Loại H
2
2
O
O

,
,
tạo
tạo


β
β
-Dehydro
-Dehydro
Acyl- E
Acyl- E
*
*


(Crotonyl-E
(Crotonyl-E
*
*
)
)
6.
6.


Khử lần 2 bão hoà LK =, tạo
Khử lần 2 bão hoà LK =, tạo
Butyryl– E
Butyryl– E

*
*


(4C).
(4C).


f/ư
f/ư


được lặp lại, nối dài bằng
được lặp lại, nối dài bằng
Malonyl-E
Malonyl-E
*
*
…
…




Acyl-E
Acyl-E
*
*
(C<16)
(C<16)

Tách E
Tách E
*
*
=>
=>
Acid béo
Acid béo
(C
(C
<
<
16)
16)