Tải bản đầy đủ (.doc) (18 trang)

SKKN Bồi dưỡng học sinh giỏi Sử lớp 12

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (188.41 KB, 18 trang )

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
"BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI SỬ LỚP 12"
1
A. MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Lịch sử là một môn khoa học xã hội, lịch sử là những sự kiện, hiện tượng đã xảy ra trong
quá khứ xã hội của loài người, nó tồn tại độc lập, khách quan với ý muốn của con người.
Chính vì vậy mà trong lý luận cũng như trong thực tiễn, bộ môn lịch sử giữ vai trò quan
trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ. Học lịch sử không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn
toàn diện hơn về quá khứ mà còn để hiểu hiện tại và tiên đoán trong tương lai. Vì vậy từ
những hiểu biết về lịch sử con người có thể vững vàng bước vào tương lai.
Thế nhưng một thực tế đáng buồn là hiện nay thế hệ trẻ lại khá thờ ơ đối với môn lịch sử
vì rất nhiều lí do như: Lịch sử chỉ là những sự kiện, con số khô khan, rất khó hình dung
và ở đâu đó trong xã hội vẫn coi sử là môn phụ. Chính vì vậy mà thế hệ trẻ, nhất là học
sinh phổ thông ít chịu học sử, hiểu biết ít về lịch sử dân tộc. Điều này cũng thể hiện rõ
trong các kì thi khảo sát, kiểm tra định kì, thi tốt nghiệp Đặc biệt là trong kì thi học sinh
giỏi chất lượng học tập của học sinh còn thấp. Nguyên nhân của hiện trạng này có nhiều,
ngoài yếu tố vừa nêu trên còn có lí do không nhỏ xuất phát từ phía những ngưòi trực tiếp
làm công tác giảng dạy, ôn luyện và bồi dưỡng học sinh giỏi.
Là một giáo viên sử đứng lớp giảng dạy hơn 10 năm và đã từng tham gia bồi dưỡng học
sinh giỏi trong 5 năm. Tôi nhận thấy thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi những
năm qua còn nhiều bất cập, nên chất lượng giải chưa cao. Làm thế nào để đạt kết quả cao
trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi, đó cũng là điều băn khoăn trăn trở không chỉ
riêng tôi mà đây cũng là nổi niềm chung của tất cả giáo viên khi tham gia bồi dưỡng học
sinh giỏi. Nên việc chọn và bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử là việc làm thiết thực và
quan trọng. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay đất nước đang đứng trước xu thế hội nhập,
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, rất cần những người có tri thức, những người tài
giỏi để xây dựng nước nhà. Bằng sự nổ lực của bản thân, qua trao đổi, học hỏi đồng
nghiệp, bạn bè cùng chuyên môn. Cùng với thực tiễn trải nghiệm trong công tác giảng
dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 12. Tôi chọn Sáng kiến kinh nghiệm “Kinh nghiệm


bồi dưỡng HSG môn Lịch Sử Lớp 12 ở Trung tâm GDTX&DN Lang Chánh”
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Góp phần nâng cao chất lượng học sinh đại trà nói chung và chất lượng học sinh
giỏi của nhà trường nói riêng.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng: Học sinh khối 12 ở Trung tâm GDTX &DN Lang Chánh.
2
2. Phạm vi nghiên cứu: Lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới thuộc chương trình lịch sử
lớp 12. (theo khung chưong trình thực dạy và quy định hướng dẫn của SGD& ĐT Thanh
Hoá)
3. Thời gian: Từ năm học 2004-2005 trở lại đây.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Dạy học lịch sử là quá trình giáo viên cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ
bản về lịch sử nhằm phục vụ cho việc giáo dục, giáo dưỡng và phát triển tư duy học sinh
qua môn học. Chính vì vậy mà trong quá trình giảng dạy, ôn tập, đặc biệt là công tác bồi
dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ rất quan trọng. Đòi hỏi người giáo viên phải có lòng
yêu nghề, quyết tâm cao, có sự chuẩn bị và đầu tư nhiều thời gian, nhiều công sức hơn
tiết dạy bình thường trên lớp, thậm chí phải có quá trình tích luỹ kinh nghiệm qua thời
gian mới có thể thuyết phục học sinh, làm cho các em thực sự tin tưởng và hứng thú say
mê học tập, từ đó đưa đến kết quả cao trong quá trình học tập, ôn luyện. Đây cũng chính
là cơ sở để tôi đưa ra những suy nghĩ của mình với mong muốn góp phần nâng cao kinh
nghiệm, hợp tác lẫn nhau để có kết quả tốt nhất.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
1. Thực trạng chung
Trung tâm GDTX& DN Lang Chánh được thành lập vào ngày 9 tháng 11 năm
2000 ( tiền thân là trường Văn hóa tập trung và Bổ túc văn hóa ). Diện tích của trường
hơn 5000m vuông với khuôn viên rộng rãi và thoáng mát bởi hàng cây xanh. Khi mới
thành lập cơ sở vật chất và trường lớp còn hết sức khó khăn, phòng học và thiết bị dạy
học còn thiếu thốn rất nhiều. Đội ngũ giáo viên chưa đầy đủ và đồng đều ở các bộ môn

( Môn vật lý, môn toán phải thuê giáo viên cấp 3 dạy). Nhưng từ năm học 2008 - 2009
đến nay, trường đã được tỉnh và huyện quan tâm, đầu tư xây dựng nhiều dãy nhà học, nhà
nghề cao tầng rất khang trang, đội ngũ giáo viên cũng được chuẩn hóa và đầy đủ ở các bộ
môn.
Tuy nhiên vấn đề còn tồn tại nhiều năm ở Trung tâm đó là chất lượng học tập của các em
còn thấp. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy, đặc biệt là đối với công tác bồi
dưỡng học sinh giỏi, đây là một vấn đề không mới đối với học sinh ở các trường THPT vì
các em đã được cọ sát nhiều qua thực tế ôn luyện. Nhưng vấn đề này lại mới mẽ đối với
học sinh ở Trung tâm GDTX& DN Lang Chánh khi lần đầu các em tiếp cận. Vậy thực
trạng của vấn đề này xuất phát từ 2 phía giáo viên và học sinh.
a. Thực trạng đối với giáo viên
3
Trung tâm GDTX &DN Lang chánh trong những năm gần đây về cơ sở vật chất, trang
thiết bị đã được nâng cấp rất nhiều. Mặc dù được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao và tạo điều
kiện tốt nhất của Ban giám đốc trung tâm, nhưng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở các
bộ môn nói chung và môn lịch sử nói riêng trong những năm đầu còn hạn chế. Bởi vấn đề
thực tế còn tồn đọng là giáo viên chỉ chú trọng đến cách dạy học truyền thống thầy đọc
trò chép mà ít chú ý đến việc sáng tạo đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm
trung tâm, nên các em mới dừng lại ở việc nắm bắt được kiến thức cơ bản, chưa kích
thích được sự say mê nghiên cứu tìm tòi và khả năng tư duy hay chuyên sâu một vấn đề
nào đó ở các em. Chính điều này đã làm cho giờ học ôn lịch sử trở nên nặng nề áp đặt đối
với cả thầy và trò.
b. Thực trạng đối với học sinh
Học sinh ở Trung tâm GDTX& DN phần lớn các em là con em đồng bào dân tộc thiểu số,
người dân tộc Thái, Mường là chủ yếu, nên khả năng tiếp thu bài cũng như sự tìm tòi, tư
duy sáng tạo còn chậm chạp. Điều kiện kinh tế gia đình còn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu
các em thuộc gia đình hộ nghèo theo chính sách 30a của Chính phủ. Hơn nữa đối với
môn lịch sử, học sinh lại chưa nhiệt tình với môn học, xem đó là môn phụ nên các em
cũng không thực sự mặn mà với việc ôn luyện học sinh giỏi. Chính vì vậy mà từ năm học
2000 đến 2004 nhà trường chưa có một giải tỉnh học sinh giỏi sử nào. Vì vậy việc chú

trọng đến công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đang được đặt ra một cách bức thiết
2. Nguyên nhân của thực trạng
a) Chủ quan:
Trình độ học sinh không đồng đều, chất lượng đầu vào còn thấp, phần lớn là những em
không thi hoặc thi không đậu vào cấp 3.
Tài liệu tham khảo còn ít, kênh hình minh häa còn hạn chế, tản mạn, hầu hết là giáo
viên tự mua.
Phần lớn phụ huynh, học sinh coi lịch sử là môn phụ, không có tính hướng nghiệp cao
nên chưa nhiệt tình với môn học, hầu hết các em được chọn vào lớp bồi dưỡng học sinh
giỏi sử chưa nhiệt tình, thoái mái mà mang tính gượng ép, bắt buộc.
Do đội ngũ giáo viên trẻ mới ra trường, tuy có lòng nhiệt huyết, yêu nghề nhưng kinh
nghiệm va vấp thực tế ôn luyện chưa nhiều.
b) Khách quan:. Trường ở địa bàn miền núi xa xôi, việc đi lại gặp nhiều khó khăn, hơn
nửa nhiều phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến việc học tập của con em mình.
III. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH
4
Biết rằng mỗi giáo viên dạy sử đều có phương pháp dạy học và bồi dưỡng học sinh
giỏi khác nhau nhưng mục đích cuối cùng là đem lại kết quả cao nhất. Chính vì vậy trong
khuôn khổ sáng kiến kinh nghiệm này này tôi mạnh dạn đưa ra một số vấn đề mà tôi đúc
rút ra ®îc qua thực tiễn giảng dạy, đặc biệt là công tác bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 12.
1. Lập khung chương trình và Đề cương ôn thi.
a) Khung chương trình.
Để ôn thi học sinh giỏi đạt kết quả, trước tiên giáo viên tham gia bồi dưỡng đội tuyển
phải xác định được yếu tố quan trọng đầu tiên trong quá trình ôn luyện là phải lập được
khung chương trình ôn thi dựa trên khung chương trình chung của Sở GD&ĐT Thanh
Hóa, dựa vào cấu trúc đề thi học sinh giỏi THPT năm học 2012 - 2013 và các đề thi học
sinh giỏi tỉnh Thanh Hóa những năm trước đây.
Trong chương trình lịch sử 12 được chia làm hai phần: Lịch sử Việt Nam( 1919 -
2000) và lịch sử Thế giới hiện đại (1945 - 2000)
VD: Đối với phần lịch sử Việt Nam (1919 - 2000) Giáo viên phải cho học sinh nắm

được kiến thức lịch sử Việt Nam phát triển qua các thời kì chủ yếu với nội dung chính
sau:
* Từ 1919 đến 1930:
+ Công cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp làm cho kinh tế, xã
hội Việt Nam có sự chuyển biến mới.
+ Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc và vai trò của Người đối với việc chuẩn bị về
chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng của giai cấp vô sản ở Việt Nam.
+ Phong trào cách mạng trong những năm trước khi Đảng cộng sản Việt Nam ra
đời.
+ Đảng cộng sản Việt Nam ra đời ( 3/ 2/1930)
* Từ 1930 đến 1945
+ Đây là thời kì cách mạng Việt Nam có sự lãnh đạo của Đảng, và sau 30 năm hoạt
động ở nước ngoài ngày 28/1/1941 NAQ trực tiếp về nước lãnh đạo cách mạng và chủ trì
Hội nghị Trung ương đảng lần thứ VIII ( 5/1941) làm nên thắng lợi của cách mạng tháng
tám đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
+ Thắng lợi của cách mạng tháng tám là kết quả của 3 cuộc tổng diễn tập: phong
trào cách mạng (1930 -1931) đỉnh cao Xô Viết Nghệ Tĩnh, cao trào dân chủ (1936 -
1939) và cuộc vận động cách mạng tiến tới tổng khởi nghĩa tháng tám năm 1945.
5
* Từ 1945 đến 1954
` + Sau cách mạng tháng tám, nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa vừa mới ra đời đã
đứng trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Dướ sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ và Hồ
Chí Minh, nhân dân ta vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, xây dựng chính quyền cách
mạng, giải quyết khó khăn ban đầu.
+ Trước âm mưu của thực dân Pháp muốn cướp nước ta một lần nữa, từ 19/12/946,
cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, giành được nhiều thắng lợi ngày càng to lớn như:
Chiến dịch Việt Bắc (thu đông 1947), Biên giới( thu đông 1950), cuộc tiến công Đông
Xuân (1953 - 1954) mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ buộc Pháp phải kí Hiệp
định Gionevo chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình.
* Từ 1954 đến 1975

+ Từ sau Hiệp định Gionevo, Đảng ta đã đề ra đường lối tiến hành đồng thời cách
mạng XHCN ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam nhằm
thực hiện mục tiêu chung là chống Mĩ cứu nước và đạt được nhiều thành tựu to lớn.
- Miền Nam: Lần lượt đánh bại 4 chiến lược chiến tranh của Mĩ: “ Chiến tranh đơn
phương” (1954 - 1960), “Chiến tranh đặc biệt” (1961 -1965), “Chiến tranh cục bộ”
( 1965 - 1968), “ Việt Nam hóa chiến tranh” (1968 - 1973). Thắng lợi đó đã giải phóng
hoàn toàn miền Nam, kết thúc cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc 30 năm.
- Miền Bắc: Khôi phục kinh tế, cải tạo xã hội chủ nghĩa, đi lên chủ nghĩa xã hội và
làm nghĩa vụ hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn miền Nam. Từ khi Mĩ gây chiến
tranh phá hoại miền Bắc, nhân dân đã chiến đấu và đánh bại hai cuộc chiến tranh phá
hoại bằng không quân và hải quân, tiêu biểu là trận “Điện Biên Phủ trên không”.
* Từ 1975 đến 2000
+ Sau đại thắng mùa xuân 1975, nước ta nhanh chóng hoàn thành thống nhất về
mặt nhà nước, đưa cả nước đi lên CNXH.
+ Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng từ 1986 đến nay đã làm thay đổi sâu
sắc bộ mặt đất nước và đời sống nhân dân, bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc và nâng cao
vị thế nước ta trên trường quốc tế.
Tương tự những phần còn lại của lịch sử thế giới chúng ta cũng hệ thống hóa kiến
thức như vậy sẽ tạo điều kiện cho các em nắm được cái sườn của khung chương trình ôn
thi
b) Xây dựng đề cương ôn thi .
6
Xây dựng được đề cương ôn thi là khâu rất quan trọng trong quá trình bồi dưỡng học sinh
giỏi. Đây là công việc rất khó khăn đối với mỗi giáo viên khi tham gia ôn luyện. Cùng
một lượng kiến thức nhưng giáo viên phải xác định được kiến thức nào là trọng tâm nhất
để học sinh dể hiểu, dể nhớ và phát triển được kĩ năng tư duy, so sánh và nhận định vấn
đề.
Trong khuôn khổ của sáng kiến kinh nghiệm tôi không thể lập đề cương ôn thi đầy đủ
cho tất cả các tiết trong chương trình lịch sử 12 mà chỉ nêu đơn cử một vài ví dụ.
VD: Chẳng hạn đối với phần lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới giáo viên có thể cho

học sinh xây dựng đề cương theo từng chủ đề, giúp học sinh nắm vững nội dung kiến
thức cơ bản và bao quát được nhiều vấn đề về kiến thức nâng cao.
Chủ đề Kiến thức cơ bản Kiến thức nâng cao
Liên Xô từ
1945 - 1991
Giúp HS nắm được kiến
thức cơ bản sau:
- Hoàn cảnh và thành tựu
đạt được của LX trong
công cuộc xây dựng
CNXH từ 1945 đến 1970
- Từ 1970 Liên Xô lâm vào
khủng hoảng và sự sụp đổ
của CNXH
- Từ thành tựu xây dựng
CNXH , giúp HS rút ra
được ý nghĩa của thành tựu
và vai trò của LX đối với
sự nghiệp đấu tranh vì hòa
bình, tiến bộ thế giới.
- Tìm hiểu vì sao CNXH ở
Liên Xô lại sụp đổ. Trên cơ
sở đó liên hệ với công cuộc
cải cách ở Trung
Quốc( 12/1978) và đổi mới
đất nước ở VN (1986)
Liên Hợp
Quốc
- Hoàn cảnh thành lập, mục
đích, nguyên tắc và vai trò

của tổ chức Liên Hợp
Quốc
-Vẽ sơ đồ tổ chức Liên
Hợp Quốc
- Mối quan hệ Việt Nam -
LHQ, những tổ chức
chuyên môn của LHQ đang
hoạt động ở VN
- Lấy ví dụ cụ thể về vai
trò của LHQ làm được cho
các nước trên thế giới.
7

Nhật Bản - Giúp HS nắm được kiến
thức quan trọng trong bài
là về vấn đề phát triển kinh
tế “thần kì” ở Nhật Bản từ
1952 đến 1973
- Nguyên nhân của sự phát
triển đó
- Rút ra được nguyên nhân
quan trọng nhất trong phát
triển kinh tế ở Nhật
- Bài học thành công của
Nhật trong phát triển kinh
tế, Việt Nam học tập được
gì.
Trung Quốc - Sự ra đời của nước Cộng
hòa nhân dân Trung Hoa
và ý nghĩa.

- Công cuộc cải cách mở
cửa của TQ ( T12/1978) do
Đặng Tiểu Bình khởi
xướng
Từ công cuộc cải cách ở
Trung Quốc, liên hệ thực tế
với Việt Nam.
Cuộc cách
mạng khoa
học công nghệ
ở nửa sau thế
kỉ XX
- Nguồn gốc, đặc điểm,
thành tựu của cuộc cách
mạng khoa học công nghệ.
- Tác động tích cực, tiêu
cực của cuộc cách mạng
khoa học công nghệ.
- Thời cơ, thách thức của
Việt Nam trước sự phát
triển của cách mạng khoa
học công nghệ.
- Vị trí, ý nghĩa của cách
mạng khoa học công nghệ.
Tình hình
kinh tế và xã
hội nước ta từ
sau chiến
tranh thế giới
thứ nhất đến

đầu năm 1930
(1919 -1930)
- Cuộc khai thác thuộc địa
lần thứ hai của Pháp ở
Đông Dương ( Nguyên
nhân, nội dung, tác động
của cuộc khai thác).
- Ảnh hưởng của cuộc khai
thác đối với sự phân hóa xã
hội Việt Nam làm xuất
hiện các giai cấp:
- So sánh với cuộc khai
thác thuộc địa lần thứ nhất(
1897 - 1914) : về hoàn
cảnh, mục đích, nội dung,
tác động
- Làm rõ thái độ chính trị
và khả năng cách mạng của
8
+ Địa chủ phong kiến
+Công nhân
+ Nông dân
+ Tư sản
+ Tiểu tư sản
các giai cấp
Vai trò của
Nguyễn Ái
Quốc đối với
sự ra đời của
Đảng cộng

sản Việt Nam
( 3/2/1930)
- Nêu khái quát quá trình
tìm đường cứu nước từ
1911 đến 1917
- Hoạt động chính của
Nguyễn Ái Quốc từ 1919
đến đầu 1930:
+ Thời kì ở Pháp ( 1920 -
1923)
+ Thời kì ở Liên Xô (1923
- 1924)
+ Thời kì ở Trung Quốc
( 1924 - 1927)
+ Thời kì ở Xiêm ( Thái
Lan) (1928 - 1929)
- Sáng lập ra Đảng cộng
sản Việt Nam
- Từ quá trình tìm đường
cứu nước của Nguyễn Ái
Quốc giúp HS so sánh với
con đường cứu nước của
lớp người đi trước như :
Phan Bội Châu, Phan Châu
Trinh.
- Những hoạt động của
NAQ đã chuẩn bị về chính
trị, tư tưởng và tổ chức cho
việc thành lập Đảng
- Xác định được công lao

to lớn của NAQ từ 1919 -
1930:
+ Đến với CN Mác Lê Nin,
tìm ra con đường cứu nước
đúng đắn: con đường cách
mạng vô sản.
+ Thành lập Đảng cộng sản
Việt Nam.
Đảng Cộng
sản Việt Nam
ra đời
- Nêu hoàn cảnh, nội dung
hội nghị thành lập Đảng và
nội dung cương lĩnh do
NAQ soạn thảo.
- Từ nội dung Cương lĩnh
thấy được tính đúng đắn,
sáng tạo của Cương lĩnh.
- Rút ra vai trò của Nguyễn
9
- Ý nghĩa của việc thành
lập Đảng
Ái Quốc trong Hội nghị
thành lập Đảng
- Làm rõ vì sao Đảng ra đời
là một bước ngoặt lịch sử
vĩ đại của cách mạng Việt
Nam.
2. Lên kế hoạch ôn thi
Ngay từ khi được phân công làm công tác bồi duỡng học sinh giỏi, thời gian không

phải là nhiều khoảng 3 tháng ngắn ngủi. Làm sao để các em có thể phát huy hết năng lực
của mình để đạt kết quả tốt nhất ? Đây cũng là nổi trăn trở trong tôi và tôi đã đúc rút được
kinh nghiệm đầu tiên cho mình đó là cần phải lập ra kế hoạch cụ thể trong quá trình bồi
dưỡng học sinh giỏi.
Trước tiên giáo viên cần cung cấp kiến thức cơ bản cho học sinh nắm được, bởi kiến thức
cơ bản là cái gốc cần thiết tối thiểu cho học sinh trước khi muốn học và nghiên cứu
những kiến thức có bề rộng và chiều sâu. Ngoài ra giáo viên cần rèn luyện cho học sinh
kĩ năng tự học, tự nghiên cứu vấn đề. Vì thời lượng bồi dưỡng rất hạn chế, nên giáo viên
bồi dưõng không thể làm thay học sinh được tất cả mọi việc, nên phần ôn tập kiến thức
cơ bản yêu cầu học sinh tự ôn tập, làm việc ở nhà đòi hỏi giáo viên phải kiểm tra một
cách chặt chẽ, thường xuyên xem ý thức học tập của các em đã tốt chưa ? đã thực hiện và
nắm rõ các yêu cầu về kiến thức mà giáo viên truyền tải chưa ? Nếu học sinh chưa thực
hiện đầy đủ, còn có những lỗ hổng kiến thức thì giáo viên phải đôn đốc, nhắc nhở và có
biện pháp để học sinh tự làm việc, tự nghiên cứu vấn đề. Tôi thiết nghĩ nếu giáo viên thực
hiện được các yêu cầu trên sẽ kích thích được khả năng tư duy, làm việc độc lập của học
sinh, giúp các em có thể tự đặt vấn đề và giải quyết vấn đề trong quá trình ôn luyện. Theo
tôi đây là một kinh nghiệm hết sức bổ ích, một định hướng ban đầu để các em xác định
được động cơ và mục đích học tập của mình, để đem lại kết quả trong quá trình ôn luyện
và bồi dưỡng học sinh giỏi.
3. Giáo viên đưa ra các dạng câu hỏi trong quá trình ôn tập, để học sinh biết cách vận
dụng kiến thức vào dạng đề cụ thể.
Như chúng ta biết học sử không phải là học thuộc lòng từng câu, từng chữ, mà điều
quan trọng là chúng ta phải học hiểu vấn đề, nắm bắt chắc vấn đề lịch sử thì khi làm bài
sẽ đạt kết quả cao. Là một giáo viên dạy sử, tôi thiết nghĩ để công tác bồi dưỡng học sinh
giỏi đạt kết quả cao, đòi hỏi người dạy phải tăng cường khả năng thực hành cho học sinh
10
bằng cách trả lời trực tiếp hoặc làm bài, đưa ra nhiều dạng câu hỏi, đề thi để học sinh làm
quen và biết cách vận dụng kiến thức đó vào đề thi cụ thể.
Đối với dạng đề thi xác định tính kế thừa giữa các sự kiện, giai đoạn, thời kì lịch sử. Đây
là dạng đề mà trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi hay gặp phải. Khi gặp phải dạng đề

thi này, thí sinh phải nắm vững một vấn đề có tính quy luật trong sự phát triển lịch sử và
sự tiếp nối lôgíc giữa quá khứ - hiện tại - tương lai. Sự kiện xảy ra trước tác động đến sự
ra đời và phát triển của sự kiện sau, chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau, song không phải
là sự lặp lại nguyên si, máy móc, mà có sự phát triển sáng tạo đi lên.
Về cơ bản đối với dạng đề này đòi hỏi học sinh phải có sự sáng tạo trong suy nghĩ, và
được nâng cao lên về mặt khái quát - lí luận.
VD: Quá trình bày những sự kiện chủ yếu trong phong trào cách mạng 1930 - 1931, cuộc
vận động dân chủ 1936 - 1939 và cuộc vận động giải phóng dân tộc 1939 - 1945, nêu rõ
các cuộc đấu tranh này dẫn tới thắng lợi của cách mạng tháng 8/1945.
Yêu cầu của đề thi không đòi hỏi thí sinh phải trình bày diễn biến cụ thể của mỗi phong
trào cách mạng, mà điều quan trọng là trong mỗi phong trào cách mạng, những sự kiện
này trở thành bài học, kinh nghiệm cho cuộc đấu tranh sau và góp phần tích cực vào
thắng lợi của cách mạng tháng Tám.
Đối với dạng đề này, học sinh cần phải đi sâu vào những vấn đề sau:
- Thứ nhất: Phải tìm hiểu bối cảnh lịch sử diễn ra ở mỗi phong trào cách mạng
+ Phong trào 1930 -1931 nổ ra trong khi cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới đã tác
động nặng nề đến nền kinh tế Đông Dương.
+ Cuộc vận động dân chủ 1936 - 1939 diễn ra khi chủ nghĩa phát xít ra đời, lên
cầm quyền ở Đức, Ý, Nhật.
+ Cao trào giải phóng dân tộc 1939 - 1945 diễn ra trong điều kiện chiến tranh thế
giới thứ hai.
- Thứ hai: Tìm hiểu về chủ trương, đường lối của Đảng trong mỗi phong trào cách
mạng. Yêu cầu học sinh phải nêu được những ý sau:
+ Trong phong trào 1930 - 1931, Đảng Cộng sản Việt Nam mới thành lập đã đảm
nhận việc tổ chức và lãnh đạo những cuộc đấu tranh của công nhân, nông dân và các tầng
lớp nhân dân lao động khác.
+ Trong cuộc vận động dân chủ 1936 - 1939, Đảng nhận định kẻ thù cụ thể, trước
mắt của nhân dân Đông Dương không phải là thực dân Pháp nói chung mà là bọn phản
11
động và tay sai và thành lập Măt trận nhân dân phản đế Đông Dương (T3/1938 đổi thành

Mặt trận Dân chủ Đông Dương).
+ Trong cuộc vận động giải phóng dân tộc 1939 - 1945, Hội nghị Trung ương
Đảng lầ thứ 8 chủ trương chuyển hướng về chỉ đạo chiến lược cách mạng, giương cao
ngọn cờ giải phóng dân tộc, tăng cường Mặt trận dân tộc thống nhất, chuẩn bị lực lượng
tiến tới cách mạng thắng lợi.
- Thứ 3: Nêu lên kết quả đấu tranh:
+ Trong phong trào cách mạng 1930 - 1931, phong trào đấu tranh của công nhân, nông
dân nổ ra ở nhiều địa phương trong nước, phong trào phát triển cao nhất ở Nghệ Tĩnh với
việc thành lập chính quyền Xô Viết.
+ Trong cuộc vận động dân chủ 1936 - 1939, đấu tranh đòi tự do dân chủ( có thể nêu 1
vài sự kiện để chứng minh điều đó).
+ Trong cuộc vận động giải phóng dân tộc 1939 - 1945, Mặt trận Việt Minh và Hội cứu
quốc được thành lập, phát triển tạo nên lực lượng chính trị của quần chúng, xây dựng lực
lượng vũ trang, và phát động cao trào kháng Nhật tiến tới Tổng khởi nghĩa T8/1945.
Đối với dạng đề đánh giá sự kiện lịch sử và dạng đề so sánh lịch sử. Đây là dạng đề thi
nâng cao kiến thức tổng hợp của học sinh. Giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh làm
quen với dạng đề thi này vì trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi, dạng đề thi này
thường được sử dụng để thi. Vì nó đòi hỏi học sinh ngoài việc nắm kiến thức cơ bản ra
cần phải hiểu vấn đề mới có thể giải quyết được.
Chẳng hạn khi giáo viên cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản về Hội nghị thành lập
Đảng Cộng sản Việt Nam 3/2/1930 và Hội nghị lần thứ nhất Ban chấp hành Trung ương
T10/1930. Giáo viên có thể cho học sinh giải quyết đề thi so sánh ở đây như:
Lập Bảng so sánh Cương lĩnh chính trị ( T2/1930) của Nguyễn Ái Quốc với Luận cương
chính trị của Trần Phú (T10/1930) theo các tiêu chí sau:
Nội dung so sánh Cương lĩnh chính trị
(T2/1930)
Luận cương chính
trị ( T10/1930)
Tính chất cách
mạng

Làm tư sản dân quyền và
thổ địa cách mạng để đi
tới xã hội cộng sản
Làm cách mạng tư
sản dân quyền, không
qua TBCN và tiến
thẳng lên chủ nghĩa
12
xã hội.
Nhiệm vụ cách
mạng
Chống đế quốc, phong
kiến
Đánh đổ phong kiến,
đánh đổ đế quốc
Vai trò lãnh đạo
cách mạng
Giai cấp công nhân thông
qua đội tiên phong là
Đảng CSVN
Đảng Cộng sản Đông
Dương
Vị trí cách mạng Là 1 bộ phận của cách
mạng thế giới
Quan hệ mật thiết với
cách mạng thế giới
Lực lượng cách
mạng
Công nhân, nông dân là
động lực, là gốc của cách

mạng. Cần liên minh với
trí thức, tiểu tư sản, trung
tiểu địa chủ
Công - nông
Hoặc khi giải quyết dạng đề thi đánh giá sự kiện lịch sử. Bên cạnh việc giảng cho
học sinh hiểu vấn đề, giáo viên cần đưa ra ví dụ cụ thể để học sinh được thực hành và
nắm vững kiến thức hơn. Vì vậy khi gặp dạng đề này ở bất cứ phần nào của lịch sử Việt
Nam và lịch sử thế giới học sinh cũng biết vận dụng và giải quyết dễ dàng.
VD: Trong giai đoạn lịch sử Việt Nam từ 1954- 1975. Khi học song phong trào
Đồng Khởi (1959 - 1960), giáo viên có thể đưa ra câu hỏi như: Vì sao nói phong trào
Đồng Khởi ( 1959 -1960) được coi là mốc đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách
mạng miền Nam?
VD: Trong giai đoạn từ 1945 - 1954, khi học về chiến dịch Điện Biên Phủ, giáo
viên có thể hỏi: Điện Biên Phủ có phải là pháo đài bất khả xâm phạm không ? vì sao?
Như vậy khi gặp dạng câu hỏi đánh giá sự kiện lịch sử và câu hỏi so sánh lịch sử
không những giúp các em nắm vững kiến thức cơ bản, hiểu rõ bản chất của sự kiện, mà
điều quan trọng là bồi dưỡng cho các em năng lực tư duy, so sánh, nhận định, đánh giá
một sự kiện, một vấn đề hay một giai đoạn lịch sử.
4. Giáo viên cho học sinh cọ sát thực tế bằng cách tiếp cận nhiều đề thi thử và
hướng dẫn học sinh cách làm một bài thi
Như chúng ta biết, có kiến thức và kĩ năng làm bài là điều cần thiết trong quá trình
làm bài thi. Nhưng điều đó chưa đủ để đảm bảo bài thi đạt kết quả cao, mà điều quan
13
trọng là học sinh phải hiểu để, nắm được yêu cầu của đề ra và cách làm một bài thi lịch
sử.
Để công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đạt kết quả cao, giáo viên cho học sinh tiếp cận
nhiều đề thi, giáo viên có thể ra đề cho học sinh luyện, quan trọng hơn là cho học sinh
được thực hành cọ sát đề thi học sinh giỏi trước đây ở các tỉnh.
VD: Đây là một câu trong đề thi học sinh giỏi tỉnh Bắc Giang năm học 2009 - 2010
phần lịch sử thế giới : Những biểu hiện của xu thế toàn cầu hoá, tại sao nói toàn càu hoá

vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các nước đang phát triển?
Đứng trước đề thi như vậy, giáo viên cho học sinh khoảng 5 đến 10 phút để tìm ý,
lập dàn ý. Sau đó giáo viên yêu cầu học sinh trình bày các ý chính, lập dàn ý của mình.
Cuối cùng giáo viên định hướng cho các em cách làm một bài thi lịch sử:
* Phần mở đầu: Đặt vấn đề, giới thiệu vấn đề cần giải quyết
Giáo viên giải thích thế nào là toàn cầu hoá:Là quá trình tăng lên mạnh mẽ về
các mối quan hệ, ảnh hưởng, tác động phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, quốc
gia, dân tộc trên thế giới.
* Phần thân bài: Tập trung trình bày các sự kiện, ý tưởng và giải quyết vấn đề đặt
ra:
- Biểu hiện của xu thế toàn cầu hoá:
+ Sự phát triển nhanh chóng của quan hệ thương mại quốc tế ;
+ Sự phát triển và tác động to lớn của các công ty xuyên quốc gia
+ Sự sát nhập và hợp nhất các công ty thành những tập đoàn lớn
+ Sự ra đời của các tổ chức liên kết kinh tế, thương mại, tài chính
+ Toàn cầu hoá vừa là thời cơ, vừa là thách thức vì:
- Thời cơ:
+ Chiến tranh bị đẩy lùi, tạo điều kiện ổn định và hợp tác phát triển giữa các nước
+ Các nước đều điều chỉnh chiến lược phát triển lấy kinh tế làm trọng tâm
+ Các nước đang phát triển có thể khai thác nguồn vốn đầu tư, kĩ thuật và kinh
nghiệm quản lý từ bên ngoài, có thể “ đi tắt đón đầu”, rút ngắn thời gian xây dựng và
phát triển đất nước.
-> Bối cảnh chung là thuận lợi, vấn đề là các nước phải có tầm nhìn và không bỏ lỡ
thời cơ.
14
- Thách thức
+ Các nước đang phát triển đều từ xuất phát điểm thấp về kinh tế, trình độ dân trí
thấp, hạn chế về nguồn nhân lực.
+ Sự cạnh tranh quyết liệt của thị trường thế giới và các quan hệ quốc tế còn nhiều
bất bình đẳng

+ Vấn đề sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn vay nợ
+ Vấn đề giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, nguy cơ ô nhiểm môi trường
* Phần kết luận: Giáo viên khái quát lại vấn đề đặt ra về toàn cầu hoá và liên hệ với
Việt Nam:
Như vậy toàn cầu hóa là thời cơ lịch sử, là cơ hội rất lớn cho các nước đang phát
triển, đồng thời cũng tạo ra thách thức lớn. Việt Nam cũng nằm trong xu thế chung đó “
Nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức, phát triển trong thời kì mới, đó là vấn đề có ý nghĩa
sống còn đối với Đảng và nhân dân ta”.
Hoặc giáo viên cho học sinh tiếp cận một số đề thi như:
Những thành tựu mà Đảng Cộng sản và nhân dân Trung Quốc giành được sau hơn
20 năm cải cách? Trong quá trình đổi mới và phát triển đất nước chúng ta có thể vận
dụng được những bài học kinh nghiệm nào từ thành công của Trung Quốc ?
So sánh các chiến lược phát triển kinh tế hướng nội và hướng ngoại của nhóm 5
nước sáng lập ASEAN về thời gian, mục tiêu, nội dung, thành tựu, hạn chế ?
Những đề như vậy giáo viên yêu cầu học sinh tìm ý, lập dàn ý cùng với sự định
hướng của giáo viên sẽ kích thích các em động não suy nghĩ để hiểu ý nghĩa, nội dung
yêu cầu của đề và trình bày đầy đủ ý nhất trong bài làm của mình.
5. Giáo viên ra đề thi thử cho học sinh luyện đề.
Giáo viên có thể dành một số buổi học ra đề bài tương đương một đề học sinh giỏi
để các em trong đội tuyển làm với thời gian là 180 phút. Theo tôi đây là một kinh nghiệm
rất bổ ích không chỉ trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi, mà ngay cả ôn thi tốt
nghiệp, đại học, cao đẳng cũng nên áp dụng kinh nghiệm này. Bởi vì đây là cơ sở để giáo
viên nắm bắt khả năng thực sự của học sinh trên nhiều phương diện, từ cách hiểu đề, xác
định yêu cầu của đề, tìm ý đến cách viết. Tất cả đều được thể hiện trong bài thi của học
sinh.
Giáo viên ra đề cho học sinh làm ở trên lớp, với thời gian học sinh làm bài là 180
phút. Sau đó giáo viên sẽ chấm bài và chữa lỗi thật kĩ, nhận xét đầy đủ và thấu đáo bài
làm của học sinh từ góc độ ý có đầy đủ, phong phú hay nghèo nàn hoặc thiếu ý đến cách
15
diễn đạt bằng ngôn từ ( dùng ngôn từ lịch sử) chính xác chưa. Giáo viên nhận xét cụ thể

từ ưu điểm đến khuyết điểm của mỗi bài để các em phát huy mặt mạnh và khắc phục hạn
chế đó trong các bài luyện thi tiếp theo. Tuy nhiên thời gian ở lớp không nhiều, nên giáo
viên không thể cho học sinh luyện tập được nhiều đề khi bồi dưỡng trên lớp vì mất thời
gian. Điều đó có thể khắc phục được là cho học sinh luyện tập ở nhà và tự ấn định về
thời gian. Theo tôi đây là một kinh nghiệm có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong quá trình
bồi dưỡng học sinh giỏi. Nó giúp cho các em thấy được điểm mạnh, mặt yếu của mình từ
đó mà khắc phục và phát huy.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
1. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Trong thời gian qua tôi đã thực hiện sáng kiến kinh nghiệm đối với đối tượng học
sinh trong lớp bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trung tâm GDTX &DN Lang Chánh. Tôi nhận
thấy học sinh từ chỗ chán học sử, sợ sử, bắt đầu có hứng thú, hăng hái, tích cực học tập
và yêu thích môn sử hơn. Nếu trước năm học 2003-2004, trong các kì thi HSG lớp 12
bậc BT THPT nhà trường thường trắng băng môn Lịch sử, thì từ năm 2004 -2005 đến
nay số lượng HSG các bộ môn nói chung môn Lịch sử nói riêng đã không ngừng tăng.
Bảng kết quả dưới đây là minh chứng:
Năm học
Số lượng học
sinh tham gia
Số giải Tỉ lệ
2004 – 2005 02 02 giải KK 100%
2009 - 2010 02 01 giải ba 50%
2010-2011 03 1 giải ba 1 giải KK 67%
2011 - 2012 02 1 giải nhất, 1 giải ba 100%
2012- 2013 03 1 giải ba, 2 giải KK 100%
Năm học 2005 – 2006 ; 2006 – 2007 ; 2007 – 2008 ; 2008 – 2009 đi học Cao học và
nghỉ sinh.
Tuy kết quả trên so với những trường miền xuôi, đồng bằng thì còn rất khiêm tốn,
nhưng đối với các trường miền núi thì đây là kết quả hết sức to lớn đối với cô trò chúng
tôi nói riêng và nhà trường nói chung.

2. Ứng dụng của Sáng kiến kinh nghiệm.
16
Ngoài ứng dụng cho ôn thi HSG ở các Trung tâm GDTX & DN, SKKN này còn
lưu tâm tới HS đại trà để góp phần nâng cao chất lượng bộ môn .
SKKN này còn ứng dụng một phần cho ôn thi tốt nghiệp và ôn thi vào các trường
Cao đẳng, Đại học bậc BT THPT.
3. Bài học kinh nghiệm
Từ kết quả thu được trên đây trong quá trình thực hiện sáng kiến kinh nghiệm, tôi rút
ra được những kinh nghiệm sau:
Một là, Giáo viên phải hăng say với nghề, luôn tìm tòi, suy nghĩ để tìm ra phương
pháp ôn luyện một cách hiệu quả nhất ;
Hai là, giáo viên phải xây dựng được khung chương trình ôn thi (dựa vào khung
chương trình ôn thi do SGD& ĐT Thanh Hoá quy định), Đề cương ôn thi, luôn sửa chữa,
bổ sung cho phù hợp với đối tượng học sinh và chương trình.
Ba là, trên cơ sở sự phân công của chuyên môn nhà trường, giáo viên phải lên kế
hoạch ôn thi một cách khoa học, đảm bảo thời gian cho cả thầy lẫn trò.
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I. KẾT LUẬN
Dạy học là một nghề rất cao quý, dù giảng dạy ở bộ môn nào, người giáo viên cũng
phải đạt được những yêu cầu chung về lí luận dạy học theo đúng quan điểm của Đảng và
Nhà nước quy định. Như Bác Hồ thân yêu của chúng ta đã từng căn dặn “Dù cho có khó
khăn đến đâu cũng phải thi đua dạy tốt học tốt”. Vì vậy bất cứ giáo viên bộ môn nào
cũng cần có tấm lòng nhiệt thành đối với nghề nghiệp, không ngừng học hỏi, tìm tòi sáng
tạo để nâng cao chất lượng bộ môn mình giảng dạy.
Là giáo viên dạy môn lịch sử, tâm nguyện của tôi cũng như bao đồng nghiệp khác là
đào tạo được nhiều học trò giỏi. Làm thế nào để đạt được điều đó? Đó cũng là nổi niềm
băn khoăn, trăn trở trong tôi và những người làm công tác giảng dạy. Vì vậy, trong giới
hạn của SKKN này, người viết chỉ khiêm tốn đưa ra một vài suy nghĩ về kinh nghiệm bồi
dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả, mặc dù đây chỉ là những kinh nghiệm nhỏ và đơn giản,
nhưng tôi thiết nghĩ những kinh nghiệm tôi trình bày trong sáng kiến kinh nghiệm này nó

phù hợp với thực tế và phục vụ cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở Trung tâm
GDTX&DN Lang Chánh nơi tôi giảng dạy hơn 10 năm qua. Hy vọng rằng những nội
dung trong SKKN này sẽ là những thông tin để được các đồng nghiệp trao đổi, thảo luận
để mong đúc rút ra được những kinh nghiệm thực sự quý báu trong công tác bồi dưỡng
17
học sinh giỏi. Do hạn chế về năng lực, thời gian, kiến thức cũng như kinh nghiệm va vấp
thực tế chưa nhiều, SKKK này không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Người viết
rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành của Ban Giám đốc Trung tâm, của
đồng nghiệp cùng công tác với tôi để đề tài này ngày càng hoàn thiện hơn.
II. ĐỀ XUẤT
Công tác ôn luyện học sinh giỏi là một công việc khó khăn và vất vả đối với mỗi
giáo viên khi tham gia ôn luyện, kết quả đạt được của học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu
tố cả về phía giáo viên và học sinh. Chính vì vậy để công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đạt
kết quả cao, tôi xin có một vài đề xuất như sau:
- Mong rằng, trong thời gian tới Ban giám đốc cần quan tâm sâu sát nhiều hơn
nữa đến công tác bồi dưỡng, tạo điều kiện tốt nhất cho giáo viên phát hiện những học
sinh năng khiếu để giáo viên có định hướng cụ thể và đề ra kế hoạch dài hơi trong công
tác bồi dưỡng học sinh giỏi.
- Ban giám đốc Trung tâm cần quan tâm nhiều hơn đến việc mua sắm thêm các
tư liệu, tài liệu, sách tham khảo, sách nâng cao ở tất cả các bộ môn để công tác bồi
dưỡng học sinh giỏi ở Trung tâm đạt kết quả cao.
- Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn cần phổ biến các sáng kiến kinh nghiệm
hay về công tác giảng dạy và ôn thi để giáo viên giữa các tổ cùng trao đổi, bàn bạc, học
hỏi lẫn nhau góp phần đưa chất lượng giảng dạy của giáo viên tốt hơn và học tập của học
sinh tiến bộ hơn.
18

×