ƯỚC LƯỢNG NĂNG LỰC HẤP THỤ CO2 CỦA CÂY BỜI LỜI ĐỎ (Litsea glutinosa) TRONG MÔ HÌNH NÔNG LÂM KẾT HỢP BỜI LỜI ĐỎ – SẮN Ở TÂY NGUYÊN Làm cơ sở chi trả dịch vụ

   C HP TH CO
2
CA CÂY BI L  (Litsea
glutinosa) TRONG MÔ HÌNH NÔNG LÂM KT HP BI L  SN  TÂY
NGUYÊN 
PGS.TS. BO HUY


 -

 

2






2



Key words: CO
2
, , Litsea glutinosa), , Tây Nguyên.
1 Đ

1.1 Đ
Mô hình Nông Lâm kt hp (NLKH) không ch mang li hiu qu kinh t trong s dt,
ng các yêu cu v bn vo v, ci thit, gi c và
hp th  khí CO
2
trong h thng, ging khí gây hiu ng nhà kính trong khí
quyc gim thiu s bii khí hu.
Kt qu nghiên cu này là khu cho vic nghiên cu giá tr dch v ng ca các
u kh p th CO
2
ca các loài cây
rng trong mô hình và ch ra vai trò ca NLKH trong tình hình bii khí hu toàn cu và
ng cho vic tip tc phát trin NLKH không ch v hiu qu kinh t 
vào giá tr ng, gim khí gây hiu ng nhà kính và ti khí hu.
t canh tác ta hình dc canh
c canh s mang li nhi ng và thiu bn vng. Trong thc t,
nhi  n th  u này và tng c áp dng các mô hình
n ngày vn là các cây truyn thp, sng thi
m các loài cây b trng xen, t dng. Mô hình
NLKH Bi Li  Sn là mt trong s  Bi li là loài cây ba trong kiu
rng lá rng xanh và na rng lá  Tây Nguyên, là mng, toàn b
sinh khi ca nó (thân, lá, v, cành) hc s dng và có th bán ra th  ch
bin các sn phm khác nhau; bi li    s c tr   c
NLKH vi các cây ngn ngày n, lúa, hoc v
2


Mô hình NLKH Bi li  - Sn

Lá và qu ca Litsea
glutinosa


Mô hình NLKH Bi li  Sc trng khá ph bin  các tnh Kon Tum, Gia Lai, to nên
khng sn phm khá rng trong thu nhp ca nông dân. Mô
c phm ca canh tác cây sy.
Cây sn trc canh ch qua 3-t bc màu và không th canh tác tip tc.
Vi s a cây bi lo nên vic s dt khá bn vng, nông dân có th
kinh doanh dài ngày và có thu nhp nh. Bên cnh giá tr v kinh t và nh v 
mô hình vi cây bi lc kinh doanh theo nhiu chu k c hp th 
gi mng carbon,  vlàm gim khí gây hiu ng hin nay.
Vì vy cn có nghiên cu kh p th  carbon ca mô hình NLKH Bi li 
Sn nhm cung c d liu, thông tin v a mô hình trong gim khí gây
hiu ng nhà kính, t  khuyn cáo nhân rng cho vic chi tr dch
v ng cho c NLKH.

1.2 M
Nghiên cu này nhc các mc tiêu c th sau:
i) Thit lng CO
2
hp th ca cây bi l trong mô
hình NLKH bi li   sn.
ii) nh c khng và giá tr ng hp th CO
2
trong mô hình NLKH bi
li  sn.
2 
i) Kt cu mô hình NLKH

nghiên cu: Đng nghiên
cu là mô hình NLKH Bi li
 và Sn, k thut kt hp
trên hing 
Cây bi li  (Litsea glutinosa):
- Tui t 1  7
- Chu k kinh doanh: T chu k 1 (T ht) n chu k 2 và 3
(t chi)
- M bi l: Bing t 500  2000 cây/ha
- S thân chi/gc  chu k 2 và 3: 1  5 chi
3

Cây sn (Manihot esculenta Crantx): Trng xen gia 2 hàng bi li, t l che ph ca sn
i theo m và tui ca bi li. Bi li có m i nh thì m sn dày
y t l che ph ca sn bing t 15  80% din tích mô hình NLKH.
ii) Hp th, b cha CO
2
: Ch nghiên cu sinh khi và hp th CO
2
ca cây bi l
trong mô hình, và ch nghiên cc tính ng i li phn
trên mt (trong thân, v, lá và cành) i theo m kt hp, theo tui, chu
k kinh doanh.

iii) m ca 2 loài cây trong mô hình NLKH:
          (Litsea glutinosa)   Sebifera
glutinosa, Litsea sebifera Lauraceae.
Hình thái: Bi l là cây g vng xanh, cao 20 - ng kính 20 - 
t 40cm. Thân tròn, thng, cành nh, phân cành sm. V ngoài màu xám trng
Sinh thái, k thut trng: Bi l ng gp  rng th sinh hoc rng hi phc sau

y  nh cao t 1000 m tr xung so vi mt binc
nhanh, kh t, chi mnh. Bi li có th trng bng nhing
bng chi r ca cây m; trng bng cây con tái sinh trong rng; trng bng ht gieo thng
hoc trng bu.
Công dng: Bi l là lo V bi li cha tinh d, c chit
tinh du dùng trong y hên liu làm keo dán công nghi
ng tôn giáo ci dân. G bi li có
màu nâu vàng, cng không mi mt, có th s d dùng, làm nguyên liu giy hoc
làm g ci. Lá có th làm thcho gia súc ).
Ti , các nhà khoa hc t
v cây bi l cht Sufoof-c liu trong y hc.  Indonesia, các
tác gi Rizan Helmi và Zamri Adel (1989) b  g ph  t xut t
cành, r và v cây bi li các ch      
methoxyphenan threne 9% dùng trong y hc. Ti hi ngh quc t v y hc dân tc và nhng
cây thuc hp tnhn t bi l có th chit xut mt s hóa
chc. Các thông tin trên cho phép khnh mt cách chc chn v giá tr
kinh t ca bi l, nhc.
 Cây Sn hay còn gi là cây Mì. Tên khoa hc là Manihot esculenta Crantx. Thuc h
Thu du Euphorbiaceae: C sn cha nhiu tinh bt dùng làm ngu  c
chính cho khong 1/10 dân s th gii. Ti nhi Tây Nguyên, vic gia
n tích trng sn là do nhu cu tinh bt và làm thgia súc
Trong thành phn ca c sng có mc, cht này có
nhiu  v u c r, nht là  c sn non. Chc
bii ng ca dch d dày thì nó phân hy thành acid xyanhydric (HCN) rt
c vi và gia súc, vì vy khi ch bin s  gim ti thiu
c t.
4


Gii tích cây bi l  xác

nh sinh khy mu
3  NGHIÊN 
3.1 N
 c mc tiêu nghiên cu, các ni dung nghiên cc tin hành:
i) ng bi l trong mô hình NLKH bi l - sn.
ii) Xây di l bình quân
iii) ng  và CO
2
bi l hp th trong mô hình NLKH bi
l - sn.
iv) Phân tích giá tr kinh t ng hp th CO
2
ca bi l trong mô hình NLKH
bi l - sn.
3.2 Ph
3.2.1 Ph
Sinh khtrong thc vt thân g có mi quan h hng thi
a thc vt thân g trong mô hình NLKH có mi quan h vi các
nhân t sinh thái, i theo t l kt hp gia cây g vi cây nông nghip, m cây g,
thi gian kt hp, chu k c tái sinh cây g ht hay chi. D
pháp nghiên cu ch yu là rút mu thc nghim theo tng, phân tích hóa hc xác
nh ng carbon  trong các b phn thc vt, và ng dn
 xây dng ng, sinh khtrong cây g ca
mô hình NLKH. T  cho vic tính ng CO
2
hp th trong cây g  mô
hình NLKH theo tui, chu k, s phi hp khác nhau.
3.2.2 , :
Lp ô tiêu chun thu thp s liu cây bi li: 22 ô mu Haga
hình tròn din tích 300m

2
c lp  các t l kt hp khác
i li có tui t 1-7, m bing t 500
 2.000cây/ha, chu k 1-3, có ngun gc ht hoc chi; sn
kt hp che ph mt t 15  on tui
và m bi li. S liu thu thp trong ô mu:
Gii tích cây bình quân lâm phn  thu thp s liu sinh
ng, sinh khy m phân tích carbon

5





 xnh khng sinh kh phn cây bi l: Thân, cành, lá và v





Ly mu 4 b phn cây bi l  phân tíng carbon: Thân, cành, lá và v
Phng vi dân v t, giá c a các loài cây trong
mô hình NLKH.
3.2.3 
Th tích thân cây bi bi: Tính toán th tích thân cây t th tích cn bng
nhau.
Sinh khi khô ca cây bình quân bi li: Sy khô m nhit 105
o
C, n khi mu khô

hoàn toàn, có khi nanh c khng khô, % khng khô so
v c khi ng sinh khi khô ca rng b phn và cây bình quân.
Png carbon trong tng b phn cây bi li (Thân, cành, lá và v): Da trên
 oxy hoá cht hng K
2
Cr
2
O
7
 Black
(ANOVA):   ng carbon trong các b phn thân
cây và trong sinh kh
Mô hình hóa các mi quan h n: yi = f(xj): Mô hình hóa các mi quan h
gia th tích, sinh kh
2
hp th vi các nhân t u tra cây
bình quân và lâm phtui (A), Dg, Hg, N/ha, Nchi/ha, s chi bình quân.
Phân tích tng hp các giá tr kinh tng ca mô hình NLKH
4 K
4.1 Sinh trbình quân - 
T s liu gii tích thân cây bình quân theo tui (A)c các s ling bình
quân cây bi l ng kính bình quân theo tit din ngang bình quân (Dg), chiu cao
bình quân ng vi Dg (Hg) và th tích thân cây bình quân c la
ch mô phng bình quân cây bi li 
6

Bảng 4.1: Sinh trưởng, tăng trưởng cây bình quân Bời lời đỏ trong mô hình NLKH Bời lời
đỏ - Sắn
A (năm)
Dg (cm)

Δd (cm/năm)
Hg (m)
Δh (m/năm)
V (m3)
Δv (m3/năm)
1
1.0
1.0
1.5
1.5
0.000444
0.000444
2
2.4
1.2
2.3
1.2
0.001389
0.000694
3
3.6
1.2
2.9
1.0
0.002705
0.000902
4
4.6
1.1
3.4

0.9
0.004341
0.001085
5
5.4
1.1
3.9
0.8
0.006264
0.001253
6
6.0
1.0
4.2
0.7
0.008452
0.001409
7
6.6
0.9
4.6
0.7
0.010887
0.001555
8
7.1
0.9
4.8
0.6
0.013558

0.001695
9
7.6
0.8
5.1
0.6
0.016451
0.001828
10
8.0
0.8
5.4
0.5
0.019559
0.001956
Ghi chú: ng bình quân d, h, v
ng bình quân Dg ca cây bi li bi ng t 0.8     
ng mnh v ng kính  các tui 2-ng v chiu cao t 0.5-u
 ng v th n theo t tui 1  n 
vy cho thn tui 10 cây bi l trong mô hình vt
n tui thành thc s ng v th tích. Nông dân trong vùng do thiu tin mng
khai thác và bán cây bi li sng  tui 6- 8; do vậy cần khuyến cáo nông dân tiếp
tục nuôi dưỡng sau tuổi 10 mới khai thác thì sẽ đạt hiệu quả cao hơn về thể tích gỗ.
4.2  n và 
T s ling carbon trong mu các b phng C trong các b
phn ca cây bình quân, thit lp các mô hình c ng C trc tip theo nhân t Dg
4.2.
Bảng 4.2: Các mô hình ước lượng carbon trong các bộ phận cây bời lời đỏ
ng carbon theo Dg
R

2
P
log(Khoi luong C trong than kg) = -3.05514 + 1.8237*log(Dg cm)
0.963
0.00
log(Khoi luong C trong vo kg) = -4.45754 + 1.93655*log(Dg cm)
0.931
0.00
log(Sinh khoi C trong la kg) = -2.74975 + 1.19657*log(Dg cm)
0.764
0.00
log(Khoi luong C trong canh kg) = -3.59605 + 1.59554*log(Dg cm)
0.870
0.00
log(Khoi luong C ca cay kg) = -1.90151 + 1.60612*log(Dg cm)
0.922
0.00
(log: logarit neper)
T các mô hình trên, có th ng b phn cây hoc c
cây thông qua mt nhân t ng kính. T c Dg theo tui,
th vào cng carbon cho tng b phn, tng. T c khi
ng CO
2
hp th.



7

Bảng 4.3: Khối lượng C/CO

2
hấp thụ trong các bộ phận và cây bình quân bời lời đỏ

Dg (cm)
C (kg) 
y
thông qua mô
hình (kg)
CO
2

cây (kg)
Thân

Lá
Cành

1
1.0
0.0
0.0
0.1
0.0
0.1
0.1
0.55
2
2.4
0.2
0.1

0.2
0.1
0.6
0.6
2.28
3
3.6
0.5
0.1
0.3
0.2
1.1
1.2
4.30
4
4.6
0.7
0.2
0.4
0.3
1.7
1.7
6.27
5
5.4
1.0
0.3
0.5
0.4
2.2

2.2
8.11
6
6.0
1.2
0.4
0.5
0.5
2.7
2.7
9.81
7
6.6
1.5
0.4
0.6
0.6
3.1
3.1
11.37
8
7.1
1.7
0.5
0.7
0.6
3.5
3.5
12.81
9

7.6
1.9
0.6
0.7
0.7
3.9
3.9
14.14
10
8.0
2.1
0.6
0.8
0.8
4.2
4.2
15.37

4.3  
2
 trong mô hình
NLKH
D báo CO
2
bi l hp th/ha trong mô hình NLKH bi l - sn:
mô hình  phát hin các nhân t n sinh khng
i t l phi hp khác nhau ca bi li và sn. 
4.4
Bảng 4.4 : Các mô hình dự báo sinh khối tươi/khô và lượng carbon cây bời lời đỏ tích lũy
trong mô hình NLKH bời lời đỏ - sắn

ng carbon theo Dg
R
2
P
log(Skkho/ha, kg) = 2.94757 + 2.37022*So choi/goc - 0.471556*So
choi/goc^2 + 0.000934184*N/ha (cay) + 0.468955*Dg (cm)

0.906
0.00
log(C/ha, kg) = 2.12434 + 2.48948*So choi/goc - 0.500269*So choi/goc^2 +
0.000922418*N/ha (cay) + 0.469249*Dg (cm)

0.905

0.00

Các mô hình trên cho thy sinh kha cây bi l trên ha ca
mô hình NLKH ph thuc bi 3 nhân t: i) S chi bi li/gc: S chi
u chi quá nhiu thì s làm gim sinh kh
M cây bi li trên ha: Vic phi trí mô hình NLKH có s i tùy theo nhu cu ca
nông dân, t l cây bi li càng cao thì sinh kh ng
     c cây bình quân bi li có quan h thun vi sinh khi và
 hình.
Tng hp th CO
2
ca bi l trong mô hình NLKH bi li
 - sn:
Trong thc t cây bi l trong chu k 2, 3, c kinh doanh bng chng
 li s chi trên mt gc ru này s nt, sinh khi và
i kiu mô hình toán trên, có th c s chi

8

trên mt gc bi li tn gi li trong chu k  cho sinh khng carbon cao
nht. Kt qu cho thy s chi bình quân t 2.5  2.7/gc s cho sinh khng carbon
trong cây bi li cao nht trong mô hình.
T mô hình trên, d báo sinh khng CO
2
hp th ca cây bi li ttrên ha ca
mô hình NLKH bi l - sn, vi s chi t chi/gc và m bình quân là 1.300
gc bi li/ha. Kt qu cho thy bi l trong mô hình NLKH bi l - sn có kh 
hp th tt 3  84 tn CO
2
/ha tùy theo tui ca mô hình.)
Bảng 4.5: Dự báo sinh khối tươi/khô và lượng CO
2
bời lời đỏ hấp thụ/ha tối ưu trong mô
hình NLKH bời lời đỏ - sắn


/
N/ha trung
bình 
Dg (cm)

/ha)
Carbon 
/ha)
CO
2
/ha



/ha)
1
2
1300
1.0
2
0.9
3.2
2
2
1300
2.4
3
1.7
6.3
3
2
1300
3.6
6
3.0
10.9
4
2
1300
4.6
9
4.6

17.0
5
2
1300
5.4
14
6.7
24.7
6
2
1300
6.0
19
9.2
33.8
7
2
1300
6.6
25
12.1
44.4
8
2
1300
7.1
31
15.4
56.4
9

2
1300
7.6
39
19.0
69.7
10
2
1300
8.0
47
22.9
84.2

4.4 - 
Kt qu  bng 4.6 sau d báo giá tr kinh tng ca mô hình NLKH bi l - sn
ng vi s chi t = 2 chi/gc và vi m bi li trung bình N/ha = 1300 gc cây.
Bảng 4.6: Dự báo giá trị kinh tế, môi trường của mô hình NLKH bời lời đỏ - sắn theo chu
kỳ kinh doanh
A

Chu

kinh
doanh






N/ha
trung
bình


Dg
(cm)











/ha





l

CO
2
/ha



/ha)




% giá

CO
2
so




2
2
1300
2.4
2,381
6.2
4.8
2.9
9.1
6.3
2.3
24.8%
3
2
1300

3.6
4,762
12.4
3.6
5.0
17.4
10.9
3.9
22.5%
4
2
1300
4.6
8,366
21.8
2.6
6.6
28.4
17.0
6.1
21.6%
5
2
1300
5.4
13,358
34.7
2.0
7.8
42.5

24.7
8.9
20.9%
6
2
1300
6.0
19,864
51.6
1.5
8.7
60.3
33.8
12.2
20.2%
7
2
1300
6.6
27,978
72.7
1.1
9.3
82.1
44.4
16.0
19.5%
8
2
1300

7.1
37,766
98.2
0.8
9.8
108.0
56.4
20.3
18.8%
9
2
1300
7.6
49,267
128.1
0.6
10.1
138.2
69.7
25.1
18.1%
10
2
1300
8.0
62,507
162.5
0.4
10.4
172.9

84.2
30.3
17.5%
Ghi chú: 1 tn sn CO
2
= 20USD International
9

Vi chu k kinh doanh bing 5  ng CO
2
hp th trong mô hình bing
t 24.7  84.2 tn/ha, ng vi giá tr t 8.9  30.3 trit 18  21% tng giá tr sn phm
bi li và sy nu có chính sách khuyn khích phát trin  chi tr
dch v ng hp th CO
2
, thì nông dân s c thu nhp khong 20% so vi
giá tr kinh t ca mô hình.
5 K
5.1 K
T kt qu nghiên cu, cho thy có các kt lun sau:
i)  c hiu qu v mt sn ng bi l, cn khai thác sau tui 10; hin ti
nông dân vi 4 - n cây r
ng mc hiu qu.
ii) Mô hình NLKH bi l - sn i vi chu k 2 và 3 c li 2 - 3 chi/gc bi li
s có hiu qu cao nht v sinh khng hp th CO
2
kh p th
CO
2
t 3  84 tn/ha, theo tui ca mô hình.

iii) Chu k kinh doanh bi l bing 5  ng CO
2
hp th trong mô
hình NLKH bing t 25  84 tn/ha, ng vi giá tr t 9  30 trit 20%
tng giá tr sn phm bi li và sn.
5.2 Ki
Các ki cn có là:
i) Nghiên cu này mi dng li  ng CO
2
hp th trong cây bi li phn trên mt
 i lc kinh doanh chi  các chu k 2, 3, ng
c duy trì lâu dài trong r t; vì vy cn có nghiên cu ti xác
ng carbon trong r bi lt ca mô hình NLKH bi li - sn.
i) Cn có chính sách khuyn khích phát trin NL    chi tr dch v môi
ng hp th CO
2
ca cây rng,  mô hình NLKH bi l - sn, nc chi tr
thì nông dân s c thu nhp khong 20% so vi giá tr kinh t ca mô
hình.

CO
2
SEQUESTRATION ESTIMATION FOR THE LITSEA - CASSAVA
AGROFORESTRY MODEL IN THE CENTRAL HIGHLANDS OF VIETNAM
Assoc.Prof.Dr. Bao Huy

Tay Nguyen University

Abstract:
The Litsea - Cassava agroforestry model has been popularly practiced in the communes of some

provinces of the Central Highlands of Vietnam, producing a stable volume and contributing
significantly to household income. This model overcomes the shortcomings of mono-cultivation of
cassava on land under shifting cultivation; in addition, according to many cycles, the model helps store
carbon; therefore, it is significant in reducing the greenhouse effect, which has become a global
concern in recent years. In order to estimate the environment value of stored carbon of this model, the
10

experimental method for involves: sampling according to the objectives; conducting chemical
laboratory tests to determine the stored carbon in the components of the tree; and then using multi-
variables to estimate the biomass and stored carbon in the agroforestry models. This procedure forms
the basis of predicting the CO
2
concentration in woody trees in the agroforestry model according to the
age period, the cycle, and different combinations. The cycle of Litsea business varied over the 5-10
year period, while absorbed CO
2
in the agroforestry model varied from 25 to 84 tons per hectare.
Profit from the model ranged from USD 500 to 1,500 USD per hectare, representing 20% of the total
product value of Litsea and cassava.
Key words: CO
2
sequestration, agroforestry, Litsea glutinosa, Cassava, Central Highland, Vietnam.

TÀI LIU THAM KHO
1. Bao Huy, Pham Tuan Anh (2008): Estimating CO2 sequestration in natural broad-leaved
evergreen forests in the Central Highlands of Vietnam. Aia-Pacific Agroforestry Newsletter 
APANews, FAO, SEANAFE; No.32, May 2008, ISSN 0859-9742.
2. Bo Huy (2009): c tính tr ng carbon ca rng t 
s ng CO
2

phát thi t suy thoái và mt rng  Vit Nam. Tp chí Nông nghip
và phát trin nông thôn. S 1/2009. Hà Ni; tr. 85  91.
3. Haswel, W. T (2000): Techniques for estimating forest carbon. Journal of Forestry 98(9):1-3.
4. ICRAF (2004): RUPES (Rewarding Upland Poor for Environment Services): Chic mi
nh bo tn và ci thing ca chúng
ta. World Agroforestry Center, ICRAF.
5. ng cây Bi li. Tp chí Lâm nghip s 4/1996. Hà Ni.
6. Nguyn Bá Cht (1994): Trng Bi li nht. Tp chí Lâm nghip s 7/1994, Hà Ni.