551 Một số vấn đề về Kế toán thuê tài chính trong các doanh nghiệp hiện nay

LỜI MỞ ĐẦU
Nền tài chính nước ta đã và đang được đổi mới một cách toàn diện
trong sự chuyển đổi sâu sắc sang cơ chế quản lý kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa. Năm 2006, Việt Nam gia nhập vào Tổ chức Thương mại
Thế giới - WTO, đặt ra nhiều cơ hội và thách thức cho nền kinh tế nói chung
và các doanh nghiệp nói riêng.
Thuê tài chính được xem là giai đoạn phát triển cao của hoạt động tín
dụng thuê mua và được đánh giá là hình thức hiện quả để đầu tư vào tài sản
sản xuất với những ưu điểm vượt trội của nó. Nó được coi như một trong
những giải pháp tài chính tối ưu cho chiến lược phát triển bền vững và lâu
dài. Hơn thế nữa, xuất phát từ tình hình thực tế của Việt Nam là trang thiết bị
của nhiều doanh nghiệp đã lạc hậu từ 2 - 3 thế hệ so với các nước tiên tiến.Do
vậy việc đổi mới công nghệ máy móc thiết bị ở các doanh nghiệp là một đòi
hỏi bức thiết trong bối cảnh hội nhập.
Mặc dù chế độ, chuẩn mực kế toán hiện hành cũng như các văn bản có
liên quan đến vấn đề thuê tài chính đã từng bước được thay thế, bổ sung nhằm
chuẩn hoá cho ngày càng phù hợp với tình hình hoat động kinh doanh hiện
nay. Nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận những vấn đề còn tồn tại hiện
nay về thuê tài chính. Đặc biệt là trong quá trình hội nhập như hiện nay thì
vấn đề cạnh tranh trở nên ngày cang gay gắt và khốc liệt, việc hoàn thiện môi
trường pháp lý lại càng được đặt lên hàng đầu vì nó được xem là cơ sở là nền
tảng cho việc đảm bảo việc cạnh tranh một cách công bằng trên thị trường.
Chính vì những nhu cầu cấp thiết đó việc nghiên cứu về vấn đề thuê tài
chính nhằm mục tiêu xem xét, đánh giá, phát hiện và kiến nghị những biện
pháp nhằm hoàn hiện chế độ là vô cùng cần thiết.
1
Trên tinh thần đó, đề tài “Một số vấn đề về kế toán thuê tài chính
trong các doanh nghiệp hiện nay” nhằm đề cập đến việc hạch toán đối với
các nghiệp vụ thuê tài chính cũng như các vấn đề khác liên quan theo quy
định hiện hành, qua đó nhằm đưa ra một số đóng góp để hoàn thiện về nội
dung hạch toán cũng như một số vấn đề khác còn tồn tài liên quan trực tiếp

đến vấn đề thuê tài chính một cách đầy đủ và chính xác.
Em xin chân thành cảm ơn cô giáo (T.S)Trần Thị Nam Thanh đã tận
tình hướng dẫn em thực hiện thành công đề tài này!


2
PHẦN I :
KẾ TOÁN THUÊ TÀI CHÍNH THEO CHẾ ĐỘ HIỆN HÀNH
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG THUÊ TÀI CHÍNH
TRONG DOANH NGHIỆP :
1. Khái niệm, phân loại thuê tài sản và các thuật ngữ về thuê tài
sản:
1.1. Khái niệm và phân loại thuê tài sản :
- Khái niệm thuê tài sản :
Thuê tài sản là sự thoả thuận giữa bên cho thuê và bên thuê về việc bên
cho thuê chuyển quyền sử dụng tài sản cho bên thuê trong một khoảng thời
gian nhất định để được nhận tiền cho thuê một lần hoặc nhiều lần.
- Phân loại thuê tài sản :
Căn cứ vào mức độ chuyển giao các rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền
sở hữu tài sản thuê từ bên cho thuê cho bên thuê. Thuê tài sản bao gồm :
+ Thuê tài chính
+ Thuê hoạt động
1.2. Các thuật ngữ về thuê tài sản :
- Thời điểm khởi đầu thuê tài sản :
Thời điểm khởi đầu thuê tài sản là ngày xảy ra trước của một trong hai
ngày : Ngày quyền sử dụng tài sản được chuyển giao cho bên thuê và ngày
tiền thuê bắt đầu được tính theo các điều khoản quy định trong hợp đồng.
- Hợp đồng thuê tài sản không huỷ ngang :
Hợp đồng thuê tài sản không huỷ ngang là hợp đồng thuê tài sản mà hai
bên không thể đơn phương chấm dứt hợp đồng, trừ các trường hợp :

a) Có sự kiện bất thường xảy ra, như :
 Bên cho thuê không giao đúng hạn tài sản cho thuê
3
 Bên thuê không trả tiền theo đúng quy định trong hợp đồng thuê tài
sản;
 Bên thuê hoặc bên cho thuê vi phạm hợp đồng ;
 Bên thuê bị phá sản, hoặc giải thể;
 Người bảo lãnh bị phá sản, hoặc giải thể và bên cho thuê không
chấp nhận đề nghị chấm dứt bảo lãnh hoặc đề nghị người bảo lãnh
khác thay thế của bên thuê;
 Tài sản cho thuê bị mất, hoặc hư hỏng không thể sửa chữa phục hồi
được.
b) Được sự đồng ý của bên cho thuê;
c) Nếu 2 bên thoả thuận một hợp đồng mới về thuê tài chính tài sản
đó hoặc tài sản tương tự;
d) Bên thuê thanh toán thêm một khoản tiền ngay tại thời điểm khởi
đầu thuê tài sản.
- Thời hạn thuê tài sản :
Thời hạn thuê tài sản là khoảng thời gian của hợp đồng thuê tài sản
không hủy ngang cộng với khoảng thời gian bên thuê được gia hạn thuê tài
sản đã ghi trong hợp đồng, phải trả thêm hoặc không phải trả thêm chi phí nếu
quyền gia hạn này xác định được tương đối chắc chắn ngay tạo thời điểm
khởi đầu thuê tài sản.
2. Các vấn đề chung về thuê tài chính :
2.1. Khái niệm thuê tài chính :
Thuê tài chính là thuê tài sản mà bên cho thuê có sự chuyển giao phần
lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữư tài sản cho bên thuê. Quyền sở
hữu tài sản có thể chuyển giao vào cuối thời hạn thuê.
4
- Các trường hợp thuê tài sản dưới đây thường dẫn đến hợp đồng thuê

tài chính :
a) Bên cho thuê chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho bên thuê khi
hết thời hạn thuê.
b) Tại thời điểm khởi đầu thuê tài sản, bên thuê có quyền lựa chọn
mua lại tài sản thuê với mức giá ước tính thấp hơn giá trị hợp lý
vào cuối thời hạn thuê.
c) Thời hạn thuê tài sản tối thiểu phải chiếm phần lớn thời gian sử
dụng kinh tế của tài sản dù không có sự chuyển giao quyền sở
hữu.
d) Tại thời điểm khởi đầu thuê tài sản, giá trị hiện tại của khoản
thanh toán tiền thuê tối thiểu chiếm phần lớn ( tương đương ) giá
trị hợp lý của tài sản thuê.
e) Tài sản thuê thuộc loại chuyên dùng mà chỉ có bên thuê có khả
năng sử dụng không cần có sự thay đổi sửa chữa lớn nào.
- Các hợp đồng thuê tài sản cũng được coi là hợp đồng thuê tài chính
nếu hợp đồng thoả mãn ít nhất một trong ba trường hợp sau :
a) Nếu bên thuê huỷ hợp đồng và đền bù tổn thất phát sinh liên
quan đến việc huỷ hợp đồng cho bên cho thuê;
b) Thu nhập hoặc tổn thất do sự thay đổi giá trị hợp lý của giá trị
còn lại của tài sản thuê gắn với bên thuê;
c) Bên thuê có khả năng tiếp tục thuê lại tài sản sau khi hết hạn hợp
đồng thuê với tiền thuê thấp hơn giá thuê thị trường.
2.2. Khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu :
Khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu :
- Đối với bên thuê: Là khoản thanh toán mà bên thuê phải trả cho bên
cho thuê về việc thuê tài sản theo thời hạn trong hợp đồng ( Không bao gồm
5
các khoản chi phí dịch vụ và thuế do bên cho thuê đã trả mà bên thuê phải
hoàn lại và tiền thuê phát sinh thêm ), kèm theo bất cứ giá trị nào được bên
thuê hoặc một bên liên quan đến bên thuê đảm bảo thanh toán.

- Đối với bên cho thuê : Là khoản thanh toán mà bên thuê phải trả cho
bên cho thuê theo thời hạn thuê trong hợp đồng ( không bao gồm các khoản
chi phí dịch vụ và thuế do bên cho thuê đã trả mà bên thuê phải hoàn lại và
tiền thuê phát sinh thêm ) cộng với giá trị còn lại của tài sản cho thuê được
đảm bảo thanh toán bởi :
+ Bên thuê;
+ Một bên liên quan đến bên thuê; hoặc
+ Một bên thứ ba độc lập có khả năng tài chính.
- Trường hợp trong hợp đồng thuê bao gồm điều khoản bên thuê được
quyền mua lại tài sản thuê với giá thấp hơn giá trị hợp lý vào ngày mua thì
khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu (đối với cả bên cho thuê và bên đi thuê )
bao gồm tiền thuê tối thiểu ghi trong hợp đồng theo thời hạn thuê và khoản
thanh toán cần thiết cho việc mua tài sản đó.
Giá trị hợp lý : Là giá trị tài sản có thể được trao đổi hoặc giá trị một
khoản nợ được thanh toán một cách tự nguyện giữa các bên có đầy đủ hiểu
biết trong sự trao đổi ngang giá
Giá trị còn lại của tài sản cho thuê : Là giá trị ước tính ở thời điểm khởi
đầu thuê tài sản mà bên cho thuê dự tính sẽ thu được từ tài sản cho thuê vào
luc kết thúc hợp đồng cho thuê.
2.3. Giá trị còn lại của tài sản thuê được đảm bảo :
- Đối với bên thuê : Là phần giá trị còn lại của tài sản thuê được bên
thuê hoặc bên liên quan với bên thuê đảm bảo thanh toán cho bên cho thuê
( giá trị đảm bảo là số tiền bên thuê phải trả cao nhất trong bất cứ trường hợp
nào).
6
- Đối với bên cho thuê : Là phần giá trị còn lại của tài sản thuê được
bên thuê hoặc bên thứ ban có khả năng tài chính không liên quan với bên cho
thuê, đảm bảo thanh toán.
Giá trị còn lại của tài sản thuê không được đảm bảo : Là phần giá trị
còn lại của tài sản thuê được xác định bởi bên cho thuê không được bên thuê

hoặc bên liên quan đến bên thuê đảm bảo thanh toán hoặc chỉ được một bên
liên quan với bên cho thuê, đảm bảo thanh toán.
Thời gian sử dụng kinh tế : Là khoảng thời gian mà tài sản được ước
tính sử dụng một cách hữu ích hoặc số lượng sản phẩm hay đơn vị tương
đương có thể thu được từ tài sản cho thuê do một hoặc nhiều người sử dụng
tài sản.
Thời gian sử dụng hữu ích : Là khoảng thời gian sử dụng kinh tế còn
lại của tài sản thuê kể từ thời điểm bắt đầu thuê, không giới hạn theo thời hạn
hợp đồng thuê.
Đầu tư gộp trong hợp đồng thuê tài chính : Là tổng khoản thanh toán
tiền thuê tối thiểu theo hợp đồng thuê tài chính (đối với bên cho thuê ) công
giá trị còn lại của tài sản thuê không được đảm bảo.
Doanh thu tài chính chưa thực hiện : Là số chênh lệch giữa tổng khoản
thanh toán tiền thuê tối thiểu cộng giá trị còn lại không được đảm bảo trừ giá
trị hiện tại của các khoản trên tính theo tỷ lệ lãi suất ngầm định trong hợp
đồng thuê tài chính.
Đầu tư thuần trong hợp đồng thuê tài chính : Là số chênh lệch giữa đầu
tư gộp trong hợp đồng thuê tài chính và doanh thu tài chính chưa thực hiện.
Lãi suất ngầm định trong hợp đồng thuê tài chính : Là tỷ lệ chiết khấu
tại thời điểm khởi đầu thuê tài sản, để tính giá trị hiện tại của khoản thanh
toán tiền thuê tối thiểu và giá trị hiện tại của giá trị còn lai không được đảm
bảo để cho tổng của chúng đúng bằng giá trị hợp lý của tài sản thuê.
7
Lãi suất biên đi vay : Là lãi suất mà bên thuê sẽ phải trả cho một hợp
đồng thuê tài chính tương tự hoặc là lãi suất tại thời điểm khởi đầu thuê tài
sản mà bên thuê sẽ phải trả để vay một khoản cần thiết cho việc mua tài sản
với một thời hạn và với một đảm bảo tương tự.
Tiền thuê có thể phát sinh thên : Là một phần của khoản thanh toán tiền
thuê, nhưng không cố định và được xác định dựa trên một yếu tố nào đó ngoài
yếu tố thời gian, ví dụ : phần trăm ( % ) trên doanh thu, số lượng sử dụng, chỉ

số giá, lãi suất thị trường.
- Hợp đồng thuê tài sản bao gồm các quy định cho phép bên thuê được
mua tài sản khi thực hiện đầy đủ các điều kiện thoả thuận trong hợp đồng đó
gọi là hợp đồng thuê mua.
II. KẾ TOÁN THUÊ TÀI SẢN LÀ THUÊ TÀI CHÍNH :
1.Ghi nhận tài sản thuê tài chính đối với bên thuê :
- Tại thời điểm nhận tài sản thuê, bên thuê ghi nhận giá trị tài sản thuê
tài chính và nợ gốc phải trả về thuê tài chính với cùng một giá trị bằng với giá
trị hợp lý của tài sản thuê. Nếu giá trị hợp lý của tài sản thuê cao hơn giá trị
hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu thì ghi theo giá trị hiện tại của
khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu.
Khi tính giá trị hiện tại của khoản than toán tiền thuê tối thiểu cho việc
thuê tài sản, doanh nghiệp có thể sử dụng tỷ lệ lãi suất ngầm định hoặc tỷ lệ
lãi suất được ghi trong hợp đồng thuê hoặc tỷ lệ lãi suất biên đi vay của bên
thuê.
Trường hợp trong hợp đồng thuê tài chính đã ghi rõ số nợ gốc phải trả
bằng giá trị hợp lý tài sản thuê và nợ phải trả về thuê tài chính được ghi theo
cùng giá trị này.
8
Giá trị hợp lý hoặc giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối
thiểu ghi nhận giá trị tài sản cố định thuê tài chính là giá chưa có thuế GTGT
( kể cả trường hợp tài sản cố định thuê tài chính dùng vào hoạt động sản xuất,
kinh doanh hàng hoá, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo
phương pháp khấu trừ thuế và trường hợp tài sản cố định thuê tài chính dùng
vào hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ thuộc đối tượng không
chịu thuế GTGT hoặc chịu thuế GTGT tính theo phương pháp trực tiếp ).
- Các chi phí trực tiếp phát sinh ban đầu liên quan đến hoạt động thuê
tài chính được tính vào nguyên giá của tài sản thuê.
- Khoản thanh toán tiền thuê tài sản thuê tài chính phải được chia ra
thành chi phí tài chính ( số tiền lãi thuê tài chính ) và khoản phải trả nợ gốc

từng kỳ. Số tiền lãi thuê tài chính phải trả được hạch toán vào chi phí tài
chính trong suốt thời hạn thuê. Số tiền lãi thuê tài chính ghi nhận vào chi phí
tài chính từng kỳ được xác định bằng số dư nợ gốc còn lại nhân với tỷ lệ lãi
suất định kỳ cố định.
Trương hợp số thuế GTGT do bên thuê đã trả khi mua tài sản cố định
để cho bên thuê mà bên thuê phải hoàn lại thì số tiền lãi thuê tài chính phải trả
bao gồm cả số lãi tính trên số thuế GTGT mà bên thuê chưa trả cho bên cho
thuê.
- Bên thuê có trách nhiệm tính, trích khấu hao tài sản cố định vào chi
phí sản xuất, kinh doanh theo định kỳ trên cơ sở áp dụng chính sách khấu hao
nhất quán với chính sách khấu hao của tài sản cùng loại thuộc sở hữu của
doanh nghiệp đi thuê.
Nếu không chắc chắn là bên thuê sẽ có quyền sở hữu tài sản thuê khi
hết hạn hợp đồng thuê thì tài sản thuê sẽ được khấu hao theo thời hạn thuê
nếu thời hạn thuê ngắn hơn thời hạn sử dụng hữu ích của tài sản thuê.
9
- Trường hợp lãi thuê tài chính đủ điều kiện được vốn hoá vào giá trị tài
sản dở dang thì thực hiện theo quy định tại phần IV về “Chi phí đi vay” của
Thông tư 105/2003/TT-BTC.
2. Kế toán TSCĐ thuê tài chính :
2.1. Tài khoản sử dụng :
Kế toán TSCĐ thuê tài chính sử dụng TK 212 – Tài sản cố định thuê tài
chính.
Tài khoản này phản ánh giá trị hiện có và tình hình biến động của toàn
bộ TSCĐ thuê tài chính của doanh nghiệp.
2.1.1. Nguyên tắc hạch toán TK 212 :
Hạch toán TK 212 – Tài sản cố định thuê tài chính cần tôn trọng các
quy định sau :
- Tài khoản này dùng cho doanh nghiệp thuê hạch toán nguyên giá của
tài sản cố định đi thuê tài chính. Đây là những tài sản cố định chưa thuộc

quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp có nghĩa vụ và trách
nhiệm pháp lý quản lý và sử dụng như tài sản của doanh nghiệp.
Nguyên giá của tài sản cố định đi thuê tài chính không bao gồm số thuế
GTGT bên cho thuê đã trả khi mua tài sản cố định để cho thuê ( kể cả trường
hợp tài sản cố định thuê tài chính dùng vào hoạt động sản xuất, kinh doanh
hàng hoá, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tính theo phương pháp
khấu trừ thuế và trường hợp tài sản cố định thuê tài chính dùng vào hoạt động
sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế
GTGT hoặc chịu thuế GTGT tính theo phương pháp trực tiếp )
- Không phản ánh vào tài khoản này giá trị của các tài sản cố định đi
thuê hoạt động
10