Thời đại ngày nay và các giai đoạn chính của nó

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI
Khoa Tài chính Ngân hàng – Chuyên ngành Tài chính quốc tế

TIỂU LUẬN
MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
CHỦ ĐỀ: “
THỜI ĐẠI NGÀY NAY
”










THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

LI NểI U
A. Khỏi nim v thi i v thi i ngy nay
I. Quan nim v thi i v c s phõn chia thi i lch s
1. Quan nim v thi i
Thi i l mt khỏi nim khoa hc dựng phõn k lch s xó hi, phõn
bit nhng nc thang phỏt trin xó hi loi ngi.
Cỏc ngnh khoa hc khỏc nhau cú cỏch phõn chia thi i lch s khỏc nhau,
vớ d nh:
- Nh xó hi ch ngha khụng tng Phỏp l Phuriờ (1772 - 1837) chia lch

s phỏt trin xó hi loi ngi thnh bn giai on: mụng mui, dó man, gia
trng, vn minh.
- Nh nhõn chng hc M l Moúcgan (1818 - 1881) li phõn chia thnh ba
giai on: mụng mui, dó man v vn minh.
- Nh tng lai hc ngi M, Anvin Tụpphl li da vo trỡnh phỏt trin
cụng c sn xut, chia lch s phỏt trin nhõn loi thnh ba nn vn minh:
vn minh nụng nghip, vn minh cụng nghip v vn minh hu cụng nghip.
Nh vy, da trờn nhng c s khỏc nhau, cú th cú s phõn chia thi i
khỏc nhau. i vi ch ngha t bn, V.I. Lờnin cng chia thnh thi i th
nht, t cuc i cỏch mng Phỏp n cuc Chin tranh Phỏp - Ph l thi
i giai cp t sn ang phỏt trin mnh. Thi i th hai l thi i giai cp
t sn ginh c quyn thng tr hon ton v ang bt u i xung. Thi
i th ba giai cp t sn ó tr thnh nh lónh chỳa, thi i quc ch
ngha.
Vic nghiờn cu thi i lch s cú mt ý ngha to ln. Cú hiu c thi i
chỳng ta ang sng l thi i no "thỡ chỳng ta mi cú th nh ra ỳng n
sỏch lc ca chỳng ta; v ch trờn c s hiu bit nhng c im c bn
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

của thời đại, chúng ta mới có thể tính đến những đặc điểm chi tiết của nước
này hay nước nọ"
Thời đại mà những người Mácxít nói đến, là một khái niệm chính trị, là sự
khái qt chiến lược ở tầng nấc cao nhất về tiến trình phát triển và xu thế cơ
bản của thế giới. Về mặt thời gian, nó chỉ một giai đoạn tương đối dài trong
tiến trình phát triển lịch sử thế giới. Về mặt khơng gian, nó lấy đặc trưng
phát triển xã hội của đại đa số quốc gia và khu vực trong phạm vi tồn thế
giới làm căn cứ. Về mặt nội dung, nó là sự khái qt bản chất về các mâu
thuẫn và vấn đề của thế giới. Nhìn từ phương hướng phát triển, nó là sự
phản ánh cơ bản về tình thế cơ bản của tiến trình lịch sử thế giới.
II. Cơ sở phân chia thời đại lịch sử:

1.Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác Lenin, cơ sở thứ nhất để phân chia thời
đại lịch sử là các hình thái kinh tế xã hội.
Lí luận hình thái kinh tế xã hội chủ nghĩa Mac Lenin cho chúng ta cơ sở khoa
học để phân chia thời đại lịch sử, nó nói tới sự phát triển của lực lượng sản
xuất trong xã hội, quan hệ sản xuất , cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng(bao gồm: các yếu tố chính trị, tư tưởng, văn hố, khoa học…).Nó nêu lên
lịch sử phát triển của nhân loại trong mỗi thời kì lịch sử một cách tồn diện.
2.Dựa vào sự thay đổi vị trí trung tâm của các giai cấp trong xã hội. Sự
chuyển biến hình thái này sang hình thái kia, cao hơn, tiến bộ hơn khơng diễn
ra một cách tự phát mà phải thơng qua các hoạt động của con người , hoạt
động của giai cấp tiên tiến và những lực lượng cách mạng trong xã hội.
Trong xã hội có giai cấp và đối kháng giai cấp, mỗi một hình thái kinh tế xã
hội có một giai cấp giữ một vai trò thống trị, đứng ở vị trí trung tâm của thời
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

i ú.

ú phi l mt giai cp tiờn tin, i din cho xu hng phỏt trin ca
thi i, vn ng ca lch s, cú kh nng tp hp c qun chỳng nhõn
dõn vo cuc u tranh xoỏ b ch c, thit lp ch xó hi mi.
Trong ch phong kin, giai cp phong kin quớ tc l ngi ng u.
Trong ch t bn ch ngha, giai cp t sn l ngi i din. Khi ch
ngha t bn chuyn thnh ch ngha quc, Lenin ó cho rng ó xut hin
nhng iu kin khỏch quan cho vic xoỏ b hỡnh thỏi kinh t xó hi t bn
ch ngha, thit lp hỡnh thỏi kinh t xó hi cng sn ch ngha.
Chỳng ta ang sng khong giao thi gia hai thi i v ch cú th hiu
c nhng bin c lch s cú ý ngha ln lao ang din ra trc mt chỳng ta
nu trc ht chỳng ta phõn tớch c nhng iu kin khỏch quan ca bc
chuyn t thi i ny sang thi i kia. Vn õy l nhng thi i lch
s quan trng: trong mi thi i u cú v s cũn cú nhng phong tro cỏ

bit, cc b, khi tin khi lựi; u cú v s cũn cú nhng thiờn hng khỏc
nhau i chch ra khi phong tro chung v nhp chung ca phong tro.
Chỳng ta khụng th bit nhng phong tro lch s cỏ bit ca mt thi i no
ú s phỏt trin nhanh chúng n mc no v s t kt qu nh th no.
Nhng chỳng ta cú th bit v chỳng ta bit giai cp no ang ng trung
tõm ca thi i ny hay thi i khỏc v xỏc nh ni dung cn bn, phng
hng phỏt trin chớnh ca thi i y, nhng c im ch yu ca bi cnh
lch s ca thi i y, v.vCh trờn c s ny, ngha l trc ht xem xột
nhng nột khỏc nhau c bn ca cỏc thi i (ch khụng phi ca cỏc giai
on lch s cỏ bit cỏc nc thỡ chỳng ta mi cú th nh ra ỳng n sỏch
lc ca chỳng ta; v ch cú th da trờn c s hiu bit nhng c im c
bn ca mt thi i, chỳng ta mi cú th tớnh n nhng c im chi tit
ca nc ny hay nc khỏc.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN



Cỏch phõn chia thụng thng nhng thi i lch s, thng c nờu ra
trong cỏc sỏch bỏo mỏc-xớt, m Cau-xky nhc i nhc li nhiu ln v c
A.Pụ-t-rờ-xp vn dng vo trong bi bỏo ca ụng ta, l nh sau:
1789-1871
1871-1914
1914-?
D nhiờn l nhng cỏch phõn chia gii hn ú, cng nh núi chung nhng
cỏch phõn chia gii hn trong gii t nhiờn hay trong xó hi, u ch cú tớnh
qui c v khụng c nh, u l tng i ch khụng phi l tuyt i. V
nu ta ly nhng s kin lch s ni bt nht, ỏng chỳ ý nht lm mc cho
nhng phong tro lch s ln thỡ ú cng ch lm mt cỏch phng chng m
thụi.
Thi i th nht, t cuc i cỏch mng Phỏp n cuc chin tranh

Phỏp-Ph l thi i m giai cp t sn ang phỏt trin mnh, ang thng li
trờn mi mt. õy l thi i m giai cp t sn ang lờn, õy l thi i ca
nhng phong tro dõn ch-t sn núi chung v ca nhng phong tro dõn tc-
t sn núi riờng, õy l thi i ca nhng thit ch li thi ca ch phong
kin v chuyờn ch ang bin i nhanh chúng.
Thi i th hai l thi i giai cp t sn ginh c quyn thng tr
hon ton v ang bt u i xung, y l thi i m giai cp t sn tin b
chuyn thnh t bn ti chớnh phn ng v ti phn ng. y l thi i
mt giai cp mi, giai cp dõn ch hin i, chun b tp hp dn dn lc
lng ca mỡnh.
Thi i th ba, va mi bt u, t giai cp t sn vo mt a v
tng t ca nhng lónh chỳa phong kin trong thi i th nht. õy l thi
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

i ca ch ngha quc v nhng chn ng quc ch ngha hay nhng
chn ng bt ngun t ch ngha quc.
Túm li: C s khoa hc phõn chia thi i lch s l nhng iu
kin vt cht khỏch quan, hỡnh thỏi kinh t xó hi. Hỡnh thỏi kinh t xó
hi tiờn tin m u mt thi i, to nờn ni dung ca thi i. Hỡnh
thỏi kinh t xó hi ch xó hi mt giai on nht nh vi mt kiu
quan h sn xut c trng cho xó hi ú, phự hp vi trỡnh nht
nh ca lc lng sn xut v mt kin trỳc thng tng tng ng v
chớnh tr, o c, phỏp lut c xõy dng trờn quan h sn xut
ú.Trong mi thi i lch s li cú mt giai cp i din ng v trớ
trung tõm, quyt nh xu hng vn ng ca lch s trong giai on
ú.
Quan im Macxit v thi i v c trng ca thi i hin nay
(Ti liu tham kho nc ngoi)
Ngy 13/10/2005. Cp nht lỳc 8
h

58'
Thi i m nhng ngi Mỏcxớt núi n, l mt khỏi nim chớnh tr, l
s khỏi quỏt chin lc tng nc cao nht v tin trỡnh phỏt trin v
xu th c bn ca th gii. V mt thi gian, nú ch mt giai on tng
i di trong tin trỡnh phỏt trin lch s th gii. V mt khụng gian,
nú ly c trng phỏt trin xó hi ca i a s quc gia v khu vc
trong phm vi ton th gii lm cn c. V mt ni dung, nú l s khỏi
quỏt bn cht v cỏc mõu thun v vn ca th gii. Nhỡn t phng
hng phỏt trin, nú l s phn ỏnh c bn v tỡnh th c bn ca tin
trỡnh lch s th gii.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN


I. Căn cứ chủ yếu để phân chia thời đại
Vấn đề “thời đại” là một đề tài hấp dẫn được các học giả phương Đơng và
phương Tây nghiên cứu tìm hiểu và đã đưa ra rất nhiều kiểu phân chia. Có
người thơng qua đặc trưng tình thế của thế giới để phân chia thời đại, như:
thời đại hai cực, thời đại đa cực, thời đại tồn cầu hố, thời đại Chiến tranh
lạnh, thời đại hậu chiến tranh lạnh, thời đại sau hậu chiến tranh lạnh, thời đại
hồ hỗn, v.v Có người lấy sự phát triển của khoa học - cơng nghệ hiện
nay để xác định thời đại, như: thời đại khoa học - cơng nghệ, thời đại điện
tử, thời đại tin học, thời đại sinh học, thời đại tồn cầu, thời đại khơng gian
vũ trụ, v.v Có người lấy hình thái kinh tế để phân chia thời đại, như: thời
đại kinh tế nơng nghiệp, thời đại kinh tế cơng nghiệp, thời đại kinh tế tri
thức,v.v… Thậm chí có người lấy sự ảnh hưởng của đảng phái một nước nào
đó để phân chia thời đại, như: thời đại Truman, thời đại Ri gân, v.v Còn có
người lại lấy ảnh hưởng của một trường phái nào đó để phân chia, như: thời
đại Keynes, thời đại hậu Keynes,v.v Do cách nhìn nhận và phương pháp
nghiên cứu khác nhau, khiến cho sự khái qt về tính chất và đặc trưng của
thời đại hiện nay của mọi người khơng giống nhau. Các cách phân chia nói

trên khơng thể phủ nhận, ở một góc độ nào đó có sự hợp lý nhất định, nhưng
đã xem nhẹ tính chất xã hội của thời đại. Điều đó cũng đã phản ánh quan
điểm thời đại riêng biệt nào đó có ý nghĩa định hướng chiến lược và chỉ dẫn
chính sách to lớn, lý giải về thời đại khác nhau thường sinh ra các quan điểm
thế giới, quan điểm chính trị và quan điểm chiến lược khác nhau, từ đó trực
tiếp ảnh hưởng đến chính sách đối nội, đối ngoại của một nước.
Xã hội lồi người phong phú, nhiều màu sắc, nhiều sự việc; trên thế giới đầy
khó khăn, phức tạp, khơng chỉ tồn tại ở các lĩnh vực kinh tế, khoa học –
cơng nghệ, chính trị, qn sự, văn hố, v.v , mà còn tồn tại các lực lượng và
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

cỏc ch th li ớch: quc gia, khu vc, dõn tc, tụn giỏo, giai cp, tng
lp,v.v khỏc nhau, cỏc hin tng th gii muụn hỡnh muụn v v cỏc mõu
thun lc lng, cỏc xung t li ớch an xen vo nhau. Mun nm c
nhp p ca thi i, lm rừ ch ca thi i, cn phi nghiờn cu sõu
cỏc hin tng phc tp ca th gii, nm c c trng cn bn ca th
gii; phi tỡm thy nhng mõu thun ch yu t trong cỏc mõu thun rt
phc tp an xen nhau ca th gii.
Th nht, phi vn dng phng phỏp phõn tớch giai cp, phõn tớch cỏc iu
kin ca s chuyn bin th gii, ỏnh giỏ v nhn rừ c trng c bn ca
thi i. Vi nhng ngi Mỏcxớt, mt thi i c gi l thi i, thi i
ny khỏc bit vi mt thi i khỏc, chớnh l vỡ trong tin trỡnh phỏt trin
lch s loi ngi, giai on riờng bit no ú, nú bao gm ton b nhng
hin tng v nhng cuc chin tranh muụn hỡnh muụn v, in hỡnh cng
cú m khụng in hỡnh cng cú, ln cng cú m nh cng cú, riờng cho cỏc
nc tiờn tin cng cú m riờng cho cỏc nc chm tin cng cú. Khi trờn
th gii cũn tn ti ph bin cỏc ch nh nc cú tớnh cht khỏc nhau,
giai cp xó hi khỏc nhau, ch xó hi khỏc nhau, cú mi quan h phc tp
vi tớnh cht v trỡnh phỏt trin ca lc lng sn xut xó hi, xột n
cựng b nú ch c v do nú quyt nh, mun phõn bit thi i thỡ phi

kiờn trỡ phng phỏp phõn tớch giai cp xó hi no, loi ch nh nc no
quyt nh v nh hng n ni dung ch yu ca thi i, n c im
bi cnh ch yu ca thi i, v.v l cn c c bn phõn nh thi i.
Th hai, phi la chn nhng s kin lch s c bit ni bt ó xy ra trong
i sng hin thc lm mc phõn chia thi i. V.I.Lờ nin ó ch ra: D
nhiờn l nhng cỏch phõn gii hn ú, cng nh núi chung nhng cỏch phõn
gii hn trong thi t nhiờn hoc trong xó hi, u ch cú tớnh cht quy c
v khụng c nh, u l tng i ch khụng phi l tuyt i v nu ta ly
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

những sự kiện lịch sử nổi bật nhất, đáng chú ý nhất để làm mốc cho những
phong trào lịch sử lớn thì đó cũng chỉ làm một cách phỏng chừng mà thơi”.
Lênin đã từng lựa chọn cuộc chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha (1893), cuộc
chiến tranh Anh - Bơe (1899 - 1902), cuộc chiến tranh Nga - Nhật (1904 -
1905) và cuộc khủng hoảng kinh tế châu Âu năm 1900 làm những mốc chủ
yếu của thời kỳ lịch sử (CNTB tự do tiến vào giai đoạn đế quốc chủ nghĩa)
đó. Lênin nhấn mạnh: “Chúng ta đang sống ở khoảng giao thời giữa hai thời
đại và chỉ có thể hiểu được những biến cố lịch sử có ý nghĩa lớn lao đang
diễn ra trước mắt chúng ta nếu trước hết chúng ta phân tích những điều kiện
khách quan của bước chuyển từ thời đại này sang thời đại kia”. Chính vì
vậy, Lênin coi thắng lợi của cách mạng XHCN Tháng Mười là sự mở đầu
của thời đại mới, cho rằng Cách mạng Tháng Mười thắng lợi mở ra con
đường q độ từ CNTB lên CNXH của lịch sử lồi người. Còn Đặng Tiểu
Bình cho rằng, việc kết thúc chiến tranh thế giới lần thứ hai, một loạt nước
XHCN ra đời, nhân loại tiến vào thời đại mới hồ bình và phát triển, v.v là
cột mốc.
Thứ ba, kiên trì ngun tắc kết hợp “tính phổ biến” với “tính đặc thù”, lấy
hiện tượng mang tính phổ biến trong phạm vi thế giới để giới định nội dung
thời đại. Bản thân khái niệm thời đại có tính thế giới, mâu thuẫn thế giới và
quy luật phát triển thay đổi của nó xun qua các hiện tượng mà xác định

nội dung thời đại, là “sự tổng hồ của các kiểu, các loại hiện tượng”. Thời
đại là một khái niệm chiến lược. Về mặt thời gian, khơng phải chỉ là mười
mấy năm, mấy chục năm, mà chỉ là thời kỳ lịch sử tương đối dài; về mặt nội
dung, khơng phát triển là chỉ những sự kiện cá biệt, hiện tượng cá biệt, mà là
từ trong phân tích các mặt kinh tế, chính trị, qn sự, khoa học - kỹ thuật,
văn hố, v.v của thế giới, từ trong các hiện tượng phức tạp tìm kiếm những
yếu tố và hợp lực phản ánh chỉnh thể, xác định những mâu thuẫn chủ yếu,
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

c trng ch yu v hng i c bn ca th gii. S d, Lờnin xỏc nh
na u th k XX l thi i chin tranh v cỏch mng l vỡ Ngi cho
rng: Mt thi i c gi l thi i, chớnh l vỡ nú bao gm ton b
nhng hin tng v nhng cuc chin tranh muụn hỡnh muụn v, in hỡnh
cng cú m khụng in hỡnh cng cú, ln cng cú m nh cng cú, riờng cho
cỏc nc tiờn tin cng cú m riờng cho cỏc nc chm tin cng cú.
Th t, phi bit kt hp thi i ln vi thi i nh phõn tớch xu th
phỏt trin ca thi i. Nhng ngi Mỏcxớt cho rng, thi i cú s phõn
bit ln nh, khụng th s dng khỏi nim thi i mt cỏch chung chung.
Thụng thng m núi, chỳng ta s dng phn ln l khỏi nim thi i ln,
tc cỏc giai on lch s khỏc nhau trong tin trỡnh phỏt trin xó hi loi
ngi. Nhng cng khụng loi tr s dng khỏi nim thi i nh hoc giai
on nh mt s trng hp no ú, tc trong thi i ln li cú th chia
ra nhng thi i nh hoc giai on nh. C.Mỏc cho rng: V i th, cú
th coi cỏc phng thc sn xut chõu , c i, phong kin v t sn hin
i l nhng thi i tin trin dn dn ca hỡnh thỏi kinh t - xó hi. õy
l ch thi i ln trong lch s. Thi i ln l giai on lch s tng i
di v trong thi i ln ú, do cỏc vn ch yu cn gii quyt khỏc nhau
m xut hin cỏc giai on nh khỏc nhau, tc thi i nh. ỳng nh Ph.
ng ghen ó khng nh: Nhng giai on quỏ lờn xó hi cng sn - y
l vn khú nht trong tt c nhng vn cũn tn ti vỡ rng cỏc iu kin

khụng ngng thay i. Chng hn, mi t rt mi u lm bin i chỳng v
c mi nm mt, mc tiờu cn cụng kớch li hon ton thay i. Trong bi
Di ngn c ca ngi khỏc, Lờnin cho rng: chỳng ta ang sng
khong giao thi gia hai thi i, vn õy l nhng thi i lch s
quan trng v theo Ngi, cỏch phõn chia thụng thng nhng thi i lch
s thng c nờu ra trong sỏch bỏo Mỏcxớt l phõn chia thnh ba thi
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

i nh: 1/ 1789 - 1871 ; 2/ 1871 - 1914; 3/ 1914 - ?. Theo Lờ nin: Thi
i th nht t cuc i cỏch mng Phỏp n cuc chin tranh Phỏp - Ph
l thi i m giai cp t sn ang phỏt trin mnh, ang thng li trờn mi
mt thi i th hai l thi i giai cp t sn ginh c quyn thng
tr hon ton v ang bt u i xung thi i th ba, va mi bt u,
t giai cp t sn vo mt a v tng t nh a v ca nhng lónh chỳa
phong kin trong thi i th nht ng. Thi i nh th ba, giai cp t
sn phỏt trin, ng thi cng l thi i ch XHCN bt u ra i,
trng thnh, phỏt trin, vỡ th nú khụng hon ton thuc v thi i ln
thi i TBCN. Theo Lờnin, hin ti l khong giao thi ca hai thi
i lch s ln. Núi cỏch khỏc, bt u t lỳc ú, c th gii ó tin vo thi
i quỏ CNTB lờn CNXH v CNCS. Vic Lờnin cho rng, quỏ t
CNTB lờn CNXH l c mt thi i lch s, cng tc l núi, thi gian m s
quỏ ú tip din l tng i di, vỡ th bn thõn thi i ny mang tớnh
quỏ ú phi c xem l mt thi i ln, chc chn phi tri qua cỏc
thi i nh hoc giai on nh cú ni dung v c trng khỏc nhau. Vi
nhng ni dung v c trng khỏc nhau ú ó khin cho bc tin ca thi
i cú s lờn xung. Nhng, nhng ni dung v c trng ú chc chn phi
chu s ch c ca thi i ln, ó biu hin c th s chuyn ng chớnh
v xu th xa ca c thi i ln. Lờnin cho rng: Ch cú trờn c s ny,
ngha l trc ht xem xột nhng nột khỏc nhau c bn ca cỏc thi i (ch
khụng phi ca cỏc giai on lch s cỏ bit cỏc nc) thỡ chỳng ta mi cú

th nh ra ỳng n sỏch lc ca chỳng ta. ng thi, khi phõn tớch c
th thi i m cỏc quc gia khỏc nhau ang ng, Lờnin rt nhn mnh n
vic: Ch cú th da trờn c s hiu bit nhng c im c bn ca mt
thi i, chỳng ta mi cú th tớnh n nhng c im chi tit ca nc ny
hay nc n. Lm rừ iu ny l rt quan trng. iu ú nht nh ũi hi
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

chúng ta khơng được câu nệ vào một định nghĩa kinh điển nào đó, nhìn thời
đại thành một thứ tuyệt đối, nhất thành bất biến, mà phải xuất phát từ tình
hình thực tế, tức xuất phát từ nội dung khách quan của q trình lịch sử
trong thời gian cụ thể, trong hồn cảnh cụ thể, coi thời đại là có điều kiện,
tương đối, biến đổi, chia giai đoạn. Đồng thời, cũng khơng được ngộ nhận
các thời kỳ (giai đoạn) khác nhau trong cả thời đại lớn là các thời đại lớn
khác nhau, từ đó mà chuyển thời đại nhỏ thành thời đại lớn và sự thay đổi
phương hướng lớn của sự phát triển trong lịch sử lồi người.

II. Những phán đốn cơ bản của thời đại hiện nay
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười đã mở ra kỷ ngun mới cho lịch sử
nhân loại, đã bắt đầu cả một thời đại lịch sử “q độ từ CNTB lên CNXH và
CNCS”. Lịch sử phát triển đến ngày nay, mặc dù CNTB và CNXH đều có
những thay đổi to lớn, nhưng chúng ta vẫn đang ở vào một thời đại lớn: tồn
thế giới q độ từ CNTB lên CNXH. Đương nhiên, chủ đề mang tính giai
đoạn của thời đại lớn đã thay đổi, tức thời đại nhỏ đã thay đổi, từ thời đại
nhỏ “chiến tranh và cách mạng” trước đây đã tiến vào một thời đại nhỏ mới -
thời đại nhỏ “hồ bình và phát triển”.
Thứ nhất, lồi người vẫn ở vào một thời đại lớn “q độ từ CNTB lên
CNXH”. Lịch sử nhân loại đã bước vào thế kỷ XXI, cho dù cục diện của thế
giới đã có những thay đổi cực kỳ sâu sắc nhưng chúng ta vẫn ở thời đại lớn
“q độ từ CNTB lên CNXH” của xã hội lồi người bắt đầu từ Cách mạng
Tháng Mười Nga. Trước hết, thời đại mà chúng ta nói đến là “thời đại lớn

của lịch sử”, về mặt thời gian mà nói, khơng phải là mấy năm, mười mấy
năm, mấy chục năm, mà là một thời kỳ lịch sử tương đối dài - theo Lênin là
“cả một thời đại lịch sử”; về mặt khơng gian, khơng chỉ liên quan đến khu
vực cục bộ, mà còn ảnh hưởng đến cả thế giới. Hai là, nhìn từ phương
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

hng phỏt trin, cỏc hin tng ca thi i ri rm phc tp, li phỏt trin
c lp, mi cỏi cú mu sc riờng, thm chớ cú th xut hin mt cõn bng,
nhiu trc tr, thm chớ tht lựi, nhng xu th phỏt trin ca nú vn l tin
lờn theo phng hng dựng CNXH thay th CNTB ca giai cp trung tõm
thi i (tc giai cp vụ sn). Tớnh cht trng k v tớnh cht quanh co
khỳc khuu t CNTB quỏ lờn CNXH l do nhng thay i thng trm
ca hai loi ch khỏc nhau - CNTB v CNXH - quyt nh. S thng trm
v thay i ú vn cu thnh ni dung c bn v c trng ch yu ca thi
i chỳng ta.
Th hai, nhõn loi t thi i nh chin tranh v cỏch mng trc õy ó
tin vo thi i nh ho bỡnh v phỏt trin. Thi i nh ny khụng tỏch
ri vi thi i nh ch ngha quc v cỏch mng vụ sn trc kia,
chỳng cựng thuc v cỏc giai on nh ni tip nhau trong thi i ln t
CNTB quỏ lờn CNXH trong tin trỡnh lch s th gii. Sau khi thi i
nh ny kt thỳc (khụng phi l s kt thỳc ca giai on ln) nú nht nh
cũn phi tri qua cỏc giai on phỏt trin cỏ bit hoc cỏc thi i nh.
Trong thi i ln m chỳng ta ang sng, trong nhng tỡnh hung, tớnh cht
v phng hng phỏt trin ca thi i khụng thay i, ni dung ca nú
khụng thay i theo s thay i ca cỏc iu kin. Bõy gi, xem ra chin
tranh v cỏch mng trong lch s ó thỳc y v dn n mt phn t vong
ca CNTB v thng li ca CNXH; cũn ho bỡnh v phỏt trin hụm nay,
nhỡn t quỏ trỡnh di, cú li cho bc tin b chung ca ton nhõn loi, cng
cú li cho s phỏt trin ca CNXH. Vỡ th, khụng th vỡ s thay i ni
dung ca thi i m thay i tớnh cht v phng hng ca thi i.

Ngc li, iu ú ó hon ton phn ỏnh bc phỏt trin v tin b ca thi
i, phn ỏnh c im mi ca thi i.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

Th ba, nhỡn nhn v ỏnh giỏ v thi i ca ch ngha quc v cỏch
mng vụ sn ca Lờnin nh th no? Trc kia cú ngi cho rng, hai cỏch
nờu: Thi i ca ch ngha quc v cỏch mng vụ sn v thi i quỏ
t CNTB lờn CNXH cú cựng mt hm ý. Lý do l cỏch nờu trc bao
hm cỏc ni dung c bn ca cỏch nờu sau, cỏch nhỡn ú ỏng c bn bc.
Mc dự d tớnh ca Lờnin v tc quỏ t CNTB lờn CNXH quỏ nhanh,
thi gian c tớnh quỏ ngn, tớnh phc tp, gay go trc tr khụng y ,
v.v Nhng nu l mt thi i nh trong mt thi i ln t CNTB quỏ
lờn CNXH, thỡ cỏch nờu ca Lờnin l phự hp vi tỡnh hỡnh lỳc ú. Nu ỏnh
ng c hai cỏch nờu ú vi nhau, rừ rng khụng phự hp vi thc t khỏch
quan. Trc ht, cỏch nờu trc khụng th a tin trỡnh XHCN khỏi quỏt
vo. Hai l, c trng ca thi i ln t CNTB quỏ lờn CNXH ú luụn
biu hin l chin tranh v cỏch mng, m khụng th cú c trng v hỡnh
thc biu hin khỏc. Rừ rng, cú s lch lc, vỡ trong khỏi quỏt mt giai on
cỏ bit trong thi i ln, ng nhiờn va phi bao quỏt cỏ tớnh, li va
phi bao quỏt tớnh chung, mi cú th núi l giai on riờng bit no ú trong
thi i ln ú. Tng t, hin gi núi chỳng ta ang sng trong giai on
mi ho bỡnh v phỏt trin, ỏnh giỏ ny ó bao quỏt nhng im chung
trong cỏc giai on ca thi i ln quỏ t CNTB lờn CNXH ú v bao
quỏt c nhng im c thự trong s phỏt trin ca thi i hin nay. Vỡ th,
ly cỏi chung thay cho cỏi riờng hoc ly cỏi riờng thay th cho cỏi chung,
u l phin din.
III. c trng ch yu v xu th ca thi i hin nay
Cc din th gii, trong bt bin ang thai nghộn nhng thay i, trong bin
i li hm cha s bt bin. Thi i hin nay m chỳng ta núi õy l ch

thi i nh, l tng i vi thi i trc ly chin tranh v cỏch mng
lm ni dung ch yu, thi i hin nay ly ho bỡnh v phỏt trin lm ni
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

dung chủ yếu.
Thứ nhất, chủ đề của thời đại từ “chiến tranh và cách mạng” chuyển sang
“hồ bình và phát triển”. Hồ bình và phát triển là hai chủ đề lớn và hai đặc
trưng lớn của thời đại hiện nay. Vấn đề hồ bình khơng chỉ là bảo vệ hồ
bình thế giới, mà bao gồm cả việc tranh thủ hồ bình ngăn chặn chiến tranh
thế giới đã tăng mạnh, qua nỗ lực, chiến tranh thế giới là điều có thể tránh
được; mặt khác, nguy cơ tiềm tàng của chiến tranh thế giới chưa bị loại bỏ,
chiến tranh cục bộ và xung đột vũ trang mang tính khu vực vẫn xảy ra, đặc
biệt là chủ nghĩa bá quyền, chủ nghĩa khủng bố quốc tế, chủ nghĩa cực đoan
tơn giáo, chủ nghĩa chia rẽ dân tộc và vấn đề nghèo đói đã trở thành những
nhân tố chủ yếu gây nguy hại cho hồ bình thế giới. Nhiệm vụ bảo vệ và gìn
giữ hồ bình thế giới còn rất gian khó nặng nề. Gắn chặt với vấn đề hồ bình
là vấn đề phát triển. Hồ bình là tiền đề của phát triển, phát triển là nền
móng của hồ bình. Phát triển khơng chỉ liên quan đến sự phồn vinh của
tồn cầu, mà còn liên quan đến hồ bình thế giới. Hiện nay, khoảng cách
chênh lệch giữa các nước đang phát triển và các nước phát triển ngày càng
nới rộng, mâu thuẫn Nam - Bắc ngày càng lộ rõ. Phát triển vừa là trào lưu
thế giới khơng thể ngăn cản, vừa là vấn đề chung của các nước trên thế giới
gặp phải, trở thành nội dung chủ yếu của sự phát triển thời đại hiện nay.
Cạnh tranh quốc tế chủ yếu là cạnh tranh trong việc phát triển sức mạnh tổng
hợp của đất nước lấy kinh tế làm cơ sở, lấy khoa học - cơng nghệ làm người
dẫn đường. Chính vì vậy, tìm kiếm hồ bình và ổn định, thúc đẩy phồn vinh
và phát triển, tăng cường sức mạnh tổng hợp của đất nước đã trở thành
nhiệm vụ căn bản nhất, quan trọng nhất của thời đại hiện nay.
Thứ hai, kinh tế thế giới từ khu vực hố đi tới tồn cầu hố. Dưới sự thúc
đẩy của khoa học - cơng nghệ, đồng thời với việc khơng ngừng khu vực hố,

tập đồn hố nền kinh tế thế giới từng bước đi tới tồn cầu hố. Kinh tế tồn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

cầu hố là chỉ tiến trình và xu thế phát triển lịch sử của nhân loại: khơng
những vượt qua ranh giới dân tộc, quốc gia, khu vực, vượt qua trở ngại về
chế độ xã hội, văn hố, mà làm cho nền kinh tế tồn cầu hình thành một
chỉnh thể hữu cơ khơng thể chia cắt, dựa vào nhau mà tồn tại, phối trí và tổ
chức lại các yếu tố sản xuất trên tồn cầu, là sự lưu động với quy mơ lớn về
sản xuất, đầu tư, tài chính, thương mại trên phạm vi tồn cầu. Nó đã trở
thành trào lưu lịch sử khơng thể đảo ngược của nền kinh tế thế giới ở thời
đại hiện nay. Trong nền kinh tế thế giới hiện nay, ba lực lượng kinh tế lớn -
Mỹ, châu Âu, Nhật Bản - đứng thế chân vạc. Đơng Á bao gồm cả Trung
Quốc lại trở thành đầu máy xe lửa thứ tư thúc đẩy kinh tế thế giới phát triển.
Các tổ chức kinh tế thế giới mang tính khu vực khác cũng lần lượt được
thành lập hoặc đang trong thai nghén. Kinh tế tồn cầu hố vừa tiềm ẩn
những rủi ro lớn, lại vừa cung cấp những cơ hội có tính lịch sử, đồng thời
cũng thúc đẩy kết cấu và cách thức của thế giới đa cực hố. Kinh tế tồn cầu
hố đã thúc đẩy sự nương tựa vào nhau mà tồn tại và sự hợp tác giữa các cực
trên thế giới, cấu thành nền tảng đa cực hố chính trị.
Thứ ba, cục diện chính trị thế giới từ lưỡng cực chuyển sang đa cực. Cùng
với việc kết thúc chiến tranh lạnh, cục diện chính trị thế giới từ cục diện “hai
cực” (Liên Xơ - Mỹ) trước kia dần dần phát triển thành cục diện “đa cực”.
“Đa cực” là chỉ nhiều lực lượng, vật dẫn của “cực” có thể là quốc gia, cũng
có thể là tập đồn quốc gia. “Cực” ở thời đại hiện nay đã khác với “cực”
trong thời kỳ đối đầu Xơ - Mỹ. Hiện nay, bất cứ một cực nào cũng đều
khơng thể đơn độc và liên hợp thống trị thế giới. Giữa cực và cực khơng
phải là quan hệ phụ thuộc và đối kháng cực khơng thể đứng trên phi cực
được. Sức mạnh của nước Mỹ - siêu cường duy nhất trên thế giới hiện nay -
có sức ảnh hưởng quan trọng đối với các vấn đề thế giới, nhưng khơng thể
một mình làm bá chủ thế giới. Thực lực của châu Âu, Nga, Nhật Bản, Trung

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

Quốc đang tăng trưởng, đặc biệt là địa vị của Trung Quốc trên trường quốc
tế được nâng cao rõ rệt, xu thế đa cực hố khơng thể ngăn cản nổi. Ngồi ra,
bản thân tính đa dạng của thế giới đã dự báo thế giới tất sẽ đi tới đa cực hố.
Đa cực hố là nền móng quan trọng cho thế giới hồ bình lâu dài, có lợi cho
việc thúc đẩy thiết lập một trật tự kinh tế, chính trị quốc tế mới cơng bằng
hợp lý, có lợi cho việc tăng cường giao lưu và hợp tác giữa các nước. Bất cứ
mưu đồ đơn độc bá quyền hoặc tập thể bá quyền nào cũng đều đi ngược với
trào lưu lịch sử, trái với tiến bộ của thời đại.
Thứ tư, chế độ xã hội từ tính đối kháng chuyển sang tính cùng tồn tại,
CNXH và CNTB cùng tồn tại lâu dài, chung sống hồ bình là một đặc trưng
quan trọng của thời đại hiện nay. Hai loại chế độ xã hội đó cùng tồn tại trên
cùng một tinh cầu. Sự cùng tồn tại đó vừa bao gồm đấu tranh với nhau
nhưng khơng thể đối lập tuyệt đối hợp tác với nhau nhưng khơng thể hồ
đồng và dung hợp. Hai loại chế độ sẽ cùng tồn tại lâu dài, thậm chí có thể
học tập lẫn nhau. Mác đã từng nói: “Khơng một hình thái xã hội nào diệt
vong trước khi tất cả những lực lượng sản xuất mà hình thái xã hội đó tạo
địa bàn đầy đủ cho phát triển, vẫn chưa phát triển, và những quan hệ sản
xuất mới, cao hơn, cũng khơng bao giờ xuất hiện trước khi những điều kiện
tồn tại vật chất của những quan hệ đó chưa chín muồi trong lòng bản thân xã
hội cũ”.
Trên phạm vi thế giới, hiện tượng “một trái đất, hai chế độ”, thậm chí một
nước, hai chế độ sẽ tồn tại lâu dài. Việc Trung Quốc dùng phương thức “một
nước, hai chế độ” để giải quyết vấn đề thống nhất đất nước, cho phép chế độ
tư hữu trong nước tồn tại phát triển lâu dài, chính là quyết sách to lớn căn cứ
vào sự phán đốn đúng đắn về thời đại hiện nay. Nếu hơm nay vẫn tiếp tục
dùng tư duy của chiến tranh lạnh “đối đầu, đối địch”, “phân chia ranh giới
chế độ xã hội” và “phân chia ranh giới hình thái ý thức” trước kia để nhìn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

nhận và xử lý các vấn đề ở thời đại hiện nay thì khó tránh khỏi lâm vào cục
diện bị động. Đồng thời, cũng phải thấy được, cuộc đấu tranh giữa CNXH
và CNTB chưa kết thúc, hình thức đấu tranh khơng nhất thiết phải sử dụng
xung đột bằng qn sự, chung sống hồ bình và bản thân sự cạnh tranh cũng
là một loại đấu tranh, nhất là trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hố,
tưởng.v.v Kết quả của nó sẽ được quyết định bằng tính ưu việt được biểu
hiện ở các mặt kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hố, v.v của cả hai bên.
B.Thời đại ngày nay và các giai đoạn chính của nó
I. Quan niệm về thời đại ngày nay:
1. Khái niệm thời đại ngày nay:
Việt Nam đã bước vào năm thứ 19 của cơng cuộc đổi mới và đã giành được
những thành tựu to lớn và rất quan trọng trên các lĩnh vực của đời sống xã
hội, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ, văn
minh. Để đạt được mục tiêu đó, chúng ta phải hiểu được tình hình thế giới,
những xu hướng phát triển trong nền kinh tế, chính trị thế giới, thấy được
dòng chảy của thời đại mà chúng ta đang sống, dự báo được xu hướng phát
triển của thời đại, để từ đó hoạch định đúng đắn chiến lược phát triển cho
dân tộc mình, nhằm khơng chỉ chủ động hội nhập một cách tự tin, mà còn
khẳng định vị trí xứng đáng của nước ta trong khu vực và trên thế giới. Có
thể nói rằng, tình hình thế giới trong những năm gần đây chuyển biến nhanh
chóng và sâu sắc dưới sự tác động của nhiều nhân tố, hình thành sự vận
động đa dạng, đan xen vào nhau. Sự chuyển biến đó đã tác động mạnh mẽ
đến mọi mặt của đời sống xã hội, đến mọi quốc gia dân tộc, làm thay đổi sâu
sắc nhận thức và các hoạt động điều hành của các quốc gia, cũng như những
ứng xử trong quan hệ quốc tế. Điều đặc biệt là trong một thế giới đa dạng và
phức tạp như vậy, mỗi quốc gia muốn phát triển đều phải biết tùy thuộc lẫn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

nhau, hp tỏc v cựng phỏt trin. S thnh t ca mt quc gia tựy thuc

vo s la chn con ng i lờn, kt hp c sc mnh ca dõn tc vi
sc mnh ca thi i, nhm tranh th thi c huy ng ti a cỏc ngun
lc cho s phỏt trin. phỏt trin, mi quc gia dõn tc, c bit l nc ta
phi xỏc nh c thi i hin nay thuc v thi i lch s no, vi nhng
c im, mõu thun c bn v nhng xu hng phỏt trin ca nú, la
chn hng i phự hp vi quy lut phỏt trin ca lch s. Ch cú nh vy
mi giỳp cho t nc s dng cú hiu qu cỏc ngun lc bờn trong v bờn
ngoi tng tc phỏt trin. õy l vn cú ý ngha lý lun v thc tin
to ln trong hin ti v tng lai.
Vic ỏnh giỏ thi i, t ni dung, tớnh cht, c im v xu hng phỏt
trin ang cú rt nhiu ý kin v d bỏo khỏc nhau. iu ú ó t ra cho
chỳng ta rt nhiu vn phi o sõu nghiờn cu ch ra c s lý lun v
thc tin v thi i hin nay. ú l vic lm cú ý ngha cc k quan trng,
gúp phn bo v, phỏt trin sỏng to hc thuyt Mỏc Lờnin, gúp phn thỳc
y s phỏt trin tin b ca th gii. Mt khi chỳng ta xỏc nh c thi
c mi thỡ khi ú chỳng ta mi cú th nh ra ỳng n sỏch lc ca
chỳng ta; v ch cú da trờn c s hiu bit nhng c im c bn ca mt
thi i, chỳng ta mi cú th tớnh n nhng c im chi tit ca nc ny
hay nc n.
Hc thuyt Mỏc Lờnin ó ch cho chỳng ta phng phỏp lun phõn tớch
cỏc thi i khỏc nhau v kim ch nam chỳng ta phõn bit c thi i
hin nay l thi i gỡ.
Thi i hin nay l thi i quỏ t ch ngha Tb lờn CNXH, m u
bng thng li ca CM CNXH thỏng 10 Nga v i, l thi i gn lin vi
s ra i v phỏt trin ca hỡnh thỏi kinh t - xó hi cng sn ch ngha.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

Tất nhiên, phải thấy được rằng, đó là quá trình lịch sử rất lâu dài, gắn với sự
phát triển của thực tiễn xã hội, thực tiễn lịch sử. Cũng cần nói rằng, trong
lịch sử thế giới, sự thăng trầm là tất yếu, sự ra đời của một chế độ mới không

bao giờ là một quá trình êm thấm, phẳng phiu,suôn sẻ. Nó ra đời trong sự
tìm tòi và thể nghiệm của bản thân, và trong đấu tranh quyết liệt, dai dẳng
với những thế lực thù địch luôn lăm le xóa bỏ nó. Lịch sử bao giờ cũng có
cái lôgích phát triển của nó. Chủ nghĩa xã hội nhất định sẽ thay thế chủ
nghĩa tư bản. Song con đường ghập ghềnh mà nó phải trải qua cũng tất yếu
như sự thắng lợi của nó vậy.
II. Tại sao lại chọn Cách mạng Tháng Mười là điểm mốc lịch sử để xác
định thời đại ngày nay:
Ta có thể khẳng định cách mạng Tháng Mười là cuộc cách mạng đánh dấu
thời đại ngày nay dựa vào bốn nguyên nhân sau:
1. Nguyên nhân thứ nhất: sau Cách mạng Tháng Mười Nga chủ nghĩa xã hội
đã từ lý luận trở thành thực tiễn, đã xuất hiện hình thái kinh tế - xã hội cộng
sản chủ nghĩa, là cái đối lập, phủ định hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ
nghĩa .
a. Lý luận Mác – Lênin về hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa
Lý luận của Mác về sự ra đời của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ
nghĩa dựa trên cơ sở khảo sát, phân tích rất tỉ mỉ hình thái kinh tế - xã hội tư
bản chủ nghĩa để từ đó có những căn cứ khoa học và thực tiễn cơ bản nhất.
C.Mác đã dự báo khoa học về sự ra đời tất yếu của hình thái kinh tế - xã hội
cộng sản chủ nghĩa. Chính V.I.Lênin đã đánh giá công lao dự báo khoa học
của C.Mác về hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa “ giống như một
nhà tự nhiên học… đặt vấn đề tiến hóa của một giống sinh vật mới, một khi
đã biết nguồn gốc của nó và định được rõ rệt hướng của những biến đổi của
nó”
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

a1. Những điều kiện cơ bản của sự ra đời hình thái kinh tế - xã hội cộng sản
chủ nghĩa từ các nước tư bản chủ nghĩa đã phát triển cao.
Thứ nhất là, những lực lượng sản xuất, đặc biệt là nền công nghiệp hiện đại,
dựa trên các thành tựu khoa học – kỹ thuật đã phát triển cao của chủ nghĩa tư

bản, càng phát triển cao thì trình độ xã hội hóa cũng càng cao. Sự kiện đó
tạo ra mâu thuẫn ngày càng gay gắt với quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa
dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất chủ
yếu. Chủ thể làm ra những thành quả lực lượng sản xuất đó chủ yếu là giai
cấp công nhân và nhân dân lao động, trong khi đó chủ thể chiếm hữu tư liệu
sản xuất và sản phẩm của sản xuất lại chủ yếu là giai cấp tư sản thống trị xã
hội.
Thứ hai là, trong chủ nghĩa tư bản có hai giai cấp cơ bản, tiêu biểu nhất, đối
lập nhau về lợi ích cơ bản đó là giai cấp công nhân đại biểu cho lực lượng
sản xuất hiện đại, xã hội hóa cao và giai cấp tư sản thống trị xã hội, đại biểu
cho quan hệ sản xuất tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. Hai giai
cấp này mâu thuẫn với nhau ngày càng rõ rệt, sâu sắc và gay gắt. Các cuộc
đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân ( gắn với nhân dân lao động bị áp
bức bóc lột ) chống giai cấp tư sản áp bức bóc lột phát triển từ trình độ thấp,
quy mô nhỏ, tự phát tiến tới trình độ cao hơn, quy mô lớn hơn và tính tự giác
ngày càng thể hiện rõ hơn. Đến độ chín muồi của sự phát triển, phong trào
công nhân hình thành đảng chính trị của mình với hệ tư tưởng và tổ chức
tiên phong để lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại,
lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản. Mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân
và giai cấp tư sản là biểu hiện về mặt xã hội của mâu thuẫn giữa lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất trong chủ nghĩa tư bản.
Thứ ba là, cùng với những thành tựu to lớn về nhiều mặt của chủ nghĩa tư
bản, giai cấp tư sản , trong các thế kỷ phát triển của nó cũng đồng thời tạo ra
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

bao nhiêu tai họa cho giai cấp công nhân, nhân dân lao động và cho cả nhân
loại cũng như môi trường thiên nhiên ( chế độ áp bức bóc lột, bất công, phân
hóa giàu nghèo ngày càng tăng, phân biệt chủng tộc, chiến tranh xâm lược
giết hại hàng trăm triệu người, lối sống phản văn hóa, đạo đức suy đồi, tệ
nạn xã hội phức tạp, tàn phá thiên nhiên… )

Với những điều kiện cơ bản có tính tổng quát và tất yếu nêu trên, giai cấp tư
sản và chế độ tư bản chủ nghĩa , dù có đạt được những thành quả của nó,
cũng không thể là giai cấp , là chế độ xã hội ‘ tuyệt đỉnh’ , ‘vĩnh hằng’ …
như một số lý luận gia tư sản thường tuyên truyền. Thực tế cho thấy, trong
xã hội tư bản chủ nghĩa hiện nay tất yếu nảy sinh những mâu thuẫn và những
tai họa, cùng lắm thì giai cấp tư sản cầm quyền ở các nước tư bản cố gắng
cũng chỉ có thể ‘điều chỉnh’ , ‘thích nghi’ ở những hình thức và mức độ nhất
định trong một thời gian nhất định để tiếp tục tồn tại, phát triển. Song những
mâu thuẫn và những tai họa cơ bản nêu trên không hề giảm đi. Đến khi xuất
hiện những tình thế , thời cơ, tao ra những điều kiện cần và đủ thì cách mạng
xã hội chủ nghĩa tất yếu sẽ xảy ra – cuộc cách mạng do giai cấp công nhân
hiện đại và Đảng của nó lãnh đạo thành công. Khi đó bắt đầu của một thời
đại mới, với sự xuất hiện hình thái kinh tế - xã hội mới ‘lọt lòng’ từ chủ
nghĩa tư bản mà ra.
a2. Những điều kiện cơ bản của sự ra đời hình thái kinh tế - xã hội cộng sản
chủ nghĩa từ các nước tư bản chủ nghĩa trung bình và các nước chưa qua chủ
nghĩa tư bản.
Lịch sử nhân loại đã chứng minh rằng, đã có một số nước ‘bỏ qua’ một vài
hình thái kinh tế - xã hội tiến lên hình thái kinh tế - xã hội cao hơn. Chủ
nghĩa Mác – Lênin cho rằng, sự thật đó cũng nằm trong quy luật chung của
lịch sử và trong thời đại hiện nay nó đang tiếp tục diễn ra. Sẽ có những nước
tư bản chủ nghĩa ở trình độ phát triển trung bình và những nước chưa qua
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

chủ nghĩa tư bản cũng có thể nổ ra cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa thành
công và bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội . Theo V.I.Lênin, đó
là loại “đặc biệt” và loại “đặc biệt của đặc biệt”.
Hình thức “đặc biệt” đã được thực tiễn lịch sử chứng minh ở Nga và tất cả
các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu. Hình thức “ đặc biệt của đặc biệt” cũng
đã được chứng minh ở Việt Nam ( từ 1945 đến nay ), Trung Quốc ( từ 1949

đến nay ), Cuba ( từ 1059 đến nay ), Triều Tiên, Lào… Vì thế Đảng ta và Hồ
Chí Minh đã đặc biệt coi trọng nghiên cứu về những điều kiện cơ bản để ra
đời hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa theo hình thức “ đặc biệt
của đặc biệt” – tức là từ những nước vốn là nông nghiệp lạc hậu dưới sự
lãnh đạo của Đảng cộng sản đi lên chủ nghĩa xã hội . Tất nhiên phải có
những điều kiện cơ bản sau đây:
Một là, nhân loại đã chuyển sang “giai đoạn cuối cùng của chủ nghĩa tư bản”
– tức chủ nghĩa đế quốc đi xâm lược, đô hộ, áp bức bóc lột và khai thác
thuộc địa; chiến tranh đế quốc chia lại thị trường thế giới… gây rất nhiều tai
họa cho hàng trăm quốc gia, dân tộc bị áp bức – hầu hết là các nước nông
nghiệp lạc hậu. Do đó xuất hiện những mâu thuẫn cơ bản và gay gắt của thời
đại mới: 1/ Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân; 2/ Mâu
thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc xâm lược với các quốc gia dân tộc bị xâm lược
và đô hộ; 3/ Mâu thuẫn giữa các nước tư bản – đế quốc với nhau; 4/ Ở hàng
trăm nước nông nghiệp vẫn còn mâu thuẫn giữa địa chủ và nông dân; tư sản
và nông dân. Chính ở những nước nông nghiệp này ( khi công nghiệp chưa
phát triển , đội ngũ giai cấp công nhân và tư sản chưa hình thành đáng kể )
lại nổi lên mâu thuẫn chủ yếu là: giữa một bên là tư bản – đế quốc xâm lược
gắn với bè lũ tay sai phong kiến, tư sản phản động với một bên là cả dân tộc
gồm nông dân, công nhân ( nếu có ), trí thức, tiểu thương, tiểu chủ dân
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

nghốo, phỳ nụng, a ch yờu nc, t sn dõn tc b ỏp bc, b nụ l, mt
c lp t do.
Hai l, cú tỏc ng ton cu ca phong tro cng sn v cụng nhõn quc t,
ca h t tng giai cp cụng nhõn ( ch ngha Mỏc Lờnin ), c bit l
nhng lun im v ch ngha quc v cỏc dõn tc b ỏp bc lm thc
tnh nhiu dõn tc, dy lờn phong tro yờu nc, ginh c lp dõn tc. T
ú tt yu hỡnh thnh cỏc ng chớnh tr ly ch ngha Mỏc-Lờnin lm h t
tng lónh o cỏc dõn tc ginh li quyn c lp, t do v i theo con

ng xó hi ch ngha. H Chớ Minh, vi t cỏch y viờn quc t cng
sn, lónh t ca dõn tc Vit Nam ó cú rt nhiu cng hin v lý lun v
thc tin trong vn ny, chng nhng cú ý nghớa i vi Vit Nam, m
cũn i vi hng trm nc b nụ l, ph thuc ch ngha quc. Trong
nhng cng hin ú, cú vn khỏi quỏt v cỏc nhõn t hỡnh thnh ng
Mỏc-Lờnin cỏc nc nụng nghip thuc a ca ch ngha quc. Theo
Ngi, ng Cng sn l sn phm ca s kt hp gia ch ngha Mỏc-
lờnin vi phong tro cụng nhõn v phong tro yờu nc. ú l s vn dng
ỳng n, sỏng to nhng lun im rt c bn ca ch ngha Mỏc-Lờnin v
hon cnh cỏc dõn tc thuc a nhiu nc nụng nghip. T ú, H Chớ
Minh hỡnh thnh t tng ni ting th gii, mang tớnh quy lut l: mun
gii phúng dõn tc, khụng cú con ng no khỏc ngoi con ng cỏch
mng vụ sn ; c lp dõn tc gn lin vi ch ngha xó hi ; Khụng
cú gỡ quý hn c lp , t do
Tớnh quy lut c thự v b qua ch t bn ch ngha i lờn ch ngha
xó hi ( nhng nc nụng nghip, cha qua t bn ch ngha ) cng nm
trong quy lut chung l quỏ t ch ngha t bn lờn ch ngha xó hi
trờn phm vi ton th gii, bt u bng Cỏch mng Thỏng Mi Nga (
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

1917 ) tc l trong thi i ngy nay, thi i quc ch ngha v cỏch
mng xó hi ch ngha.
Sau Cỏch mng Thỏng Mi Nga, nc Nga chuyn sang ch mi, Cng
hũa xó hi Xụ Vit, kộo theo mt lot cỏc nc ụng u cng theo ch
ch ngha xó hi . Sau ú, nhiu thuc a cỏc khu vc khỏc cng tin
hnh cỏch mng v xõy dng ch c bit ny nh Vit Nam, Lo. n
nay, th gii ó cú 2 thỏi cc: h thng cỏc nc xó hi ch ngha v h
thng cỏc nc t bn.
II. Ch xó hi ch ngha i vo thc tin Liờn Xụ
Liờn Xụ l mt quc gia chim phn ln chõu u v chõu , tn ti t 30

thỏng 12 nm 1922 cho n khi chớnh thc tan ró v sp vo ngy 25
thỏng 12 nm 1991. Liờn Xụ l nc u tiờn trờn th gii xõy dng Ch
ngha Cng sn. L nc ln nht th gii, s xut hin ca nh nc Liờn
Xụ xó hi ch ngha ó nh hng rt ln n tin trỡnh lch s ca th gii.
Trong th k 20, sau khi Liờn Xụ xut hin, mi s kin ln ca th gii
nhiu hay ớt u cú du n v chu nh hng ca Liờn Xụ. Liờn Xụ tr
thnh mt siờu cng kinh t i chi li vi h thng TBCN do M cm
u. S tn ti ca Liờn Xụ l minh chng rừ rng nht v vic bin CNXH
t lớ lun tr thnh thc tin.
Liờn Xụ rt tp trung vo vic xõy dng c s vt cht k thut cho thi i
xó hi ch ngha. Nm 1972, so vi nm 1922 50 nm sau khi thnh lp
Liờn Bang Cng Ho Xó hi ch ngha Xụ Vit, sn lng cụng nghip tng
321 ln, thu nhp quc dõn tng 112 ln v ch cn 4 ngy sn xut l
t sn lng ca nm 1913, nm cao nht ca quc Nga c.
Trong nhng thp niờn 50, 60 v na u thp niờn 70, Liờn Xụ l cng
quc cụng nghip ng th hai th gii, ch sau M. Ti gia thp niờn 70,
sn lng cụng nghip ca Liờn Xụ ó chim 20% tng sn lng cụng
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN