Phương pháp tu từ ẩn dụ trong ngôn ngữ báo chí

Mục lục
I, Mở đầu.
1, Lời mở đầu.
Trong thời đại bùng nổ thông tin, báo chí đã có những bước phát
triển mạnh mẽ. Chưa bao giờ chúng ta lại thấy những tờ báo xuất bản nhiều
đến thế, và còn có các tờ báo mạng, các trang web của báo in. Đó cũng là điều
dễ hiểu bởi đời sống vật chất của con người ngày càng nâng cao thì nhu cầu
hưởng thụ về tinh thần cũng tăng dần. Vì vậy, muốn thu hút được nhiều độc
giả đến với mình các tờ báo phải nâng cao cả chất lượng cả hình thức. Đặc
biệt là chú trọng đến việc sử dụng từ ngữ, cách diễn đạt. Nói cách khác là phải
chú trọng đến các thủ pháp nhằm tăng giá trị biểu cảm cho ngôn ngữ báo chí.
Bởi viết gì đã là quan trọng, song như chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy các nhà
báo là “viết cho ai” còn quan trọng hơn. Đây cũng là điều kiện tiên quyết tạo
ra sức mạnh, sự độc đáo cũng như tạo ra cái “duyên ngầm” cho tờ báo, từ đó
gây ấn tượng cho độc giả khiến họ cứ dần dần trở thành người bạn thân thiết
của báo.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của các thủ pháp nghệ thuật tạo ra giá
trị biểu cảm cho ngôn ngữ báo chí đối với mỗi tờ báo, tôi_người viết tiểu luận
xin đúng ghóp sức nhỏ bé nghiên cứu, khảo sát thủ pháp này với mong muốn
khám phá tìm hiểu rõ hơn bản chất cách thức và việc sử dụng như thế nào cho
tốt nhất.
2, Mục đích nghiên cứu đề tài.
Nguyên tắc để có một bài báo tốt là không chỉ cần tính chân thật, chính
xác mà còn có tính biểu cảm.
Và để có tính biểu cảm trong báo chí thì một trong những phương tiện
giúp tăng tính biểu cảm đó là sử dụng phép tu từ là ẩn dụ. Vì vậy ẩn dụ có vai
trò quang trọng trong ngôn ngữ báo chí, ẩn dụ trong ngôn ngữ báo chí không
phải là cách dùng ngôn từ đặc biệt để trang sức như những mỹ từ trống rỗng.
Ngược lại, ẩn dụ trở thành hương vị và cảm xúc chân thật của đời sống ngôn
ngữ báo chí. Cũng không giới hạn ở phép dựng từ hình ảnh so sánh mà xa hơn
2

thế nữa , ẩn dụ đi vào thế giới lập ngôn đầy màu sắc của ý niệm. Ẩn dụ luôn
mang sức sống mới cho ngôn từ, làm cho ngôn từ ngày càng biểu cảm.
Ẩn dụ là những tia sáng được chủ thể lập ngôn thắp lên từ nền mang
nghĩa đen của từ vựng - ngữ pháp đến thế giới văn bản sống động màu sắc
hình ảnh với mục đích quan trọng là tạo ra và tăng thêm hiệu quả hấp dẫn tò
mò với người đọc trong báo chí.
Dựng ẩn dụ trong ngôn ngữ báo chí thường mang tính văn cảnh. Nó là
sáng tạo riêng của người viết và in đậm dấu ấn cá nhân. Có thể nói không
theo đuổi mục đích khám phá và phản ánh thế giới một cách hình ảnh như
trong văn học nghệ thuật, nhà báo sử dụng ẩn dụ như một phương tiện đối lập
với khuôn mẫu, một phương tiện nhằm đánh lạc hướng sự chú ý của độc giả
nhưng lại gây ấn tượng hơn.
→ Từ đó mục đích nghiên cứu là tìm hiểu thực trạng sử dụng ẩn dụ
trong báo chí và đưa ra một nhận định đúng đắn về việc sử dụng ẩn dụ sao
cho phù hợp,và không lạm dụng nó để giật tít, gây tò mò mà nội dung thì
nhàm chán.
3, Phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Để tìm hiểu việc sử dụng ẩn dụ trên các loại hình báo chí hoặc khảo
sát nhiều tờ báo cùng một lúc là đề tài rất rộng. Vì vậy tôi đã chọn tập trung
nghiên cứu khảo sát một tờ báo mạng là tờ báo VnExpress. Và để tìm hiều
việc sử dụng ẩn dụ trong các bài báo của VnExpress, tôi đã tiến hành khảo sát
trong 2 đợt, đợt 1 từ ngày 28 đến 7/12/2011 và đợt 2 từ ngày 14 đến ngày
15/12/2011.
4, Phương pháp nghiên cứu.
Với chủ đề này, tôi đã nghiên cứu việc sử dụng ẩn dụ trong báo mạng
VnExpress. Nghiên cứu theo ngày để tìm ra các bài báo sử dụng ẩn dụ để
phân tích tác dụng của ẩn dụ trong bài báo, nhà báo muốn sử dụng ẩn dụ để
phản ánh thưc trạng nào đó, hay phê phán,lên án…một vấn đề nào đó. Đồng
thời xem xét nhà báo sử dụng tính ẩn dụ đó có phù hợp không và đưa ra nhận
xét, phương pháp sử dụng tính ẩn dụ.

3
II, Nội dung
1, Khái quát chung về báo mạng VnExpress.
Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay thì báo mạng đã phát triển
rất mạnh, được nhiều công chúng đón nhận nhất là độc giả thanh thiếu niên và
những người có tri thức…bởi báo mạng cung cấp thông tin nhanh hơn, những
thông tin mới, “nóng” sẽ được các nhà báo đưa ngay lên trên các trang báo
mạng nhanh và kịp thời nhất.
Ngày 26/2/2001, VnExpress là báo đầu tiên của Việt Nam được cấp
phép chuyên hoạt động trên Internet.Tổng biên tập là Thang Đức Thắng.
Trong 10 năm qua, VnExpress luôn giữ vững là báo điện tử tiếng việt có
nhiều người xem nhất toàn cầu. Trong 6 tháng đầu sau với địa chỉ 300.000 địa
chỉ IP, thường xuyên truy cập VnExpress, vươn lên dẫn đầu trong số các
Website tiếng việt toàn cầu. Hiện nay thì báo mạng này đón nhận 30 triệu lượt
truy cập mỗi ngày, trong đó có số lượng lớn người nước ngoài. Lý do nhiều
độc giả đón đọc VnExpress là do VnExpress là báo mạng đi tiên phong. Ngay
từ đầu, quan điểm của những người lãnh đạo VnExpress đưa ra điểm khác
biệt giữa báo mạng và báo in là tốc độ cập nhật và phong cách đưa tin. Đồng
thời không áp đặt ý kiến của phóng viên, độc giả tự do được nhận xét, tự do
tiếp nhận thông tin. Phóng viên đưa ra những bài báo vừa thông tin mới, vừa
chính xác và biểu cảm.Tính biểu cảm hấp dẫn bằng cách sử dụng các biện
pháp tu từ trong đó có biện pháp ẩn dụ.
2, Khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ.
2.1, Khái niệm.
Từ ẩn dụ bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp mé taphora , có nghĩa là sự
chuyển nghĩa giữa từ và nhóm từ dựa trên mối quan hệ giống nhau ít nhiều
mang tính rõ ràng. Khác với so sánh, ẩn dụ dựa trên các cấu trúc cú pháp
phức tạp hơn. Bởi nó không có những mối quan hệ so sánh rõ ràng.
4
Từ điển ngôn ngữ học của Jean Dubois định nghĩa : ẩn dụ là dựng

một danh từ cụ thể để chỉ một khái niệm trừu tượng mà không có nhiều mặt
của những từ, cụm từ chỉ so sánh. Hay nói rộng hơn là việc dựng tất cả những
từ mà từ này có thể được thay thế bằng một từ khác có những điểm tương
đồng sau khi bỏ qua tất cả những từ dựng để so sánh ( như, bằng, tựa…).
Theo G.S Đỗ Hữu Châu thì ẩn dụ là cách gọi tên một sự vật này
bằng tên một sự vật khác, giữa chúng có mối quan hệ tương đồng.
Theo sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 6 của Bộ Giáo Dục thì định
nghĩa : ẩn dụ là biện pháp dựng tên gọi của đối tượng này làm tên gọi của đối
tượng khác dựa trên sự liên tưởng về mối tương đồng giữa hai đối tượng về
mặt nào đó ( như màu sắc, tính chất, trạng thái ).
Nguyễn Đức Tồn (Ngôn ngữ số 9/07) định nghĩa khá đủ về ẩn dụ,
nhấn mạnh đến khía cạnh chuyển nghĩa của ẩn dụ hơn là trói buộc ẩn dụ ở
phép dựng từ. “Ẩn dụ là phép thay thế gọi tên hoặc chuyển đặc điểm, thuộc
tính của sự vật hiện tượng khác loại dựa trên cơ sở sự liên tưởng đồng nhất
hoá chúng theo đặc điểm, thuộc tính nào đó có ở chúng”. Phan Thế Hưng
(ngôn ngữ số 4/07) đưa ẩn dụ từ chỗ so sánh ngầm sang cấu trúc bề sau về tư
duy. Thông qua dạng câu bao hàm xếp loại : “ẩn dụ không đơn giản là phép
so sánh ngầm mà chính là câu bao hàm xếp loại thuộc cấu trúc bề sâu của tư
duy.
2.2, Các kiểu ẩn dụ.
Như trên đã nói, ẩn dụ dựa vào sự giống nhau cho nên căn cứ vào
tính chất của sự giống nhau có thể chia ẩn dụ thành các kiểu như sau :
_ Sự giống nhau về hình thức.
Ví dụ : mũi người và vật – mũi thuyền, mũi kim, mũi Cà Mau.
_ Sự giống nhau về màu sắc.
Ví dụ1 : màu lơ, màu da trời,màu râu, màu da cam, màu cỏ úa, màu xu
hào, màu ốc bươu ,…
5
Ví dụ 2: “ Hành trình 2U ngập màu xanh tình nguyện” ( VnExpress
2/12/2011) màu xanh tình nguyện đã được biết đến với màu áo của những

thanh niên đi làm tình nguyện giúp đỡ mọi người gặp khó khăn trên mọi miền
đất nước.
_ Sự giống nhau về chức năng.
Ví dụ : Trước đây, đèn chủ yếu thắp bằng dầu, nay các phương tiện
thắp sáng đều gọi là đèn như đèn điện, đèn ắc quy, đèn pin, …
Trước đây chỉ có quạt tay làm bằng tre hay vỏ cây cau (mo cau),
ngày nay có quạt cây, quạt trần…
_ Sự giống nhau về một thuộc tính, tính chất nào đó.
Ví dụ 1: đất khô – tình cảm khô, lời nói khô, mướp đắng, ớt cay - một
ý nghĩa đắng cay.
Ví dụ 2 : “ Tắt lửa tình, phòng the nguội lạnh” (VnExpress
1/12/2011) thì “lửa” ở đây không phải là lửa dựng để đun nóng nhưng “lửa
tình” đây là ngôn ngữ dùng trong quan hệ vợ chồng. “Nguội lạnh” ở đây
không chỉ sự lạnh lẽo của căn phòng mà là chỉ tình cảm của vợ chồng không
còn hạnh phúc như trước.
Ví dụ 3 : “ Phóng viên tương lai nhảy bốc lửa” thì lửa ở đây có nghĩa là
điệu nhảy hết sức và thu hút được sự chú ý đối với người xem. “Bốc lửa”
khog có nghĩa là khói lên mà là điệu nhảy lôi cuốn.
_ Sự giống nhau về một đặc điểm, một vẻ ngoài nào đó.
Ví dụ1 : phụ nữ xấu xí bị gọi là Thị Nở, ai hay ghen thì gọi là Ôtenlô
hay Hoạn Thư, ai phản ứng tiêu cực bị gọi là Chí Phèo, những kẻ con trai hay
lừa tình gọi là Sở Khanh…
Ví dụ 2 : Thân cũ lặn lội nuôi chồng con sống thực vật (VnExpress
ngày 1/8/2010 ) lấy hình ảnh con cũ để nói về người phụ nữ vất vả làm việc
để nuôi, chăm sóc chồng con bị bệnh tật khổ sở.
Ví dụ 2 : “ Chợ tình” trước công viên hiện đại nhất thủ đô
6
…8 cô gái “ bán hoa” hoạt động ở đây đã được đưa vào Trung tâm
lao động xã hội số 2 ( VnExpress ngày 14/6/2011)
Các từ như : “ chợ tình” thực tế là tên gọi của một chợ ở Sapa có tên

gọi là chợ tình được tổ chức vào mùa xuân nhằm là nơi vui chơi, mua sắm,
gặp gỡ của các đôi trai gái. Nhưng trong bài báo này “chợ tình” là nơi mua
bán dâm. Cũng như thế “bán hoa” ở đây không phải là những người bán hoa
mà là những người bán đi cái thân xác, sự trong trắng của con người mình.
_ Những ẩn dụ từ cụ thể đến trừu tượng.
Ví dụ : nắm vốn biểu thị “động tác cụ thể của bàn tay”, nhưng có thể
nói : nắm ngoại ngữ, nắm tình hình, nắm bài,… Những các nói khác như lửa
căm thù sôi sục, sợi chỉ đỏ quán xuyến,… cũng thuộc loại ẩn dụ như thế.
_ Chuyển tên các con vật thành tên người.
Ví dụ1 : con mèo con của anh, cơn con của mẹ,…
_ Chuyển tính chất của sinh vật sang sự vật hay hiện tượng khác. Loại
ẩn dụ này thường được coi là hiện tượng nhân cách hoá.
Ví dụ : thời gian đi, con tàu chạy, gió gào thét,
3. Khảo sát việc sử dụng ẩn dụ trên VnExpress.
Để hiểu rõ về khái niệm và các kiểu ẩn dụ, tôi đã đi vào khảo sát việc
sử dụng ẩn dụ ở báo mạng VnExpress.
3.1, Khảo sát ngày 28/11/2011.
Các bài báo sau cóđầu đề, hoặc sapo,hoặc đoạn báo sử dụng ẩn dụ:
Bài báo 1 :
Sản phụ mất con do bác sĩ thờ ơ.
Chị Hồ Thị Thanh Tâm ở Cần Thơ có dấu hiệu sinh đến bệnh viện chờ
cả buổi nhưng không được bác sĩ thăm khám cẩn thận. Đến chiều tim thai bất
thường , kết quả siêu âm thai chết lưu, bác sĩ vẫn từ chối mổ bắt con.
→ “ Mổ bắt con” được nhà báo sử dụng ẩn dụ, vì thai đã chết trog bụng
mẹ thì có thể nói là “mổ lấy thai ra khỏi bụng mẹ” nhưng nhà báo viết “mổ
bắt con” có nghĩa là nhà báo tỏ thái độ tôn trọng đứa bé dự nó đã mất nhưng
7
vẫn là một con người, đồng thời tỏ thái độ mỉa mai, căm phẫn trước thái độ
của những người bác sĩ thờ ơ trước một mạng người.
Bài báo 2:

Tai nạn phòng the của quý bà.
Chị Hoa (45 tuổi, TP HCM) đau rát, chảy máu liên tục “ vùng hậu
cung” khi quan hệ với chồng. Vì mất máu, chị nhập viện một mình và ngần
ngự tiết lộ nguyên nhân thủng cùng đồ là do trượt chân ngã trong toilet và bị
vật nhọn đõm….
…Một số phụ nữ trẻ (30 – 40 tuổi) kiệm lời hơn do không sáng tác
được nguyên nhân gây tai nạn. Đa số phàn nàn về việc ra bất bình thường ,
rong kinh, tránh tiết lộ thời điểm tai nạn chính là lúc “gặp chồng”.
→ “ Vùng hậu cung” thường được gọi là nơi nghỉ ngơi của các Hoàng
hậu, công chúa, vương phi, mỹ nữ trong Hoàng cung. Nhưng trong bài viết
này thì không có ý thế mà nhà báo ẩn dụ “ vùng hậu cung” ý nói đến vùng kín
của phụ nữ.
“Gặp chồng” thì làm sao xảy ra tai nạn gì được mà là bài báo muốn nói
là lúc quan hệ tình dục giữa vợ chòng với nhau đã xảy ra tai nạn bị đau rát
hay đâm thủng cùng đồ.
Từ điều này nhà báo sử dụng biện pháp ẩn dụ cũng để phản ánh thực
trạng tính ngại ngùng của người phụ nữ trong vấn đề nhạy cảm, và dự vấn đề
ấy ảnh hưởng đếnsức khoẻ, tính mạng cuả chính họ.
Bài báo 3 :
Gia đình khốn khó nuôi hai con tật nguyền.
Với cậu con trai bị viêm não và một cơ con gái bị teo cơ bẩm sinh, gia
cảnh của chị Nguyễn Thị Quyên ở xóm 9, xã Thọ Thành, Yên Thành, Nghệ
An đã nghèo còn gánh thêm muôn nỗi vất vả. Họ chưa bao giờ có nụ cười
trọn vẹn.
→ Trong bài báo này nhà báo sử dụng cụm từ “ nụ cười trọn vẹn”
không có nghĩa là chị Nguyễn Thị Quyên chưa bao giờ cười một nụ cười vui
8
vẻ mà có nghĩa là nói đến cuộc sống của chị, gia đình chị chưa bao giờ được
hạnh phúc trọn vẹn vì gia cảnh đã nghèo khổ, lại có hai đứa con tật nguyên
nên muôn phần vất vả hơn, bởi chị phải lo toan cho gia đình, cho con, đó là

nỗi buồn, nỗi vất vả của chị. Và chỉ khi nào cuộc sống tốt hơn thì chị mới bớt
đi một phần gánh nặng. Ẩn dụ là ở chỗ từ một cụm từ ấy mà nhà báo muốn
gửi gắm nhiều điều, không chỉ là nói lên nỗi vất vả của gia đình chị Nguyễn
Thị Quyên mà còn làm cho độc giả tò mò đọc tiếp vì sao gia đình chị lại chưa
bao giờ có nụ cười trọn vẹn, mong những người có tấm lòng hảo tâm sẽ giúp
đỡ chị để cuộc sống của chị sẽ bớt khó khăn đi trong cuộc sống. Đồng thời
động từ “gánh” đã được kết hợp với cụm từ “thêm muôn nỗi vất vả”, đây
là ẩn dụ đi từ cụ thể đến trừu tượng, từ gánh thường đi với những từ mang
nghĩa cụ thể như gánh lúa, gánh khoai, gánh hoa…nhưng đây là gánh muôn
nỗi vất vả. “Gánh” luôn thể hiện sự nặng nhọc, khó khăn, vất vả. Vậy mà gia
đình chị còn “gánh muôn nỗi vất vả” có làm cho sự vất vả chông gai được
biểu hiện lên gấp hàng trăm,nghìn lần.
3.2, Khảo sát 29/11/2011.
Một số bài sử dụng ẩn dụ:
Bài 1.
Nông dân bán vợ sau mùa vụ thất thu.
Các người nông dân ở Bundel Uttar Pradesh miền bắc Ấn Độ đang rao
bán vợ mình cho những ông chủ nợ để sống sót qua mùa vụ trắng tay, với giá
từ 4 nghìn đến 12 nghìn ruppe (khoảng 50 đến 150 nghìn bảng Anh).
→ Ở đây người viết sử dụng kiểu ẩn dụ kết hợp tay là bộ phận người để
kết hợp vời từ tay, “trắng tay” là ý nói người này không còn một chút tài sản
nào. Sử dụn ẩn dụ nhằm nhấn mạnh sự không có tài sản, không có tiền của
những người dân đến nỗi phải bán vợ, để sống qua mùa vụ thất thu.
9
Bài 2:
Bộ 11 tuổi mắc bệnh lạ hiểm nghèo.
Chưa đầy 1 tuổi nhưng cô bé Đậu Thị Quỳnh ( huyện Diễn Châu, Nghệ
An) đã mang trong mình căn bệnh hiểm mà nước ta không thể chữa được.
Nhìn em toàn thân tím tái, đôi mắt thơ ngây mở to, không biết đến nguy cơ
tử vong đang lơ lửng trên đầu mà ai cũng xót thương.

→ Người viết bài báo này sử dụng kiểu ẩn dụ giống nhau về màu sắc
(màu tím- tím tái), giống nhau về tính chất, thường vật treo “lơ lửng” nhưng
nhà báo sử dụng lơ lửng lại là “nguy cơ tuỷ vong”. Như vậy nhà báo muốn
nhấn mạnh về tình trạng của bộ Quỳnh, sức khoẻ yếu, và nguy cơ tử vong
cao.Từ đó nói lên tình cảnh của gia đình và bộ để gióng lên một hồi chuông
mong mọi người giúp đỡ.
3.3, Khảo sát ngày 30/11/2011.
Một số bài báo có tít (đầu đề) sử dụng tính ẩn dụ.
Bài thứ nhất :
Chết vì cơn điên “Black Friday”
→ Đây là tiêu đề ( tớt) của một bài báo, đọc tít này mà chưa đọc nội
dung của bài thì độc giả không hiểu cơn điên “Black Friday” là gì mà. Đây
không phải là những người bị bệnh về thần kinh mà người ta thường gọi là
điên mà là những người mua sắm trong kỳ giảm giá của siêu thị Black Friday,
họ chen chúc nhau mua sắm mà quên đi việc cứu người. Một ông chủ cửa
hàng lên cơn hen suyễn và đã bị bỏ mặc không có ai nhìn thấy mà giúp đỡ
ông ta cả. Bài báo với tiêu đề trên sử dụng biền pháp ẩn dụ vừa để giật tít, gây
tò mò cho người đọc vừa để phản ánh thực trạng mua sắm trong kỳ giảm giá
chào mừng noel, lên án sự thờ ơ của con người vì mục đích cá nhân mà quên
đi việc cứu người.
10
Bài thứ hai.
Dựng xe công làm xe hoa.
→ Cũng là một cái tít của bài báo, nhà báo đã sử dụng ẩn dụ thuộc kiểu
ẩn dụ giống nhau về chức năng. Trước đến giờ có các loại xe như xe ôtô, xe
máy, xe đạp…nhà báo đã đưa ra cụm từ xe công và xe hoa và dưới là hình
ảnh của xe ôtô mang biển số 80….Xe công là thuộc xe của cơ quan nhà nước,
xe hoa là xe dùng trong việc cưới hỏi. Bài báo phản ánh có một số người đã
lợi dụng chức quyền để dựng xe công cho việc riêng, việc cưới hỏi của gia
đình mình. Điều này vừa nói lên thực trạng lợi dụng chức quyền, vừa nói lên

nhiều điều khác nữa không chỉ giới hạn ở một chiếc xe công. Một khi đã lợi
dụng xe công được thì những người có chức quyền còn có thể lợi dụng được
nhiều thứ hơn nữa như lợi dụng chức quyền để ăn hối lộ, để thăng chức…chỉ
một bài báo sử dụng tính ẩn dụ nhưng lại nói lên được nhiều điều hơn thế
nữa.
Bài thứ ba :
Hoàn thành con đường đau khổ.
Giám đốc Sở giao thông Vận tải Hà Nội Nguyễn Quốc Hùng cho biết,
Sở đang đốc thúc các nhà thầu trên quốc lộ 32 phấn đấu trước tết Âm
lịch.Hiện tuyến đường này đã được thông xe.
…Quốc lộ 32 được mệnh danh là con đường đau khổ vì bụi, ổ gà, gây
bức xúc trong dư luận, từng được các đại biểu chất vấn Bộ trưởng Giao thông
vận tải về việc chậm tiến độ.
→ “Con đường đau khổ” làm cho nhiều người chú ý vì nhiều người
không biết quốc lộ 32,Hà Nội, sao lại gọi là con đường đau khổ. Đây là kiểu
ẩn dụ chuyển tính chất sang hiện tượng khác. Được gọi là hiện tượng nhân
cách hoá, làm cho con đường từ 1 vật vụ tri, vụ giác thành con đường có
những tình cảm như con người. Mục đích là nói đến vấn đề người tham gia
giao thông phải đau khổ khi đi qua con đường đang thi công giang dở, mãi
không hoàn thành, người dân phải hứng chịu bụi, ổ gà…và như một nỗi ám
11
ảnh khi đi qua con đường này. Đồng thời hi vọng cơ quan nhà nước có thẩm
quyền sẽ đốc thúc hoàn thành con đường một cách sớm nhất có thể, để con
đường không mệnh danh là con đường đau khổ.
3.4, Khảo sát ngày 1/12/2011.
Một số bài báo có trích đoạn báo, hoặc đầu đề (tớt), hoặc sapo sử dụng
ẩn dụ :
Bài thứ nhất :
Chịu cực hình để có chân dài.
Sở hữu khuôn mặt xinh xắn, nhưng Hằng (19tuổi,Hà Nội) lại có chiều

cao khiêm tốn nên cơ quyết định đi kéo chân dài. Tuy nhiên, sau phẫu thuật
mấy ngày cơ đã hối hận vì những cơn đau thấu óc, chưa kể phải ngồi yên 3
tháng liền.
→ Ở bài báo này nhà báo đã sử dụng ẩn dụ đi từ cụ thể đến trừu tượng.
“Khiêm tốn” thường được chỉ một đức tính của con người nhưng trong bài
báo này lại đi sau cụm từ “chiều cao” thì đây không phải là đức tính của một
người nữa mà “ chiều cao khiêm tốn nhằm để nhấn mạnh chiều cao của cô gái
có tên Hằng này là thấp (lăn), để từ đó đưa ra vấn đề là cơ muốn đi phẫu thuật
thẩm mỹ để kéo chân dài ra.
Bài thứ hai:
Tắt lửa tình, phòng the nguội lạnh.
Vẫn rất yêu chồng nhưng chuyện chăn gối dần trở thành “nghĩa vụ bất
khả kháng” đối với chị Ngọc Mai (41 tuổi, quận 3, Tp HCM). Mọi cảm hứng
nồng nàn đều biến mất. Dường như chồng chị cũng nhận ra điều đó.
Chị Ngọc Mai chia sẻ : “đầu ấp tay gối gần 20 năm chẳng sao, bỗng
gần đây cứ thấy chồng mình trở mình là tôi lại lo lắng sợ bị đòi chuyện ấy”.
Tình trạng này diễn ra nhiều lần khiến chồng chị chán, hay bỏ ra phòng khách
ngủ. Lúc đó chị nửa mừng, nửa lo chồng ra ngoài tìm phở.
→ Ở đây nhà báo đã sử dụng ẩn dụ với các kiểu ẩn dụ như “tắt lửa tình,
phòng the nguội lạnh” là sự giống nhau về thuộc tính,tính chất.
12
Ở đâu lửa không phải là lửa để đun nóng,làm chin mà ẩn dụ đó là tình
cảm,quan hệ vợ chồng giảm hoặc ít đi. “phòng the nguội lạnh” không có
nghĩa là căn phòng của hai vợ chồng bị lạnh mà chính là nói tình cảm của vợ
cồng đó bị rạn nứt chỉ do việc quan hệ tình dục bị suy giảm. Và “ chăn gối”
không phải chỉ sự vật cái chăn cái gối trên giường mà chỉ việc quan hệ tình
dục của vợ chồng, “phở” không phải là để ăn mà là người tình,người thứ ba
trong quan hệ vợ chồng.
Tất cả nội dung này chỉ để nói lên việc quan hệ vợ chồng cũng là một
biện pháp quan trọng để giữ hạnh phúc gia đình.

3.5, Khảo sát ngày 3/12/2011.
Một số bài báo sử dụng tính ẩn dụ.
Bài 1:
Gió giữ tàn phá bờ Tây nước Mỹ.
Những cơn gió cực mạnh hôm 1/12 quét qua các bang miền Tây của
nước Mỹ, gây nên những cảnh tượng ngổn ngang và khiến nhều cộn đồng dân
cư bị đặt trong tình trạng khẩn cấp.
→ “ gió giữ” đây là kiểu ẩn dụ chuyền tính chất sự vật sang hiện tượng
khác. “giữ” thường là chỉ con vật hoặc người có hiện tượng nóng giận,có biểu
hiện. Còn đây, “gió” không có tính chất ấy.Mục đích của nhà báo muốn nói ở
đây “gió giữ” là chỉ cấp độ mạnh của gió nhanh và tàn bạo đến mức có độ tàn
phá rất lớn.
Bài báo thứ 2:
Nỗi đau mang tên Hoa Hướng Dương.
→ Đây là một cái tít gây tò mò cho người đọc vì ai cũng muốn biết nỗi
đau của người nào mang tên loài hoa luôn hướng về mặt trời.
Đọc nội dung của bài mới hiểu rõ được Hoa hướng dương không phải là
tên người mà là biểu tượng cho những cô gái nhiễm HIV trong hội Hoa hướng
dương. Từ đó để nói lên cuộc đời của họ, nhữn khó khăn mà họ gặp phải trong
cuộc sống, rồi chia sẻ với họ, thông cảm cho những người bị nhiễm HIV.
13
Bài thứ 3:
Pakistan sôi sục vì ba chữ trên ảnh khoả thân.
Dư luận Pakistan phẫn nộ vì một nữ diễn viên chụp ảnh khoả thân trên
bìa một tạp chí nổi tiếng với tên Cơ quan Tình báo Liên quân Pakistan trên
cánh tay.
→ Tít báo trên sử dụng kiểu ẩn dụ giống nhau về một tính chất. Tít
bài báo đang sử dụng ẩn dụ vì Pakistan không thuộc nhóm thực thể có tri
nhận,và “ sơi sục” thường là chỉ sự phẫn nộ, bực tức của một hay một nhóm
người…mà đây là dư luận của đất nước Pakistan phẫn nộ vì một vấn đề nhạy

cảm. Đó là việc một cô gái diễn viên nổi tiếng chụp ảnh khoả thân trên một
tạp chí nổi tiếng với hình săm trên cánh tay có tên ISI. Đây là một điều sỉ
nhục lớn đối với cả đất nước Pakistan và cần lên án, làm rõ.
3.6, Khảo sát ngày 6/12/2011.
Một số bài sử dụng biện pháp ẩn dụ là:
Bài 1.
Người đẹp bốc lửa trên xe ô tô.
Những đoạn clip ghi lại cảnh cô gái ăn mặc mát mẻ ngồi cạnh ghế lái
và tâm trạng của các nàng khi xe tăng tốc đang là xu hướng quảng cáo xe kiểu
mới và thu hút đông người xem.
→kiểu ẩn dụ giống nhau về đặc điểm bề ngoài như người đẹp chỉ
những cô gái có hình thức bên ngoài đẹp. Cũng như các ví dụ đã phân tích
trên thì bốc lửa chỉ là việc gây sự chú ý của người khác, hấp dẫn. Người đẹp
hấp dẫn, gây sự thu hút, chú ý lớn. Đây cũng là giật tít.
Bài 2.
SLNA và NaviBank Sài Gòn dễ thở ở vòng bảng AFC Cup.
→Đây là cái tít sử dụng ẩn dụ vì “dễ thở” là trạng thái dành cho người,
nhưng ở bài báo này chỉ “ dễ thở” để nói cho 2 đội bóng của Việt Nam tại
vòng bảng AFC Cup vì khi bắt thăm 2 đội bóng của Việt Nam đã bắt thăm đá
bóng với các đối thủ vừa sức, tránh được các đối thủ CLB mạnh. Vì vậy thì dễ
14
thở ở đây là chỉ 1 phần thuận lợi mà 2 đội bóng của Việt Nam khi đến với
vòng bảng này.
Bài 3 :
Mourinho ém quân cho trận kinh điển.
HLV đội Real Madrid cất hẳn bốn trụ cột ở nhà khi bay sang
Amsterdam đá trận cuối cùng vòng bảng champions League với chủ nhà Ajax
ngày mai.
→ Đây cũng là tít sử dụng ẩn dụ “ kinh điển” có nghĩa là một cái gì đó
ghê sợ. “ém quân” là giữ quân lại, “bốn trụ cột” là bốn người giỏi nhất của

đội bóng này để đi sang đá bóng.
3.7, Khảo sát ngày 7/12/2011.
Các bài báo sử dụng ẩn dụ ở tít, sa pơ, đoạn báo.
Bài 1:
Cái sướng của đàn ông độc thân.
…
Bạn đã bao giờ chị cảnh người yêu cáu tiết và “đàn áp” mình chẳng vì
lý do gì. Độc thân sẽ không phải làm bia bắn cho ngững cảm xúc không lý
giải nổi của phụ nữ…
Người đàn ông biết trân trọng phút giây tự do sẽ khiến phụ nữ …thèm
vì họ biết bạn không túng thiếu tình cảm, bạn có cuộc sống riêng và không
dính chặt vào đàn bà.
→ Bài báo này nhà báo đã sử dụng so sánh ngầm, so sánh đàn ông là
“bia bắn” cho phụ nữ trút cơn giận mỗi khi có chuyện buồn bực,hoặc không
có lý do gì cả. “ thèm” thường để nói lên việc người thường chỉ về cái ăn như
thèm ăn, hay muốn có một vật dựng nào đó nhưng đây dụng ý chỉ phụ nữ
“thèm” đàn ông vì sự tự do của họ khiến họ không cảm thấy thiếu thốn tình
cảm mà tìm đến phụ nữ. Hay “dính chặt” thường chỉ một chất keo dính 2 vật
gì đó lại với nhau nhưng lại chỉ việc đàn ông không dính vào phụ nữ chỉ sự
15
không phụ thuộc vào phụ nữ kể cả tinh thần và vật chất. Từ những điều này
để nhấn mạnh cái tốt của đàn ông khi độc thân.
Bài 2:
Tiền đạo Arsenal gây tranh cãi với hành động phản cảm.
Nick Bendtner khiến nhiều người sôi máu vì nụ cười mỉm trong phút
mặc niệm cố HLV Gary Speed.
→ Bài báo sử dung cụm từ “ sôi máu” không phải là trong người họ
máu đang nóng lên như nước sôi mà chỉ về sự phẫn nộ, phê phán việc tiền đạo
Arsenal cười mỉm trong phút mặc niệm ccos HLV của đội. Từ điều này đưa ra
nhiều tranh cãi là hành động này nên phê phán hay không.

Bài 3:
B.Bình Dương đè bẹp Hà Nội T&T tại Navi Bank Cup.
Giải đấu quốc tế mang ý nghĩa khởi động cho mùa giải tới đang diễn ra
khỏ hấp dẫn tại TP HCM. Cùng thử sức trước đối thủ Thái Lan, B.Bình
Dương rất khỉ khăn mới giành được chiến thắng sát nút 3-2, cũn Hà Nội T&T
cũn trút mưa bàn thắng để vượt qua đội khách nước ngoài với tỷ số 5-1. Ở
loạt trận thư ba diễn ra chiều 6/12, á quân V- League 2011 thất bại với tỷ số
đậm 1-4 trước B.Bình Dương.
→ Tít của bài báo trờn nhằm nhấn mạnh đến việc B.Bình Dương thắng
Hà Nội T&T một cách dễ dàng. cụm từ “đố bẹp” nhằm nhấn mạnh điều đó và
gõy sự chơ ý với người đọc.
3.8, Khảo sát ngày 14/12/2011.
Bài 1.
Hiệp sĩ Sài Gìn bắt cướp cú hai tiền án.
Chiều 14/12, sau 30 phút truy đuổi, hiệp sĩ Nguyễn Văn Minh Tiến đã
khuất phục đã khuất phục tờn cướp giật sợi dây chuyền của một phụ nữ trờn
đườn Phạm Văn Hai (quận Tân Bình, TP HCM).
→ Ở đõy nhà báo đã sử dụng sự giống nhau về một đặc điểm vẻ ngoài
nào đó. “Hiệp sĩ” là danh từ chỉ những người luơn giúp đỡ cứu người và tiâu
16
diệt kẻ xấu. Bài báo này nhấn mạnh đến những người luơn làm việc tốt và
đáng ca ngợi.
Bài 2.
Kỹ sư đánh ghen bắn “tình địch” đấu súng với cảnh sát.
Nghi ngờ vợ quan hệ bất chính, viân kỹ sư điện tử dùng sung hoa cải
bắn trọng thương tình địch. Khi bị cảnh sát võy bắt, anh ta nó đạn chống trả
bắn bị thương một trinh sát.
→ Ở đõy người viết cũng sử dụng kiểu ẩn dụ giống nhau về một đặc
điểm về vẻ ngoài. “Tình địch” là chỉ người quan hệ bất chính với vợ (người
yâu), kiểu quan hệ vụng trộm. Từ vấn đề đó mới gõy ra việc anh kỹ sư này

bắn người quan hệ bất chính với vợ anh và bắn cả cảnh sát.
Bài 3.
Trung Hiếu trở mặt với Quang Tèo.
→ Đõy là tít báo mà nhiều người đọc nếu chưa đọc nội dung thì sẽ tự
hỏi tại sao hai diễn viân hài này lại trở mặt với nhau nhưng đọc nội dung thì
mới hiểu rị đõy chỉ là nội dung của bộ phim “Giời đánh khụng chết” do Trung
Hiếu, Quang Tèo đóng vai hai nhõn vật chính. Nội dung của bộ phim này là
lúc nhõn vật này là bạn thân luơn giúp nhau nhưng khi giàu cú chỉ vỡ một
người phụ nữ mà trở mặt nhau. Đõy là kiểu sử dụng người ngoài đời để nói
nhõn vật trong phim gõy tì mì cho người đọc.
3.9, Khảo sát ngày 15/12/2011.
Bài 1.
Chân dài “nghìn đô” phục vụ đại gia đi xe BMW.
Rạng sáng 14/12, cơng an đã ập vào một khach sạn lớn của phố Hào
Nam ( quận Đống Đa, Hà Nội) bắt quả tang 4 kiều nữ và 4 người đàn ông đi
xe BMW đang hành lạc.
→ Người viết cũng sử dụng kiểu so sánh giống nhau về một đặc điểm
nào đó. Cả “chõn dài” và “kiều nữ” đều để chỉ những cụ gái đẹp, cao ráo.
17
Nhưng những cụ gái này lại làm nghề mại dâm để phục vụ những người đàn
ông cú nhiều tiền, và đã bị cơng an bắt.
Bài 2.
Barca nhăm nhe rút ruột Chelsea.
Ấn tượng trước sự tiến bộ vượt bậc của cựu cầu thủ Oriol Romeu đang
chiếm một suất đá chính ở đội Chelsea, đội đương kim Chõu Âu được cho là
“ủ mưu” nhằm tái hồi tiền vệ 20 tuổi.
Sự tiến bộ của anh là niềm vui của Chelsea nhưng đang nảy sinh một số
vấn đề.
Chứng kiến cảnh tài năng của mình đã từng chăm phẵm giờ thi đấu
trong màu áo của kẻ khác, ban lãnh đạo Barca khụng thể tiếc nuối.

→ “ nhăm nhe rút ruột” là một ẩn dụ rất độc đáo để nói lờn việc Barca
tiếc khi thấy cầu thủ của mình giờ thể hiện tốt cho độ Chelsea. Và đang mong
muốn mua lại Romeu từ Chelsea.
18
III, Kết luận.
1, Thực trạng của việc sử dụng ẩn dụ hiện nay.
_Mỗi ngày các bài đưa lờn từ nhiều nội dung và vấn đề thì nhiều nhà
báo đã sử dụng nhiều biện pháp ẩn dụ trong đó cú biện pháp ẩn dụ để giật tít,
làm nổi bật nội dung giới thiệu ở phần sapơ, từ đó gõy ra sự hấp dẫn cho bài
đọc, tì mì cho độc giả. Bởi một thưc tế là đánh vào tâm lý của người Việt là tì
mì, nờn việc sử dụng ẩn dụ để giật tít được nhiều nhà báo,phóng viân sử dụng
rất nhiều.
_Một thực tế qua khảo sát dễ nhận thấy rị là các bài báo mang nội dung
về vấn đề trọng đại, về chính trị hoặc thĩng báo nội dung, nghị quyết của nhà
nước thì khụng sử dụng ẩn dụ,các bài báo viết về các vấn đề khác về văn hoá,
thể thao, nghệ thuật, đời sống thì thường hay sử dụng ẩn dụ để nhấn mạnh
tính biểu cảm, gõy chơ ý cho người đọc, và tránh sự khuơn mẫu quá nhàm
chán.
Walter Nas ghi nhận : ẩn dụ cú một khả năng mĩ tả rất mạnh mẽ.
Những văn bản quá hình thức lạnh lùng thường khụng dùng ẩn dụ, cũn văn
bản thĩng thường thì ngược lại, tận dụng ẩn dụ tạo nờn sức mạnh diễn đạt.
Trong báo chớ cũng tương tự, ẩn dụ cú thể được sử dụng với tính biểu
đạt cao.
_Tuy nhiân khơng phải vỡ thế mà nhà báo cú thể lạm dụng ẩn dụ quá
mức, hoặc tương thích trần trụi. Cả hai điều này đều dẫn đến điều khụng tốt.
Nếu trần trụi, khuơn mẫu quá mức thì sẽ gõy sự nhàm chán, nhưng nếu lạm
dụng ẩn dụ thì sẽ dẫn tớ việc độc giả nghi ngờ cho rằng giả tạo, bịa đặt.
Vớ dụ như :Các tít của bài báo.
Người đẹp bốc lửa trờn xe ụtô.
Phóng viân tương lai nhảy bốc lửa.

Thuỷ Tiân bốc lửa với đồ Jumpsuit.
(VnExpress)
19
Chỉ với việc sử dụng từ “ bốc lửa” mà nhiều nhà báo của VnExpress sử
dụng cho tít của mình. Nếu một lần thì gõy tì mì cho người đọc xem họ “bốc
lửa” như thế nào nhưng lần hai lại trùng lặp tiếp gõy ra sự nhàm chán vỡ tớt
đã trùng lặp mà nội dung lại đưa lờn mấy ảnh về sao, giới trẻ và những lời
nhận xét toàn khen, phiến diện.
Như Embler (1996) khẳng định rằng : ngôn ngữ phát triển thông qua các
điều kiện xã hội và đến lượt mình ngôn ngữ trở lại tác động đến hành vi, thái độ
của xã hội. Vì vậy, ẩn dụ hầu như có mặt khắp mọi nơi trong hoạt động ngôn từ.
Có lẽ vì lý do này mà Halliday (1976) nói : “ dường như là trong hầu hết cá thể
loại văn bản, cả nói và viết chúng ta có xu hướng hoạt động ở một nơi nào đó
giữa hai thái cực: tương thích trần trụi và ẩn dụ quá đáng. Một cái gì đó hoàn
toàn xa rời tương thích thì lại tỏ ra quá giả tạo, bịa đặt.
_Cú thể cùng một chủ đề nhưng nhiều báo đã khai thác sử dụng ẩn dụ
một cách khác nhau để làm cho bài báo thờm phong phơ mới lạ và khác với
báo khác
2, Biện pháp khắc phục.
_Ẩn dụ cũng cú tính hai mặt, nếu sử dụng ẩn dụ hợp lý, vừa đủ cho một
bài báo thì ẩn dụ sẽ giúp bài báo đó cú tính biểu cảm tốt, làm cho người đọc
thích thơ với bài báo. Ngược lại, nếu bài báo đó quá lạm dụng ẩn dụ thì sẽ
làm cho người đọc nghi ngờ về độ chính xác, thực tế của bài báo.
Từ tính hai mặt này mà ta biết cách sử dụng tốt ẩn dụ khi viết báo, làm
cho bài báo đó tốt hơn, hay hơn. Đú cũng là mục đích sinh viân báo chớ cần
và mong muốn đạt được khi cũn ngồi ghế nhà trường , làm cộng tác viân cho
các báo và lúc làm việc.
_ Từ nghiân cứu về tính ẩn dụ sử dụng trong báo chớ, ta cũng hiểu
thờm được là vấn đề nào, đề tài nào thì nờn sử dụng ẩn dụ. Chẳng hạn như đề
tài chính trị khi viết báo thì khơng nờn sử dụng ẩn dụ vỡ bài báo này phải đáp

ứng tính khuơn mẫu, và thực tế chính xác lớn, khụng so sánh ngầm như kiểu
giả định được.
20
_ Thực tế thường thấy là nhiều nhà báo phóng viân trong cùng một nơi
làm việc ở báo nào đấy thường hay sử dụng ẩn dụ bằng những từ lặp lại ( như
cụm từ “bốc lửa” phân tích ở phần trờn) thì nhà báo, phóng viân nờn sử dụng
ẩn dụ một cách sáng tạo hơn, dùng nhiều từ mới để diễn đạt cách nghĩ của
mình sao cho phù hợp với chủ đề và khụng sai, khỉ hiều.
_ Một điều mà sinh viân báo chớ, những người viết báo biết rị đó là
viết báo cũng phải tuân thủ các tính chất viết báo khuơn mẫu như tính chính
xác,tính ngắn gọn, hàm súc, tính phổ cập đại chúng, tính hấp dẫn… Vỡ vậy
dự sáng tạo ngụn từ để hấp dẫn và gõy tì mì nhưng cũng phải đúng và phù
hợp.

21