Tin học 11 (4 cột) Cấu trúc chương trình Turbo Pascal

Giáo án bài giảng – Chương trình tin học lớp 11
Người soạn: Nguyễn Anh Khoa
Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin
Ngày soạn: 11/05/2005 Ngày giảng:…………………
Lớp: 11… Phòng:…………………………
Tên Bài Giảng:
CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH TURBO PASCAL
I. Mục đích, yêu cầu:
Trong bài này, giáo viên phải giúp cho học sinh biết được cấu trúc của một
chương trình viết bằng Pascal, trong chương trình những gì cần có và những gì
không cần thiết. Giáo viên giúp học sinh hiểu được thế nào là siêu ngữ, các phần
của một chương trình viết bằng Pascal cần phải có như phần tên, phần khai báo,
phần thân của chương trình.
Sau khi truyền đạt những kiến thức như thế, giáo viên phải đảm bảo cho
học sinh có thể viết được một chương trình đơn giản bẳng Pascal.
Yêu cầu của bài này, giáo viên phải trình bày bài giảng của mình thông
qua máy chiếu đa năng, từ đó có thể soạn và cho chạy một chương trình đơn giản
để cho học sinh làm quen với ngôn ngữ lập trình và thấy được chức năng của ngôn
ngữ Pascal.
II. Ổn đònh tình hình lớp (3 phút)
+ Kiểm tra sỷ số: Có mặt………. Vắng mặt ……………….
+ Ổn đònh trật tự, tạo tâm lý tốt để bắt đầu tiết học.
III. Kiểm tra bài củ (5 phút)
+ Gọi một học sinh lên kiểm tra bài cũ, nếu học sinh trả lời đúng trong thời
gian hơn một phút, có thể gọi một học sinh khác lên tiếp tục trong thời gian còn lại.
+ Sau 5 phút, nếu học sinh đang trả lời nhưng nội dung không đúng, thì có
thể cho học sinh về chổ và cho điểm, ngược lại, nội dung học sinh trả lời có hướng
đúng, thì có thể kéo dài thời gian thêm 1 phút nữa để học sinh hoàn thành câu trả
lời. Sau đó điều chỉnh thời gian phân bổ nội dung hợp lý hơn.
IV. Nội dung bài mới (30 phút)
Thời

Nội dung bài giảng
Hoạt động
của giáo viên
Hoạt động
của học sinh
5
phút
Phần 1: Cấu trúc chung:
Chương trình Turbo Pascal có thể
gồm Phần tên, phần khai báo, phần thân.
Phần thân chương trình bắt buộc
phải có, phần tên có thể không cần, phần
khai báo có thể bỏ qua tùy theo chương
trình.
Khi diển giải ngôn ngữ và chương
Giáo viên
phải nhấn
mạnh phần
thân bắt buộc
chương trình
phải có, Các
phần tên hoặc
khai báo có thể
có hay không
Sau khi
giáo viên viết
tựa bài lên
bảng, các học
sinh phải viết
vào vở ngay

để chuẩn bò
bài học.
Người soạn: Nguyễn Anh Khoa – Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin
Giáo án bài giảng – Chương trình tin học lớp 11
trình, người ta thường dùng ngôn ngữ tự
nhiên, ngôn ngữ dùng để diễn giải được
gọi là siêu ngữ. Người ta đặt các mô tả
trong cặp dấu < > để phân biệt các thành
phần của ngôn ngữ lập trình với các mô
tả trên siêu ngữ. Các thành phần có hoặc
không được đặt trong cặp dấu [ ]
Với quy ước như vậy, cấu trúc của
một chương trình Pascal như sau:
[<Phần tên>]
[<Phần khai báo>]
<Phần thân chương trình>
tùy theo chương
trình cụ thể.
Giáo viên
phải chỉ rỏ các
cặp dấu dùng
trong cấu trúc
của chương
trình, vì điều
này có liên
quan lâu dài
đến quá trình
học Pascal sau
này.
17

phút
Phần 2: Các thành phần của chương
trình:
a) Phần tên: (5 phút)
Bắt đầu bằng từ khóa Program, tiếp
đến là tên chương trình do người viết tự
đặt theo đúng quy cách, kết thúc bằng
dấu chấm phẩy ;
Program <Tên chương trình>;
Ví dụ: Program Giai_PTBac2;
Program Chuong_trinh_vi_du;
b) Phần khai báo: (7 phút)
Thường được mở đầu bằng khai báo
các thư viện cần dùng.
Turbo Pascal có sẵn một số thư viện
cung cấp một số lệnh và hàm cho người
viết chương trình sử dụng. Ngoài ra,
người viết củng có thể tạo lập các thư
viện của riêng mình theo các quy đònh
của Turbo Pascal.
Mục này không nhất thiết phải có,
nhưng nếu có thì phải viết dưới dạng sau:
USES <Danh sách các thư viện>;
trong danh sách này, các thư viện cách
nhau bởi dấu phẩy.
Ví dụ: USES CRT;
Đơn vò chương trình CRT cung cấp
cho ta các lệnh và hành chuẩn để thao
tác với màn hình văn bản và bàn phím.
Giáo viên

nêu rõ phần
này không quan
trọng nhưng
nếu dùng trong
chương trình
phải dùng đúng
cú pháp, nhắc
nhở học sinh
phải cẩn thận
sau mỗi câu
lệnh phải có
dấu chấm phẩy.
Học sinh
chú ý nghe
giáo viên
giảng, trong
qua trình giáo
viên giảng,
học sinh có
thể hỏi những
thắc mắc của
mình.
Người soạn: Nguyễn Anh Khoa – Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin
Giáo án bài giảng – Chương trình tin học lớp 11
Ví dụ, ta có thể xóa sạch những gì có trên
màn hình khi chạy chương trình bằng
lệnh: Clrscr;
Muốn dùng lệnh này, phải có khai
báo: USES CRT;
+ Khai báo hằng có dạng:

CONST <Tên hằng> = <Giá trò>;
Ví dụ:
CONST Max = 1000;
PI = 3.14;
+ Khai báo biến:
Tất cả các biến dùng trong chương
trình đều phải được đặt tên và khai báo
cho chương trình biên dòch biết để lưu trữ
và xử lý. Tại một thời điểm thực thi
chương trình, biến chỉ nhận một giá trò.
(Bài 3 sẽ được đề cập chi tiết hơn về cách
khai báo biến)
c) Phần thân chương trình (5 phút)
Thân chương trình có cấu trúc như
sau:
BEGIN
[<Các câu lệnh>]
END.
Chú ý, sau từ END cuối cùng phải có
dấu chấm. Đây là từ khóa duy nhất trong
chương trình có kèm theo dấu chấm.
Trong phần
này, giáo viên
nhấn mạnh các
lệnh của
chương trình
nằm trong cặp
từ khóa
BEGIN… END.
Chữ END cuối

cùng phải kết
thúc bằng dấu
chấm
18
phút
Phần 3: Chương trình đơn giản:
Ví dụ 1: (6 phút) Chương trình sau sẽ
in ra màn hình dòng chữ “Day la vi du
dau tien”
Giáo viên gỏ
các dòng lệnh
vào máy, trong
quá trình gỏ,
Học sinh
chú ý cách gỏ
các lệnh vào
màn hình
Người soạn: Nguyễn Anh Khoa – Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin
Từ
khóa
Giáo án bài giảng – Chương trình tin học lớp 11
Program Vi_du;
BEGIN
Writeln(‘Day la vi du dau tien’);
END.
Trong chương trình này:
• Phần tên gồm từ khóa Program và
tên chương trình là Vi_du.
• Không có phần khai báo
• Phần thân chương trình chỉ gồm một

câu lệnh là lời gọi thủ tục Writeln.
Ví dụ 2: (7 phút) Chương trình sau sẽ
in ra màn hình 2 dòng chữ:
“Chao ban da den voi Pascal”
“Ngon ngu nay that hap dan!”
Program Vi_du2;
BEGIN
Writeln(‘Chao ban da den voi
Pascal’);
Writeln(‘Ngon ngu nay that hap dan’);
END.
Qua 2 ví dụ trên, ta thấy, khi muốn
viết một dòng chữ nào đó ra màn hình, ta
dùng có thể dùng thủ tục Writeln, dòng
thông báo được đặt trong cặp dấu nháy
đơn ‘’.
Ví dụ 3: (5 phút) Chương trình đơn
giản nhất có dạng:
BEGIN
END.
Trong chương trình này, không có
phần tên chương trình. Phần thân chương
trình cũng không có câu lệnh nào, chương
trình chạy được nhưng không thực hiện
việc gì cả.
giáo viên nói rõ
tác dụng của
từng dòng lệnh,
sau đó, cho
chương trình

chạy luôn để
học sinh có thể
hiểu ngay.
soạn thảo, cụ
thể, ví dụ
giáo viên gỏ
cặp từ
BEGIN…
END. Sau đó
mới gỏ các
lệnh cho
chương trình
thực thi trong
cặp từ khóa
này, điều này
giúp cho
chúng ta có
thể dể dàng
viết chương
trình mà
không sợ
thiếu soát.
V. Củng cố, khái quát và ra nhiệm vụ về nhà (7 phút)
- Phần này giáo viên tóm gọn nội dung bài học đã giảng dạy trong suốt
thời gian trước đó:
• Một chương trình Pascal gồm có 3 phần: Phần tên , phần khai báo,
phần thân.
• Phần tên không cần thiết nhưng nếu dùng thì đúng cú pháp.
• Phần khai báo có khi cần đến, có khi không cần tùy theo chương
trình cụ thể.

Người soạn: Nguyễn Anh Khoa – Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin
Giáo án bài giảng – Chương trình tin học lớp 11
• Phần thân gồm các lệnh của chương trình nằm trong cặp từ khóa
BEGIN END. Đây là thành phần bắt buộc trong mọi chương trình
Pascal.
• Sau END cuối cùng phải được kết thúc bằng dấu chấm.
- Giáo viên có thể củng cố kiến thức đã truyền đạt trong tiết học là hỏi
học sinh một vài câu hỏi về nội dung bài học và cho một số bài tập về nhà:
 Cấu trúc chung của một chương trình Pascal gồm những gì?
 Trong các thành phần của một chương trình Pascal, phần nào bắt
buộc phải có, phần nào có thể bỏ qua?
 Program là gì? Cặp từ khóa BEGIN… END được dùng trong phần
nào của chương trình?
- Một số bài tập về nhà:
1. Viết chương trình in ra câu “Chao ban! Chuc ban hoc tot!”
2. Viết chương trình in ra màn hình 2 câu:
“Day là ngon ngu lap trinh Pascal”
“Ban co thich no khong?”
Người soạn: Nguyễn Anh Khoa – Lớp 27K10A – Khoa Công nghệ Thông tin