Bài 39. Các phương pháp chọn lọc

Kiểm tra bài cũ
Tại sao tự thụ phấn ở cây giao phấn và giao phối gần ở động
vật lại gây ra hiện t ợng thoái hóa giống?
Giống bị thoái hóa có ảnh h ởng gì đến năng suất và chất l
ợng của cây trồng và vật nuôi?
Đ/A:Tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao
phối gần ở động vật gây ra hiện t ợng thoái hóa giống
là do các gen lặn có hại chuyển từ trạng thái dị hợp sang
trạng thái đồng hợp gây hại.
Giống bị thoái hoá làm giảm năng suất và chất l ợng
của cây trồng và vật nuôi
I) Vai trß cña chän läc trong chän gièng



TiÕt 39
Bµi 36: C¸c ph ¬ng ph¸p chän läc






chọn giống vai trò
gì đối với thực tế sản xuất?
Tạo ra giống mới, cải tạo giống cũ đáp ứng
nhu cầu sản xuất cao hơn của con người
•
Do nhu c u nhi u m t v luôn thay i c a con ầ ề ặ à đổ ủ
ng iườ

•
Các gi ng sau m t th i gian tr ng có bi u hi n ố ộ ờ ồ ể ệ
thoái hoá
•
Quá trình t o ra gi ng m i b ng các ph ng pháp ạ ố ớ ằ ươ
lai, t bi n, bi n d t h p v a t o ra các tính độ ế ế ị ổ ợ ừ ạ
tr ng t t v a t o ra các tính tr ng x uạ ố ừ ạ ạ ấ
•
Vì v y ph i ch n l cậ ả ọ ọ
II/ Phương pháp chọn lọc hàng loạt
•
- K/n: Chän läc hµng lo¹t lµ dùa trªn kiÓu
h×nh chän ra mét nhãm c¸ thÓ phï hîp nhÊt
víi môc tiªu chän läc ®Ó lµm gièng.

Năm I:
Chọn cây tốt
Năm II:
So sánh
Năm III:
So sánh
Hình 36.1 sơ đồ chọn lọc hàng loạt
I
II
1
1
2
Giống
khởi
đầu

4
Giống
đối
chứng
3
42
3
3
Trộn lẫn hạt
các cây tốt
I. Chọn lọc một lần

Ii. Chọn lọc hai lần

Năm I:
Chọn cây tốt
Trộn lẫn hạt
các cây tốt
Năm II: So sánh
Năm III: So sánh
Thảo luận nhóm
-
Chọn lọc hàng loạt một lần và hai lần
giống và khác nhau nh thế nào?
- Chọn lọc hàng loạt có u điểm và nh ợc
điểm gì?
Hình 36.1 sơ đồ chọn lọc hàng loạt
I Chọn lọc một lần II chọn lọc hai lần
I
II

1
1
2 4 3
42
3
3
các ph ơng pháp chọn lọc hàng loạt
Chọn lọc hàng loạt 1 lần Chọn lọc hàng loạt 2 lần
Giống
nhau
Chọn cây u tú, trộn lẫn các hạt cây u tú làm giống cho vụ sau.
Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém và áp dụng đ ợc rộng rãi.
Hạn chế: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không đánh giá đ ợc kiểu gen và dễ
nhầm với th ờng biến.
Khác
nhau
- Quá trình chọn lọc diễn ra 1 lần, năm
2 trồng đối chứng
- Quá trình chọn lọc diễn ra 2 lần, năm
1, năm 2, sau đó trồng đối chứng
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
không sâu bệnh

Đối với cây lấy hạt: chọn cây tốt
bông to
hạt tốt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rãi
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
quả to

Đối với cây lấy quả: chọn quả đầu mùa
quả không sâu bệnh

Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rãi
Tiết 39

Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
thịt

Đối với vật nuôi: tạo ra giống
có năng suất cao về trứng
sữa

Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
-Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rãi
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không xác
định đ ợc kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
đầu nhỏ

Đối với vật nuôi nh vịt đẻ trứng
chọn con cái cổ dài
thân sau nở

Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rãi
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

Đáp án:
Giống A: Chọn lọc hàng loạt 1 lần vì có sự giảm đồng đều về các
tính trạng chiều cao và thời gian sinh tr ởng
Giống B: Chọn lọc hàng loạt 2 hay nhiều lần do có sự sai khác rõ
rệt về 2 tính trạng nói trên

Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng
rãi
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không kiểm
tra đ ợc kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
Câu hỏi 2: thảo luận nhóm
Có hai giống lúa thuần chủng đ ợc tạo ra đã
lâu:giống lúa A bắt đầu giảm độ đồng đều về
chiều cao và thời gian sinh tr ởng, giống lúa B có
sự sai khác khá rõ rệt giữa các cá thể về hai tính
trạng nói trên. Em sử dụng ph ơng pháp và hình
thức chọn nào để khôi phục lại 2 đặc điểm tốt
ban đầu của 2 giống nói trên? Cách tiến hành
trên từng giống nh thế nào?

Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
II) Chọn lọc hàng loạt
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi
A B
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Câu 2
Giống A: Chọn lọc hàng loạt 1 lần- s I
Giống B:Chọn lọc hàng loạt 2 hay nhiều lần-s II

Ưu điểm: Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rãi
Nh ợc điểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra kiểu gen nên dễ nhầm với th ờng biến
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc


Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Hình 36.1 S ch n l c hàng lo t
Tr n l n h t

cây t t
N m th 2:
so sánh
N m th 3:
so sánh
II - Chọn lọc hàng loạt 1 lần
I Chọn lọc hàng loạt 1 lần
II
N m th 1
Ch n c õy t t
2 3
4
1
2
3
4
1
I
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi
3
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rãi
III) Chọn lọc cá thể
Nhợcđiểm: Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
xác định đ ợc kiểu gen

nên dễ nhầm với th ờng biến

Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
- Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Phạm vi ứng dụng là cây giao phấn, tự thụ phấn và
vật nuôi
K/n: Chọn lọc cá thể là chọn lấy một số ít cá
thể tốt, nhân lên một cách riêng rẽ theo từng
dòng.
Năm I:
Chọn cây tốt
Năm II:
So sánh
Hình 36.2 sơ đồ chọn lọc cá thể một lần
1
2 43 5 6 7
Ruộng giống
khởi đầu
Giống
khởi
đầu
Giống
đối
chứng
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Nh ợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không

kiểm tra đ ợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rãi
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
Ưu điểm: Phối hợp chọn lọc dựa trên kiểu hình với việc
kiểm tra kiểu gen, kết quả nhanh
Nh ợc điểm: Đòi hỏi theo dõi công phu, chặt chẽ, khó
áp dụng rộng rãi
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
-
Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Cách tiến hành
- Chọn những cá thể tốt phù hợp với mục tiêu chọn lọc
-Thu hoạch riêng rồi nhân lên từng dòng riêng rẽ
- So sánh các dòng với nhau và so sánh với giống khởi đầu,
giống đối chứng
Hình 36.2. Sơ đồ chọn lọc cá thể một lần
Nm th 1
Ch n cây t t
Nm th 2:
So sánh
2 3 4 5 6
7
1
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt

Nh ợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
kiểm tra đ ợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém, áp dụng rộng rãi
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
Ưu điểm: Phối hợp chọn lọc dựa trên kiểu hình với việc
kiểm tra kiểu gen, kết quả nhanh
Nh ợc điểm: Đòi hỏi theo dõi công phu, chặt chẽ, khó
áp dụng rộng rãi
Phạm vi ứng dụng:
Thực vật: cây nhân giống vô tính
cây tự thụ phấn
Vật nuôi: kiểm tra đực giống qua đời con
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
-
Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
Cách tiến hành
- Chọn những cá thể tốt phù hợp với mục tiêu chọn lọc
-Thu hoạch riêng rồi nhân lên từng dòng riêng rẽ
- So sánh các dòng với nhau và so sánh với giống khởi đầu,
giống đối chứng
Ví dụ:Tạo ra giống lúa DT
10
và TK
106
Nhân giống vô tính bằng cách giâm cành
Nhân giống vô tính bằng cách ghép

cành
Phương pháp chọn lọc cá thể nhiều lần
Năm thứ 1
Chọn cây tốt
Ruéng chän gièng khëi ®Çu
Năm thứ 2
2
3 4 5 6
Năm thứ 3
Giống chọn từng cây
Giống
khởi đầu
Giống
đối chứng
7
1
I) Vai trò của chọn lọc trong chọn giống

II) Chọn lọc hàng loạt
Nh ợc điểm : Chỉ đánh giá dựa vào kiểu hình, không
xác định đ ợc kiểu gen
III) Chọn lọc cá thể
Ưu điểm: Đơn giản dễ làm, ít tốn kém,dễ áp dụng
Tr n l n h t cây
t t
Nm th 2:
So sánh
Nm th 1
Ch n cây t t
Nm th 3:

So sánh
I
1
II
3
3
2
4
3
2
II - Chọn lọc hàng loạt 2 lần
I Chọn lọc hàng loạt 1 lần
Hình 36.1 S ch n l c hng lo t
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:
So sánh
Hình 36.2. Sơ đồ chọn lọc cá thể một lần
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
7
65
3
4
2
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:

So sánh
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:
So sánh
7
65
3
4
2
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:
So sánh
7
65
3
4
2
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:
So sánh
7
65
3
4

2
1
Nm th 1
Ch n cõy t t
Nm th 2:
So sánh
1
Nm th 1
Ch n cây t t
Nm th 2:
So sánh
4
Cách tiến hành:
- Chọn những cá thể u tú phù hợp với mục đích chọn lọc.
-
Thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau.
- So sánh với giống khởi đầu và giống đối chứng
1
Nm th 1
Ch n cây t t
Nm th 2:
So sánh
Hon thnh bng sau
Các ph ơng pháp chọn lọc cơ bản
Chọn lọc hàng loạt Chọn lọc cá thể
Cách tiến
hành
u điểm
Nh ợc
điểm

-
Năm I, gieo trồng giống khởi đầu để chọn lọc
các cây u tú, phù hợp với mục đích chọn lọc.
Hạt thu hoạch chung để làm giống cho vụ sau
(năm II).
- Năm I, trên ruộng chọn giống khởi đầu, chọn
những cá thể tốt nhất. Hạt của mỗi cây đ ợc
gieo riêng thành từng dòng để so sánh.
- Đơn giản, dễ làm, ít tốn kém nên có thể áp
dụng rộng rãi. Thích hợp với cả cây giao phấn,
cây tự thụ phấn và vật nuôi.
- Kiểm tra đ ợc kiểu hình và kiểu gen. Thích
hợp với cây tự thụ phấn.
- Chỉ dựa vào kiểu hình nên dễ nhầm với th ờng
biến phát sinh do vi khí hậu và địa hình.
- Đòi hỏi theo dõi công phu và chặt chẽ.
Các ph ơng pháp chọn lọc cơ bản
- Năm II, so sánh các dòng với nhau, so với
giống gốc và giống đối chứng để chọn dòng
tốt nhất, đáp ứng mục tiêu đặt ra. Nếu ch a đạt
yêu cầu thì tiến hành chọn lọc cá thể lần 2.
PP
ND
Cách
tiến
hành
Ưu
điểm
Nh ợc
điểm

- Năm II so sánh giống tạo ra bằng chọn lọc
hàng loạt với giống khởi đầu và giống đối
chứng. Nếu giống chọn hàng loạt đạt yêu cầu
đặt ra, hơn hẳn giống khởi đầu và giống đối
chứng thì không cần chọn lọc lần 2. Nếu ch a
đạt yêu cầu thì tiếp tục chọn lọc lần 2, 3
1. Chọn lọc hàng loạt 2. Chọn lọc cá thể
Bài tập trắc nghiệm
Tiết 39
Bài 36: Các ph ơng pháp chọn lọc
Ghi nhớ
Chọn lọc hàng loạt là dựa trên kiểu hình chọn ra một nhóm cá thể phù hợp nhất
với mục tiêu chọn lọc để làm giống.
Chọn lọc cá thể là chọn lấy một số ít cá thể tốt, nhân lên một cách riêng rẽ theo
từng dòng. Do đó có thể kiểm tra đ ợc kiểu gen của mỗi cá thể
H ớng dẫn về nhà
Học bài => nắm đ ợc các ph ơng pháp chọn lọc
Trả lời câu hỏi SGK/107
Chuẩn bị bài 37 và s u tầm tranh về Thành tựu chọn giống Việt
Nam