đề cương chi tiết tập bài giảng thông tin học đại cương

Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
KHOA VĂN HÓA – THÔNG TIN
BỘ MÔN THÔNG TIN HỌC
ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT TẬP BÀI GIẢNG
CÔNG TÁC VỚI NGƯỜI DÙNG TIN
Nhóm GV biên soạn:
1. Đỗ Thị Thu Hương
2. Lê Thị Dương
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
KHOA VĂN HÓA – THÔNG TIN
BỘ MÔN THÔNG TIN HỌC
ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT TẬP BÀI GIẢNG
THÔNG TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG
Giảng viên biên soạn:
1. Tào Ngọc Biên
2. Lê Thị Dương


Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
THÔNGTIN HỌC ĐẠI CƯƠNG
Mã số HP: 06002
1. Phần giới thiệu chung môn Thông tin học đại cương
- Tổng số tín chỉ : 02 TC
+ Số tín chỉ lý thuyết: 02; số buổi học của TC: 06 buổi
+ Số tín chỉ thực hành: 0 ; số buổi học của TC: 0 buổi
- Bộ môn phụ trách: Thông tin học
- Vị trí HP ở học kỳ số/khóa học: 1
- Điều kiện tiên quyết: Không
1.1. Tổng quan lịch sử, phát triển môn học trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại
học Việt Nam giai đoạn 2013-2020
Bước sang thời đại mới, nhân loại đã và đang chứng kiến những thay đổi to

lớn và sâu sắc trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Những biến đổi to lớn đó đã
làm thay đổi hoàn toàn cục diện của đời sống chính trị, kinh tế và xã hội trên qui
mô toàn cầu. Trên thực tế, sự vận động của xã hội loài người đang tiếp cận tới một
bước ngoặt vô cùng to lớn để chuyển sang một thời đại mới về chất - đó là thời đại
trí tuệ mà động lực của thời đại này là cuộc cách mạng khoa học công nghệ mới.
Không giống như các cuộc cách mạng trước đó, trong cuộc các mạng khoa học và
công nghệ mới lần này, thế mạnh tuyệt đối của các yếu tố sản xuất truyền thống
như các nguồn tài nguyên thiên nhiên, sức lao động rẻ và dồi dào giảm dần và chỉ
còn mang ý nghĩa tương đối. Trong tiến trình phát triển xã hội, các ngành có hàm
lượng tri thức cao với sức cạnh tranh cực kỳ to lớn đã đưa chất xám, trí tuệ và tiềm
lực khoa học và công nghệ lên vị trí hàng đầu. Những yếu tố mang hàm lượng tri
thức đó ngày càng nhiều, chúng được thu thập, xử lý, tổ chức thành các cơ sở dữ
liệu và được khai thác như là yếu tố nguồn lực vô cùng hữu hiệu cho mọi hoạt
động của xã hội loài người. Những nghiên cứu mang tính qui luật khách quan của
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
những quá trình này thực chất là nội dung cơ bản của một ngành khoa học - 
 hay còn gọi 
Thông tin học là một ngành khoa học rất mới, được phôi thai từ đầu thế kỷ
XX và mới được hình thành như một lĩnh vực khoa học độc lập từ những năm 60
của thế kỷ này. Để có thể lưu truyền thông tin qua không gian và thời gian, thông
tin phải được ghi lại trên các phương tiện lưu trữ, chúng gọi chung là các tư liệu
(document). Nguồn gốc của thông tin học là các lĩnh vực của tư liệu học, đó là
khoa học về xử lý và cung cấp tư liệu, được hình thành từ đầu thế kỷ XX, song
song với sự gia tăng các nghiên cứu thực nghiệm, nó đòi hỏi phải cung cấp các
nguồn tin về các đề tài. Năm 1905, nhà bác học người Bỉ Pole Other lần đầu tiên
sử dụng thuật ngữ Tư liệu học (Documentation), với quan niệm rằng các tài liệu
mà các nhà khoa học sử dụng không chỉ là sách báo, tài liệu ghi chép, hồ sơ lưu trữ
mà còn có thể là những hiện vật bảo tàng, các di chỉ văn hoá Sau này theo ý nghĩa
rộng hơn, từ này chỉ các công tác sưu tập, tổ chức, lưu trữ, truy tìm và phổ biến

một cách có hệ thống các thông tin và tài liệu chuyên môn, đặc biệt là các tài liệu
khoa học kỹ thuật. Tư liệu học phát tiển nhằm đáp ứng với sự phát triển của các ấn
phẩm định kỳ và các tạp chí, được coi là những phương tiện thông dụng công bố
các công trình khoa học. Trong khi sách cần phải phân loại và biên mục, thì các ấn
phẩm định kỳ đòi hỏi phải đánh chỉ số và tóm tắt để có thể cung cấp cho các nhà
nghiên cứu các thông tin cấp một có nguồn gốc xuất bản rất khác nhau.
Trong thời gian chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945), các nhà khoa học
tham gia chiến tranh đòi hỏi tìm nhanh chóng và chính xác các thông tin thư mục
trong các tạp chí khoa học. Điều đó đã thúc đẩy họ phải đổi mới phướng pháp lưu
trữ và tìm kiếm thông tin truyền thống, dẫn đến sửa đổi các hệ thống phân loại, xây
dựng các hệ thống tìm tin. Trong giai đoạn 1940 - 1950, các nhà khoa học đã phát
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
triển kỹ thuật đánh chỉ số, chuẩn hoá các thuật ngữ mô tả thông tin, quan tâm đến
việc tóm tắt tài liệu để tạo thuận lợi cho quá trình tìm tin.
Nền tảng của thông tin học dựa trên ba ngành phát tiển mạnh sau chiến tranh
thế giới thứ II, đó là: mô hình lý thuyết thông tin của Shannon-Weaver , khái niệm
về điều khiển học của Norbert Wiener, những tiến bộ nhanh chóng trong thiết kế
và sản xuất máy tính điện tử. Những cách tân này hướng thẳng vào một lĩnh vực
nghiên cứu mới, trong đó nhiều ngành có thể hoà đồng với nhau dưới một ý tưởng
chung là "thông tin".
Thuật ngữ Thông tin học (Information Science) lần đầu tiên được đưa ra ở
Mỹ vào đầu những năm 60 với ý nghĩa là: khoa học thông tin nghiên cứu tính chất
và cơ cấu của thông tin, những phương tiện và lực lượng để thực hiện các quá trình
thông tin cùng với những kỹ thuật xử lý thông tin với mục đích sử dụng thông tin
thích hợp và có hiệu quả nhất. Năm 1963 lần đầu tiên Học viện công nghệ Georgia
đưa môn Thông tin học vào chương trình giảng dạy của mình, và nhanh chóng phát
triển sang một số các trường đại học khác như một lĩnh vực nghiên cứu độc lập bên
cạnh các ngành khác như thư viện học, tin học,
Là một ngành khoa học mới ra đời trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của

cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, những vấn đề lý luận và phương pháp
luận của thông tin học không ngừng phát triển và dần hoàn thiện cùng với quá trình
phát triển các ứng dụng của công nghệ thông tin trong hoạt động của mình.
Ngay từ đầu những năm 60, thông tin học đã sớm quan tâm đến việc sử dụng
máy tính điện tử để xử lý và quản lý tài liệu. Nhiều nghiên cứu được triển khai
như: mô hình hoá việc lưu trữ và tìm kiếm thông tin; các hình thức quan hệ giao
tiếp người - máy; hiệu quả của hình thái nội dung và lĩnh hội thông tin; quá trình
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
sản sinh, truyền và biến đổi thông tin; thiết lập các nguyên lý chung để giải thích
và dự báo tác động của thông tin.
Sự ra đời của kỹ thuật số vào giữa thế kỷ XX đã tạo ra một bước ngặt trong
việc kiểm soát của con người đối với các thông tin đã được ghi lại. Năm 1960, lần
đầu tiên máy tính được dùng để số hoá tài liệu văn bản, đó là hai tạp chí tóm tắt
của Mỹ Index Medicus của Thư viện Y học Quốc gia và Scientific and Technical
Aerospace Reports của Cơ quan quản lý hàng không và vũ trụ Quốc gia (NASA),
nhằm giảm giá thành và thời gian xuất bản hai tạp chí này. Chúng được coi là
những CSDL thư mục đầu tiên, và trở thành một nguồn thông tin mới bên cạnh các
kho lưu trữ thông tin truyền thống của thư viện và các cơ quan lưu trữ.
Cuộc cách mạng vi xử lý vào giữa những năm 70, tạo cơ sở cho sự ra đời
hàng triệu, rồi hàng chục, hàng trăm triệu máy vi tính với năng lực ngày càng cao,
giá ngày càng rẻ, thâm nhập khắp mọi nơi trên thế giới, đã thực sự mở ra một chân
trời mới cho mỗi cá nhân và xã hội trong việc nắm bắt được những thông tin về
những sự kiện và ý tưởng mới, và mới tạo khả năng hiện thực cho việc ứng dụng
máy tính trong công tác thông tin tư liệu.
Việc ứng dụng máy tính điện tử trong việc xử lý thông tin đã đem lại những
hệ quả to lớn: tập trung thông tin trong những bộ nhớ lớn: các CSDL và NHDL,
liệu, tăng nhanh tốc độ ở tất cả các công đoạn xử lý thông tin. Việc tin học hoá
hoạt động thông tin - thư viện đã làm thay đổi căn bản phương thức hoạt động
truyền thống từ thu thập, xử lý tài liệu, đến phục vụ người đọc. Hệ thống các sản

phẩm thông tin ngày càng phong phú về loại hình và số lượng, trong đó sự ra đời
và phát triển của các CSDL có ý nghĩa bước ngoặt, mở ra kỷ nguyên mới cho hoạt
động thông tin - thư viện. Các dịch vụ thông tin cũng trở nên hết sức đa dạng và
phong phú nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dùng tin.
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
Cùng với việc phát triển mạnh mẽ các kỹ thuật vi xử lý, việc sử dụng ngày
càng nhiều các vật mang tin điện tử: như băng từ, đĩa từ (phát triển từ năm 1962),
đĩa mềm (1970), đĩa quang (1980) đã loại bỏ được những khó khăn về sự quá tải
của các kho chứa, nhưng đồng thời cũng đặt ra cho người làm công tác thông tin tư
liệu những vấn đề về xử lý và phổ biến thông tin, dựa trên những kỹ thuật đặc biệt
và dựa trên những kênh thông tin rất đa dạng.
Cuối những năm 80 sang đầu những năm 90, sự phát triển bùng nổ các mạng
viễn thông truyền dữ liệu quốc gia và quốc tế trên cơ sở kỹ thuật cáp sợi quang, vệ
tinh và vi ba số, đã tạo khả năng nối mạng không những giữa các trung tâm thông
tin, mà còn nối được đến máy vi tính của tùng cá nhân. Xuất hiện viễn cảnh của
các siêu “xa lộ thông tin” liên kết hàng trăm triệu người trong từng quốc gia cũng
như trong phạm vi khu vực và toàn cầu, mà tiêu biểu là liên mạng thông tin toàn
cầu Internet. Sự kết hợp giữa máy tính và viễn thông đẫn đến sự hình thành và phát
triển các hệ thống và mạng lưới thông tin tự động hoá, cho phép các trung tâm
thông tin và thư viện liên kết với nhau trên mạng máy tính để chia sẻ nguồn lực
thông tin. Các dịch vụ tìm tin on -line phát triển, cho phép sử dụng và khai thác các
tài nguyên thông tin không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý giữa người dùng với
cơ quan thông tin, đã mở ra khả năng và xu hướng hình thành một không gian
thông tin thống nhất trên phạm vi toàn cầu.
Với ý nghĩa làm rõ thêm tính độc lập tương đối của một ngành khoa học mới,
làm tăng thêm nhận thức về tầm quan trọng của Thông tin học trong lịch sử xã hội
loài người. Ở nước ta, vai trò của thông tin trong đời sống xã hội đã được cụ thể
hoá thành các văn bản, hàng loạt các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước
ra đời đã và đang tạo hành lang pháp lý quan trọng và là cơ sở vững chắc để Thông

tin học nhanh chóng phát triển và đưa vào giảng dạy trong các cơ sở đào tạo. Ngay
từ năm1971, tại Hội nghị thông tin toàn quốc lần thứ nhất, Thủ tướng Phạm Văn
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
Đồng đã nói: “ Để tiến nhanh, tiến kịp thế giới thì con đường nhanh nhất, rẻ nhất là
làm công tác thông tin”. Năm 1972, Nghị quốc 89/ CP của Chính phủ đã đề nghị
phải đào tạo cán bộ thông tin ở Việt Nam, giao Uỷ ban KHKT Nhà nước và Bộ
Đại học – Trung học chuyên nghiệp làm đề cương trình Chính phủ. Năm 1991 tại
Chỉ thị 95/ CP, Chính phủ lại tiếp tục chỉ đạo về đào tạo đại học và trên đại học
ngành thông tin. Nghị quyết Hội nghị (NQHN) của Ban chấp hành Trung ương
(BCH TƯ) Đảng lần thứ 2, khoá VIII về “Định hướng chiến lược phát triển khoa
học và công nghệ trong thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá và nhiệm vụ đến
năm 2000”. Nghị quyết HN BCH TƯ Đảng lần thứ 5 khoá VIII về “Xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Đặc biệt Chỉ
thị số 58 – CT/TW ngày 17/10/2000 của Bộ Chính trị đã nêu: “Tập trung phát triển
các dịch vụ điện tử trong các lĩnh vực và các dịch vụ công cộng (giáo dục, đào
tạo từ xa, chữa bệnh từ xa, thư viện điện tử) ”. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ IX của Đảng xác định: “ đề từng bước tiếp cận nền kinh tế trí thức,
chú trọng phát triển và đào tạo cán bộ cho các ngành công nghệ cao, mũi nhọn, các
lĩnh vực điện tử viễn thông, công nghệ thông tin, quản trị thông tin ”; Trong kết
luận HN BCH TƯ lần thứ 6 khoá IX đã nêu rõ một trong những phương hướng,
nhiệm vụ phát triển KH & CN đến năm 2010 là: tổ chức hệ thống thông tin
KH&CN quốc gia, các thư viện điện tử theo hướng hiện đại hoá và phù hợp với
các tiêu chuẩn quốc tế ”. Tháng 6/2000, Luật KH & CN ra đời đặt nền tảng pháp
lý quan trọng để phát triển hoạt động thông tin KH&CN. Ngày 31/08/2004 Thủ
tướng Chính phủ đã ký Nghị định số 159/2004/NĐ-CP về hoạt động thông tin KH
& CN nhằm cụ thể hoá Luật KH&CN. Trong kế hoạch phát triển Internet của Việt
Nam giai đoạn 2010 – 2005 đã nêu rõ: Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia
và chuyên ngành từng bước điện tử hoá các thư viện nghiên cứu, các cơ sở đào
tạo, hình thành các kho điện tử công cộng và quốc gia. Năm 2005, Chính phủ ban

hành Nghị định 115/2005/NĐ - CP ngày 5/9/2005 Quy định cơ chế tự chủ, tự chịu
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
trách nhiệm của tổ chức KH&CN công lập Như vậy, đường lối và kế hoạch của
Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội đất nước đến năm 2010 và năm
2020 đã và đang tạo cơ hội mới đưa Thông tin phục vụ nghiên cứu và đào tạo các
ngành Văn hoá – Thông tin nói riêng phát triển theo hướng hiện đại để hội nhập.
Bên cạnh, những đường lối và kế hoạch chung của Đảng và Nhà nước về việc
xây dựng “xã hội thông tin”, từng bước tạo lập “văn hóa thông tin” trong xã hội,
còn có những kế hoạch cụ thể trong lĩnh vực đào tạo ngành Thông tin học của Bộ
giáo dục và đào tạo. Năm 2010, Bộ Giáo dục và đào tạo ban hành Thông tư số 14/
2010. TT-BGDDT về việc ban hành Danh mục giáo dục, đào tạo cấp IV trình độ
cao đẳng, đại học. Theo Thông tư này mã ngành 523202 (Thông tin thư viện) trước
đây được tách thành hai ngành là : Thông tin học (52320201), Khoa học thư viện
(52320202). Trên cơ sở thực hiện chỉ đạo của Bộ giáo dục và đào tạo, căn cứ vào
điều kiện thực tiễn của xã hội và để cập nhật và bổ sung nhiều tri thức và môn học
mới cho sinh viên, những người chuyên gia có tâm huyết đã đặt nền móng đưa
Thông tin học đại cương trở thành môn học tại các cơ sở đào tạo Ngành Thông tin
học, Thư viện học, Lưu trữ học, Quản trị văn phòng,…trong nước. Đây là môn học
vừa mang tính truyền thống và hiện đại. Tính truyền thống vì môn học này có từ
lâu đời gắn với sự xuất hiện chữ viết và thư tịch, thông tin ở dạng các tài liệu
truyền thống. Hiện đại, vì hiện nay nó đang ứng dụng những thành tựu của công
nghệ thông tin và truyền thông, gắn với việc sử dụng rộng rãi các mạng thông tin
máy tính toàn cầu để cung cấp cho người học những thông tin khác nhau. Hiện
nay, trên cả nước có nhiều sơ sở triển khai giảng dạy môn Thông tin học đại
cương. Đặc biệt, phải kể đến Trường Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn (Đại
học Quốc gia Hà Nội), Trường Đại học Văn hóa Hà Nội.
+ Năm học 2010 , Ngành Thư viện – Thông tin Trường Đại học Văn hóa Hà Nội
chính thức được tách ra làm 2 ngành : Thông tin học và Khoa học thư viện.
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương

Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
+ Năm 2010 , Ngành Thông tin – Thư viện Trường Đại học Khoa học Xã hội và
nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) đổi tên thành ngành Thông tin học.
Như vậy, việc đổi tên các ngành học trên cơ sở phù hợp với điều kiện thực tế
của xã hội khẳng định thêm vai trò chủ chốt của môn Thông tin học đại cương. Tại
Trường Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Môn
Thông tin học đại cương là môn học chuyên ngành có lịch sử lâu đời luôn gắn với
lịch sử phát triển và quy mô đào tạo chung của nhà trường.
+ Từ năm 1973 - 1996, môn Thông tin học đại cương gắn liền với ngành Thông tin
– Thư viện đã được đào tạo tại Khoa Lịch sử Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội
(nay là Đại học Quốc gia Hà Nội).
+Năm 1996 - 2004, môn Thông tin học đại cương thuộc Bộ môn Thông tin – Thư
việnTrường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia Hà
Nội.
+ Năm 2004 - 2010, môn Thông tin học đại cương thuộc Bộ môn Thông tin – tư
liệu, Khoa Thông tin – Thư viện thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn (Đại học Quốc gia Hà Nội)
+ Năm 2010 - nay, môn Thông tin học đại cương thuộc ngành Thông tin học khoa
Thông tin – Thư viện trường Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại
học Quốc gia Hà Nội)
Bên cạnh đó, môn Thông tin học đại cương còn được giảng dạy trong Ngành
Lưu trữ học và Quản trị Văn phòng – Khoa lưu trữ học và Quản trị Văn phòng
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội).
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
Môn Thông tin học đại cương đã xuất hiện trong chương trình đào tạo ở các
ngành học từ lâu đời gắn liền với lịch sử đào tạo của các cơ sở đào tạo. Điều đó,
không có nghĩa môn học này không ngừng bổ sung những kiến thức mới phù hợp
với điều kiện mới đảm bảo sự linh hoạt, sáng tạo. Trong giai đoạn mới, chúng ta
hay nghe đến thuật ngữ “tín chỉ”, đó là phương thức đào tạo mới được áp dụng ở

hầu hết các cơ sở đào tạo có môn Thông tin học nói riêng và hệ thống giáo dục
Việt Nam nói chung. Các chuyên gia thông tin cùng với lãnh đạo các cơ sở đào tạo
đã không ngừng đổi mới, thiết kế một chương trình đào tạo mới dựa trên quan
điểm Thông tin học là một môn học chuẩn hóa và gắn với công nghệ thông tin
được thể hiện trong chương trình, giáo trình và phương thức giảng dạy. Mục tiêu
đào tạo chung của môn học là giúp cho người học nắm được nhu cầu thông tin
trong từng hoạt động thực tiễn, cho từng loại đối tượng; Biết cách tổ chức các loại
nguồn lực thông tin để đáp ứng nhu cầu đó; Biết cách dẫn dắt để có được thông tin,
biết khai thác thông tin và bước hướng dẫn sử dụng hoạt động thông tin theo pháp
luật.
Ngày nay, sự quan tâm đặc biệt đối với thông tin và tri thức với tư cách là yếu
tố tiềm lực của mỗi cá nhân, của tổ chức và xã hội lại được nhân lên gấp bội. Với
tư cách là một môn học cần thiết đối với người học cùng với sự quan tâm của Nhà
nước, các cơ sở đào tạo và các chuyên gia thông tin. Môn 
 ngày càng khẳng định được vị trí của mình, đóng vai trò là môn học tiên
quyết thuộc khối kiến thức cơ sở ngành trong hệ thống các cơ sở đào tạo. Theo
quan điểm của UNESCO thì 3 nhân tố quyết định chất lượng hiệu quả giáo dục là
cơ cấu hệ thống giáo dục và hệ thống chương trình; hệ thống sách giáo khoa, giáo
trình; đội ngũ giảng viên. Vì vậy, để phát triển môn Thông tin học đại cương tốt
phải có nội dung, kiến thức tốt; phương pháp dạy học phù hợp và đội ngũ giảng
viên có chất lượng. Nhờ đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo, mạnh
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
dạn ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy với những phương pháp giảng
dạy tích cực và hệ thống sách giáo trình tham khảo đảm bảo, môn Thông tin học
đại cương tại các cơ sở đào tạo là môn học có chất lượng dạy và học tốt, đóng góp
to lớn nâng cao chất lượng đào tạo của ngành Thông tin học nói riêng và đáp ứng
được yêu cầu của thị trường lao động góp phần xây dựng, phát triển của đất nước.
1.2. Nghiên cứu mục tiêu môn học, hiệu quả môn học trong ngành đào tạo


Cùng với sự phát triển của xã hội, ngày nay hoạt động thông tin và tư liệu
ngày càng phát triển, đòi hỏi phải có những người hoạt động chuyên nghiệp trong
lĩnh vực thông tin và tư liệu. Đầu ra ngành thông tin học đòi hỏi người học phải
được trang bị những kiến thức về: tìm, xử lý, sản xuất và phân phối thông tin, bao
gồm cả việc tăng thêm giá trị cho các thông tin ấy, nhằm thoả mãn nhu cầu thông
tin dù đuợc thể hiện ra hay không của các nhóm người dùng tin và cung cấp cho họ
những nguồn thông tin hữu ích, những thông tin này nói chung được tạo thành bởi
các các tài liệu dưới dạng văn bản, âm thanh hoặc hình ảnh. Bên cạnh những người
làm tư liệu truyền thống như những thủ thư, những người làm lưu trữ, ngày nay ta
thấy có những người chuyên phân tích tổng hợp tin, những người chuyên trách
việc tìm tin, những người quản lý cơ sở dữ liệu, những nhà dự báo chiến lược,
Mỗi nghề trong những nghề này được đặc trưng bởi những hoạt động mà nó phải
thực hiện, trong đó ngoài tri thức và kỹ thuật chuyên môn nó đòi hỏi người làm
nghề phải có năng lực nhất định.
Trong bối cảnh mới, nghề thông tin đứng trước những khó khăn và thách
thức, người học cần phải được trang bị những kiến thức và kỹ năng để phát huy
năng lực của mình trước yêu cầu mới của xã hội. Nghề thông tin đứng trước những
khó khăn sau:
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
- Lượng kiến thức ghi lại dưới hình thức in ấn truyền thống và và bằng các
phương tiện khác ngày càng gia tăng. Xuất hiện nhiều loại hình tài liệu mới: các
CD-ROM, các cơ sở dữ liệu online, các nguồn thông tin trên mạng, các sách báo
điện tử (e-book, e-journal), các thông tin đa phương tiện, Khối lượng thông tin tư
liệu đó tăng nhanh đến mức nếu như không có các phương tiện kỹ thuật và phương
pháp xử lý thông tin hiện đại thì không thể nào kiểm soát và sử dụng nổi dòng
thông tin và tư liệu khổng lồ hiện có.
- Nhờ công nghệ thông tin và truyền thông, tốc độ xử lý thông tin ngày càng
nhanh, khả năng truy nhập tới các nguồn thông tin ngày càng mở rộng và nhu cầu
hợp tác trong môi trường thông tin ngày càng phát triển. Công nghệ thông tin đang

thực sự mở rộng bốn bức tường của các thư viện truyền thống. Ngày nay khả năng
ứng dụng công nghệ thông tin mới trong việc xây dựng các hệ thống thông tin tự
dộng hoá, các thư viện điện tử, thư viện số nhằm mở rộng và nâng cao chất lượng
phục vụ và phổ biến thông tin, phát huy tiềm lực của từng dơn vị thông tin, thư
viện đồng thời vươn tới sử dụng các nguồn lực của các trung tâm thông tin, các thư
viện khác ở trong và ngoài nước.
- Các ứng dụng của Internet ngày càng phát triển và trở nên phổ cập đang mở
rộng khả năng tiếp thu tri thức và hưởng thụ văn hoá, nâng cao chất lượng dịch vụ
xã hội đối với mọi người, làm thay đổi mạnh mẽ phương thức giao tiếp, lề lối làm
việc của con người.
 !
Môn thông tin học đại cương trang bị cho người làm thông tin những kiến thức
cơ bản về các nguồn tin và cách tổ chức thông tin, hiểu biết về công nghệ thông tin
và sử dụng công nghệ thông tin có hiệu quả, hiểu biết hơn về nhu cầu của người
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
dùng tin, các hình thức sử dụng thông tin, sao cho có thể tổ chức, truy cập và đáp
ứng tối đa yêu cầu thông tin của người sử dụng.
1.3. Nghiên cứu Phương pháp Tổ chức dạy – học của môn học.
"#$%&
1.Giảng viên giảng dạy có thể là GV phụ trách HP hoặc GV cùng dạy
2.Thông báo nội dung chương trình, bài học, tài liệu nghiên cứu cho sinh
viên đầu khoá học, nhắc sinh viên chuẩn bị bài trước mỗi tín chỉ.
3.Giảng bài theo các mục trọng tâm, nhấn đậm khu vực sinh viên cần mở
rộng kiến thức và cần nâng cao (thông qua nhu cầu của sinh viên)
4.Trong quá trình giảng bài, giảng viên kết hợp nhiều phương pháp : thuyết
trình, phát vấn, trao đổi, thảo luận.
5.Đưa ra các nội dung, chủ đề, các bài tập thực hành, từ đó sinh viên có
kiến thức và kỹ năng nghề.
6.Giải đáp các thắc mắc của sinh viên qua Email

"#$%'&
1. Đi học chăm chỉ, đầy đủ, đúng giờ (nghỉ không quá 20% tổng số giờ của
môn học).
2. Các bài tập phải nộp đúng hạn.
3. Thiếu một điểm thành phần (bài tập, kiểm tra giữa kỳ) thì không có điểm hết
môn.
4. Đọc tài liệu và chuẩn bị bài tập trước khi đến lớp theo hướng dẫn của giáo
viên.
5. Thực hiện đầy đủ nhiệm vụ của môn học được ghi trong đề cương môn học
"()*+,*,+-./012& 
- Quy mô lớp chung: 50-60 SV
- Nhóm thảo luận, nghiên cứu: 5-6SV/nhóm
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
- GV chuẩn bị ĐCCT 3 cấp, Thuyết trình PowerPoint.
- Phòng học phải có các thiết bị dạy học như: máy tính, máy chiếu
- Sinh viên phải có giáo trình, tài liệu tham khảo và cần chuẩn bị bài trước
khi lên lớp
1.4. Những vấn đề cốt lõi về kiến thức, kỹ thuật, kỹ năng mà môn học cần đặt ra
trong dạy- học.
Môn  yêu cầu người học phải có kiến thức chuyên
môn và kỹ năng thực hành.
0)3* bao gồm những năng lực liên quan đến các hoạt động đặc thù của công
tác thông tin tư liệu. Nó bao gồm những kiến thức và kỹ năng mang tính chuyên
môn và nghiệp vụ mà tất cả các nhà hoạt động thông tin tư liệu chuyên nghiệp phải
nắm vững, tất nhiên với trình độ khác nhau tuỳ theo công việc và vị trí trách nhiệm
mà họ phải đảm nhận.
0)* bao gồm những năng lực liên quan đến các lĩnh vực của công nghệ
thông tin và truyền thông. Đó là những kiến thức và kỹ năng liên quan đến khả
năng kỳ diệu của công nghệ thông tin và truyền thông đang được ứng dụng rộng

rãi trong tất cả các công đoạn của dây chuyền thông tin tư liệu.
* Kiến thức và kỹ năng về chuyên môn và nghiệp vụ
045-!5556: Người học phải biết phát hiện, đánh
giá và đem lại hiệu lực cho các thông tin, các tài liệu và các nguồn của chúng. Đó
là những công việc liên quan đến khâu chọn lọc và bổ sung tài liệu.
- 789! :+!/: Người học phải biết phân tích tài liệu rút ra
những thông tin và trình bày những thông tin đó dưới một dạng thích hợp. Đó
chính là những công việc liên quan đến đến việc xử lý hình thức và nội dung tài
liệu
0; <!()+=5/ )& Người học có kiến thức cơ bản về
bộ máy tra cứu thủ công và bộ máy tra cứu hiện đại.
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
- :: Người học có kiến thức cơ bản về xử lý các yêu cầu tin và đưa ra một
chiến lược tìm tin thích hợp, sử dụng thành thạo các phương tiện tra cứu thủ công.
05!>(+,& Người cán bộ thông tin không chỉ biết phổ biến
thông tin thông qua các dịch vụ thông tin thông thường như dịch vụ thông tin hỏi
đáp, dịch vụ cung cấp tài liệu, dịch vụ cung cấp thông tin theo yêu cầu (phổ biến
thông tin có chọn lọc) mà còn phải biết triển khai các dịch vụ thông tin trên mạng
dựa trên công nghệ thông tin hiện đại. Ngoài ra còn phải biết định hướng người
dùng tin tới những sản phẩm và dịch vụ thông tin tốt nhất và giúp họ nhận được
chúng dưới dạng thích hợp, phát triển sự hợp tác với các tổ chức trong và ngoài
nước trong chiến lược tiếp cận và phân phối thông tin.
- ?5$& Nắm bắt được các hệ thống thông tin trong tổ chức, quản
lý, biết được các thông tin cần thiết phục vụ cho lãnh đạo và quản lý.
* Kiến thức và kỹ năng về công nghệ thông tin và truyền thông
0@A& Ngoài kiến thức và kỹ năng cơ bản về tin học, sử dụng máy tính
để làm các công việc văn phòng, người làm thông tin ngày nay phải biết sử dụng
các phần mềm tư liệu để lưu trữ, tìm kiếm tài liệu và tạo ra các sản phẩm thông tin
thư mục, biết sử dụng một phần mềm tích hợp để quản trị một thư viện điện tử. Có

những hiểu biết cần thiết về các nguồn tài liệu điện tử, nắm được kỹ thuật số hoá
các tài liệu, xử lý các thông tin dưới dạng âm thanh và hình ảnh, các thông tin đa
phương tiện (multimedia).
0,) / Trong bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin và truyền
thông, người cán bộ thông tin ngày nay phải có kiến thức cơ bản về mạng thông tin
máy tính, biết quản lý và khai thác một mạng cục bộ, biết sử dụng các dịch vụ tìm
tin trực tuyến, các dịch vụ thông tin chủ yếu trên Internet như thư điện tử, truyền
tệp, World Wide Web,
* Kỹ năng Quản lý chuyên môn và nghiệp vụ
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
Có kỹ năng đánh giá mặt mạnh mặt yếu của các hoạt động chuyên môn nghiệp
vụ, của các sản phẩm và dịch vụ thông tin và đưa ra những giải pháp để cải thiện
chất lượng của chúng; Đưa ra được một hệ thống chỉ tiêu để đánh giá chất lượng
của các công việc chuyên môn, các sản phẩm và dịch vụ thông tin.
1.5. Mục lục trình bày hệ thống bài giảng
Tín chỉ 1: Những vấn đề chung của Thông tin và nguồn lực thông tin

TT Tên bài giảng
Tổng số
tiết trên
lớp của
GV
Số tiết
GV
trình
bầy
Số tiết
thảo
luận

Bài tự
luận/
SV tự
làm
ngoài
giờ lên
lớp
Giảng
viên
thực
hiện
1 Bài 1: Thông tin, các quá
trình thông tin và Thông tin
học
1.1.Thông tin, các thuộc
tính của thông tin, phân
loại thông tin
1.1.1 Thông tin
?5B5
C<D*! 
)
  ?5  E     F
=$
G?5/,$  +
8 6 2 8 Tào
Ngọc
Biên
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
 HIDJ

1.1.2. Các thuộc tính của
thông tin
=9D

9B$DKF

G  ?3  DK  F

LM5 -F
NM5!F

1.1.3. Phân loại thông tin
GO5 -!/
'I.
GO=.

GG  O  $  K  'I
.
GLO  )  =  HI  DJ
=.
GN  O  :  )  P

1.2. Lịch sử kỹ thuật truyền
tin, các quá trình thông tin
1.2.1. Lịch sử kỹ thuật
truyền tin
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
,2
?<,

G  @  Q  3  D5  R
S
L?

1.2.2. Các quá trình thông
tin
T5 :
    B  
!U
G  C8/  /  
RD
1.3.Thông tin học và các
khoa học liên quan
1.3.1. Thông tin học
GG  5    !  $
K)
GGT5 ::!
1.3.2. Mối quan hệ giữa
thông tin học và các khoa
học liên quan
2 Bài 2: Thông tin và tiến bộ
xã hội
2.1.Vai trò của Thông tin
D!6DV
>5   P  !  D!  6  !
05 04 1 05 Tào
Ngọc
Biên
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương

/E+FW$

      D!  /,  $
     U  X/  >5
 PB,!'H3
G< Y
!1 'V>5 P
FB
LD!'ZF
D[!DJ
N\ YF
 A2*5.!
]'$
2.2.Thị trường thông tin và
Kinh tế thông tin
  ^$      F
B,,%
- ]
G,
2.3. Vài nét về hiện tượng
tin học hoá xã hội và xã hội
thông tin
GK2
H[=
G4[=
2.4. Bùng nổ thông tin và
các biện pháp khắc phục
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
L  5    +_  (


L^PF'V+_
(
LG F+_(

LL  ?5  +  >5>  B`
>
3 Bài 3: Các lọai hình tài liệu
nguồn tin
3.1. Định nghĩa và vai trò,
đặc trưng của tài liệu
G#-a!D
G\ YF!D
GG#E F!D
3.2. Các loại tài liệu tra cứu
G#-a5!D
 )
G?5!D )
3.3. Tài liệu khoa học kỹ
thuật và quy luật phát triển
của nó
3G#-a! Y
F!DBB@Q
GG  T/  DQ  >5   P
F!DBB@Q
02 02
02
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
3.4. Nguồn thông tin điện tử

- thông tin số
4 Tổng: 15 12 3 15
Tín chỉ 2: Xử lý thông tin, lưu trữ, tìm kiếm thông tin và các hệ thống thông tin
TT Tên bài giảng
Tổng số
tiết trên
lớp của
GV
Số tiết
GV
trình
bầy
Số tiết
thảo
luận
Bài tự
luận/
SV tự
làm
ngoài
giờ lên
lớp
Giảng
viên
thực
hiện
1 Bài 1: Xử lý thông tin và
các sản phẩm, dịch vụ phổ
biến thông tin
1.1. Mô tả thư mục

  5      

?5_.<D
G  7  >5>    

L?5/`

N(b 
1.2. Mô tả nội dung tài liệu
1.3. Các sản phẩm và dịch
vụ phổ biến thông tin
08 06 2 8 Lê Thị
Dương
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
G  ?5  '  >X  

G?5 >(+,

2
Bài 2: Lưu trữ và tìm kiếm
thông tin
2.1. Lưu trữ Thông tin
  S/  `  D   <

  ?5  >    D
 <
2.2.Tìm tin
  5      
:

7):
GT5 ::
L='$.:
+
04 03 1 4
Lê Thị
Dương
3 Bài 3: Các hệ thống thông
tin
3.1. Hệ thống, hệ thống
thông tin
G5$
G 5 $

3.2. Vai trò của hệ thống
thông tin trong tổ chức
03 03 0 3 Lê Thị
Dương
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
3.3. Các loại hệ thống thông
tin
GG$5
>
GG    $    
DJ
4 Tổng: 15 12 3 15
2. Hệ thống bài giảng
2.1. Tín chỉ 1: Những vấn đề chung của Thông tin và nguồn lực thông tin
Bài 1: Thông tin, các quá trình thông tin và Thông tin học

* Kiến thức cốt lõi:
1.1.Thông tin, các thuộc tính của thông tin, phân loại thông tin
1.1.1 Thông tin
1.1.1.1. Các khái niệm thông tin. Dữ liệu, thông tin và tri thức
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
* Các quan niệm khác nhau về thông tin
Hiện nay chúng ta đang sống trong thời đại thông tin, Thông tin được coi như
là khái niệm trung tâm của mọi thời đại và cũng là khái niệm cơ bản của khoa học,
thông tin là tiêu chí để xác định bản chất và chất lượng của xã hội.
Thông tin là gì? Có nhiều cách hiểu khác nhau về Thông tin:
Từ Latin “information”, gốc của từ hiện đại “information” có hai nghĩa. Thứ
nhất, nó chỉ một hành động rất cụ thể là tạo ra một hình dạng. Thứ hai, tùy theo
tình huống nó có thể là sự truyền đạt một ý tưởng, một khái niệm hay một biểu
tượng.
Cùng với sự phát triển của xã hội, khái niệm thông tin cũng phát triển theo.
- O-a]: Thông tin là tất cả các sự việc, sự kiện, ý
tưởng, phán đoán làm tăng thêm sự hiểu biết của con người. Thông tin hình thành
trong quá trình giao tiếp.
0 P ,c>D'>/d&Thông tin là sự phản ánh của tự nhiên
và xã hội (thế giới vật chất) bằng ngôn từ, kí hiệu, hình ảnh; rộng hơn bằng tất cả
các phương tiện tác động lên giác quan của con người.
- OPFDJ/,cef O /d& Thông tin là sự
loại trừ tính bất định của hiện thực tự nhiên
0 =RD& Thông tin là những dữ liệu, tin tức được
xem xét trong quá trình tồn tại và hoạt động theo không gian và thời gian.
(TCVN5453-199)
Tóm lại: Thông tin là tin tức, số liệu, dữ liệu, khái niệm, tri thức, là những gì đưa
đến sự hiểu biết về sự vật, hiện tượng của tự nhiên.
"Dữ liệu, thông tin và tri thức

C<DcCd& là các thông tin thô, các số liệu, dữ kiện ban đầu thu thập đợc qua
điều tra, khảo sát.
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương
Đề cương chi tiết bài giảng Thông tin học đại cương
Dữ liệu tồn tại dới 4 hình thức: con số, chữ viết, âm thanh, hình ảnh.
Dữ liệu có thể có cấu trúc hoặc không có cấu trúc.
Đặc trưng cơ bản của dữ liệu là có thể lưu trữ và truyền trong các hệ thống và
mạng lưới thông tin.
* cef d& Khi dữ liệu qua xử lý và được cho là có ý nghĩa đối với
một đối tợng, một công việc nào đó.
" )cgDO.Od& Thông tin hữu ích đợc trí tuệ con người xác nhận qua quá
trình tư duy và được đưa vào sử dụng một cách có hiệu quả trong thực tiễn. Tri
thức là sức mạnh. Thông tin là “cái của ngời”, còn tri thức là “cái của mình”.
Đó là các mức độ chất lượng khác nhau của thông tin
Theo cách thể hiện, có hai loại tri thức:
+ Tri thức nội tại (Tacit knowledge): Tri thức tiềm ẩn trong trí óc con ngời
+ Tri thức tường minh (explicit knowledge): Tri thức thể hiện qua ngôn ngữ, tài
liệu văn bản, kết xuất của máy tính,
Tóm lại: Sự phân chia khái niệm về dữ liệu, thông tin và tri thức chỉ mang tính
tương đối. DL của người này có thể là thông tin với người khác, thông tin của
người này có thể là tri thức đối với người khác.
1.1.1.2. Các đặc trưng của một thông tin tốt
- Thông tin phải thích hợp (pertinence): Đáp ứng được yêu cầu của người sử
- Thông tin phải kịp thời (Timeliness): Cung cấp đúng lúc mà người dùng tin cần.
Ví dụ: Các báo ra thường ngày.
- Thông tin phải chính xác (Accuracy): Đây là tính bắt buộc với mọi thông tin.
Ví dụ: Các bảng số liệu, thống kê.
Giảng viên: Tào Ngọc Biên - Lê Thị Dương