Bài giảng tác động của các chất ô nhiễm không khí huỳnh ngọc anh tuấn

Tác động của các chất
ô nhiễm không khí

Con người

Động vật

Thực vật

Vật liệu
- Huỳnh Ngọc Anh Tuấn -
Đối với con người

Tác động của chất ô nhiễm đối với cơ thể con
người bằng con đường trực tiếp và gián tiếp.

Chất ô nhiễm không khí tác động đến con người
bằng con đường trực tiếp.

Chất ô nhiễm thâm nhập vào cơ thể qua đường hô
hấp.

Mức độ tác động của chất ô nhiễm phụ thuộc: thời
gian tiếp xúc (tác động), độ độc & nồng độ.

Gồm 2 loại tác động: cấp tính và mãn tính.

Cấp tính: nguy hiểm tức thời trong thời gian ngắn
chịu tác động của chất ô nhiễm nồng độ cao.

Mãn tính: chỉ biểu hiện rõ rệt sau khi chịu tác động

ở nồng độ thấp  khó nhận biết.
Các cơ quan dễ bị tác động

Mắt

Hệ thống hô hấp

Bộ máy hô hấp phía trên: khoang mũi,
cuống họng, thanh quản, khí quản

Bộ máy hộ hấp phía dưới: cuống phổi,
phế quản, phế nang, các ống mao quản
trong phổi.

Da

Larynx: thanh quản

Trachea: khí quản

Bronchus: phế quản

Bronchiole: nhánh cuống phổi nhỏ

Rib: xương sườn

Lung: phổi

Alveoli: túi phổi


Alveolus: phế nang

Respiration: sự hô hấp

Capillary: mao quản

Larynx: thanh quản

Trachea: khí quản

Bronchus: phế quản

Bronchiole: nhánh cuống phổi nhỏ

Rib: xương sườn

Lung: phổi

Alveoli: túi phổi

Alveolus: phế nang

Respiration: sự hô hấp

Capillary: mao quản
Tác hại 1 số chất ÔNKK

CO “EXPOSING THE INVISIBLE KILLER”

Không màu, không mùi, không vị nhẹ hơn không khí


Có ái lực với hemoglobin (Hb) mạnh gấp 210  240
lần so với O
2
CO + HbO
2
 COHb + O
2

Cơ thể thiếu Oxi  quá trình hô hấp của mô bị phá
hủy

Dấu hiệu khi ngộ độc trầm trọng: ù tai, đau đầu,
chóng mặt…

Ngộ độc CO mãn tính: ngực, phổi, tuyến giáp và tâm
thần do hít thở không khí có CO (đường phố có mật
độ xe cộ cao)
Hàm lượng COHb trong máu

Trong cơ thể người có 5000ml máu, cứ 100ml máu
chứa 20ml oxy. Nếu CO thay thế hoàn toàn oxy
trong máu  máu bị bão hòa – hàm lượng COHb
bằng 100%.

Mức độ bão hòa máu là 50% thì trong máu phải
chứa bao nhiêu CO?


Nếu nồng độ CO trong không khí là 700ppm thì cần
phải có một thể tích không khí để vận chuyển
lượng khí CO trên là bao nhiêu?

Nếu cường độ trao đổi không khí của phế nang là
3,5l/ph thì thời gian tiếp xúc là bao nhiêu để đạt
mức bão hòa máu 50% như trên?
Tác hại 1 số chất ÔNKK (tt)

SO
2

Được tạo ra chủ yếu từ quá trình ôxy hoá khi
đốt cháy các hỗn hợp có chứa S.

SO
2
là nguyên nhân gây ra các thảm hoạ ô
nhiễm không khí tại các khu vực đông dân cư.

SO
2
là khí không màu và dễ tan trong nước.

H
2
SO
4
là một loại axít mạnh, đặc biệt hút ẩm rất

mạnh.

Kích thích niêm mạc mắt và tuyến hô hấp trên.

Gây khản giọng, viêm phế quản, thay đổi thành
phần của máu.
Nguồn phát thải SO
2

Nguồn tự nhiên:

Núi lửa và các quá trình tự nhiên khác

Nguồn này phát thải lượng SO
2
cân bằng với các
quá trình tự nhiên

Nguồn nhân tạo:

Nguồn phát thải nhiều nhất

Đốt nhiên liệu hoá thạch cho các hoạt động sống

Hiện nay đã cấm sử dụng than hàm lượng S cao tại
nhiều nước châu ÂU
 nguồn quan trọng là giao thông và nhiệt điện

Tại các nước đang phát tiển: phát sinh từ hoạt động
nấu nướng và sưởi ấm (WHO,2005)

SO
2
tác hại đến sức khỏe?
Cách thâm nhập vào cơ thể: qua hoạt động hô hấp, hít vào.

Phơi nhiễm trong thời gian ngắn (dưới 24 tiếng)

Sẽ có những phản ứng xảy ra khi tiếp xúc ngay từ
những phút đầu tiên hít phải.

Những ảnh hưởng có thể là:
- Làm giảm giá trị trung bình “MEAN” của FEV1 (lưu
lượng thở ra ở giây thứ nhất”
- Các triệu chứng: thở khò khè, thở ngắn

Nếu tiếp xúc thêm sẽ không gây nên thêm kích thích

Người bị hen nhạy cảm với SO
2
hơn người thường
(WHO,1999)
SO
2
tác hại đến sức khỏe? (tt)

Phơi nhiễm trên 24 giờ

Ở mức phơi nhiễm thấp (không quá 125 μg/m
3
/ngày)

có liên qua tới tử vong và cấp cứu bệnh viên (liên
quan tới các bệnh đường hô hấp) (WHO,1999)

Phơi nhiễm trong thời gian dài

Những nghiên cứu tại châu Âu cho thấy mối liên
quan giữa tỉ lệ hiện mắc các triệu chứng liên quan
tới đường hô hấp với sự phơi nhiễm SO
2
và bụi lơ
lửng (WHO,1999)

Mức SO
2
thấp nhất có thể ảnh hưởng tới sức khoẻ
(có thể quan sát được) là 100 μg/m
3
/năm (kết hợp
với bụi lơ lửng SPM)
Nồng độ SO
2

(ppm)
Tác động đối với con người
0,2 Nồng độ ở mức thấp nhất gây cơ thể phản ứng
0,3 Ngưỡng nhận biết vị
0,5 Ngưỡng nhận biết mùi
1,6 Ngưỡng cảm ứng nghịch
8 – 12 Kích thích, làm sưng tấy cổ họng
10 Kích thích, làm sưng tấy mắt

20 Ho lập tức
Tác hại 1 số chất ÔNKK (tt)

NO
2

Là loại Oxít nitơ liên quan tới sức khoẻ con người
nhất

Là khí có mùi hắc và màu nâu đỏ

Là khí có tính oxy hoá cao, tác động với nước tạo
axít nitric
• Là khí rất quan trọng trong khí quyển:

Hấp thụ bức xạ mặt trời và ảnh hưởng tới hiệu ứng
nhà kính

Giữ vai trò quan trọng đối với tầng Ozon

Ảnh hưởng tới các loại động vật và con người

Ảnh hưởng tới tầm nhìn trong khí quyển (WHO
2005)
Nguồn phát thải NO
2

Tự nhiên

Từ NO

2
ở tầng Bình lưu, từ các hoạt động núi lửa, vi
khuẩn…

Nhân tạo

Là nguồn phát thải chính

Từ các hoạt động của con người
o
Từ các quá trình đốt tại các nguồn cố định (nhiệt
điện, sưởi ấm)
o
Từ các nguồn di động (giao thông vận tải)
o
Sản phẩm từ các nguồn trên chủ yếu là NO sau
đó chuyển thành NO
2
NO
2
tác hại đến sức khỏe?

Phơi nhiễm trong thời gian ngắn

Thí nghiệm trên động vật:
o
Khi tiếp xúc hàm lượng ít hơn 1880μg/m
3
sẽ
không nhận thấy phản ứng


Ở người khoẻ mạnh: triệu chứng suy giảm chức
năng phổi khi tiếp xúc trên 4700μg/m
3
trong vòng
dưới 2 giờ

Với những người có tiền sử bệnh phổi: tiếp xúc với
NO
2
tại một nồng độ thấp cũng làm giảm chức năng
sống và ra tăng những phản ứng của đường thở
NO
2
tác hại đến sức khỏe? (tt)

Phơi nhiễm trong thời gian dài

Nghiên cứu trên động vật phơi nhiễm NO
2
trong vài
tuần tới vài tháng với nồng độ dưới 1880μg/m
3
thấy
một loạt phản ứng từ phổi tới các cơ quan khác
(gan, lá lách, máu) (WHO 1999)

Một số nghiên cứu dịch tễ cho thấy:
o
Với mức ô nhiễm NO

2
trong không khí 15 – 128
μg/m
3
hay cao hơn trong vòng 2 tuần, nếu nồng
độ trong bình NO
2
cứ tăng 28 μg/m
3
thì nguy cơ
mắc các bệnh liên quan tới hô hấp ở trẻ từ 5 –
12 tuổi tăng lên 20% (WHO 1999)
Amiăng (asbestos)
What is Asbestos?

A group of naturally occurring minerals that can be
separated into fibres

Fibres are strong, durable and heat resistant, 30
million tons have been used in the UK

Fibres are also long, thin and flexible and have been
woven into cloth
Fibre: sợi ; durable: bền; flexible: mềm, dễ
uốn; weave – wove – woven: dệt
Asbestos ore
Asbestos fibers
Uses of Asbestos

Thermal system

insulation

Surfacing materials

Reinforcement of
materials

Fireproofing

Acoustic and
decorative plaster

Textiles
Asbestos
insulated pipe in
utility space
Asbestos “CAB” siding
Uses of Asbestos

Friction materials
(brakes, clutches, etc.)

Asphalt and vinyl felts

Papers and adhesives

Flooring and roofing
materials

Filters, sealants,

caulk, and gaskets
Asbestos is an Inhalation Hazard

Breathable fibers are deposited in the
alveoli, the ending small air sacs in the
lungs.

Body’s defense mechanisms cannot
break down the fibers.

Fibers cause damage to respiratory
system.

Fibers may also travel to the pleura, the
membrane lining the lungs.
Airborne asbestos fibers inhaled deep into the lung can cause damage.
Alveoli
Pleura
Inhale: hít vào, nuốt vào; sac: túi; pleura: màng phổi; membrane
lining: màng bọc
1 số bệnh do ÔNKK

Ung thư phổi

Gây phá hoại các mô phổi

Ô nhiễm không khí là nhân tố quan trọng nhất

Các chất gây ung thư phổi: asen, amiăng, cadimi, crom…


Viêm phổi kinh niên

Gây thu hẹp đường kính phế quản  khả năng phân phối
khí trong phổi bị ngăn trở.

Đặc điểm: ho liên tục 3 tháng/năm và liên tục trong 2 năm

Khí thủng phổi (emphysema)

Các mô phổi quanh các ống dẫn khí nhỏ bị phá hủy 
các ống dẫn khí không thể giữ hình dạng cố định của
chúng khi thở ra.

Bệnh hen suyễn

Thu hẹp các đường ống phân phối khí trong phổi
Đối với động vật

Chất ÔNKK thâm nhập vào cơ thể động vật bằng 2
con đường:

Hô hấp do hít thở không khí ô nhiễm

Con đường tiêu hóa do ăn cỏ, lá cây bị nhiễm độc

Tác động của một số chất:

Khí SO
2
: Tổn thương lớp mô trên cùng của bộ máy hô

hấp, gây bệnh khí thủng và suy tim.

Khí CO: là giảm khả năng trao đổi vận chuyển Oxy của
hồng cầu trong máu.

Khí HF: gây viêm khí quản, viêm phổi ở các loài chuột
lang và thỏ.

Bò, cừu ăn cỏ chứa các hợp chất của flo thường bị hỏng
răng…
Đối với thực vật

Quá trình sinh hóa của thực vật:

Quang hợp: quá trình tạo ra các huydrocacbon đơn như
glucozơ trong lá xanh do các hạt diệp lục.
6CO
2
+ 6H
2
O + 672 kcal (bức xạ mặt trời)  C
6
H
12
O
6
+ O
2

Cây tăng trưởng và hình thành chất dưỡng dự trữ


Hô hấp: quá trình oxy hóa và phân giải các hợp chất hữu cơ
C
6
H
12
O
6
+O
2
 6CO
2
+6H
2
O + năng lượng

Năng lượng giải phóng cung cấp cho hoạt động của tế bào
thực vật.

Thoát hơi nước: diễn ra tại các nang chứa không khí trong
lá cây dưới tác động của ánh sáng Mặt Trời và được điều
tiết bởi chất nguyên sinh.