SKKN Đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
"ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ
THPT"
MỤC LỤC
NỘI DUNG TRANG
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
2. Lịch sử vấn đề
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
5. Phương pháp nghiên cứu
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I - Cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động đổi mới
kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở trường THPT
I. Cơ sở lí luận
1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở
trường THPT
2. Những yêu cầu sư phạm cần tuân thủ khi đánh giá kết quả
học tập môn Địa lí của học sinh
3. Những nguyên tắc để đánh giá kết quả học tập của học sinh
3 - 6
3
4
5
5
6
7 - 44
7
7
7

7
8
4. Cơ sở đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của học sinh
5. Quy trình của việc đánh giá kết quả học tập
6. Mục đích, ý nghĩa và vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập môn Địa lí của học sinh THPT
7. Các hình thức tổ chức kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa
lí ở trường THPT
II. Cơ sở thực tiễn
1. Đối với giáo viên
2. Đối với học sinh
CHƯƠNG II - Thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy
học Địa lí ở trường THPT
1. Thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí
ở các trường THPT tỉnh Hưng Yên
2. Thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí
ở trường THPT Hưng Yên
Một số đề kiểm tra môn Địa lí đã được sử dụng trong năm học
2013 - 2014
CHƯƠNG III - Một số biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá
trong dạy học Địa lí THPT
1. Mục đích, nội dung cơ bản của chương trình Địa lí THPT
9
10
11
13
15
15
16
19

19
20
21
39
2. Những yêu cầu khi tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá
3. Biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí
PHẦN KẾT LUẬN
1. Kết luận
2. Kiến nghị
TÀI LIỆU THAM KHẢO
39
40
41
45 - 46
45
46
47
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Đất nước ta đang bước vào giai đoạn CNH – HĐH với mục tiêu đến năm 2020 sẽ cơ
bản trở thành một nước công nghiệp. Trong đó nhân tố quan trọng hàng đầu, quyết định
thắng lợi của công cuộc CNH – HĐH và hội nhập quốc tế là con người. Vì vậy phải chăm
lo đến nguồn lực người, chuẩn bị lớp người lao động, có những phẩm chất và năng lực
đáp ứng đòi hỏi của giai đoạn mới, việc này cần được bắt đầu từ giáo dục phổ thông, gắn
liền với việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, trong đó đổi mới hoạt động kiểm
tra, đánh giá đóng một vai trò quan trọng.
Ngày 5 tháng 5 năm 2006, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã kí quyết định số
16/2006/QĐ-BGDĐT về việc ban hành Chương trình Giáo dục phổ thông. Chương trình
giáo dục phổ thông là kết quả của sự điều chỉnh, hoàn thiện, tổ chức lại các chương trình
đã được ban hành, làm căn cứ cho việc quản lý, chỉ đạo, tổ chức dạy học và kiểm tra,

đánh giá ở tất cả các cấp học, trường học trên phạm vi cả nước.
Tuy nhiên có một thực tế là khả năng tiếp thu bài học của học sinh phổ thông ở các
vùng miền trên cả nước, ở trong một địa phương và ngay trong một nhà trường là không
đồng đều. Chính vì vậy cần phải có một yêu cầu thống nhất trên cả nước về mức độ kiến
thức, kỹ năng tối thiểu học sinh cần đạt được, trên nền tảng đó, tùy theo đối tượng học
sinh mà giáo viên đề ra những yêu cầu cao hơn.
Để nắm bắt được khả năng tiếp nhận, lĩnh hội tri thức của học sinh, đòi hỏi phải có
biện pháp kiểm tra, đánh giá thích hợp. Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh trong dạy học nói chung, dạy học môn Địa lí nói riêng có tầm quan trọng đặc
biệt. Đây là khâu cuối cùng và cũng là khởi đầu cho một chu trình khép kín tiếp theo với
một chất lượng cao hơn của quá trình dạy học. Giáo viên nhất thiết phải có nhận thức
đúng và thực hiện nghiêm túc việc kiểm tra, đánh giá, để từ đó có những biện pháp sư
phạm thích hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, giúp học sinh học tập đạt kết quả tốt
hơn.
Xuất phát từ những lí do trên tôi nhận thấy: đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học
nói chung và dạy học địa lí nói riêng là rất quan trọng và cần thiết. Đó là lí do tôi chọn đề
tài: "Đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí THPT".
Việc kiểm tra, đánh giá trong môn Địa lí ở bậc học THPT cần phải chú trọng đến nội
dung và hình thức tiến hành:
- Về nội dung: cần kiểm tra xem học sinh có hiểu được chính xác, đầy đủ những kiến
thức cơ bản trong một bài, một chương, từ đó có khả năng đánh giá những tác động, các
mối quan hệ giữa các đối tượng địa lí trong bài học. Nội dung kiểm tra, đánh giá phải phù
hợp với yêu cầu của Chuẩn kiến thức, kĩ năng được quy định.
- Về hình thức: ngoài các câu hỏi mang tính nhận biết vấn đề, cần có các câu hỏi kiểm
tra mức độ hiểu bài của học sinh, từ đó kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức vào giải
quyết các vấn đề địa lí. Bên cạnh các câu hỏi lí thuyết cần có những câu hỏi yêu cầu kĩ
năng xử lí số liệu, nhận xét, giải thích và vẽ biểu đồ
Trước đây, quan niệm về kiểm tra, đánh giá là giáo viên giữ độc quyền về kiểm tra,
đánh giá, học sinh là đối tượng được kiểm tra. Hiện nay, trong dạy học đã coi trọng tính
chủ thể tích cực hoạt động của học sinh. Theo hướng phát triển đó, việc kiểm tra, đánh

giá không chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kĩ năng mà còn
phải khuyến khích tư duy năng động, sáng tạo, khả năng vận dụng giải quyết vấn đề thực
tiễn của học sinh. Muốn vậy phải có những phương pháp ra đề, kiểm tra phù hợp. Kết quả
của công việc này như thế nào phụ thuộc nhiều vào sự vận dụng sáng tạo, linh hoạt của
giáo viên trong việc chọn nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá.
2. Lịch sử vấn đề
Kiểm tra, đánh giá là khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học, được xem là công
cụ quan trọng nhằm xác định năng lực nhận thức người học, điều chỉnh quá trình dạy
học; là động lực để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải thiện, nâng cao chất
lượng giáo dục.
Thấy được tầm quan trọng đó nên trong những năm qua đã có nhiều nhà nghiên cứu
giáo dục, nhiều nhà giáo nghiên cứu về đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh
nói chung và đổi mới kiểm tra, đánh giá trong môn Địa lí nói riêng. Trong quá trình viết
đề tài về đổi mới kiểm tra, đánh giá học sinh trong môn Địa lí ở trường THPT Hưng Yên,
tôi cũng đã tham khảo nhiều tài liệu từ các vấn đề đã được nghiên cứu trước đó.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở
bậc học THPT.
Học sinh các lớp 10A4, 10C1, 10C2, 11A1, 11A2, 12A4, 12A6.
- Phạm vi nghiên cứu: Chương trình Địa lí THPT.
Lớp 10: Địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội đại cương.
Lớp 11: Địa lí thế giới.
Lớp 12: Địa lí Việt Nam.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu: giúp học sinh tự điều chỉnh hoạt động học, giáo viên điều
chỉnh hoạt động dạy. Góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học môn Địa lí ở
bậc học THPT.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Nghiên cứu lí luận chung về đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá trong dạy học
Địa lí ở trường THPT.

+ Tìm hiểu thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí tại trường
THPT Hưng Yên và một số trường THPT khác trên địa bàn.
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá, từ đó nâng
cao chất lượng dạy học môn Địa lí trong trường THPT.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở đọc tài liệu, nghiên cứu tài liệu, những lí luận về đổi mới kiểm tra, đánh
giá của các tác giả đi trước, tôi tiến hành điều tra, khảo sát thực tế hoạt động kiểm tra,
đánh giá môn Địa lí ở trường THPT thông qua các phiếu điều tra đối với giáo viên, học
sinh và qua kết quả các bài kiểm tra từ đầu năm học ở tất cả các khối lớp 10, 11, 12.
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI
KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT
I. Cơ sở lí luận
1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở trường THPT
Kiểm tra, đánh giá là công cụ quan trọng, chủ yếu điều chỉnh quá trình dạy học, là
động lực đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải thiện nâng cao chất lượng đào tạo
theo mục tiêu giáo dục đã đề ra. Vì vậy, muốn đổi mới phương pháp dạy học thì phải đổi
mới đồng bộ cả về quan niệm, nội dung chương trình, phương pháp dạy học, cách kiểm
tra, đánh giá.
Đổi mới kiểm tra, đánh giá phải gắn liền với việc quán triệt và thực hiện mục tiêu của
từng bài học, từng cấp học. Đó là công cụ quan trọng, chủ yếu điều chỉnh hoạt động dạy
học, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí ở trường THPT.
Việc kiểm tra, đánh giá phải khách quan, chính xác. Cần phải phối hợp kiểm tra đánh
giá thường xuyên và định kì, phối hợp kiểm tra đánh giá của giáo viên với tự kiểm tra
đánh giá của học sinh. Nội dung kiểm tra. Đánh giá không được quá dễ hay quá khó đối
với học sinh.
Muốn đổi mới kiểm tra, đánh giá phải đổi mới các hình thức, phương pháp trong dạy
học Địa lí nhằm phát huy tính tích cực, độc lập của học sinh, không gây cho học sinh tâm
trạng lo lắng, bị động khi được kiểm tra, đánh giá.

2. Những yêu cầu sư phạm cần tuân thủ khi đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của
học sinh
Khi đánh giá cần phải tuân thủ những yêu cầu sau:
- Đánh giá phải xuất phát từ mục tiêu dạy học.
- Công cụ đánh giá phải đảm bảo mức độ chính xác nhất định.
- Đánh giá phải mang tính khách quan, toàn diện, có hệ thống và công khai.
- Đánh giá phải đảm bảo tính thuận tiện của việc sử dụng công cụ đánh giá.
3. Những nguyên tắc để đánh giá kết quả học tập của học sinh
Để đánh giá kết quả học tập cần dựa vào những nguyên tắc mang tính tổng quát và cụ
thể. Những nguyên tắc mang tính tổng quát:
- Đánh giá là quá trình tiến hành một cách có hệ thống để xác định phạm vi đạt được
của các mục tiêu đề ra. Vậy, phải xác định rõ mục tiêu đánh giá là gì.
- Khi đánh giá phải chọn mục tiêu đánh giá rõ ràng, các mục tiêu phải được biểu hiện
dưới dạng những điều có thể quan sát được.
- Giáo viên cần phải biết rõ những hạn chế của từng công cụ đánh giá để sử dụng
chúng có hiệu quả.
- Khi đánh giá giáo viên phải biết nó là phương tiện để đi đến mục đích, chứ bản thân
không phải là mục đích. Mục đích đánh giá là để có những quyết định đúng đắn, tối ưu
nhất cho quá trình dạy học.
- Đánh giá bao giờ cũng gắn với việc học tập của học sinh, nghĩa là trước tiên phải
chú ý đến việc học tập của học sinh. Sau đó mới kích thích sự nỗ lực học tập của học
sinh, cuối cùng mới đánh giá bằng điểm số.
- Đánh giá bao giờ cũng đi kèm theo nhận xét để học sinh nhận biết những sai sót của
mình về kiến thức kỹ năng, phương pháp để học sinh nghiên cứu, trao đổi thêm kiến
thức.
- Qua những lỗi mắc phải của học sinh, giáo viên cần rút kinh nghiệm để phát hiện ra
những sai sót trong quá trình dạy và đánh giá của mình để thay đổi cách dạy sao cho phù
hợp với học sinh.
- Trong đánh giá nên sử dụng nhiều phương pháp và hình thức khác nhau nhằm tăng
độ tin cậy và chính xác.

- Lôi cuốn và khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình đánh giá.
- Giáo viên phải thông báo rõ các loại hình câu hỏi để kiểm tra đánh giá giúp học sinh
định hướng khi trả lời.
- Phải dựa trên những cơ sở của phương pháp dạy học mà xem xét kết quả của một
câu trả lời, của một bài kiểm tra, kết hợp với chức năng chẩn đoán hoặc quyết định về
mặt sư phạm.
- Trong các câu hỏi xác định về mặt định lượng, giáo viên thông qua các câu hỏi yêu
cầu học sinh giải thích bằng lời để xác định rõ nhận thức của học sinh.
- Phương pháp và cách thức tiến hành kiểm tra đánh giá phải diễn ra trong hoàn cảnh
thoải mái, học sinh cảm thấy tự nguyện, không lo lắng hay sợ sệt.
- Không nên đặt những câu hỏi mà bản thân giáo viên không thể trả lời một cách chắc
chắn được.
- Nên luôn nghi ngờ về tính khách quan và mức độ chính xác của bộ câu hỏi để từ đó
chúng ta có thể đưa ra kết quả tối ưu nhất.
4. Cơ sở đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của học sinh
Để đánh giá kết quả học tập của học sinh cần dựa vào mục tiêu môn học, mục đích
học tập và mối quan hệ giữa mục tiêu của môn học, mục đích học tập và đánh giá kết quả
học tập.
Mục tiêu của môn học là những gì học sinh cần phải đạt được sau khi học xong môn
học, nó bao gồm các thành tố:
- Hệ thống các kiến thức khoa học gồm cả các phương pháp nhận thức;
- Hệ thông kỹ năng kỹ xảo;
- Khả năng vận dụng kiên thức vào thực tế;
- Thái độ, tình cảm đối với nghề nghiệp, đối với xã hội.
Mục đích học tập là những gì học sinh cần có được sau khi đã học xong một đơn vị
kiến thức, một quy tắc nào đó. Mục đích học tập có thể bao gồm các phần sau đây:
- Lĩnh hội tri thức của nhân loại nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức về tự nhiên và xã
hội;
- Trang bị kiến thức để đáp ứng nhu cầu về thi tuyển, nghề nghiệp và nhu cầu cuộc
sống;

- Thu thập những kinh nghiệm sáng tạo để có thể độc lập nghiên cứu và hoạt động sau
này.
Giữa mục tiêu của môn học, mục đích học tập và đánh giá kết quả học tập có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau. Nếu mục tiêu của môn học và mục đích học tập được xác định
đúng đắn thì chúng hỗ trợ cho nhau trong việc đánh giá, đạt được yêu cầu đề ra của công
việc đánh giá kết quả học tập của học sinh. Mục tiêu của môn học và mục đích học tập là
cơ sở cho việc xác định nội dung chương trình, phương pháp và quy trình dạy học và học
tập. Đồng thời nó cung là cơ sở để chọn phương pháp và quy trình đánh giá kết quả học
tập của học sinh. Đánh giá kết quả học tập dựa trên tiêu chí của mục tiêu dạy học sẽ nhận
được thông tin phản hồi chính xác nhằm bổ sung, hoàn thiện quá trình giáo dục.
5. Quy trình của việc đánh giá kết quả học tập
Theo Guber và Stuffebeam, quy trình đánh giá kết quả học tập gồm các bước sau đây:
- Xác định mục tiêu đánh giá để xây dựng bộ câu hỏi.
- Thu thập số liệu.
- Tổ chức, sắp xếp và phân loại số liệu.
- Phân tích số liệu.
- Báo cáo kết quả để rút ra các kết luận cần thiết.
Đánh giá trong giáo dục là một vấn đề hết sức phức tạp và khó khăn vì nó mang tính
tổng hợp nhiều yếu tố. Vì vậy để đánh giá chính xác một học sinh, một lớp, hay một khóa
học, điều đầu tiên người giáo viên phải làm là xây dựng quy trình, lựa chọn một phương
pháp cũng như thu thập các thông tin cần thiết cho việc đánh giá. Như vậy, quy trình
đánh giá có thể bao gồm bốn bước: đo, lượng giá, đánh giá và ra quyết định.
- Đo: kết quả bài kiểm tra của mỗi học sinh được ghi nhận bằng điểm số. Điểm số là
những kí hiệu gián tiếp phản ánh trình độ của mỗi học sinh về mặt định tính, nhưng nó
không có ý nghĩa về mặt định lượng.
- Lượng giá: dựa vào các số đo để đưa ra những tính toán về ước lượng, về trình độ
kiến thức, kĩ năng kĩ xảo của một học sinh. Lượng giá là một bước trung gian giữa đo và
đánh giá, có thể lượng giá theo chuẩn hoặc lượng giá theo tiêu chí.
- Đánh giá: bước này đòi hỏi giáo viên phải đưa ra những nhận định phán đoán về
thực chất trình độ của một học sinh trước vấn đề được kiểm tra, đồng thời đề xuất những

định hướng bổ khuyết, sai sót hoặc phát huy hiệu quả.
- Quyết định: đây là bước cuối cùng của quá trình đánh giá, giáo viên sẽ đưa ra những
biện pháp cụ thể để giúp học sinh tiến bộ
6. Mục đích, ý nghĩa và vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Địa lí
của học sinh THPT
6.1. Mục đích của việc kiểm tra, đánh giá
- Công khai hóa nhận định về năng lực và kết quả học tập của mỗi học sinh và tập thể
lớp, tạo cơ hội cho học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá, giúp học sinh nhận ra sự tiến
bộ của mình, khuyến khích động viên việc học tập. Như vậy, kiểm tra, đánh giá là động
lực quan trọng giúp học sinh có ý thức rèn luyện, hình thành những thói quan tốt trong
học tập.
- Kiểm tra, đánh giá cung cấp cho giáo viên những thông tin có liên quan đến học sinh
nhằm làm sáng tỏ mức độ đạt được so với mục tiêu giáo dục đã đề ra, từ đó giúp giáo
viên điều chỉnh hoạt động dạy, xem xét mục tiêu đề ra đã thực sự phù hợp chưa; tìm tòi,
nghiên cứu và áp dụng các phương pháp giáo dục hiệu quả nhất. Kiểm tra, đánh giá giúp
giáo viên tự kiểm tra, đánh giá trình độ chuyên môn và năng lực sư phạm của bản thân, từ
đó định hướng và đưa ra biện pháp cụ thể để nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng mục
đích, yêu cầu đề ra của môn Địa lí ở bậc học THPT.
Như vậy, đánh giá không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và định hướng,
điều chỉnh hoạt động của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định ra thực trạng và
điều chỉnh hoạt động dạy của thầy.
6.2. Ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá
Kiểm tra, đánh giá có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với học sinh, giáo viên và đặc
biệt là đối với cán bộ quản lí.
- Đối với học sinh: việc đánh giá có hệ thống và thường xuyên cung cấp kịp thời
những thông tin "liên hệ ngược" giúp người học điều chỉnh hoạt động học. Chỉ cho học
sinh thấy mình đã tiếp thu bài học đến mức độ nào, còn thiếu sót nào cần bổ khuyết. Giúp
học sinh có điều kiện tiến hành các hoạt động trí tuệ như ghi nhớ, tái hiện, chính xác hóa,
khái quát hóa, hệ thống hóa kiến thức, tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy sáng
tạo, linh hoạt vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống thực tế. Giáo dục học sinh

có tinh thần trách nhiệm cao trong học tập, có ý chí vươn lên đạt những kết quả cao hơn,
cũng cố lòng tin vào khả năng của mình, nâng cao ý thức tự giác, khắc phục tính chủ
quan tự mãn.
- Đối với giáo viên: cung cấp cho giáo viên những thông tin "liên hệ ngược ngoài"
giúp người dạy điều chỉnh hoạt động dạy.
- Đối với cán bộ quản lí giáo dục: cung cấp cho cán bộ quản lí giáo dục những thông
tin về thực trạng dạy và học môn Địa lí trong nhà trường để có những chỉ đạo kịp thời,
uốn nắn được những lệch lạc, khuyến khích, hỗ trợ những sáng kiến hay, bảo đảm thực
hiện tốt mục tiêu giáo dục.
6.3. Vai trò của kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí hiện nay
Trong nhà trường hiện nay, việc dạy học Địa lí không chỉ dừng lại ở chỗ dạy cái gì
mà còn dạy học như thế nào. Đổi mới phương pháp dạy học là một yêu cầu cấp bách có
tính chất đột phá để nâng cao chất lượng dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi
phải tiến hành một cách đồng bộ đổi mới từ nội dung chương trình sách giáo khoa,
phương pháp dạy học cho đến kiểm tra đánh kết quả dạy học.
Kiểm tra đánh giá có vai trò rất to lớn đến việc nâng cao chất lượng đào tạo. Kết quả
của kiểm tra đánh giá là cơ sở để điều chỉnh hoạt động dạy, hoạt động học và quản lý
giáo duc. Nếu kiểm tra đánh giá sai dẫn đến nhận định sai về chất lượng đào tạo gây tác
hại to lơn trong việc sử dụng nguồn nhân lực. Vậy đổi mới kiểm tra đánh giá trở thành
nhu cầu bức thiết của ngành giáo dục và toàn xã hội ngày nay. Kiểm tra đánh giá đúng
thực tế, chính xác và khách quan sẽ giúp người học tự tin, hăng say, nâng cao năng lực
sáng tạo trong học tập bộ môn.
7. Các hình thức tổ chức kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở trường THPT
7.1. Các loại hình kiểm tra, đánh giá
a. Kiểm tra, đánh giá thường xuyên
Được thực hiện qua quan sát một cách có hệ thống hoạt động của lớp học nói chung
và của mỗi học sinh nói riêng. Hoạt động kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực
hiện qua các khâu như kiểm tra bài cũ, ôn tập, củng cố kiến thức trong mỗi giờ học, vận
dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
Kiểm tra, đánh giá thường xuyên giúp cho giáo viên điều chỉnh cách dạy của mình và

cách học tập của học sinh một cách kịp thời, tạo tiền đề để nâng cao chất lượng dạy học
các bài tiếp theo.
b. Kiểm tra, đánh giá định kì
Kiểm tra, đánh giá định kì được thực hiện sau khi học xong một chương, một phần
của chương trình học, theo đúng phân phối chương trình của Bộ Giáo dục đề ra. Hình
thức kiểm tra này giúp giáo viên và học sinh thấy được kết quả dạy và học theo một kì
hạn nhất định, đánh giá được khả năng tiếp thu, ghi nhớ và vận dụng của học sinh đối với
một lượng kiến thức lớn hơn.
Kiểm tra, đánh giá định kì giúp học sinh củng cố, mở rộng những kiến thức đã học,
đặt cơ sỏ cho quá trình tiếp thu các bài học kế tiếp.
c. Kiểm tra, đánh giá tổng kết
Hình thức kiểm tra, đánh giá này được thực hiện vào cuối mỗi học kì, cuối năm học,
nhằm đánh giá kết quả chung, củng cố chương trình cả năm học của môn Địa lí, chuẩn bị
điều kiện để học sinh tiếp tục học lến các lớp khác.
Để đánh giá đúng thực chất trình độ học tập của học sinh, giáo viên cần căn cứ vào
kết quả kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì và kiểm tra tổng kết.
7.2. Các hình thức tổ chức kiểm tra, đánh giá trong môn Địa lí
Trong dạy học Địa lí có hai hình thức kiểm tra cơ bản:
a. Kiểm tra miệng (nói)
Kiểm tra nói giúp giáo viên nhanh chóng nắm được tình hình học tập, trình độ của
học sinh, thúc đẩy học sinh tích cực học tập, biết suy nghĩ. Rèn luyện cho học sinh khả
năng diễn đạt vấn đề địa lí bằng lời nói.
Trước đây kiểm tra nói thường được tiến hành vào đầu giờ học với mục đích kiểm tra
khả năng biết, hiểu và vận dụng bài học trước đó của học sinh. Tuy nhiên hiện nay, hình
thức kiểm tra nói được sử dụng trong suốt bài học.
Yêu cầu khi tiến hành kiểm tra nói là hệ thống câu hỏi cần phải được xây dựng, chuẩn
bị cẩn thận từ trước. Câu hỏi phải ngắn gọn, chính xác, rõ ràng. Tiến hành song song việc
kiểm tra kiến thức lí thuyết với kiểm tra kĩ năng xử lí số liệu, nhận xét số liệu, biểu đồ,
bản đồ
Câu hỏi kiểm tra phải nhằm vào học sinh trong cả lớp. Tất cả học sinh trong lớp phải

tích cực tham gia, thông qua quá trình thảo luận, trao đổi trước khi trả lời. Trong khi một
học sinh trả lời thì những học sinh khác theo dõi, nhận xét và bổ sung câu trả lời của bạn.
Như vậy sẽ giúp học sinh trong cả lớp cùng nhau củng cố kiến thức đã học.
Việc nhận xét, đánh giá và kết luận vấn đề là phần việc của giáo viên. Điều này đòi
hỏi giáo viên phải khách quan, khuyến khích những tư duy sáng tạo, quan điểm độc lập
của học sinh, chứ không nhất thiết phải hoàn toàn đúng theo sách giáo khoa hay đúng
theo quan điểm của giáo viên. Việc nhận xét và cho điểm công khai giúp học sinh có ý
thức tự phấn đấu học tập tốt hơn.
Trong quá trình kiểm tra nói, ngoài việc đánh giá nội dung trả lời, cần phải chú trọng
phương pháp, hình thức trả lời để học sinh thấy kết quả của hoạt động kiểm tra, đánh giá
không chỉ ở hiểu biết kiến thức địa lí, mối quan hệ giữa các đối tượng địa lí mà còn ở
phương pháp trình bày phải đúng theo đặc trưng của bộ môn. Ví dụ nêu sự phân bố của
một đối tượng địa lí nào đó phải gắn liền với kĩ năng chỉ bản đồ và khai thác Atlat Địa lí.
b. Kiểm tra viết
Kiểm tra viết giúp giáo viên nắm được trình độ của tất cả học sinh trong lớp tại cùng
một thời điểm, qua đó giúp giáo viên phân loại được đối tượng học sinh để từ đó có
những biện pháp điều chỉnh quá trình dạy học.
Kiểm tra viết thường được thực hiện sau khi học xong một phần, một chương hay một
học kì. Bài kiểm tra viết có các dạng như sau:
- Kiểm tra 15 phút.
- Kiểm tra 45 phút.
- Kiểm tra cuối kì (có thể là 45 phút hoặc nhiều hơn).
Các hình thức kiểm tra, đánh giá nêu trên được tiến hành một cách linh hoạt, tùy theo
điều kiện cụ thể của hoạt động dạy học. Ngoài ra giáo viên có thể thực hiện kiểm tra,
đánh giá thông qua các bài thực hành, các bài viết báo cáo Tuy nhiên vẫn phải đảm bảo
những yêu cầu chung mà mục tiêu môn học và chương trình đặt ra.
II. Cơ sở thực tiễn
Để nghiên cứu cơ sở thực tiễn của việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa
lí ở trường THPT, tôi đã xây dựng phiếu điều tra đối với 05 giáo viên giảng dạy bộ môn
Địa lí và 150 học sinh ở cả 3 khối lớp 10, 11 và 12 trường THPT Hưng Yên.

1. Đối với giáo viên
Phiếu điều tra gồm 05 câu hỏi, đề nghị giáo viên đánh dấu X vào trước ô trống mà
giáo viên cho là đúng.
Câu 1: Thày (cô) có quan điểm như thế nào về đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học
Địa lí ở trường THPT?
Rất quan trọng
Bình thường
Không cần thiết
Câu 2: Trong quá trình dạy học Địa lí ở các năm học trước, thày (cô) thường dùng hình
thức kiểm tra, đánh giá nào?
Riêng lẻ từng lớp
Đồng loạt tất cả các lớp do mình dạy, thuộc cùng một khối
Đồng loạt tất cả các lớp trong cùng một khối, của tất cả các giáo viên
Câu 3: Theo thày (cô) nên tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá khi nào?
Trong tất cả các bài kiểm tra
Chỉ nên tiến hành đối với bài kiểm tra cuối kì
Khi có đoàn kiểm tra
Câu 4: Học sinh của thày (cô) có thái độ như thế nào khi được đổi mới kiểm tra, đánh
giá?
Rất hứng thú
Bình thường
Cho rằng không nên tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá
Câu 5: Những khó khăn thày (cô) gặp phải khi tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá môn
Địa lí ở THPT?
Phải trao đổi, thảo luận chi tiết khi ra đề, mất nhiều thời gian
Khó khăn trong việc xếp lịch kiểm tra đồng loạt cho cả khối.
Các khó khăn khác
2. Đối với học sinh
Phiếu điều tra gồm 03 câu hỏi, yêu cầu học sinh đánh dấu X vào trước ô mà học sinh
cho là đúng.

Câu 1: Các em có thích học môn Địa lí không?
Có
Không
Cho biết lí do em thích hay không thích học môn Địa lí:
Câu 2: Theo em có cần thiết tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Địa lí?
Cần thiết
Bình thường
Không cần thiết
Câu 3: Đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Địa lí như năm học 2013 - 2014 có giúp em đạt
hiệu quả cao trong học tập bộ môn không?
Đạt hiệu quả cao hơn
Bình thường
Không hiệu quả bằng hình thức kiểm tra ở các năm học trước
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ ĐIỀU TRA ĐỐI VỚI GIÁO VIÊN
Câu hỏi Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5
Số GV được
điều tra
05 Tỉ lệ
%
05 Tỉ lệ
%
05 Tỉ lệ
%
05 Tỉ lệ
%
05 Tỉ
lệ
%
Số GV tích
vào ô đầu

tiên
05 100 05 100 04 80 04 80 0 0
Số GV tích
vào ô thứ hai
0 0 0 0 01 20 01 20 05 100
Số GV tích
vào ô thứ ba
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Qua kết quả của bảng điều tra, có thể nhận thấy tất cả các giáo viên dạy Địa lí ở
trường THPT Hưng Yên đều nhận thấy tầm quan trọng và cần thiết của việc đổi mới
kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở trường THPT. Tuy nhiên, ở các năm học trước,
hoạt động đổi mới kiểm tra, đánh giá chưa được thực hiện do gặp phải khó khăn trong
quá trình sắp xếp lịch kiểm tra đồng loạt cho cả một khối lớp. Chính vì vậy, trong số 05
giáo viên được hỏi, có 01 giáo viên cho rằng chỉ nên tiến hành đổi mới kiểm tra, đánh giá
ở cuối kì.
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ ĐIỀU TRA ĐỐI VỚI HỌC SINH
Câu hỏi Câu 1 Câu 2 Câu 3
Số HS được 150 Tỉ lệ % 150 Tỉ lệ % 150 Tỉ lệ %
điều tra
Số HS tích vào
ô đầu tiên
120 80 95 63,3 95 63,3
Số HS tích vào
ô thứ hai
30 20 34 22,7 34 22,7
Số HS tích vào
ô thứ ba
0 0 21 14,0 21 14,0
Qua kết quả của bảng điều tra, chúng ta nhận thấy phần lớn học sinh thích học môn
Địa lí (chiếm 80% số học sinh được điều tra), đa số các em đều cho rằng cần phải đổi

mới kiểm tra, đánh giá môn Địa lí, vì như vậy sẽ giúp các em đạt được hiệu quả học tập
cao hơn, lĩnh hội được nhiều kiến thức của bộ môn hơn.
Như vậy, có thể thấy rằng việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Địa lí
ở trường THPT là rất cần thiết, từ đó sẽ thúc đẩy giáo viên đổi mới phương pháp dạy học,
giúp đạt được những mục tiêu đề ra trong giảng dạy bộ môn Địa lí nói riêng và mục tiêu
dạy học nói chung.
CHƯƠNG II
THỰC TRẠNG ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THPT
1. Thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở các trường THPT
tỉnh Hưng Yên
Trong những năm học vừa qua, việc đổi mới kiểm tra đánh giá đã được lãnh đạo các
trường THPT quan tâm. Tuy nhiên do có nhiều môn học, mỗi môn có đặc thù riêng nên
việc thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá thường được giao về các tổ, nhóm chuyên môn.
Từ đó dẫn đến quá trình thực hiện ở các bộ môn, các nhà trường không giống nhau, tùy
thuộc vào quan điểm và sự thống nhất ở mỗi trường THPT.
Quá trình tìm hiểu về thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá ở các trường THPT được
tôi tiến hành qua các kênh thông tin sau:
- Tìm hiểu trong các lần đi công tác tại các trường, trực tiếp kiểm tra và trao đổi với
các giáo viên giảng dạy địa lí tại các trường đó.
- Tìm hiểu qua trao đổi thông tin với các đồng nghiệp giảng dạy địa lí trên địa bàn
toàn tỉnh.
Từ quá trình tìm hiểu, có thể xếp công tác đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Địa lí ở các
trường THPT thành 03 nhóm như sau:
- Nhóm thứ nhất: không có đổi mới gì. Kiểm tra, đánh giá vẫn được tiến hành như
trước, giáo viên dạy tại lớp nào thì tự ra đề, cho kiểm tra và chấm bài của lớp đó. Quá
trình biên soạn đề kiểm tra không xây dựng ma trận đề. Cách kiểm tra, đánh giá này có
những hạn chế sau:
+ Đề kiểm tra được xây dựng mang tính chủ quan của giáo viên giảng dạy, giáo viên
dạy kĩ bài nào, tâm đắc vấn đề nào thì ra đề vào phần đó, dẫn đến kết quả đánh giá phản

ánh không chính xác trình độ nhận thức của học sinh.
+ Cùng một đề thi, được sử dụng ở nhiều lớp khác nhau trong cùng một khối lớp, tại
các thời điểm khác nhau, nên các lớp được làm bài kiểm tra sau có thể sẽ biết đề trước, sẽ
có sự chuẩn bị tốt hơn, từ đó dẫn đến kết quả đánh giá phản ánh không chính xác, khách
quan trình độ nhận thức của học sinh ở các lớp.
+ Công tác chấm thi do giáo viên tự chấm, khó tránh khỏi những kết quả mang tính
chủ quan, cảm tính từ người dạy. Từ đó dẫn đến thiếu công bằng giữa những học sinh
trong nhà trường.
- Nhóm thứ hai: bước đầu đã có đổi mới. Ở những trường này, các bài kiểm tra
thường xuyên vẫn được tiến hành như trước (như môn Địa lí ở các trường nhóm thứ
nhất), riêng bài kiểm tra học kì được tiến hành kiểm tra chung toàn trường, cùng với các
môn học khác. Tuy nhiên ở các trường này, công tác biên soạn đề kiểm tra vẫn không xây
dựng ma trận trước khi làm đề. Hình thức đánh giá này có những hạn chế sau:
+ Mới chỉ được tiến hành ở hai bài thi học kì, kết quả đánh giá vẫn chưa hoàn toàn
khách quan, chưa phản ánh đúng trình độ của học sinh.
+ Mặc dù đã có trao đổi chuyên môn trước khi ra đề, có sự thống nhất về nội dung của
đề kiểm tra, tuy nhiên do không xây dựng ma trận từ trước nên khó tránh khỏi tình trạng
đề dễ hoặc khó.
- Nhóm thứ ba: đổi mới kiểm tra, đánh giá được thực hiện một cách toàn diện, nhưng
số trường THPT thuộc nhóm này còn ít.
2. Thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí ở trường THPT Hưng
Yên
Trong những năm học gần đây, BGH trường THPT Hưng Yên đã nhận thấy được tầm