Tế bào nhân thực phức tạp hơn tế bào nhân sơ

Tế bào nhân thực – Tế bào nhân sơ
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Bước tới: menu, tìm kiếm
Bài viết này có danh sách những nguồn tham khảo và/hoặc liên kết ngoài, nhưng
nguồn gốc của thông tin trong bài vẫn chưa rõ ràng vì thiếu các chú thích trong
hàng. Bạn hãy cải thiện bài này bằng cách thêm các chú thích vào những chỗ cần
thiết.
Thông tin trong bài (hay đoạn) này không thể kiểm chứng được do không được
chú giải từ bất kỳ nguồn tham khảo nào.
Xin bạn hãy cải thiện bài viết này bằng cách bổ sung chú thích tới các nguồn uy tín. Nếu bài được
dịch từ Wikipedia ngôn ngữ khác thì hãy chuyển nguồn tham khảo từ phiên bản đó cho bài này.
Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của đa số sinh vật (trừ những dạng sống tiền tế bào
chẳng hạn như virus). Những sinh vật đơn bào như vi khuẩn, cơ thể chỉ gồm một tế bào. Các
sinh vật đa bào cấu tạo từ nhiều tế bào; ví dụ con người gồm khoảng 10
14
tế bào.
Học thuyết tế bào xây dựng từ thế kỷ 19 đã phát biểu rằng:
1. mọi sinh vật được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào
2. các tế bào chỉ được tạo ra từ những tế bào trước đó
3. mọi chức năng sống của sinh vật được diễn ra trong tế bào và rằng
4. các tế bào chứa các thông tin di truyền cần thiết để điều khiển các chức năng của mình
5. có thể truyền vật liệu di truyền này cho các thế hệ tế bào tiếp theo
Tế bào nuôi cấy được nhuộm keratin (màu đỏ) và ADN (xanh lục).
Thuật ngữ tế bào có nguồn gốc từ tiếng Latin cella, nghĩa là khoang nhỏ. Thuật ngữ này do
nhà sinh học Robert Hooke đặt ra khi ông quan sát các tế bào nút bấc.
Mục lục
[ẩn]
• 1 Tổng quan
o 1.1 Các đặc tính của tế bào
o 1.2 Các dạng tế bào
• 2 Các thành phần tế bào

o 2.1 Màng tế bào - Tấm áo ngoài
o 2.2 Bộ khung tế bào - Hệ vận động
o 2.3 Tế bào chất - Không gian thực hiện chức năng tế bào
o 2.4 Vật liệu di truyền - Yếu tố duy trì thông tin giữa các thế hệ
o 2.5 Các bào quan
• 3 Giải phẫu tế bào
o 3.1 Tế bào sinh vật nhân sơ
o 3.2 Tế bào sinh vật nhân chuẩn
• 4 Các quá trình chức năng của tế bào
o 4.1 Sinh trưởng và trao đổi chất của tế bào
o 4.2 Hình thành các tế bào mới
o 4.3 Sinh tổng hợp protein
• 5 Nguồn gốc tế bào
o 5.1 Tế bào đầu tiên
• 6 Lịch sử
• 7 Xem thêm
o 7.1 Liên kết bên ngoài
• 8 Tài liệu tham khảo
o 8.1 Sách giáo khoa
[sửa] Tổng quan
[sửa] Các đặc tính của tế bào
Các tế bào chuột mọc trên đĩa nuôi cấy. Những tế bào này phát triển thành các đám lớn, mỗi
tế bào riêng lẽ có đường kính khoảng 10 micromét.
Mỗi tế bào là một hệ thống mở, tự duy trì và tự sản xuất: tế bào có thể thu nhận chất dinh
dưỡng, chuyển hóa các chất này thành năng lượng, tiến hành các chức năng chuyên biệt và
sản sinh thế hệ tế bào mới nếu cần thiết. Mỗi tế bào chứa một bản mật mã riêng hướng dẫn
các hoạt động trên.
Mọi tế bào đều có một số khả năng sau:
• Sinh sản thông qua phân bào.
• Trao đổi chất tế bào bao gồm thu nhận các vật liệu thô, chế biến thành các thành phần

cần thiết cho tế bào, sản xuất các phân tử mang năng lượng và các sản phẩm phụ. Để
thực hiện được các chức năng của mình, tế bào cần phải hấp thu và sử dụng được
nguồn năng lượng hóa học dự trữ trong các phân tử hữu cơ. Năng lượng này được giải
phóng trong các con đường trao đổi chất.
• Tổng hợp các protein, đây là những phân tử đảm nhiệm những chức năng cơ bản của
tế bào, ví dụ như enzyme. Một tế bào động vật thông thường chứa khoảng 10.000 loại
protein khác nhau.
• Đáp ứng với các kích thích, hoặc thay đổi của môi trường bên trong và bên ngoài như
những thay đổi về nhiệt độ, pH hoặc nguồn dinh dưỡng.
• Di chuyển các túi tiết.
[sửa] Các dạng tế bào
Các tế bào sinh vật nhân chuẩn và sinh vật nhân sơ. - Hình trên đây mô tả một tế bào
người điển hình (sinh vật nhân chuẩn) và tế bào vi khuẩn (sinh vật nhân sơ). Tế bào sinh vật
nhân chuẩn (bên trái) có các cấu trúc nội bào phức tạp như nhân (xanh nhạt), hạch nhân (xanh
lơ), ty thể (da cam), và ribosome (xanh sẫm). Trong khi tế bào vi khuẩn (bên phải) đơn giản
hơn với ADN được lưu giữ trong vùng nhân (xanh nhạt) cùng với các cấu trúc đơn giản như
màng tế bào (đen), thành tế bào (xanh da trời), vỏ ngoài (da cam), ribosome (xanh đậm) và
một tiên mao (cũng màu đen).
Người ta có thể phân loại tế bào dựa vào khả năng có thể tồn tại độc lập hay là không. Các
sinh vật có thể bao gồm chỉ một tế bào (gọi là sinh vật đơn bào) thường có khả năng sống độc
lập mặc dù có thể hình thành các khuẩn lạc. Ngoài ra, sinh vật cũng có thể bao gồm nhiều tế
bào (sinh vật đa bào) thì mỗi tế bào được biệt hóa và thường không thể sống sót khi bị tách
rời. Trong cơ thể con người có đến 220 loại tế bào và mô khác nhau.
Nếu xét về cấu trúc nội bào, các tế bào có thể chỉ làm 2 dạng chính.
• Tế bào sinh vật nhân sơ thường có cấu trúc đơn giản, chỉ thấy ở sinh vật đơn bào
hoặc tập đoàn đơn bào. Trong hệ thống phân loại 3 giới, các sinh vật nhân sơ là thuộc
giới Vi khuẩn cổ và Eubacteria.
• Tế bào sinh vật nhân chuẩn thường chứa các bào quan có màng riêng. Sinh vật đơn
bào nhân chuẩn cũng rất đa dạng nhưng chủ yếu là sinh vật đa bào. Tế bào eukyryote
bào gồm các sinh vật là động vật, thực vật và nấm.

Bảng: So sánh các đặc điểm của tế bào eukaryote và tế bào prokaryote
Tế bào prokaryote Tế bào eukaryotes
Sinh vật điển hình vi khuẩn, archaea protista, nấm, thực vật, động vật
Kích thước điển hình ~ 1-10 µm ~ 10-100 µm (tinh trùng không kể đuôi)
Cấu trúc nhân tế bào
vùng nhân; không có
cấu trúc điển hình
cấu trúc nhân điển hình với màng nhân có các
cấu trúc lỗ nhân
DNA genome /
Nhiễm sắc thể
một phân tử (và
thường dạng vòng)
một hoặc một vài phân tử DNA dạng thẳng
được bao bọc bởi các protein histone trong cấu
trúc NST
Vị trí xảy ra quá
trình phiên mã và
dịch mã
diễn ra đồng thời trong
tế bào chất
tổng hợp RNA (phiên mã) ở nhân tế bào
tổng hợp protein (dịch mã) tại tế bào chất
Cấu trúc ribosome 50S+30S 60S+40S
Cấu trúc nội bào rất ít cấu trúc được tổ chức phức tạp và riêng biệt bởi hệ
thống màng nội bào và bộ khung tế bào
Vận động tế bào
tiên mao được tạo
thành từ các hạt
flagellin

tiên mao và tiêm mao cấu tạo từ tubulin
Ty thể không có
mỗi tế bào thường có hàng chục ty thể (phụ
thuộc vào cường độ hô hấp nội bào (một số tế
bào không có ty thể)
Lục lạp không có có ở các tế bào tảo và thực vật
Mức độ tổ chức cơ
thể
thường là đơn bào
đơn bào, tập đoàn, và các cơ thể đa bào với các
tế bào được biệt hóa rõ rệt
Phân bào
Phân cắt (một hình
thức phân bào đơn
giản)
Nguyên phân
Giảm phân
[sửa] Các thành phần tế bào
Mô hình một tế bào động vật điển hình. Các bào quan gồm: (1)hạch nhân (2) nhân (3)
ribosome (4) túi tiết,(5) mạng lưới nội chất (ER) hạt, (6) bộ máy Golgi, (7) khung xương tế
bào, (8) ER trơn, (9) ty thể, (10) không bào, (11) tế bào chất, (12) lysosome, (13) trung thể.
Mô hình một tế bào thực vật điển hình (xem thêm bảng 2 về phép so sánh giữa tế bào thực vật
và tế bào động vật)
Mọi tế bào (bất kể sinh vật nhân chuẩn hay nhân sơ) đều có màng tế bào hay màng sinh chất,
dùng để bao bọc tế bào, cách biệt thành phần nội bào với môi trường xung quanh, điều khiển
nghiêm ngặt sự vận chuyển vào và ra của các chất, duy trì điện thế màng và nồng độ các chất
bên trong và bên ngoài màng. Bên trong màng là một khối tế bào chất đặc (dạng vật chất
chiếm toàn bộ thể tích tế bào). Mọi tế bào đều có các phân tử ADN, vật liệu di truyền quan
trọng và các phân tử ARN tham gia trực tiếp quá trình tổng hợp nên các loại protein khác
nhau, trong đó có các enzyme. Bên trong tế bào, vào mỗi thời điểm nhất định tế bào tổng hợp

nhiều loại phân tử sinh học khác nhau. Phần dưới đây sẽ miêu tả ngắn ngọn các thành phần cơ
bản của tế bào cũng như chức năng của chúng.
[sửa] Màng tế bào - Tấm áo ngoài
Chữ đậm Bài chính: Màng tế bào
Vỏ bọc bên ngoài của một tế bào sinh vật nhân chuẩn gọi là màng sinh chất. Màng này cũng
có ở các tế bào sinh vật nhân sơ nhưng được gọi là màng tế bào. Màng có chức năng bao bọc
và phân tách tế bào với môi trường xung quanh. Màng được cấu thành bởi một lớp lipid kép
và các protein. Các phân tử protein hoạt động như các kênh vận chuyển và bơm được nằm
khảm vào lớp lipid một cách linh động (có thể di chuyển tương đối).
[sửa] Bộ khung tế bào - Hệ vận động
Bài chính: Bộ khung tế bào
Bộ khung tế bào là một thành phần quan trọng, phức tạp và linh động của tế bào.nó là hệ
thống mạng sợi và ống protein( vi ống , vi sợi, sợi trung gian đan chéo nhau. Nó cấu thành và
duy trì hình dáng tế bào; là các điểm bám cho các bào quan; hỗ trợ quá trình thực bào (tế bào
thu nhận các chất bên ngoài); và cử động các phần tế bào trong quá trình sinh trưởng và vận
động. các protein tham gia cấu thành bộ khung tế bào gồm nhiều loại và có chức năng đa
dạng như định hướng, neo bám, phát sinh các tấm màng.
[sửa] Tế bào chất - Không gian thực hiện chức năng tế bào
Bài chính: Tế bào chất
Bên trong các tế bào là một không gian chứa đầy dịch thể gọi là tế bào chất (cytoplasm). Nó
bao hàm cả hỗn hợp các ion, chất dịch bên trong tế bào và cả các bào quan. Các bào quan bên
trong tế bào chất đều có hệ thống màng sinh học để phân tách với khối dung dịch này. Chất
nguyên sinh (cytosol) là để chỉ riêng phân dịch thể, chứ không có các bào quan.
Đối với các sinh vật nhân sơ, tế bào chất là một thành phần tương đối tự do. Tuy nhiên, tế bào
chất trong tế bào sinh vật nhân chuẩn thường chứa rất nhiều bào quan và bộ khung tế bào.
Chất nguyên sinh thường chứa các chất dinh dưỡng hòa tan, phân cắt các sản phẩm phế liệu,
và dịch chuyển vật chất trong tế bào tạo nên hiên tượng dòng chất nguyên sinh. Nhân tế bào
thường nằm bên trong tế bào chất và có hình dạng thay đổi khi tế bào di chuyển. Tế bào chất
cũng chứa nhiều loại muối khác nhau, đây là dạng chất dẫn điện tuyệt vời để tạo môi trường
thích hợp cho các hoạt động của tế bào. Môi trường tế bào chất và các bào quan trong nó là

yếu tố sống còn của một tế bào.
[sửa] Vật liệu di truyền - Yếu tố duy trì thông tin giữa các thế hệ
Vật liệu di truyền là các phân tử nucleic acid (ADN và ARN). Hầu hết các sinh vật sử dụng
ADN để lưu trữ dài hạn thông tin di truyền trong khi chỉ một vài virus dùng ARN cho mục
đích này. Thông tin di truyền của sinh vật chính là mã di truyền quy định tất cả protein cần
thiết cho mọi tế bào của cơ thể. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây cho thấy có thể một số
ARN cũng được sử dụng như là một bản lưu đối với một số gene đề phòng sai hỏng.
Ở các sinh vật nhân sơ, vật liệu di truyền là một phân tử ADN dạng vòng đơn giản. Phân tử
này nằm ở một vùng tế bào chất chuyên biệt gọi là vùng nhân. Tuy nhiên, đối với các sinh vật
nhân chuẩn, phân tử ADN được bao bọc bởi các phân tử protein tạo thành cấu trúc nhiễm sắc
thể, được lưu giữ trong nhân tế bào (với màng nhân bao bên ngoài). Mỗi tế bào thường chứa
nhiều nhiễm sắc thể (số lượng nhiễm sắc thể trong mỗi tế bào là đặc trung cho loài). Ngoài ra,
các bào quan như ty thể và lục lạp đều có vật liệu di truyền riêng của mình (xem thêm thuyết
nội cộng sinh).
Ví dụ, một tế bào người gồm hai bộ gene riêng biệt là bộ gen của nhân và bộ gen của ty thể.
Bộ gen nhân (là thể lưỡng bội) bao gồm 46 phân tử ADN mạch thẳng tạo thành các nhiễm sắc
thể riêng biệt. Bộ gen ty thể là phân tử ADN mạch vòng, khá nhỏ và chỉ mã hóa cho một vài
protein quan trọng.
[sửa] Các bào quan
Bài chính: Bào quan
Cơ thể con người cấu tạo từ nhiều cơ quan như tim, phổi, thận , mỗi cơ quan đảm nhiệm một
chức riêng. Các tế bào thường chứa những cơ quan nhỏ gọi là bào quan, được thích nghi và
chuyên hóa cho một hoặc một vài chức năng sống nhất định. Các bào quan thường chỉ có ở
các tế bào sinh vật nhân chuẩn và thường có màng bao bọc.
• Nhân tế bào - trung tâm tế bào: Nhân tế bào là bào quan tối quan trọng trong tế bào
sinh vật nhân chuẩn. Nó chứa các nhiễm sắc thể của tế bào, là nơi diễn ra quá trình tự
nhân đôi ADN và tổng hợp ARN. Nhân tế bào có dạng hình cầu và được bao bọc bởi
một lớp màng kép gọi là màng nhân. Màng nhân dùng để bao ngoài và bảo vệ ADN
của tế bào trước những phân tử có thể gây tổn thương đến cấu trúc hoặc ảnh hưởng
đến hoạt động của ADN. Trong quá trình hoạt động, phân tử ADN được phiên mã để

tổng hợp các phân tử ARN chuyên biệt, gọi là ARN thông tin (mRNA). Các ARN
thông tin được vận chuyển ra ngoài nhân, để trực tiếp tham gia quá trình tổng hợp các
protein đặc thù. Ở các loài sinh vật nhân sơ, các hoạt động của ADN tiến hành ngay
tại tế bào chất (chính xác hơn là tại vùng nhân).
• Ribosome - bộ máy sản xuất protein: Ribosome có cả trong tế bào sinh vật nhân
chuẩn và sinh vật nhân sơ. Ribosome được cấu tạo từ các phân tử protein và ARN
ribosome (rRNA). Đây là nơi thực hiện quá trình sinh tổng hợp protein từ các phân tử
ARN thông tin. Quá trình này còn được gọi là dịch mã vì thông tin di truyền mã hóa
trong trình tự phân tử ADN truyền qua trình tự ARN để quyết định trình tự axít amin
của phân tử protein. Quá trình này cực kỳ quan trọng đối với tất cả mọi tế bào, do đó
một tế bào thường chứa rất nhiều phân tử ribosome—thường hàng trăm thậm chí hàng
nghìn phân tử.
• Ty thể và lục lạp - các trung tâm năng lượng: Ty thể là bào quan trong tế bào sinh
vật nhân chuẩn có hình dạng, kích thước và số lượng đa dạng và có khả năng tự nhân
đôi. Ty thể có bộ gen riêng, độc lập với bộ gen trong nhân tế bào. Ty thể có vai trò
cung cấp năng lượng cho mọi quá trình trao đổi chất của tế bào. Lục lạp cũng tương tự
như ty thể nhưng kích thước lớn hơn, chúng tham gia chuyển hóa năng lượng mặt trời
thành các chất hữu cơ (trong quá trình quang hợp). Lục lạp chỉ có ở các tế bào thực
vật.
• Mạng lưới nội chất và bộ máy Golgi - nhà phân phối và xử lý các đại phân tử::
Mạng lưới nội chất (ER) là hệ thống mạng vận chuyển các phân tử nhất định đến các
địa chỉ cần thiết để cải biến hoặc thực hiện chức năng, trong khi các phân tử khác thì
trôi nổi tự do trong tế bào chất. ER được chia làm 2 loại: ER hạt (rám) và ER trơn
(nhẵn). ER hạt là do các ribosome bám lên bề mặt ngoài của nó, trong khi ER trơn thì
không có ribosome. Quá trình dịch mã trên các ribosome của ER hạt thường để tổng
hợp các protein tiết (protein xuất khẩu). Các protein tiết thường được vận chuyển đến
phức hệ Golgi để thực hiện một số cải biến, đóng gói và vận chuyển đến các vị trí
khác nhau trong tế bào. ER trơn là nơi tổng hợp lipid, giải độc và bể chứa calcium.
• Lysosome và peroxisome - hệ tiêu hóa của tế bào: Lysosome và peroxisome thường
được ví như hệ thống xử lý rác thải của tế bào. Hai bào quan này đều dạng cầu, màng

đơn và chứa nhiều enzyme tiêu hóa. Ví dụ, lysosome có thể chứa vài chục enzyme
phân huỷ protein, nucleic acid và polysacharide mà không gây hại cho các quá trình
khác của tế bào khi được bao bọc bởi lớp màng tế bào.
[sửa] Giải phẫu tế bào
[sửa] Tế bào sinh vật nhân sơ
Sinh vật nhân sơ là nhóm tế bào không có màng nhân. Đây là đặc điểm chính để phân biệt với
các tế bào sinh vật nhân chuẩn. Sinh vật nhân sơ cũng không có các bào quan và cấu trúc nội
bào điển hình của tế bào sinh vật nhân chuẩn. Hầu hết các chức năng của các bào quan như ty
thể, lục lạp, bộ máy Golgi được tiến hành trên màng sinh chất. Tế bào sinh vật nhân sơ có 3
vùng cấu trúc chính là:
1. tiên mao (flagella), tiêm mao, hay lông nhung (pili) - các protein bàm trên bề mặt tế
bào;
2. vỏ tế bào bao gồm capsule, thành tế bào và màng sinh chất;
3. vùng tế bào chất có chứa Bộ gene, các ribosome và các thể vẩn (inclusion body).
Các đặc trưng:
• Tế bào chất của sinh vật nhân sơ là phần dịch lỏng chiếm hầu hết thể tích tế bào,
khuếch tán vật chất và chứa các hạt ribosome nằm tự do trong tế bào.
• Màng sinh chất là lớp phospholipid kép phân tách phần tế bào chất với môi trường
xung quanh. Màng sinh học này có tính bán thấm, hay còn gọi là thấm có chọn lọc.
• Hầu hết các tế bào sinh vật nhân sơ đều có thành tế bào (trừ Mycoplasma,
Thermoplasma (archae), và Planctomycetales. Chúng được cấu tạo từ peptidoglycan
và hoạt động như một rào cản phụ để chọn lọc những chất vào ra tế bào. Thành tế bào
cũng giúp vi khuẩn giữ nguyên hình dạng và không bị tác động của áp suất thẩm thấu
trong môi trường nhược trương.
• Nhiễm sắc thể của tế bào sinh vật nhân sơ thường là một phân tử ADN dạng vòng (trừ
vi khuẩn Borrelia burgdorferi gây bệnh Lyme). Mặc dù không phải có cấu trúc nhân
hoàn chỉnh, ADN được cô đặc trong hạch nhân. Tế bào sinh vật nhân sơ còn chứa
những cấu trúc ADN ngoài nhiễm sắc thể gọi là plasmid, nó cũng có dạng vòng nhưng
nhỏ hơn ADN nhiễm sắc thể. Trên các plasmid thường chứa các gene có chức năng bổ
sung, ví dụ kháng kháng sinh.

• Tế bào sinh vật nhân sơ mang các tiên mao giúp tế bào di chuyển chủ động trong môi
trường.
[sửa] Tế bào sinh vật nhân chuẩn
Tế bào sinh vật nhân chuẩn thường lớn gấp 10 lần (về kích thước) so với tế bào sinh vật nhân
sơ do đó gấp khoảng 1000 lần về thể tích. Điểm khác biệt quan trọng giữa sinh vật nhân sơ và
sinh vật nhân chuẩn là tế bào sinh vật nhân chuẩn có các xoang tế bào được chia nhỏ do các
lớp màng tế bào để thực hiện các hoạt động trao đổi chất riêng biệt. Trong đó, điều tiến bộ
nhất là việc hình thành nhân tế bào có hệ thống màng riêng để bảo vệ các phân tử ADN của tế
bào. Eukyryote là chữ Latin có nghĩa là có nhân thật sự. Tế bào sinh vật nhân chuẩn thường có
những cấu trúc chuyên biệt để tiến hành các chức năng nhất định, gọi là các bào quan. Các
đặc trưng gồm:
• Tế bào chất của sinh vật nhân chuẩn thường không nhìn thấy những thể hạt như ở sinh
vật nhân sơ vì rằng phần lớn ribosome của chúng được bám trên mạng lưới nội chất.
• Màng tế bào cũng có cấu trúc tương tự như ở sinh vật nhân sơ tuy nhiên thành phần
cấu tạo chi tiết lại khác nhau một vài điểm nhỏ. Chỉ một số tế bào sinh vật nhân chuẩn
có thành tế bào.
• Vật chất di truyền trong tế bào sinh vật nhân chuẩn thường gồm một hoặc một số phân
tử ADN mạch thẳng, được cô đặc bởi các protein histone tạo nên cấu trúc nhiễm sắc
thể. Mọi phân tử ADN được lưu giữ trong nhân tế bào với một lớp màng nhân bao
bọc. Một số bào quan của sinh vật nhân chuẩn có chứa ADN riêng.
• Một vài tế bào sinh vật nhân chuẩn có thể di chuyển nhờ tiêm mao hoặc tiên mao.
Những tiên mao thường có cấu trúc phức tạp hơn so với sinh vật nhân sơ.
[sửa] Các quá trình chức năng của tế bào
[sửa] Sinh trưởng và trao đổi chất của tế bào
Bài chính: Sinh trưởng tế bào, Trao đổi chất tế bào
Giữa những lần phân bào, các tế bào thực hiện hàng loạt quá trình trao đổi chất nội bào nhằm
duy trì sự tồn tại cũng như sinh trưởng của mình. Trao đổi chất là các quá trình mà tế bào xử
lý hay chế biến các phân tử dinh dưỡng theo cách riêng của nó. Các quá trình trao đổi chất
được chia làm 2 nhóm lớn:
• 1) quá trình dị hóa (catabolism) nhằm phân huỷ các phân tử hữu cơ phức tạp để thu

nhận năng lượng (dưới dạng ATP) và lực khử;
• 2) quá trình đồng hóa (anabolism) sử dụng năng lượng và lực khử để xây dựng các
phân tử hữu cơ phức tạp, đặc thù và cần thiết.
Một trong các con đường trao đổi chất quan trọng là đường phân (glycolysis), con đường này
không cần oxy. Mỗi một phân tử glucose trải qua con đường này sẽ tạo thành 4 phân tử ATP
và đây là phương thức thu nhận năng lượng chính của các vi khuẩn kị khí.
Đối với các sinh vật hiếu khí, các phân tử pyruvat, sản phẩm của đường phân, sẽ tham gia vào
chu trình Kreb (hay còn gọi là chu trình TCA) để phân huỷ hoàn toàn thành CO2, đồng thời
thu nhận thêm nhiều ATP. Ở sinh vật sinh vật nhân chuẩn, chu trình TCA tiến hành trong ty
thể trong khi sinh vật sinh vật nhân sơ lại tiến hành ở ngay tế bào chất.
[sửa] Hình thành các tế bào mới
Bài chính: Phân bào
Sơ đồ quá trình sinh tổng hợp protein
Trong vùng chất nhân (xanh nhạt), các gen (ADN, xanh sẫm) được phiên mã thành những
phân tử ARN. Sau khi thực hiện các sửa đổi sau phiên mã, phân tử ARN thông tin trưởng
thành (đỏ) được vận chuyển ra tế bào chất (hồng) để tiến hành tổng hợp protein tại đây. Các
ribosome tiến hành dịch mã của ARN thông tin nhờ mối liên kết hydro theo nguyên tắc bổ
sung giữa bộ ba mã sao trên ARN thông tin với bộ ba đối mã trên ARN vận chuyển tương
ứng. Những phân tử protein (đen) sau khi được tổng hợp thường được tiến hành một số sửa
đổi cho phù hợp với chức năng, ví dụ gắn thêm các gốc đường (da cam)
Phân bào là quá trình sinh sản từ một tế bào (gọi là tế bào mẹ) phân chia thành hai tế bào non.
Đây là cơ chế chính của quá trình sinh trưởng của sinh vật đa bào và là hình thức sinh sản của
sinh vật đơn bào. Những tế bào sinh vật nhân sơ phân chia bằng hình thức phân cắt (binary
fission) hoặc nảy chồi (budding). Tế bào sinh vật nhân chuẩn thì sử dụng hình thức phân bào
là nguyên phân (mitosis) (một hình thức phân bào có tơ). Những tế bào lưỡng bội thì có thể
tiến hành giảm phân để tạo ra tế bào đơn bội. Những tế bào đơn bội đóng vai trò giao tử trong
quá trình thụ tinh để hình thành hợp tử (lưỡng bội). Trong phân bào, quá trình tự nhân đôi
ADN (dẫn đến nhân đôi nhiễm sắc thể) đóng vai trò cực kỳ quan trọng và thường diễn ra tại
kỳ trung gian giữa các lần phân chia.
[sửa] Sinh tổng hợp protein

Bài chính: Sinh tổng hợp protein
Sinh tổng hợp protein là quá trình tế bào tổng hợp những phân tử protein đặc trưng và cần
thiết cho hoạt động sống của mình. Quá trình phiên mã là quá trình tổng hợp những phân tử
ARN thông tin dựa trên trình tự khuôn của ADN. Trên khuôn ARN thông tin mới được tạo ra,
một phân tử protein sẽ được tạo thành nhờ quá trình dịch mã.
Bộ máy tế bào chịu trách nhiệm thực hiện quá trình tổng hợp protein là những ribosome.
Ribosome được cấu từ từ những phân tử ARN ribosome và khoảng 80 loại protein khác nhau.
Khi các tiểu đơn vị ribosome liên kết với phân tử ARN thông tin thì quá trình dịch mã được
tiến hành. Khi đó, ribosome sẽ cho phép một phân tử ARN vận chuyển (tRNA) mang một loại
axít amin đặc trưng đi vào. ARN vận chuyển này bắt buộc phải có bộ ba đối mã có trình tự bổ
sung với bộ ba mã sao trên ARN thông tin. Các axít amin lần lượt tương ứng với trình tự các
bộ ba nucleotide trên ARN thông tin sẽ liên kết với nhau để tạo thành một chuỗi polypeptide.
[sửa] Nguồn gốc tế bào
Bài chính: Nguồn gốc sự sống
Nguồn gốc tế bào cũng chính là nguồn gốc sự sống, và là những bước quan trọng nhất trong
quá trình tiến hóa sự sống. Sự xuất hiện tế bào chính là bước đánh dấu chuyển biến từ thế giới
hóa học vô sinh để bắt đầu sự sống sinh vật.
[sửa] Tế bào đầu tiên
Sự xuất hiện tế bào đầu tiên (giọt coaseva) được đánh dấu bởi việc hình thành lớp màng tế
bào bao quanh những phân tử nucleic acid. Điều này tạo ra hai lợi thế chọn lọc là:
• bảo vệ nguyên sinh chất bên trong và
• sử dụng các thành quả từ các hoạt động hóa sinh do các protein/enzyme do nucleic
acid mã hóa
abc
[sửa] Lịch sử
• 1632 -1723: Antony van Leeuwenhoek tự mình tìm cách mài các thấu kính để sáng tạo
ra kính hiển vi. Ông đã vẽ lại các protozoa như Vorticella trong nước mưa cũng như vi
khuẩn trong miệng mình.
• 1665 : Robert Hooke đã phát hiện các tế bào trong nút bấc, và sau đó là trong các mô
thực vật sống bằng kính hiển vi.

I could exceedingly plainly perceive it to be all perforated and porous, much like a
Honeycomb these pores or cells, were not very deep, but consisted of a great many
little boxes – Hooke miêu tả những quan sát của mình đối với tiêu bản nút bấc.
• 1839 : Theodor Schwann và Matthias Jakob Schleiden phát biểu nguyên lý rằng các
thực vật và động vật được cấu thành từ tế bào, chứng tỏ các tế bào là đơn vị cấu trúc
và phát triển của sinh vật, từ đó mà người ta xây dựng nên Học thuyết Tế bào.
• Giả định cho rằng sự sống có thể bắt nguồn một cách tự phát (generatio spontanea) đã
bị bác bỏ hoàn toàn qua chứng minh thực nghiệm của Louis Pasteur (1822-1895).
• Rudolph Virchow phát biểu rằng các tế bào chỉ có thể được tạo ra do phân bào (omnis
cellula ex cellula).
• 1931 : Ernst Ruska lần đầu tiên thiết kế kính hiển vi điện tử truyền qua (TEM) tại Đại
học Berlin. Đến năm 1953 ông đã phát minh kính hiển vi điện tử (EM) với độ phân
giải gấp đôi kính hiển vi quang học, từ đó phát hiện ra các bào quan.
• 1953 : Watson và Crick đã đề xuất mô hình cấu trúc xoắn kép của phân tử ADN vào
ngày 28 tháng Hai.
• 1981 : Lynn Margulis công bố ấn phẩm Symbiosis in Cell Evolution (Sự Cộng sinh
trong Tiến hóa Tế bào) xem chi tiết tại thuyết nội cộng sinh.
So sánh Tế bào nhân sơ - Tế bào nhân thực
So sánh Tế bào nhân sơ - Tế bào nhân thực
Đặc điểm TB nhân sơ Tế bào nhân thực
TB động vật TB thực vật
Thành TB + - +
MSC + + +
Tế
bào
Ribôxôm + + +
ML nội chất - + +
BM gôn gi - + +
Ti thể - + +
Lạp thể - - +

Trung thể - + -
Không bào - + (nhỏ) + ( lớn)
Lizôxôm - + -
Nhân - + +

Tế bào nhân sơ (Procaryota) Tế bào nhân chuẩn (Eucaryota)
- Vi khuẩn, vi khuẩn lam
- Kích thớc bé (1 –3 mm)
- Cấu tạo đơn giản
- 1 phân tử ADN trần dạng vòng1

- Chưa có nhân điển hình. Chỉ có nucleoid là
vùng tế bào chất chứa ADN.
- Tế bào chất chỉ có các bào quan đơn giản
- Nấm, thực vật, động vật
- Kích thớc lớn (3 –20 mm)
- Cấu tạo phức tạp
- ADN + histone tạo nên NST, trong nhân
- Có nhân điển hình: có màng nhân, trong
nhân chứa chất nhiễm sắc và hạch nhân.
- Tế bào chất được phân thành vùng chứa các
bào quan phức tạp như: mạng lưới nội chất, ti
thể, lạp thể, ribôxôm, thể golgi, lizosom,


- Ribôxôm nhỏ hơn
- Phương thức phân bào đơn giả n bằng cách
phân đôi. Không có nguyên phân hay giả m
phân.
- Có lông và roi cấu tạo đơn giản

peroxyxôm, trung thể,…
-Riboxôm lớn hơn
- Phương thức phân bào phức tạp với bộ máy
phân bào gồm nguyên phân và giảm phân
- Có lông và roi cấu tạo theo kiểu 9+2