Bài 34. Thoái hóa do tự thụ phấn

SINH HỌC 9
GV thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Xương
TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN LINH
HÂN HẠNH CHÀO ĐÓN QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ

KIỂM TRA MIỆNG
1. Người ta sử dụng các thể đột biến trong
chọn giống vi sinh vật và cây trồng theo
những hướng nào?
2. Tại sao người ta ít sử dụng phương
pháp gây đột biến trong chọn giống vật
nuôi ?

Hoa giao phấn khác hoa tự thụ phấn
ở điểm nào ?
- Hoa tự thụ phấn : Hạt phấn rơi vào đầu nhụy
của chính hoa đó.
- Hoa giao phấn : Hạt phấn chuyển đến đầu
nhụy của hoa khác.

I. HIỆN TƯỢNG THOÁI HÓA
1. Hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn ở cây giao phấn
Bài: 34 – Tiết: 37
THOÁI HÓA DO TỰ THỤ PHẤN
VÀ DO GIAO PHỐI GẦN

.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

Hình 34.1. Hiện tượng thoái hóa do tự thụ phấn bắt buộc ở ngô
Dạng ban đầu: cây điển hình ở quần thể giao phấn.
Từ 1-7: cây tự thụ phấn sau 1-7 thế hệ

2,93m
2,46m
2,34 m
47,6 tạ/ha 24,1 tạ/ha 15,2 tạ/ha

Thoái hóa
Ban đầu

-
Phát triển chậm
-
Chiều cao giảm
-
Năng suất giảm
- Bộc lộ đặc điểm xấu: bạch tạng, thân lùn,
bắp dị dạng, hạt ít, nhiều cây bị chết.
Hiện tượng thoái hóa ( ở ngô ) do tự thụ phấn
ở cây giao phấn biểu hiện :


Giống lúa
ban đầu
Giống lúa
thoái hóa

Cho sơ đồ lai:
P: x
x F
1

hoặc F
1
x P
F
1
giao phối gần
2. Hiện tượng thoái hóa do giao phối gần ở động vật
a. Giao phối gần:
Giao phối gần ( giao phối cận huyết ) là sự giao
phối giữa con cái sinh ra từ một cặp bố mẹ hoặc giữa
bố mẹ và con cái.




Biểu hiện của thoái hóa do giao phối gần :
- Sinh trưởng, phát triển yếu
- Khả năng sinh sản giảm, quái thai, dị tật
bẩm sinh, chết non
Năng suất giảm
b. Thoái hóa do giao phối gần


Biểu hiện của thoái hóa do tự thụ phấn
và do giao phối gần:

* Sức sống kém dần
* Sinh trưởng và phát triển yếu
* Năng suất giảm
* Bộc lộ tính trạng xấu

* Ở người 20-30% số con của các cặp bố mẹ
kết hôn gần bò chết non hay mang các dò tật
bẩm sinh .
* Tại Brazin, ở một hòn đảo nhỏ
có một cộng đồng khoảng 300
người. Do cách li, họ phải
kết hôn gần nên sinh ra
một lớp người bò bạch tạng.

II. NGUYÊN NHÂN CỦA HIỆN TƯỢNG THOÁI HÓA

Đời đầu
Đời sau
1
F
2
F
3
F
4
F
5
F
n
F
Aa
Aa
Aa

Aa

Sự biến đổi tỉ lệ thể dị hợp và thể đồng hợp do tự thụ phấn

F2 :
,
4
1
AA
,
4
1
,
4
2
,
4
1
4
2






aaAaAA
aa
4
1

%5,37
16
6
16
2
4
1
==+=AA
%aa 5,37
16
6
16
2
4
1
==+=
%25
16
4
==Aa
Khi tửù th ph n baột buoọc :
P : Aa x Aa
Giaotửỷ P:


2
1

2
1

,
2
1

2
1
aAaA
F1:
aa AaAA
4
1
,
4
2
,
4
1

Tỉ lệ %
Dị hợp tử 100 Đồng hợp tử 0
Đời đầu
Đời sau
1
F
2
F
3
F
4
F

5
F
n
F
Aa
Aa
Aa
Aa
50
25
,12 5
,6 25
,3 125

50
75
,87 5
,93 75
,96 875

1
aa
4
1
4
ΑΑ
3
aa
8
3

8
ΑΑ
7
aa
16
7
16
ΑΑ
1
2
1
4
1
8



- Qua các thế hệ tự thụ phấn hoặc giao phối cận huyết, tỉ lệ thể đồng
hợp và thể dị hợp biến đổi như thế nào ?
- Tại sao tự thụ phấn ở cây giao phấn và giao phối gần ở động vật lại
gây ra hiện tượng thoái hóa ?
Tæng qu¸t:
,
 
 ÷
 
n
1
Aa =
2

 
 ÷
 
n
1
1-
2
ΑΑ = aa =
2

II. NGUYÊN NHÂN CỦA HIỆN TƯỢNG THOÁI HÓA
- Qua các thế hệ tự thụ phấn hoặc giao phối gần
thì thể dị hợp tử giảm dần, thể đồng hợp tử tăng dần.
- Tự thụ phấn ở cây giao phấn và giao phối gần ở
động vật lại gây ra hiện tượng thoái hóa vì:
Thể đồng hợp ngày càng tăng, tạo điều kiện
cho các gen lặn gây hại biểu hiện ra kiểu hình .



III. Vai trò của phương pháp tự thụ phấn bắt
buộc và giao phối cận huyết trong chọn giống:

Tại sao tự thụ phấn bắt buộc và giao phối gần
gây ra hiện tượng thoái hóa nhưng những
phương pháp này vẫn được người ta sử dụng
trong chọn giống ?
Trong chọn giống người ta dùng các phương
pháp này để :
•

Củng cố và duy trì một số tính trạng mong muốn,
•
Tạo dòng thuần
•
Đánh giá kiểu gen từng dòng, phát hiện các gen
xấu để loại ra khỏi quần thể.


CÂU HỎI, BÀI TẬP CỦNG CỐ
Câu hỏi: Nêu phương pháp tạo dòng thuần ở cây
giao phấn ( cây ngô ) ?
1. Nguyên nhân của hiện tượng thoái hóa giống ở cây
giao phấn là:
a. Do lai giữa các dòng thuần có kiểu gen khác nhau.
b. Do tự thụ phấn bắt buộc
c. Do lai khác thứ
d. Do giao phấn xảy ra ngẫu nhiên giữa các loài
thực vật.
Bài tập:

2. Giao phối gần và tự thụ phấn qua nhiều thế
hệ có thể dẫn đến hiện tượng thoái hóa giống
là do:
a. Tạo ra các gen lặn có hại bị gen trội át chế.
b. Tạo ra các cặp gen lặn đồng hợp gây hại
c. Xuất hiện hiện tượng đột biến gen và đột
biến nhiễm sắc thể.
d. Tập trung những gen trội có hại cho thế hệ
sau.