tinh thần thép thể hiện trong bài thơ chiều tối

Phân tích bài th Chi u t i c a H Chí Minh làm n i b t "tinh th n thép" ho c " nét c ơ ề ố ủ ồ để ổ ậ ầ ặ ổ
i n hi n i".để ệ đạ
bài 1
X a nay vi t v chi u mu n v n là ngu n c m h ng không v i c n c a v n ch ng ngh ư ế ề ề ộ ố ồ ả ứ ơ ạ ủ ă ươ ệ
thu t. Khó có th k h t nh ng b c tranh chi u, nh ng b n nh c chi u , nh ng áng th ậ ể ể ế ữ ứ ề ữ ả ạ ề ữ ơ
chi u mà các ngh s, tao nhân ã l i cho i s ng con ng i . V m t này, H Chí Minh ề ệ ĩ đ để ạ đờ ố ườ ề ặ ồ
trong t cách m t nhà th c ng không ph i là ngo i l . Có th th y ngay t t p th Nh t Kí ư ộ ơ ũ ả ạ ệ ể ấ ừ ậ ơ ậ
Trong Tù, trái tim c a thi nhân y ã không ch m t l n rung ng tr c v g i c m c a bu iủ ấ đ ỉ ộ ầ độ ướ ẻ ợ ả ủ ổ
chi u hôm vi t ra nh ng v n th mà còn c nhi u ng i nh mãi nh “ Vãn chi u ề để ế ữ ầ ơ đượ ề ườ ớ ư ề
hôm”, “ Hoàng hôn” , Song tr c t t c và quen thu c h n t t c nh ng bài th chúng ta ướ ấ ả ộ ơ ấ ả ữ ơ
v a k n v n ph i là bài th mà chúng ta s tìm hi u d i ây : “M ” ( chi u t i).ừ ểđế ẫ ả ơ ẽ ể ướ đ ộ ề ố
Quy n i u qui lâm t m túc thệ để ầ ụ
Cô vân m n m n thiên khôngạ ạ độ
S n thôn thi u n ma bao túcơ ế ữ
Bao túc ma hoàn lô d h ngĩ ồ
( Chim m i v r ng tìm ch n ngỏ ề ừ ố ủ
Chòm mây trôi nh gi a t ng khôngẹ ữ ừ
Cô em xóm núi xay ngô t iố
Xay h t lò than ã r c h ng. )ế đ ự ồ
“ Chi u t i “ là m t bài th vi t v nh ng v p c a bu i chi u hôm, nh ng i u lý thú là ề ố ộ ơ ế ề ữ ẻ đẹ ủ ổ ề ư đề
trong hai câu th u tiên c ng nh c bài th l i không dùng n m t ch “ chi u “ nào. ơđầ ũ ư ả ơ ạ đế ộ ữ ề
V y mà c nh chi u và h n chi u v n hi n lên r t rõ, r t p và y v g i c m. Nhà th ch ậ ả ề ồ ề ẫ ệ ấ ấ đẹ đầ ẻ ợ ả ơ ỉ
v n v lên m t vài nét tiêu s , g i nên hình nh cánh chim chi u v t hay m t chòm mây, ờ ẽ ộ ơ ợ ả ề ề ổ ộ
áng mây ch m ch m trôi ngang qua b u tr i. Ít nét th thôi song l i là nh ng nét r t tiêu bi uầ ậ ầ ờ ế ạ ữ ấ ể
cho nh ng th i kh c cu i cùng c a ban ngày, tr c khi bóng t i buông màn xu ng v n v t. ữ ờ ắ ố ủ ướ ố ố ạ ậ
T nh ng câu th cu i cùng lan to ra m t c m giác nh nhàng , man mác bâng khuâng ừ ữ ơ ố ả ộ ả ẹ
c a bu i chi u hôm khi mà m i v t d n i vào tr ng thái ngh ng i. ó có th là m t bu i ủ ổ ề ọ ậ ầ đ ạ ỉ ơ Đ ể ộ ổ
chi u th c mà Bác ã g p và ghi l i trong m t cu c chuy n giao t nhà lao này sang nhà ề ự đ ặ ạ ộ ộ ể ừ
lao khác. Nh ng c ng không th không th y r ng bu i chi u y còn mang m t v p ã trư ũ ể ấ ằ ổ ề ấ ộ ẻ đẹ đ ở
nên vnh h ng c a nh ng bu i chi u mà hình s c còn ng l i trong nh ng câu th c mà ĩ ằ ủ ữ ổ ề ắ đọ ạ ữ ơ ổ ở
ó v n i v không ít nh ng “ quy n i u “ v i “ cô vân”. "Chim hôm thoi thót v r ng / óa đ ẫ đ ề ữ ệ để ớ ề ừ Đ

trà mi ã ng m tr ng n a vành" ( Nguy n Du), "Ngàn mai gió cu n chim bay m i" ( Bà đ ậ ă ử ễ ố ỏ
Huy n Thanh Quan) hay nh : "Chúng i u cao phi t n/ Cô vân c kh nhàn" (Lý B ch ) ệ ư để ậ độ ứ ạ
Và nh th , nh ng dòng th u tiên hình nh ã làm cho bài th “ Chi u t i “ c a Bác ã ư ế ữ ơđầ ưđ ơ ề ố ủ đ
nhu m m t phong v c i n. C m xúc bài th vì th mà càng tr nên mênh mang h n, ố ộ ị ổđể ả ơ ế ở ơ
không ch trong không gian mà còn c th i gian.Nh ng xúc c m nh th ã c nhà th ỉ ả ở ờ ữ ả ư ếđ đượ ơ
g i g m vào hai câu th v chi u hôm ó. Chim m i v r ng tìm ch n ng Chòm mây trôi ử ắ ơ ề ề đ ỏ ề ừ ố ủ
nh gi a t ng không Có nhi u ng i cho r ng nh ng dòng th n ch a m t n i bu n kín ẹ ữ ừ ề ườ ằ ữ ơẩ ứ ộ ỗ ồ
áo và th m thía c a m t ng i tù trên con n g ày i ang th m m t n i xót xa khi th y đ ấ ủ ộ ườ đườ đ ả đ ấ ộ ỗ ấ
nh ng cánh chim chi u c ng tìm ra ch n ng , nh ng ám mây c ng l ng l ngh ng i trên ữ ề ũ ố ủ ữ đ ũ ữ ờ ỉ ơ
b u tr i bao la. Trong khi ó, ng i tù v n b xi ng xích, trói bu c ch ng b ng cánh chim n ,ầ ờ đ ườ ẫ ị ề ộ ẳ ằ ọ
áng mây kia vì chi u ã s p h t r i mà mình v n không có n i m t ch n d ng chân. M t ề đ ắ ế ồ ẫ ổ ộ ố ừ ặ
khác, c ng có m t cách hi u d n g nh hoàn toàn ng c l i. Theo ó, có th th y ây là ũ ộ ể ườ ư ượ ạ đ ể ấ đ
hai dòng th c a m t tâm h n ã v t lên trên c nh ng c tù, xi ng xích và trói bu c l u ơ ủ ộ ồ đ ượ ả ụ ề ộ để ư
luy n, dõi nhìn theo m t cánh chim , m t áng mây chi u c m th y tim mình xao xuy n ế ộ ộ ề để ả ấ ế
m t tình c m r t ng i , cho dù ang ph i s ng m t cu c s ng “ khác loài”. Nên ch ng ta ộ ả ấ ườ đ ả ố ộ ộ ố ă
hãy hi u theo m t cách hi u c nhi u ng i ng h nh t, cách hi u th hai. Song hi u ể ộ ể đượ ề ườ ủ ộ ấ ể ứ ể
theo cách nào trong hai cách trên, chúng ta v n tìm th y ó m t chân dung tinh th n c a ẫ ấ ở đ ộ ầ ủ
m t ch tch H Chí Minh thi s, m t con ng i yêu tha thi t v p c a thiên nhiên , t tr i ộ ủ ị ồ ĩ ộ ườ ế ẻ đẹ ủ đấ ờ
và cu c s ng. ó là m t con ng i dù trong hoàn c nh nào c ng v n không m t i dù chộ ố Đ ộ ườ ả ũ ẫ để ấ đ ỉ
m t m y may tình yêu cái p, kh n ng rung c m tr c cu c i, m t con ng i s ng tr n ộ ả đẹ ả ă ả ướ ộ đờ ộ ườ ố ọ
v n cu c s ng con ng i , dù trong hoàn c nh có khác loài ng i. C ng nh nhi u bài th ẹ ộ ố ườ ả ườ ũ ư ề ơ
khác trong “ Nh t kí trong tù “, “ Chi u t i “ bi u hi n m t c m nh n c a tác gi v cu c s ngậ ề ố ể ệ ộ ả ậ ủ ả ề ộ ố
luôn có s v n ng, phát tri n, ch y trôi. Chúng ta có th th y i u y khi i chi u hai câu ự ậ độ ể ả ể ấ đề ấ đố ế
u v i hai câu cu i c a bài th .đầ ớ ố ủ ơ
Nét c i n th y rõ qua vi c tác gi v lên không gian bu i chi u v i nh ng thi li u quen ổ để ấ ệ ả ẽ ổ ề ớ ữ ệ
thu c: cánh chim, chòm mây, b u tr i bên c nh ó là th th th t ngôn n g lu t cùng ộ ầ ờ ạ đ ể ơ ấ đườ ậ
ngh thu t t c nh ng tình ã giúp cho thi nhân phát tri n ý ngh thu t c a mình. Nét ệ ậ ả ả ụ đ ể đồ ệ ậ ủ
hi n i: t t c c v nên th qua tình c m bao la c a Bác. Ví d : cánh chim trong th c ệ đạ ấ ả đượ ẽ ơ ả ủ ụ ơ ổ
th ng xu t hi n và bay hút vào v tr , là cánh chim phiêu d t, vô nh tr c b u tr i thì ườ ấ ệ ũ ụ ạ đị ướ ầ ờ
trong th Bác cánh chim r t g n g i v i con ng i. Bác th y c trong cánh chim chi u ơ ấ ầ ũ ớ ườ ấ đượ ề

mu n bay v tìm ch n d ng chân là cánh chim "m i". Ph i yêu thiên nhiên, c nh v t và có ộ ề ố ừ ỏ ả ả ậ
m i ng c m bao la thì m i nhìn c cái dáng m i m t c a cánh chim kia ố đồ ả ớ đượ ỏ ệ ủ
Rõ ràng hai câu th trên ã vi t v m t khung c nh thiên nhiên vào lúc chi u tà, nh ng n ơ đ ế ề ộ ả ề ư đế
hai câu th sau ã có th th y rõ tr i ã t i. Th i gian không ng ng trôi, m c dù nhà th ơ đ ể ấ ờ đ đổ ố ờ ừ ặ ơ
trong nguyên tác ã không c n dùng n ch “ t i”.( Ch “ t i “ trong b n dch là do ng i đ ầ đế ữ ố ữ ố ả ị ườ
dch t thêm vào). Và b i ph i vào th i i m nh th , ng i ta m i th y c rõ ràng s ị ự ở ả ờ để ư ế ườ ớ ấ đượ ự
r c h ng c a b p l a, mà cái tài c a nhà th ây là không c n dùng n ch “ t i “ mà ự ồ ủ ế ử ủ ơ ở đ ầ đế ữ ố
ngha y v n c hi n lên rõ m n m t. Và nh th , c p m t c a thi nhân s thôi không ng cĩ ấ ẫ ứ ệ ồ ộ ư ế ặ ắ ủ ẽ ướ
nhìn mãi v phía b u tr i mà h ng v m t t nh n th y n t ng v m t xóm núi, v ề ầ ờ ướ ề ặ đấ để ậ ấ ấ ượ ề ộ ề
m t cô gái xay ngô, m t chi c lò than trong ngôi nhà n s , gi n d. B c tranh c a c nh ộ ộ ế đơ ơ ả ị ứ ủ ả
v t s nh n g ch cho b c tranh sinh ho t con ng i. Hình nh trung tâm c a hai câu th ậ ẽ ườ ỗ ứ ạ ườ ả ủ ơ
c ng s không ph i là m t cánh chim chi u v t , m t áng mây trôi mà là m t con ng i lao ũ ẽ ả ộ ề ề ổ ộ ộ ườ
ng. Và ngôn t c a nh ng dòng th c ng s theo ó mà i thay. Hai câu th này không độ ừ ủ ữ ơ ũ ẽ đ đổ ơ
th m thía h ng v th cấ ươ ị ơ ổ
bài 2 :
Nh t ký trong tù là tên t p th c a Ch tch H Chí Minh sáng tác, khi Ng i b chính quy n ậ ậ ơ ủ ủ ị ồ ườ ị ề
T ng Gi i Th ch giam c m trong nhà tù Trung Qu c, t mùa thu n m 1942 n mùa thu ưở ớ ạ ầ ố ừ ă đế
n m 1943. Cu n nh t ký b ng th này ghi l i bi t bao i u Ng i ã ch ng ki n và tâm t ă ố ậ ằ ơ ạ ế đề ườ đ ứ ế ư
c a Ng i trong “m i b n tr ng tê tái gông cùm” y. M t trong nh ng bài th t c c nh ủ ườ ườ ố ă ấ ộ ữ ơ ứ ả
xinh x n nh t c a t p th này ph i k n bài Chi u t i (M ):ắ ấ ủ ậ ơ ả ể đế ề ố ộ
“Chim m i cánh v r ng tìm ch n ngỏ ề ừ ố ủ
Chòm mây trôi nh gi a t ng khôngẹ ữ ầ
Cô em xóm núi xay ngô t iố
Xay h t lò than ã r c h ng”ế đ ự ồ
Nguyên tác là:
“Quy n i u quy lâm t m t c thệ để ầ ứ ụ
Có vân m n m n thiên khôngạ ạ độ
S n thôn thi u n ma bao túcơ ế ữ
Bao túc ma hoàn lô d h ng”ĩ ồ
D a vào th t trong t p th “Chi u t i” c sáng tác sau ngày nhà th b b t không bao ự ứ ự ậ ơ ề ố đượ ơ ị ắ

lâu. Bài th th hi n c m xúc c a Ng i trong m t l n trên ng b gi i i, lúc tr i s p t i, ơ ể ệ ả ủ ườ ộ ầ đườ ị ả đ ờ ắ ố
gi a m t mi n núi.ữ ộ ề
Chi u t i (M ) là th i i m ánh sáng, ban ngày g n t t h n. Lúc này, chân tr i b khu t l p ề ố ộ ờ đ ể ầ ắ ẳ ờ ị ấ ấ
b i cây r ng và á núi nên chút ánh sáng còn l i c a phút giây ngày s p h t có th th y ở ừ đ ạ ủ ắ ế ể ấ
c trên nh tr i. Do ó, nhà th ã a m t lên th t t nhiên:đượ đỉ ờ đ ơ đ đư ắ ậ ự
“Chim m i v r ng tìm ch n ngỏ ề ừ ố ủ
Chòm mây trôi nh gi a t ng không”ẹ ữ ầ
T o v t lúc này ang chuy n d n sang tr ng thái ngh ng i sau m t ngày v n ng m t m i. ạ ậ đ ể ầ ạ ỉ ơ ộ ậ độ ệ ỏ
Tr i t i, nh ng con chim sau m t ngày tìm m i ki m s ng c ng ã c m th y u o i c n ph i ờ ố ữ ộ ồ ế ố ũ đ ả ấ ể ả ầ ả
ngh ng i. Tuy là “chim tr i”, nh ng con chim c ng c tìm v khu r ng n i có t m c a ỉ ơ ờ ữ ũ ố ề ừ ơ ổ ấ ủ
mình ng qua êm ch không th d ng l i b t kì n i nào c. Hình nh cánh chim để ủ đ ứ ể ừ ạ ở ấ ơ đượ ả
ch p cho ng trên tr i kho ng tr i chi u v n là m t hình nh quen thu c trong th ca:ậ ạ ờ ả ờ ề ố ộ ả ộ ơ
“Chim bay v núi t i r i”ề ố ồ
(Ca dao)
“Chim hôm thoi thót v r ng”ề ừ
(Truy n ki u)ệ ề
“Chim nghiêng cánh nh bóng chi u sa”ỏ ề
(Tràng giang – Huy c n)ậ
Hình nh con chim tr v r ng, không nh ng báo hi u cho bi t ngày ã phôi pha, bóng t i ả ở ề ừ ữ ệ ế đ ố
s p ph trùm xu ng mà con cho th y rõ thêm tâm tr ng c a Ng i tù b áp gi i trên ng, ắ ủ ố ấ ạ ủ ườ ị ả đườ
khi y là v n ph i i, dù mu n d ng b c c ng âu th ch ng c, l i không th có m tấ ẫ ả đ ố ừ ướ ũ đ ế ủ độ đượ ạ ể ộ
n i t m g i là t m tr v . Hình nh y c ng làm cho c m xúc v n i xa nhà, xa quê ơ ạ ọ ổ ấ để ở ề ả ấ ũ ả ề ỗ
h ng, v tình c m tù t i, m t t do, thêm sâu s c h n, Ng i c nh n ra m t n i u hoài ươ ề ả ộ ấ ự ắ ơ ườ đọ ậ ộ ỗ
man mác t hình nh y g i nên.ừ ả ấ ợ
Ti p theo là hình nh con chim v r ng là hình nh mà nhà th bao quát c khi nhìn lên ế ả ề ừ ả ơ đượ
b u tr i khi y.ầ ờ ấ
“Chòm mây trôi nh gi a t ng không”ẹ ữ ầ
Nguyên v n: “Cô vân m n m n thiên không” ngh a là ám mây l loio ch m ch m i qua ă ạ ạ độ ĩ đ ẻ ậ ậ đ
b u tr i. Gi a b u tr i t nh l ng, làn mây che m t tr i c ng u o i, m t m i, c ng mu n tìm ầ ờ ữ ầ ờ ĩ ặ ặ ờ ũ ể ả ệ ỏ ũ ố
ch trú chân. Ngay nhà th lúc này c ng không th khác. B gi i i trên ng, chi u t i r i, ỗ ơ ũ ể ị ả đ đườ ề ố ồ

Ng oi c ng mu n có ch n ngh nh ng bi t làm sao c! C nh trong hai câu th u th t ư ừ ũ ố ố ỉ ư ế đượ ả ơ đề ậ
p và g i bu n nh m t b c tranh m c tàu v phác g i lên n i ni m cô qu nh c a Ng i đẹ ợ ồ ư ộ ứ ự ẽ ợ ỗ ề ạ ủ ườ
tù xa t n c, xa quê h ng, xa b n bè và quy n thu c hi n ang b trói, b áp gi i. Dù t i đấ ướ ươ ạ ế ộ ệ đ ị ị ả ố
r i, Ng i v n ph i ti p t c c t b c trên ng th m tuy là ã m i m t, sau m t ngày i ồ ườ ẫ ả ế ụ ấ ướ đườ ẳ đ ỏ ệ ộ đ
ng khó nh c. Do ó, có ng i nh n xét là c nh trong hai câu th v a t ng ng mà đườ ọ đ ườ ậ ả ơ ừ ươ đồ
c ng v a t ng ph n v i c nh ng c a nhà th .ũ ừ ươ ả ớ ả ộ ủ ơ
H t nhìn xa, nhìn bao quát, ng i tù thi s l i nhìn sang bên ng.ế ườ ĩ ạ đườ
“Cô em xóm núi xay ngô t iố
Xay h t lò than ã r c h c”ế đ ự ộ
Nguyên v n:ă
“S n thôn thi u n a ma bao túcơ ế ữ
Bao túc ma hoàn lô d h ng”ĩ ồ
Ngh a là: “Cô gái nh xóm núi xay ngô. Ngô xay xong, lò s i ã h ng”, T m t khung c nh ĩ ỏ ưở đ ồ ừ ộ ả
thiên nhiên qu nh v ng c a hai câu th u, n ây hai câu th ti p theo, ã là m t b c ạ ắ ủ ơ đầ đế đ ơ ế đ ộ ứ
tranh xã h i m áp. ó là hình nh m t xóm nh , nhà c a th a th t c a ng i dân mi n núi.ộ ấ Đ ả ộ ỏ ử ư ớ ủ ườ ề
ây có m t cô gái nh ang xay ngô, m t công vi c v t v nh ng quen thu c và sau ó Ở đ ộ ỏ đ ộ ệ ấ ả ư ộ đ
ánh h ng n i b p l a. Tuy ch là nh ng hình nh bình d v m t cu c s ng th ng ngày đỏ ồ ơ ế ử ỉ ữ ả ị ề ộ ộ ố ườ
c a nh ng ng i dân lao ng. Sau m t ngày làm vi c khó nh c ngoài ng, h tr v nhà ủ ữ ườ độ ộ ệ ọ đồ ọ ở ề
lo b a n t i và ngh ng i. Nh ng hình nh ó tuy ch ng có gì ang ý, nh ng c ng ã ữ ă ố ỉ ơ ữ ả đ ẳ đ để ư ũ đ
gây c m t c m xúc mãnh li t cho nhà th . Th p thoáng trong Nh t ký trong tù có ít nhi uđượ ộ ả ệ ơ ấ ậ ề
hình nh v ng i ph n , thông th ng là ph i ch u ng nhi u c nh không may (N a ả ề ườ ụ ữ ườ ả ị đự ề ả ử
êm nghe ti ng khóc ch ng). Nh ng ây là hình nh “s n thôn thi u n ” (cô em xóm núi) đ ế ồ ư ở đ ả ơ ế ữ
v i b n ch t kh e kh n, r n r i c a ng i lao ng ã góp ph n khi n cho b c tranh thiên ớ ả ấ ỏ ắ ắ ỏ ủ ườ độ đ ầ ế ứ
nhiên thêm y s c s ng. c bi t là hình nh “Lô d h ng”, ng n l a h ng, xu t hi n trong đầ ứ ố Đặ ệ ả ĩ ồ ọ ử ồ ấ ệ
bóng chi u hôm ch p choáng tuy n s , quen thu c nh ng c ng thú v , m cúng và áng ề ậ đơ ơ ộ ư ũ ị ấ đ
yêu xi t bao! V câu th cu i bài, nhà th Hoàng Trung Thông nh n xét: V i m t ch ế ề ơ ố ơ ậ ớ ộ ữ
“h ng”, bác ã làm sáng r c lên toàn b bài th , ã làm m t i s m t m i, s u o i, s v iồ đ ự ộ ơ đ ấ đ ự ệ ỏ ự ể ả ự ộ
vã, s n ng n ã di n ra trong ba câu u, ã làm sáng r c lên khuôn m t c a cô em sau ự ặ ề đ ễ đầ đ ự ặ ủ
khi xay xong ngô t i. Ch “h ng” trong ngh thu t th ng ng i ta g i là “con m t th ” ố ữ ồ ệ ậ ơ đườ ườ ọ ắ ơ
(Thi nhãn ho c là nhãn t (ch m t nó sáng bùng lên, nó c n l i, ch m t ch thôi v i hai ặ ự ữ ắ ă ạ ỉ ộ ữ ớ

m i b y ch khác d n u n ng n m y i ch ng n a.ươ ả ữ ẫ đầ ặ đế ấ đ ă ữ
V i ch “h ng” ó có ai còn c m giác n ng n , m t m i, nh c nh n n a âu, mà ch th y ớ ữ ồ đ ả ặ ề ệ ỏ ọ ằ ữ đ ỉ ấ
màu ã nhu m lên c bóng êm, c thân hình, c lao ng c a cô gái áng yêu kia. ó đỏ đ ố ả đ ả ả độ ủ đ Đ
là màu tình c m Bácđỏ ả
Th t úng nh th . C nh ang bu n, nh ng v i ng n l a h ng m áp bên b p gia ình, ậ đ ư ế ả đ ồ ư ớ ọ ử ồ ấ ế đ
b ng hóa vui. C tâm tr ng nhà th c ng t m t m i, cô qu nh l i nh ng c m xúc th ngỗ ả ạ ơ ũ ừ ệ ỏ ạ ạ ở ữ ả ườ
g p th x a v c nh chi u t i: m t n i bu n mênh mang:ặ ở ơ ư ề ả ề ố ộ ỗ ồ
- Quê h ng khu t bóng hoàng hônươ ấ
Trên sông khói sóng cho bu n long aiồ
“Nay hoàng hôn ã l i mai hôn hoàng”đ ạ
(Nguy n du – Truy n ki u)ễ ệ ề
Ng âu l i chuy n sang ti ng “reo vui trên ng n l a h ng n i xóm núi” c a tâm h n Bác ờ đ ạ ể ế ọ ử ồ ơ ủ ồ
“quên h n mình là m t ng i tù ch a c d ng chân trên con ng dày i t i t mẳ ộ ườ ư đượ ừ đườ ả ố ă
Nh v y, bài th “chi u t i” c nhà th H Chí Minh sáng tác trong m t hoàn c nh riêng ư ậ ơ ề ố đượ ơ ồ ộ ả
không có chút gì m áp và vui v . Bài th tuy t c nh “Chi u t i” mà cu i cùng l i sáng. ấ ẻ ơ ả ả ề ố ố ạ
úng nh nh n xét c a giáo s Nguy n ng M nh: B c tranh “Chi u t i” c a ng i l i có Đ ư ậ ủ ư ễ Đă ạ ứ ề ố ủ ườ ạ
c cái m áp và ni m vui nh th vì ng i là m t b n l nh r t cao, tâm h n ng i luôn đượ ấ ề ư ế ườ ộ ả ĩ ấ ồ ườ
luôn h ng v s s ng và ánh sáng. c bi t là ng i có m t t m lòng nhân ái bao la : “Ôi ướ ề ự ố Đặ ệ ườ ộ ấ
lòng Bác v y c th ng ta. Th ng cu c i chung th ng c hoa. Ch bi t quên mình cho ậ ứ ươ ươ ộ đờ ươ ỏ ỉ ế
h t th y. Nh dòng sông ch y n ng phù sa” (Bác i. T H u). ây, Bác ã quên n i b t ế ả ư ả ặ ơ ố ữ Ở đ đ ỗ ấ
h nh c a riêng mình vui v i cái vui nho nh i th ng c a m t cô gái vô danh n i xóm ạ ủ để ớ ỏ đờ ườ ủ ộ ơ
núi vô danh bên b p l a h ng m cùng. Cao c bi t bao là ch ngh a nhân o c a H Chí ế ử ồ ấ ả ế ủ ĩ đạ ủ ồ
Minh.
Bài 3 :
ã h n ba m i n m r i, k t ngày Bác H (1890 – 1969) v nh bi t chúng ta i vào cõi Đ ơ ươ ă ồ ể ừ ồ ĩ ệ đ
v nh h ng. H n ba m i n m ó là c m t quãng th i gian dài, th i gian ó ã làm cho bi t ĩ ằ ơ ươ ă đ ả ộ ờ ờ đ đ ế
bao mái u xanh ngã b c, bao em th khôn l n thành ng i. Ba m i n m d làm ng i đầ ạ ơ ớ ườ ươ ă ễ ườ
ta quên i m t con ng i. Th i gian c vùn v t trôi qua, c i mãi và chôn vùi nh ng i u đ ộ ườ ờ ứ ụ ứ đ ữ đ ề
trong quá kh . Nó tr nên áng s v i t t c m i ng i nh ng v i Bác H là m t ngo i l . ứ ở đ ợ ớ ấ ả ọ ườ ư ớ ồ ộ ạ ệ
Ng i b t t tr c th i gian b i vì Ng i là k t tinh c a tinh hoa dân t c. Nh ng tác ph m ườ ấ ử ướ ờ ở ườ ế ủ ộ ữ ẩ

c a Ng i là ngh thu t – ngh thu t ích th c. V n th c a Ng i hài hòa gi a ch t ngh ủ ườ ệ ậ ệ ậ đ ự ă ơ ủ ườ ữ ấ ệ
s và chi n s , gi a cái c i n ph ng ông và cái m i m c áo c a ph ng Tây ã thĩ ế ĩ ữ ổ đ ể ươ Đ ớ ẻ độ đ ủ ươ đ ể
hi n c m t t th ung dung, t t i, m t t m lòng nhân o cao c , luôn h ng v s ệ đượ ộ ư ế ự ạ ộ ấ đạ ả ướ ề ự
s ng và t ng lai b ng m t t m lòng yêu th ng, g n bó, nhân h u i v i con ng i, m t ố ươ ằ ộ ấ ươ ắ ậ đố ớ ườ ộ
tình yêu n c cháy b ng. T t c ã t o nên m t phong cách v n h c r t riêng, r t c áo ướ ổ ấ ả đ ạ ộ ă ọ ấ ấ độ đ
và r t H Chí Minh. Bài th “Chi u t i” cho ta th y c ph n nào tâm h n và phong cách ấ ồ ơ ề ố ấ đượ ầ ồ
th v n c áo y:ơ ă độ đ ấ
“Chim m i v r ng tìm ch n ngỏ ề ừ ố ủ
Chòm mây trôi nh gi a t ng khôngẹ ữ ầ
Cô em xóm núi xay ngô t iố
Xay h t lò than ã r c h ng”ế đ ự ồ
Trong h n m t n m b chính quy n T ng Gi i Th ch b t gi , Bác H ã b gi i i gi i l i ơ ộ ă ị ề ưở ớ ạ ắ ữ ồ đ ị ả đ ả ạ
qua h n ba m i nhà lao, bài th “Chi u t i” c Bác sáng tác trong kho ng th i gian ơ ươ ơ ề ố đượ ả ờ
Ng i b gi i i t nhà lao huy n T nh Tây n nhà lao Thiên B o và c ghi l i trong ườ ị ả đ ừ ệ ĩ đế ả đượ ạ
“Nh t kí trong tù” – m t t p th ch Hán g m 133 bài vi t trong kho ng 1942 – 1943. “Chi uậ ộ ậ ơ ữ ồ ế ả ề
t i” là m t b c tranh thiên nhiên và sinh ho t vùng s n dã trong bu i chi u tà. Qua ó H ố ộ ứ ạ ở ơ ổ ề đ ồ
Chí Minh ã phê phán ni m tin t ng, tình yêu c a b n thân i v i thiên nhiên, con ng i đ ề ưở ủ ả đố ớ ườ
và s s ng. th y c phong cách ngh thu t c s c cùng nh là t m lòng c a nhà thự ố Để ấ đượ ệ ậ đặ ắ ư ấ ủ ơ
Nguy n Ái Qu c, hãy cùng ng hành v i Ng i trong bài “Chi u t i” nay.ễ ố đồ ớ ườ ề ố
Có nhi u ý ki n cho r ng “Chi u t i” là bài th th hi n m t cách c th và sinh ng cái t ề ế ằ ề ố ơ ể ệ ộ ụ ể độ ư
t ng c coi nh là tuyên ngôn c a H Chí Minh:ưở đượ ư ủ ồ
“Thân th trong laoề ở
Tinh th n ngoài lao”ầ ở
Và th t s là v y, dù có trong hoàn c nh gian kh , khó kh n n m y thì Bác v n c luôn ậ ự ậ ở ả ổ ă đế ấ ẫ ứ
gi m t t th hiên ngang, tinh th n l c quan và yêu i, c th trong bài th này là dù tr i ữ ộ ư ế ầ ạ đờ ụ ể ơ ả
qua nhi u l n b gi i tù y gian nan, kh i:ề ầ ị ả đầ ổ ả
“N m m i ba cây s m t ngàyă ươ ố ộ
Áo m d m m a rách h t giày”ũ ầ ư ế
Tuy v y nh ng Bác ã quên i n i gian kh d c ng luôn h ng v phía tr c, m t ậ ư đ đ ỗ ổ ọ đườ để ướ ề ướ ộ
t ng lai t i sáng và t t p h n.ươ ươ ố đẹ ơ

Trong i u ki n th xác b a ày, chân b xi ng xích, tay thì b trói nh ng tâm h n Bác v n đ ề ệ ể ị đọ đ ị ề ị ư ồ ẫ
nh tênh nh m t ng i i ngo n c nh. Ng i th ng th c v p c a thiên nhiên, ng ẹ ư ộ ườ đ ạ ả ườ ưở ứ ẻ đẹ ủ đồ
c m v i chim muông, hoa lá. Không gian bao la m ra u bài th là m t b c tranh c ả ớ ở ở đầ ơ ộ ứ đặ
s c v c nh hoàng hôn:ắ ề ả
“Chim m i v r ng tìm ch n ngỏ ề ừ ố ủ
Chòm mây trôi nh gi a t ng không”ẹ ữ ầ
Th Bác r t tinh t , có l vì tâm h n Bác r t nh y c m. V n là nh ng hình nh c l , c ơ ấ ế ẽ ồ ấ ạ ả ẫ ữ ả ướ ệ ổ
i n: chim m i v r ng, chòm mây trôi nh ng qua ngòi bút c a Bác nó l i tr nên có s c g iđ ể ỏ ề ừ ư ủ ạ ở ứ ợ
t sâu xa, ch b ng vài nét phác h a n s nh ng ã th hi n lên tr c m t chúng ta m t ả ỉ ằ ọ đơ ơ ư đ ể ệ ướ ắ ộ
không gian bao la, mênh mông và bu n hiu h t c ng v i vài nét ch m phá tiêu bi u c a th i ồ ắ ộ ớ ấ ể ủ ờ
kh c ngày tàn. M t cánh chim sau m t ngày ki m n m t m i ang bay v t , m t chòm mâyắ ộ ộ ế ă ệ ỏ đ ề ổ ộ
cô n ang l ng l trôi trên l ng tr i nh tìm m t n i nào ó ngh chân. C nh v t ph n đơ đ ữ ờ ư ờ ư ộ ơ đ để ỉ ả ậ ả
ph t âu ây h ng v c a th ng, nó t ng ng v i m t s câu th trong th c :ấ đ đ ươ ị ủ ơ Đườ ươ đồ ớ ộ ố ơ ơ ổ
“Chim hôm thoi thót v r ng”ề ừ
(Truy n Ki u – Nguy n Du)ệ ề ễ
Hay:
“Ngàn mai gió cu n chim bay m i”ố ỏ
(Chi u hôm nh nhà – Bà Huy n Thanh Quan)ề ớ ệ
Hay g n h n chút n a là:ầ ơ ữ
“Chim nghiêng cánh nh bóng chi u sa”ỏ ề
(Tràng Giang – Huy C n)ậ
Nh ng cánh chim trong th v n trung i sao mà bu n quá v y? Còn cánh chim trong ữ ơ ă đạ ồ ậ
“Chi u t i” l i hi n ra có nét gì ó thoáng r ng, nh nhàng, m ra c cái linh h n c a t o ề ố ạ ệ đ ộ ẹ ở đượ ồ ủ ạ
v t, thiên nhiên. T i sao l i nh v y? Vì ng i ph ng ông, th c ph ng ông v n ậ ạ ạ ư ậ ườ ươ Đ ơ ổ ươ Đ ẫ
quen nhìn chi u nh v y. Bác ây c ng th ! C ng v n là “mây”, là ‘chim bay v núi t i r i” ề ư ậ ở đ ũ ế ũ ẫ ề ố ồ
nh ng xét k ra thì cái nhìn c a Ng i có khác th x a, mang màu s c m i m hi n i ư ĩ ủ ườ ơ ư ắ ớ ẻ ệ đạ
h n. Cánh chim kia không bay v núi, không bay vút lên tr i, mây không l ng l r i bay ơ ề ờ ữ ờ để ồ
“xa tít mù kh i” mà t t c d ng nh r t g n g i và qu n quýt, d ng nh chúng ã xác ơ ấ ả ườ ư ấ ầ ũ ấ ườ ư đ
nh c i m n riêng cho mình. Nh ng chi ti t y ã th hi n m t cái nhìn trìu m n, m tđị đượ đ ể đế ữ ế ấ đ ể ệ ộ ế ộ
cái nhìn nhân o và m t tình c m sâu n ng dành cho thiên nhiên c a Bác – m t con ng i đạ ộ ả ặ ủ ộ ườ

v i. Hai câu th trên ng th i còn là m t s c m nh n tinh t c a m t tâm h n ngh s ĩ đạ ơ đồ ờ ộ ự ả ậ ế ủ ộ ồ ệ ĩ
th t s rung ng v i cái khoáng t c a không gian bao la, cái yên t nh c a chi u thu n i ậ ự độ ớ đạ ủ ĩ ủ ề ơ
núi r ng. i u c bi t ây là b c tranh thiên nhiên hi n lên không ph i b i ngh thu t ừ Đ ề đặ ệ ở đ ứ ệ ả ở ệ ậ
miêu t c u kì mà b ng vài nét phác h a n s c ng cho b c tranh thiên nhiên mênhả ầ ằ ọ đơ ơ ũ đủ để ứ
mông, bu n hiu h t hi n lên. Câu th gi n d nh chính con ng i c a bác v y!ồ ắ ệ ơ ả ị ư ườ ủ ậ
C hai câu th trên u nói n b u tr i, m t b u tr i ang chuy n d n v t i. Thông ả ơ đề đế ầ ờ ộ ầ ờ đ ể ầ ề ố
th ng c nh chi u t i luôn g i nh ng t th bu n. ó là lúc ánh n ng ch còn le lói r i ườ ả ề ố ợ ữ ứ ơ ồ Đ ắ ỉ ồ
nh ng ch cho bóng t i lan d n, chim v t , nhà nhà sum h p. Nh ng ng c l i ng i i ườ ỗ ố ầ ề ổ ọ ư ượ ạ ườ đ
ng xa vào lúc hoàng hôn l i d c m th y cô n, ch nh bu n, khao khát m t mái nhà, đườ ạ ễ ả ấ đơ ạ ồ ộ
m t s sum h p bên mái m gia ình. t vào trong hoàn c nh c a Bác lúc b y gi , lúc này ộ ự ọ ấ đ Đặ ả ủ ấ ờ
ây Bác ang trong c nh ng c a m t tù nhân áng lí ra Ng i ph i bu n, ph i than th chođ đ ả ộ ủ ộ đ ườ ả ồ ả ở
n i kh c a chính mình . Nh ng không Bác d ng nh ang c quên mình i, quên c c nhỗ ổ ủ ư ườ ư đ ố đ ả ả
ng c a mình có m t mình. Có l n u là m t nhà th khác thì ch c h n ã không tránh ộ ủ để ặ ẽ ế ộ ơ ắ ẳ đ
kh i cái quy lu t: “th l ng nghe h i th và nh p p c a không gian, th i gian, c a b c ỏ ậ ể ắ ơ ở ị đậ ủ ờ ủ ứ
tranh thiên nhiên tr c Ng i bu n c nh có vui âu bao gi ”, nh t là m t ng i v a tr i quaướ ườ ồ ả đ ờ ấ ộ ườ ừ ả
m t ngày n ng nh c, tr c m t là m t êm dài trong xài lim m th p, y mu i, r p. Có nhộ ặ ọ ướ ặ ộ đ ẩ ấ đầ ỗ ệ ư
th ta m i th y c n i Bác m t b n l nh phi th ng, v t lên trên m i kh au th thách, ế ớ ấ đượ ơ ộ ả ĩ ườ ượ ọ ổ đ ử
gi v ng tinh th n l c quan kì di u c a m t ng i bi t làm ch b n thân, làm ch hoàn ữ ữ ầ ạ ệ ủ ộ ườ ế ủ ả ủ
c nh.ả
Nh ng t ng cái bu n c a c nh s tác ng tiêu c c lên tâm tr ng c a m t ng i tù ang ữ ưở ồ ủ ả ẽ độ ự ạ ủ ộ ườ đ
b gi i i trên ng, cái bu n s th m sâu vào lòng ng i khi n cho ng i tù c m th y cô ị ả đ đườ ồ ẽ ấ ườ ế ườ ả ấ
n, bu n vì c nh ng l u ày, nh ng hai câu ti p theo l i là m t tâm tr ng khác h n. đơ ồ ả ộ ư đ ư ở ế ạ ộ ạ ẳ
i u này th y rõ qua b c tranh hi n th c s ng ng m áp v i hình nh m t cô gái n i xóm Đ ề ấ ứ ệ ự ố độ ấ ớ ả ộ ơ
núi ang lao ng bên lò than r c h ng:đ độ ự ồ
“Cô em xóm núi xay ngô t iố
Xay h t lò than ã r c h ng”ế đ ự ồ