Phân tích bài thái phó tô hiến thành ngữ văn 10

Phân tích bài Thái phó Tô Hi n Thành ng v n 10ế ữ ă

Phan tich bai Thai pho To Hien Thanh – bài: Phân tích bài Thái phó Tô Hi n Thành Đề ế
trích i Vi t s l c. Bài làm c a m t b n h c sinh l p 10 t i H ng Yên.Đạ ệ ử ượ ủ ộ ạ ọ ớ ạ ư

Bài Thái phó Tô Hi n Thành c trích t b sách i Vi t s l c, m t di s n quý báu c a ế đượ ừ ộ Đạ ệ ử ượ ộ ả ủ
n n v n hóa dân t c có giá tr v nhi u m t. i Vi t s l c b th t truy n t lâu nên ch a tìm ề ă ộ ị ề ề ặ Đạ ệ ử ượ ị ấ ề ừ ư
ra tác gi . Tác ph m c in l n u tiên Trung Hoa th i Càn Long, th k XVIII. o n trích ả ẩ đượ ầ đầ ở ờ ế ỉ Đ ạ
ch y u nói v Tô Hi n Thành – m t i th n c a tri u inh nhà Lí có tài n ng và nhân cách ủ ế ề ế ộ đạ ầ ủ ề đ ă
h n ng i. i u ó th hi n qua hai s ki n tr ng i có nh h ng quan tr ng n các b c ơ ườ Đ ề đ ể ệ ự ệ ọ đạ ả ưở ọ đế ướ
i c a l ch s n c ta th i ó: vi c l p vua theo di chi u và ch n ng i thay mình gi ch c T đ ủ ị ử ướ ờ đ ệ ậ ế ọ ườ ữ ứ ể
t ng là ch c ng u bá quan v n võ kiêm ch c Thái uý, th ng l nh quân i.ướ ứ đứ đầ ă ứ ố ĩ độ

Hai s ki n x y ra hai th i i m khác nhau (n m 1175 và n m 1179). s ki n th nh t, tác ự ệ ả ở ờ đ ể ă ă Ở ự ệ ứ ấ
gi kh c h a tính cách Tô Hi n Thành b ng vi c k t h p gi a l i nói và vi c làm c a ông. sả ắ ọ ế ằ ệ ế ợ ữ ờ ệ ủ Ở ự
ki n th hai, tác gi ch y u k v nh ng l i nói c a ông tr c khi m t.ệ ứ ả ủ ế ể ề ữ ờ ủ ướ ấ

Ng i vi t s ã l a ch n nh ng tình ti t tiêu bi u trong cu c i Tô Hi n Thành v a làm ườ ế ửđ ự ọ ữ ế ể ộ đờ ế để ừ
n i b t c nhân cách cao quý c a ông v a th hi n c s ph c t p c a n i b tri u ình ổ ậ đượ ủ ừ ể ệ đượ ự ứ ạ ủ ộ ộ ề đ
ng th i. Thông qua ó kh ng nh : xã h i yên n c ph n l n là nh vào các b c i đươ ờ đ ẳ đị ộ ổ đượ ầ ớ ờ ậ đạ
th n thanh liêm chính tr c, m t lòng vì dân vì n c, uy v không th khu t ph c, danh l i ầ ự ộ ướ ũ ể ấ ụ ợ
không th làm i thay nh Tô Hi n Thành.ể đổ ư ế

s ki n th nh t, nhân cách c a Tô Hi n Thành c th hi n trong hoàn c nh tri u chính Ở ự ệ ứ ấ ủ ế đượ ể ệ ả ề
có nhi u v n ph c t p x y ra. Nguyên tr c ây, hoàng t Long S ng ã c vua cha ề ấ đề ứ ạ ả ướ đ ử ưở đ đượ
l p làm Thái t , sau này s n i ngôi nh ng vì có l i nên b tru t quy n, giáng xu ng làm B o ậ ử ẽ ố ư ỗ ị ấ ề ố ả
Qu c V ng. i Vi t s l c vi t: “S ng tính háo s c, trong cung có cung n nào c ố ươ Đạ ệ ử ượ ế ưở ắ ữ đượ
s ng ái, S ng u t thông. Anh Tông r t ghét y vô l . Nguyên phi T Th c vua yêu, bà ủ ưở đề ư ấ ễ ừ ị đượ
h u bèn xúi S ng ng m chuy n t tình Anh Tông ng v c, hòng làm T Th b l nh nh t. ậ ưở ầ ệ ư để ờ ự ừ ị ị ạ ạ
T Th em h t hành trang c a S ng b ch v i Anh Tông, vì th … mà ph i”.ừ ị đ ế ủ ưở ạ ớ ế ếđ

N m 1175, vua Lí Anh Tông m t, th t Long Cán lên ngôi khi m i hai tu i, sau này l y tên hi uă ấ ế ử ớ ổ ấ ệ
là vua Lí Cao Tông. Theo di chúc c a vua cha Lí Anh Tông, Tô Hi n Thành ang là T t ng ủ ế đ ể ướ
ph i n g ra ph chính cho u chúa.ả đứ ụ ấ

Nh m gi v ng quy n l c, Thái h u Th y Châu có ý mu n l p Long S ng – anh c a Longằ ữ ữ ề ự ậ Đỗ ụ ố ậ ưở ủ
Cán lên ngôi. Nh ng mâu thu n gay g t b t u n y sinh t ó. Nh ng chính s ph c t p y ữ ẫ ắ ắ đầ ả ừđ ư ự ứ ạ ấ
c a tri u ình ã làm n i b t lòng trung thành tuy t i và nhân cách c ng c i c a Tô Hi n ủ ề đ đ ổ ậ ệ đố ứ ỏ ủ ế
Thành. B i vì, ph l p vua là vi c h tr ng, không ch liên quan n s t n vong c a riêng tri u ở ế ậ ệ ệ ọ ỉ đế ự ồ ủ ề
i ó, mà còn liên quan n s an nguy c a t n c.đạ đ đế ự ủ đấ ướ

V y là xung quanh vi c ph l p Long Cán ã di n ra cu c i u c ng th ng gi a m t bên là ậ ệ ế ậ đ ễ ộ đố đầ ă ẳ ữ ộ
Tô Hi n Thành và m t bên là Thái h u. Thái h u có nhi u tham v ng. Bà ã dùng m i th o n ế ộ ậ ậ ề ọ đ ọ ủđ ạ
t d d , mua chu c n thách th c, d a n t ép Tô Hi n Thành bu c ph i làm theo ý bà, ừ ụ ỗ ộ đế ứ ọ ạ để ế ộ ả
th c hi n m t vi c trái v i o lí quân th n, trái v i di chúc c a Tiên . Cách ng x c a Tô ự ệ ộ ệ ớ đạ ầ ớ ủ đế ứ ử ủ
Hi n Thành ã th hi n c b n l nh v ng vàng c a m t b c i th n và nhân cách trong ế đ ể ệ đượ ả ĩ ữ ủ ộ ậ đạ ầ
sáng c a m t nhà Nho.ủ ộ

Thái h u bi t rõ vai trò quy t nh c a Tô Hi n Thành trong vi c ph l p Long Cán, vì v y bà ta ậ ế ế đị ủ ế ệ ế ậ ậ
ti n hành t ng b c lôi kéo v quan thanh liêm v phía mình. Tô Hi n Thành c ng t ng ế ừ ướ để ị ể ế ũ ừ
b c khôn khéo, thông minh, d n d n ánh b i âm m u c a Thái h u.ướ ầ ầ đ ạ ư ủ ậ
Tr c h t, Thái h u dùng l a vàng h i l v Tô Hi n Thành nh bà thuy t ph c ch ng. Vi c ướ ế ậ ụ ố ộ ợ ế để ờ ế ụ ồ ệ
làm này khá tinh vi vì th ng tình, ch ng hay n v , nên d ch p nh n l i c u xin c a v . Tô ườ ồ ể ợ ễ ấ ậ ờ ầ ủ ợ
Hi n Thành ã dùng o lí làm ng i và trách nhi m T t ng c a mình gi i thích cho bà ế đ đạ ườ ệ ể ướ ủ để ả
v hi u là không nên nh v y:ợ ể ư ậ

Ta ngôi T t ng, nh n l i c thác c a Tiên v ng phò âu chúa. Nay nh n h i l c a ở ể ướ ậ ờ ố ủ ươ để ậ đồ ố ộ ủ
ng i mà m u ph l p, thiên h . s nói ta nh th nào ? Giá nh m i ng i u là k b ng tai ườ ư ế ậ ạ ẽ ư ế ư ọ ườ đề ẻ ư
b t m t không bi t, thì ta bi t dùng l i l nào tr l i Tiên v ng d i su i vàng ?ị ắ ế ế ờ ẽ để ả ờ ươ ở ướ ố

Ti p theo, Thái h u dùng mi ng m i danh v ng và phú quý tr c ti p d d Tô Hi n Thành. ế ậ ế ồ ọ để ự ế ụ ỗ ế

L i c a Thái h u v a có v ca ng i ông, v a ánh trúng tâm lí c a ng i l n tu i:ờ ủ ậ ừ ẻ ợ ừ đ ủ ườ ớ ổ

Ông i v i n c nhà, có th g i là trung y! Song, tu i ông ã x chi u mà th u chúa thì đố ớ ướ ể ọ đấ ổ đ ế ề ờấ
vi c làm c a ông ai ng i bi t n? Chi b ng, l p vua ã tr ng thành thì ng i ó s em n ệ ủ ườ ế đế ằ ậ đ ưở ườ đ ẽđ ơ
c mà ban cho ông gi c phú quý lâu dài, há ch ng nên ?đứ ữđượ ẳ ư

Tô Hi n Thành dùng ngay l i d y v o lí làm ng i c a Kh ng T và cách i x v i ng i ế ờ ạ ềđạ ườ ủ ổ ử đố ử ớ ườ
quá c trong truy n th ng dân t c bác b l i d d y: B t ngh a mà c phú và quý, ó ố ề ố ộ để ỏ ờ ụ ỗấ ấ ĩ đượ đ
không ph i là i u ng i trung th n ngh a s vui làm. Hu ng chi, l i di chúc c a Tiên V ng ả đ ề ườ ầ ĩ ĩ ố ờ ủ ươ
còn bên tai. i v i công lu n s nh th nào? Th n không dám vâng l i.ở Đố ớ ậ ẽ ư ế ầ ờ

Cu i cùng, Thái h u b t ch p pháp lu t, li u l nh tri u B o Qu c V ng Long S ng vào t ố ậ ấ ấ ậ ề ĩ ệ ả ố ươ ưở để ự
l p làm vua. N u Tô Hi n Thành c n ho c s hãi không gi nghiêm phép n c thì Thái h u ậ ế ế ả ể ặ ợ ữ ướ ậ
ã thành công. Nh ng ông ã kiên quy t dùng pháp lu t tr k không tuân theo pháp lu t. đ ư đ ế ậ để ị ẻ ậ
Tr c h t, ông dùng lí l nh c nh lòng trung ngh a c a các quan trong tri u, h cùng ông ướ ế ẽ ắ ở ĩ ủ ề để ọ
ch n n g tham v ng và hành ng vô o c a m con Thái h u. L i ông nói v a có lí, v a có ặ đứ ọ độ đạ ủ ẹ ậ ờ ừ ừ
tình:

Tiên V ng th y tôi v i các ngài g ng h t s c vì v ng th t, không n hai lòng, nên em u ươ ấ ớ ắ ế ứ ươ ấ ă ở đ ấ
chúa mà phó thác. Nay B o Qu c v ng dùng l nh c a Thái h u, nói r ng ph chúa th ng ả ố ươ ệ ủ ậ ằ ế ượ
mà t l p. Các ngài ph i t n lòng trung, em h t s c mình, nghe l i ta. K vâng l i ta, c ự ậ ả ậ đ ế ứ ờ ẻ ờ đượ
th ng lâu dài, k tr i m nh ta s b gi t ph i ngoài ch . Các ngài nên g ng s c.ưở ẻ ả ệ ẽ ị ế ơ ợ ắ ứ

Tô Hi n Thành ã ch n ng m i ý nh ph n ngh ch, ng th i th c t nh ý th c trách nhi m ế đ ặ đứ ọ đị ả ị đồ ờ ứ ỉ ứ ệ
trong hàng ng quan l i. Vì v y, âm m u c a Thái h u ã b ng n ch n, s n hà xã t c tránh ũ ạ ậ ư ủ ậ đ ị ă ặ ơ ắ
c m t phen iên o.đượ ộ đ đả

Qua nh ng l i nói và vi c làm trên, ta th y rõ ph m ch t cao quý c a Tô Hi n Thành: hi n c,ữ ờ ệ ấ ẩ ấ ủ ế ề đứ
c ng trung, gi nghiêm k c ng phép n c. ó là ph m ch t c a b c chính nhân quân t : ươ ữ ỉ ươ ướ Đ ẩ ấ ủ ậ ử
“Phú quý b t n ng dâm; uy v b t n ng khu t”. (Giàu sang không làm cho chìm m; uy quy n,ấ ă ũ ấ ă ấ đắ ề

v l c không làm cho khu t ph c), ông bình t nh, sáng su t ánh b i âm m u ph l p c a Thái ũ ự ấ ụ ĩ ố đ ạ ư ế ậ ủ
h u mà v n gi c hòa khí, không gây máu, dân chúng v n c s ng trong c nh yên ậ ẫ ữ đượ đổ ẫ đượ ố ả
bình. Tô Hi n Thành ã gi úng o quân th n là: “trung quân ái qu c”.ế đ ữ đ đạ ầ ố

Không ch trung ngh a, Tô Hi n Thành còn là ng i không ham t l i, không vì l i ích riêng mà ỉ ĩ ế ườ ư ợ ợ
quên l i ích dân t c. Cách ng x c a ông i v i âm m u ph l p c a Thái h u ã th hi n ợ ộ ứ ử ủ đố ớ ư ế ậ ủ ậ đ ể ệ
lòng trung ngh a tuy t v i.ĩ ệ ờ

Ng i vi t s ã k , chuy n Tô Hi n Thành ch n ng i thay th mình b ng nh ng chi ti t ch nườ ế ử đ ể ệ ế ọ ườ ế ằ ữ ế ọ
l c c s c. V lí, ch c Tham tri chính s to h n ch c Gián ngh i phu, ngh a là V Tán ọ đặ ắ ề ứ ự ơ ứ ị đạ ĩ ũ
ng ch c cao h n Tr n Trung Tá. V tình, V Tán ng g n g i, g n bó và có ân tình v i Đườ ứ ơ ầ ề ũ Đườ ầ ũ ắ ớ
Tô Hi n Thành h n Tr n Trung Tá: khi Tô Hi n Thành ngã b nh, ch có Tham tri chính s V ế ơ ầ ế ệ ỉ ự ũ
Tán ng ngày êm h u h bên c nh. Quan Gián ngh i phu Tr n Trung Tá b n b u nhi u Đườ đ ầ ạ ạ ị đạ ầ ậ ị ề
vi c, không lúc nào r nh rang n th m.ệ ả để đế ă

Thái h u h i: N u có m nh h nào, ai thay ông? Thông th ng, v tình c ng nh v lí, ai c ng ậ ỏ ế ệ ệ ườ ề ũ ư ề ũ
ngh r ng Tô Hi n Thành s ti n c V Tán ng. Nh ng th t b t ng , Tô Hi n Thành tr l i ĩ ằ ế ẽ ế ử ũ Đườ ư ậ ấ ờ ế ả ờ
ngay: Ch có Tr n Trung Tá mà thôi. Câu nói y th t s gây ng c nhiên cho Thái h u.ỉ ầ ấ ậ ự ạ ậ

Thái h u nh c n ân tình và s g n bó c a V Tán ng i v i Tô Hi n Thành. Ng i c ậ ắ đế ự ắ ủ ũ Đườ đố ớ ế ườ đọ
s ngh r ng Tô Hi n Thành ho c ng theo Thái h u, ho c gi i thích V Tán ng không ẽ ĩ ằ ế ặ ả ậ ặ ả ũ Đườ đủ
n ng l c làm T t ng. Nh ng không, ông ã áp l i b ng m t câu b t ng : Thái h u h i ă ự ể ướ ư đ đ ạ ằ ộ ấ ờ ậ ỏ
ng i thay th n, nên th n nói t i Trung Tá; n u h i ng i h u h ph ng d ng th n thì phi ườ ầ ầ ớ ế ỏ ườ ầ ạ ụ ưỡ ầ
Tán ng còn ai n a ?Đườ ữ

Ti ng c i b t ra t ngh ch lí: ch n ng i thay ch c T t ng kiêm Thái uý hay ch n ng i ế ườ ậ ừ ị ọ ườ ứ ể ướ ọ ườ
h u h ph ng d ng T t ng kiêm Thái úy?ầ ạ ụ ưỡ ể ướ

Lúc này, Tô Hi n Thành ang m n ng. Th ng thì tr c khi qua i, v m t tâm lí ng i ta dế đ ố ặ ườ ướ đờ ề ặ ườ ễ
b qua m i vi c, ch p nh n cho xong c yên thân. Nh ng qua cách tr l i c a Tô Hi n ỏ ọ ệ ấ ậ để đượ ư ả ờ ủ ế

Thành, ta th y ông v n r t sáng su t, th m chí còn hóm h nh và y trách nhi m i v i t ấ ẫ ấ ố ậ ỉ đầ ệ đố ớ đấ
n c cho n h i th cu i cùng.ướ đế ơ ở ố

Thông qua o n i tho i ng n g n gi a hai nhân v t Thái h u và Tô Hi n Thành, tác gi a đ ạ đố ạ ắ ọ ữ ậ ậ ế ả đư
ra m t c nh hu ng có th t v i k t qu ng c l i lôgích thông th ng c a ng i i. T ó, ộ ả ố ậ ớ ế ả ượ ạ ườ ủ ườ đờ ừ đ
kh ng nh ph m ch t chính tr c c bi t c a Tô Hi n Thành b ng ti ng c i thán ph c.ẳ đị ẩ ấ ự đặ ệ ủ ế ằ ế ườ ụ

Là m t quan ch c tr c t c a tri u ình, Tô Hi n Thành bi t t l i ích c a dân t c lên trên l i ộ ứ ụ ộ ủ ề đ ế ế đặ ợ ủ ộ ợ
ích cá nhân, ông làm vi c b ng lí l ch không vì tình c m riêng t . Ch n c ng i gánh vácệ ằ ẽ ứ ả ư ọ đượ ườ
công vi c n ng n c a t n c, ó là tinh th n trách nhi m c a m t v i th n. Song r t ti c, ệ ặ ề ủ đấ ướ đ ầ ệ ủ ộ ị đạ ầ ấ ế
Thái h u l i là ng i có quan ni m i l p v i Tô Hi n Thành. Bà ta ã t quy n l i qu c Đỗ ậ ạ ườ ệ đố ậ ớ ế đ đặ ề ợ ố
gia xu ng d i quy n l i gia ình và quy n l i b n thân nên ã ch n An Thu n, em trai c aố ướ ề ợ đ ề ợ ả đ ọ Đỗ ậ ủ
bà lên làm Ph chính sau khi Tô Hi n Thành m t. Hai cách ng x khác nhau y càng làm n i ụ ế ấ ứ ử ấ ổ
b t lên nhân cách cao p c a Tô Hi n Thành, ng th i ng i vi t s ã ph n ánh c hi n ậ đẹ ủ ế đồ ờ ườ ế ử đ ả đượ ệ
th c ph c t p c a t n c d i tri u i cu i cùng c a nhà Lí. Trong khi nh ng ng i nh Tôự ứ ạ ủ đấ ướ ướ ề đạ ố ủ ữ ườ ư
Hi n Thành mang h t tâm s c gi gìn s yên bình cho xã t c, thì nh ng ng i nh Tháiế ế ứ để ữ ự ắ ữ ườ ư Đỗ
h u l i luôn tìm cách tranh th m i c h i, dùng m i âm m u en t i th c hi n tham v ng ậ ạ ủ ọ ơ ộ ọ ư đ ố để ự ệ ọ
c a mình, dù tham v ng y có th gây ra nh ng h u qu nghiêm tr ng cho non sông xã t c.ủ ọ ấ ể ữ ậ ả ọ ắ

V i l i k chuy n chân th c, h p d n, tác gi i Vi t s l c ã hoàn thành xu t s c nhi m ớ ố ể ệ ự ấ ẫ ả Đạ ệ ử ượ đ ấ ắ ệ
v c a ng i vi t s , ghi l i c nh ng s ki n l ch s tr ng i liên quan n v n m nh c a ụ ủ ườ ế ử ạ đượ ữ ự ệ ị ử ọ đạ đế ậ ệ ủ
dân t c m t cách trung th c, không dùng h c u, t ng t ng. Song, cái tài c a tác gi là ghi ộ ộ ự ư ấ ưở ượ ủ ả
chép l i s ki n y m t cách sinh ng và qua ó làm n i b t nhân cách l n lao c a Tô Hi n ạ ự ệ ấ ộ độ đ ổ ậ ớ ủ ế
Thành; ng th i bi u l thái khen chê, yêu ghét c a mình m t cách rõ ràng. Ngày nay, khi đồ ờ ể ộ độ ủ ộ
c các tác ph m s h c nh trên, nh ng th h sau không ch tìm c ó tri th c v l ch đọ ẩ ử ọ ư ữ ế ệ ỉ đượ ở đ ứ ề ị
s mà còn c nh ng bài h c quý báu v l s ng và kinh nghi m s ng.ử ả ữ ọ ề ẽ ố ệ ố