Quê nội - Võ Quảng

QỤ NƯÅI 1



"LÚÂI NỐI ÀÊÌU" TRONG BẪN DÕCH QỤ NƯÅI SANG TIÏËNG
PHẤP, CA ALICE KAHN
Khi giúái thiïåu quín truån "Qụ nưåi" ca Vộ Quẫng
ngûúâi ta bẫo tưi: Àêy lâ mưåt loẩi Tưm Xêy-dú ca Viïåt Nam. Àậ tûâ
lêu tưi rêët thđch tấc phêím Tưm Xêy-dú. Nhûng sau khi lâm quen
vúái tấc phêím ca Vộ Quẫng tưi cẫm thêëy mònh côn thđch cấc nhên
vêåt Cc vâ C Lao hún.
Vộ Quẫng àậ àùåt cêu chuån xẫy ra tẩi chđnh qụ hûúng
mònh, êëy lâ lâng Hôa Phûúác, tónh Quẫng Nam, mưåt tónh nùçm giûäa
nûúác Viïåt Nam. úã àêy cấc sûå kiïån nhỗ àùåt liïìn nhau, khùng khđt
nhau tẩo nïn cêu chuån. Cêu chuån bùỉt àêìu sau Cấch mẩng
thấng Tấm, sau ngây lïỵ tun bưë àưåc lêåp ca nûúác Viïåt Nam nùm
1945, mưåt thúâi k mâ mậi àïën nay vêỵn côn àïí lẩi dêëu tđch trong
nïìn vùn hổc Viïåt Nam.
Tấc phêím phẫn ấnh têm trẩng phêën khúãi cố phêìn húi
ngêy thú ca dên lâng, lông tin tûúãng k diïåu ca hổ vâo tûúng lai
àêët nûúác.
Tưi àậ cố dõp hỗi vâi ngûúâi tûâng sưëng trong thúâi k êëy, khi hổ
côn trễ. úã hổ àïìu côn àổng lẩi mưåt niïìm nhúá thûúng thùỉm thiïët.
Bẩn àổc ngûúâi Phấp cố thïí tòm thêëy gò qua cấc hònh tûúång
úã àêy? Cố thïí úã mưåt sưë ngûúâi sau bưën mûúi nùm, nhûäng nưỵi àau
xốt nẫy sinh tûâ cåc chiïën tranh úã Àưng Dûúng chûa xốa hïët àûúåc.
Trong truån, ngûúâi Phấp hiïån diïån nhû kễ ấp bûác, nhû nhûäng kễ
th. Tấc giẫ khưng nhâo nùån lẩi lõch sûã, nhûng úã àêy trong mổi thïí
hiïån àïìu cố mûác àưå. Cố mưåt tđ gò móa mai nhể nhâng vâ thên ấi
trong khi tấc giẫ nhùỉc lẩi bâi diïỵn thuët cố phêìn khoa trûúng ca
mưåt cấn bưå cú súã. Nhûng chng ta khưng thïí nâo nhêìm, vò àêy

khưng phẫi lâ nhûäng lúâi trưëng rưỵng. Ch Nùm Mi khưng hïì th
àoẩn, khưng àêìu cú chđnh trõ. Ch àêëu tranh cho cấch mẩng, ch
hiïíu rộ bâ con trong lâng xốm ca mònh. Nhûäng lúâi nối ca ch
khưng phẫi lâ nhûäng cêu chêm ngưn sấch vúã, ch cng khưng phẫi
lâ kễ khoe khoang. Trấi lẩi, trong nhiïìu trûúâng húåp ch tỗ ra biïët
Vộ Quẫng 2

nhiïìu kinh nghiïåm, cố nhûäng hiïíu biïët sêu sùỉc vïì cåc sưëng vâ con
ngûúâi. Ngoâi ra ch khưng phẫi khưng biïët hốm hónh.
ÚÃ Viïåt Nam, Vộ Quẫng àûúåc cưng nhêån lâ mưåt trong nhûäng
nhâ vùn ûu t viïët cho thiïëu nhi. Mùåc d sûå khan hiïëm vïì giêëy àậ
hẩn chïë gay gùỉt sưë lûúång bẫn in, tấc phêím ca Vộ Quẫng àûúåc tấi
bẫn nhiïìu lêìn vâ nhanh chống àûúåc tiïu th.
Trûúác kia trong thúâi k thûåc dên Phấp àư hưå, ưng hoẩt àưång
cấch mẩng chưëng Phấp. Nùm 1941 ưng bõ thûåc dên Phấp bùỉt giam.
Sau Cấch mẩng thấng Tấm, ưng ph trấch chđnh quìn Àâ Nùéng,
ph trấch viïåc xết xûã úã cấc toâ ấn miïìn Trung. Tûâ nùm 1957 àïën
nay, ưng chùm lo cưng viïåc giấo dc thiïëu nhi bùçng cấc phûúng
tiïån vùn hổc nghïå thåt.
Bẫn dõch bùçng tiïëng Phấp ca Qụ nưåi àấng tiïëc lâ chûa thïí
chuín àẩt hïët cấi hay ca ngưn ngûä àõa phûúng mâ tấc giẫ sûã
dng rêët cố tònh cẫm. Bẫn dõch cng khưng truìn àẩt àûúåc chêët
nhẩc trong ngưn ngûä àưåc àấo ca cêu chuån. Àưåc giẫ Phấp cố thïí
khưng àưìng cẫm hïët vúái tấc giẫ, mưåt sûå àưìng cẫm nẫy sinh tûâ chêët
nhẩc ca cêu vùn. Vộ Quẫng trûúác tiïn lâ mưåt nhâ thú. ẩng sấng
tấc cho cấc em nhûäng bâi thú àêìy chêët nhẩc, àïën àưå cấc em bưën,
nùm tíi cng rêët thđch lùåp ài lùåp lẩi.
Sûå àưìng cẫm vïì ngưn ngûä cố phêìn hẩn chïë nhûng bẫn dõch đt
nhiïìu cng gúåi lïn àûúåc phong cẫnh, nhûäng cưng viïåc lâm ùn hâng
ngây úã mưåt vng qụ Viïåt Nam. Chng ta hy vổng tâi nùng ca tấc

giẫ trong viïåc sấng tẩo nhûäng hònh tûúång vùn hổc, trong viïåc tẩo
ra sûå sưëng àưång ca cấc nhên vêåt. Khưng phẫi khưng àûúåc cẫm
nhêån úã àêy. Lâm sao ngûúâi ta cố thïí qụn àûúåc quang cẫnh nhûäng
ngổn àên trưi dổc búâ râo ca nhûäng ngûúâi ài hổc lúáp xốa nẩn m
chûä trong àïm tưëi, qụn àûúåc nhûäng con gâ trưëng úã Hôa Phûúác,
con trêu Bónh bûúác giûäa ngân sao, qụn bâ Hiïn Chng ta hy
vổng tđnh chêët kđn àấo rêët mûåc tinh vi ca nhûäng tònh cẫm bưåc lưå
trong cêu vùn sệ àûúåc truìn qua bẩn àổc. Ch Hai Qn bõ l
trûúãng àấnh àôn båc phẫi bỗ lâng ra ài. Trûúác khi ài ch sûãa lẩi
tao nưi ca àûáa bế gấi con ca ch. Nhûäng lúâi tûâ biïåt ca Cc vâ
C Lao àûúåc thïí hiïån qua tiïëng hất ca cấc cư lấi àô xi Hưåi An.
Lêìn chia tay thûá hai trấi lẩi lâ mưåt sûå rûát ra àưåt ngưåt vâo lc bïën
àô Hôa Phûúác nhưën nhấo giûäa chiïën tranh. Vâ cêu chuån ca Cc
vâ C Lao cng kïët thc úã àêëy.
QỤ NƯÅI 3

Cấc àưåc giẫ phûúng Têy cố lệ sệ ngẩc nhiïn trûúác bao nhiïu
khđa cẩnh dên tưåc ca ngûúâi Viïåt Nam. Chùèng hẩn sûå say mï xem
hất tìng ca dên lâng vâ vai trô quan trổng ca sên khêëu trong
àúâi sưëng ca hổ, cẫnh chẩy trưën chiïën tranh hay chẩy trưën àối
nghêo kếo dâi sët lõch sûã àêët nûúác Viïåt Nam qua bao thïë k àậ
tûâng tẩo ngìn cẫm hûáng cho bao nhiïu bâi hất dên gian.
Vïì phêìn tưi, tưi mong mën trûúác hïët àûúåc Cc vâ C Lao
àûa lẩi cho chng ta mưåt sûå hiïíu biïët nhiïìu hún vïì mưåt nûúác Viïåt
Nam hêìu nhû côn hoân toân xa lẩ àưëi vúái ngûúâi Phấp.
1

1987

1

Tấc phêím "Qụ nưåi" ca nhâ vùn Vộ Quẫng àậ àûúåc nhiïìu nhâ vùn, nhâ thú, nhâ
phï bònh vùn hổc Viïåt Nam bònh lån. NXB Kim Àưìng àậ cố dõp giúái thiïåu nhûäng
kiïën àố. Trong lêìn xët bẫn nây, chng tưi xin dânh viïåc àấnh giấ tấc phêím "Qụ
nưåi" dûúái cấch nhòn ca mưåt ngûúâi nûúác ngoâi.
Vộ Quẫng 4

I
Sau ngây Tưíng khúãi nghơa Cấch mẩng thấng Tấm, tưi
thûúâng thûác dêåy súám. Khi thûác giêëc, tưi cûá tûúãng mònh nhû vûâa
chúåp mùỉt, tai tưi côn nghe tiïëng hư têåp tûå vïå ca ch Nùm Mi:
- Têët cẫ quay bïn phẫi! Bïn phẫi lâ bïn tay ta cêìm àa, nghe
chûa?
Chõ Ba tưi àang têåp liïìn hỗi to:
- Tưi cêìm àa tay trấi, tưi quay bïn nâo?
Ch Nùm Mi quất:
- Àêy khưng phẫi viïåc cư giúän àêu! Àêy lâ viïåc qn! - Ch
qúỉc mùỉt, hư àng lâ to:
- Nghiïm! Quay!
Tưi nùçm nhúá lẩi tûâng àưång tấc luån têåp ca àưåi tûå vïå, chúåt
con gâ trưëng úã phđa nhâ bïëp nưíi gấy. Tiïëng nố lanh lẫnh. Tưi biïët
àố lâ gâ ca anh Bưën Linh. Con gâ nây cố bưå lưng mậ tđa, cưí bẩnh,
mâo hẩt àêåu. Tiïëng nố dộng dẩc nhêët xốm. Nố thûúâng lâm tưi ch
. Nố nhốn chên, bûúác tûâng bûúác oai vïå, ûác ûúän ra àùçng trûúác, cố
gan nhẫy lïn lûng trêu Bơnh, vưỵ cấnh phânh phẩch rưìi gấy nhû
thết vâo tai trêu. Bõ chố Vïån àíi, nố bỗ chẩy. Àưåt ngưåt nố quay
lẩi nïån cho chố Vïån mưåt àấ vâo àêìu rưìi nhẫy phốc lïn cêy rấc
àûáng nhòn xëng vễ phúát lúâ, nưíi gấy nhû thấch thûác:
- Tao khưng súå ai hïët!
Sau gâ anh Bưën Linh, gâ ca ưng Kiïím Lâi gấy theo. Tiïëng
ca nố nghe khân khân lâm tưi nhúá àïën tiïëng rao ca ưng thúå hân

nưìi khi ài qua xốm:
- Ai hân nưìi khưng?
Con gâ ca ưng Kiïím Lâi hay búái bêåy. Nố cố bưå mậ khấ àểp,
lưng trùỉng, phao to, mỗ bp chëi, mâo cúâ, hai cấnh nhû hai vỗ
trai p, nhûng lẩi hay tấn tónh lấo khoết. Nố àïën chưỵ búâ tre múâi
bổn gâ mấi theo nố àïí nố àậi giun. Búái àûúåc con giun, nố lêëy mỗ
QỤ NƯÅI 5

kểp bỗ ra giûäa àêët, kïu tc tc múâi bổn gâ mấi àïën xúi. Bổn nây
vûâa xư túái, nố àậ nët chûãng con giun vâo bng. Nố côn giẫ vúâ
nghïính cưí kïu oấc nhû phên bua: "a! Chúá con giun àêu mêët rưìi
hê?" Bổn gâ mấi tûng hûãng nhûng vưën dïỵ tđnh nïn bỗ qua. Nố côn
ra nûúng bễ bùỉp bõ tưi bùỉt quẫ tang, xut chố cùỉn cho mưåt trêån.
Chố vùåt mêët tm lưng ài. Mưåt con gâ trưëng bõ mêët tm lưng ài
trưng ct ngn, àêìu nhû bõ chc vïì àùçng trûúác, nom hïët sûác bìn
cûúâi. Sau gâ ưng Kiïím Lâi, gâ bâ Hiïën nưíi gấy theo. Nố phống ra
ba tiïëng khưng àïìu nhau ếc, e, e. Gâ bâ Hiïën lâ gâ trưëng tú, lưng
àen, chên chò, giô cao, cưí ngùỉn. Tiïëng nố gấy côn vûúáng trong cưí,
chûa ai mï àûúåc. Mêëy lêìn tưi gùåp nố nhẫy tốt lïn cêy rấc thêåt cao
phống têìm mùỉt nhòn quanh nhû mën mổi ngûúâi hậy ch , nố sệ
gấy mưåt húi thêåt to, thêåt dâi. Nố xôe cấnh, nghïính cưí, nhûng rưët
cc chó rùån ra ba tiïëng ếc, e, e ct ngn. Nố ngûúång quấ àỗ chđn
mùåt, hêëp têëp nhẫy xëng àêët. Gâ thêìy Lï Hẫo, gâ ưng Tû Àâm, gâ
ch Nùm Mi cng thi nhau gấy. Gâ trong lâng nưíi gấy loẩn xõ.
Tưi nghe loấng thoấng gâ ưng Bưën Rõ bấn thõt chố úã dûúái xốm, gâ
dûúång Hûúng Thû vâ gâ ưng Hoẩt úã ngoâi vẩn Hôa Phûúác cng
gấy theo. ẩng Hoẩt vâ dûúång Hûúng Thû úã thuìn, nhưët gâ trong
mưåt chiïëc lưìng tre, chiïëc lưìng treo bïn mẩn thuìn, nom xa giưëng
nhû quẫ lûåu àẩn. Mưỵi lêìn dûúång Hûúng Thû rẫi thốc cho ùn bổn
gâ tranh nhau phống cưí ra ngoâi. Cấi lưìng bưỵng nhiïn mổc àêìy

mi nhổn. †n xong, nhûäng mi nhổn àố lẩi tht ài mêët. Dûúång
Hûúng Thû múã lưìng, bổn gâ bay ra tûá tung, tiïëng oang oấc nưí ra
inh ỗi. Chng bay xëng àêåu chưỵ mế nûúác, cố con nưíi gấy nùm ba
tiïëng.
Ưng Hoẩt àêåu thuìn bïn cẩnh như cấi àêìu cố bi tốc ra khỗi
khoang, nối vúái dûúång Hûúng:
- Giưëng gâ rûâng ca anh tưët thiïåt! Lêìn sau ài Di Chiïng nhúâ
mua cho mưåt àưi. Tưi ni thiïën vâi con ùn Tïët.
Thêåt ra gâ dûúång Hûúng Thû khưng phẫi giưëng gâ rûâng.
Chng cng lâ giưëng gâ nhâ. Dûúång Hûúng thûúâng mua gâ úã trïn
rûâng, xûá Di Chiïng, vò qụ dûúång trïn àố!
*
* *
Dûúái nhâ bïëp, chõ Ba tưi cng thûác dêåy nhốm lûãa. Bống chõ
chêåp choẩng trïn vấch bïëp. Chõ àang àûa tay vët tốc. Chõ Ba vûâa
Vộ Quẫng 6

cùỉt tốc ngùỉn. Cấc chõ thanh nûä lâng tưi, sau Tưíng khúãi nghơa, àïìu
cùỉt tốc ngùỉn, nối lâ àïí cùỉt àûát vúái phong kiïën. Chõ Ba cêìm àên
bûúác lïn nhâ trïn vûát cấi ëm thao vâ khùn ùn trêìu àem nhết vâo
gối mể tưi. Chõ nối vúái mể lâ chõ khưng dng nhûäng thûá lẩc hêåu àố
nûäa. Chõ àậ mua thëc cẩo hïët rùng àen. Rùng chõ hốa trùỉng nộn.
Mể tưi kïu lïn, vễ thêët vổng: "Rùng mây trùỉng, tao thêëy nhû rùng
chố!" Chõ Ba àûa cêy àên vïì phđa tưi, gổi:
- Cc úi! Trúâi sấng trùỉng rưìi! Dêåy àûa trêu ài ùn!
Tưi rûúán ngûúâi nhỗm dêåy bûúác ra chìng trêu, múã dêy mi
àûa con Bơnh ài gùåm cỗ ngoâi búâ sưng.
Ra khỗi xốm, sao Mai trïn trúâi àậ bẩc thïëch. Bống tưëi bùỉt
àêìu rúâi khỗi cêy sung àêìu lâng. Mưåt con chêo bễo àûáng trïn nốc
miïëu bâ Tùçm àêåp cấnh kïu mêëy tiïëng choểt choểt! Tûâ chưỵ sên

àònh vang lïn tiïëng hư ca àưåi tûå vïå. Anh Bưën Linh lâm àưåi trûúãng
cố tiïëng hư tưët lùỉm. Àêy lâ àưåi tûå vïå nông cưët, chổn toân nhûäng trai
trấng khoễ mẩnh trong lâng. Bíi sấng súám hổ têåp nhûäng àưång
tấc cú bẫn, sau àố côn luån nhiïìu miïëng vộ dên tưåc. Anh Bưën
Linh dẩy luån cưn. Cêy cưn trong tay anh quay vun vt. Anh
quất chng tưi phẫi trấnh thêåt xa, nhúä cêy cưn va phẫi thò àêìu
chng tưi bay mêët.
Tưi ngưìi trïn lûng trêu Bơnh ra àïën chưỵ cêy bâng, tưi nhốn
ngûúâi, bùỉt tay lïn miïång lâm loa gổi to: Hu hu, hu hu! Àố lâ hiïåu
lïånh ca tưi ra qn, bấo cho bổn chùn trêu trong xốm biïët lâ tưi
àậ sùén sâng "xët trêån" àïí chúi trô giêåt lấ.
Vïì phêìn l trễ cng phẫi mau mau àûa trêu ra sưng àïí àấnh
bẩi bổn chùn trêu xốm dûúái. Chû tûúáng ca tưi vûâa nghe tiïëng gổi
liïìn trẫ lúâi bùçng hai tiïëng hu, hu! Nhû vêåy cố nghơa lâ: Xin tn
lïånh!
Sau ngây cûúáp chđnh quìn, mưn chúi giêåt lấ úã qụ tưi hốa
thõnh hânh. Chúi giêåt lấ phẫi chia lâm hai phe. Ngûúâi tham gia
giùỉt sau lûng mưåt que dêu dâi chûâng bưën têëc. Phẫi xưng ra giêåt
cho kò àûúåc que dêu ca àưëi phûúng. Àûáa nâo bõ giêåt mêët que dêu
thò xem nhû àậ bõ chùåt mêët àêìu, tûác khùỉc phẫi nùçm lùn ra, mùåt p
xëng àêët khưng àûúåc ngổ ngåy. Bïn nâo bõ chùåt àêìu nhiïìu nhêët
lâ bïn àố bõ bẩi. Tưi àûúåc phong lâm ngun su. Khưng phẫi vò tưi
àấnh giùåc giỗi mâ vò tưi thåc nhiïìu tđch tìng. úã chúå Quẫng Hụë,
gêìn lâng tưi, cố mưåt rẩp hất tìng. Thónh thoẫng chõ Ba cho tưi hai
xu àïí mua vế vâo xem. Do àố tđch tìng tưi àïìu biïët hïët. Phe
QỤ NƯÅI 7

chng tưi cố nùm àûáa, tưi gổi lâ nùm tûúáng Ng Hưí. Tưi tûå xûng lâ
Triïåu Tûã Long. Dûúái trêìn nây tưi chûa thêëy ai vûâa àểp vûâa oai
nhû võ tûúáng àố. Mùåt àỗ nhû son, mùỉt sùỉc nhû gûúm, xiïm giấp

rûåc rúä à mâu, sau lûng côn cùỉm bao nhiïu cung tïn cúâ xđ. Khi
Triïåu Tûã Long bûúác ra sên khêëu, tưi choấng ngúåp vò vễ oai phong
lêỵm liïåt. Bưën àûáa khấc, tưi cng phong cho mưỵi àûáa mưåt tïn.
Tûúáng Trûúng Phi cố nhûäng cún thõnh nưå khng khiïëp. Tûúáng Lûu
Khấnh biïët bay trïn trúâi nhû chim. Tûúáng Hẩng Vộ cố sûác mẩnh
vư àõch. Tûúáng Quan Cưng vûúåt nùm cûãa ẫi chếm sấu tûúáng ca
Tâo Thấo. Tưi chưëng hai tay lïn hưng thết vâo mùåt bổn chùn trêu
xốm dûúái:
- Húäi qn Tâo tùåc! Ta àêy lâ Triïåu Tûã Long! Chó cấi tïn ca
ta cng à lâm bổn bay khiïëp vđa. Hậy mau mau giẫi giấp quy
hâng thò ta tha chïët!
Bổn chùn trêu xốm dûúái rưëng to khưng kếm:
- Chng bay lâ nhûäng thùçng àui! Chng tao lâ Lđa àêy.
Khưng phẫi Tâo tùåc nâo cẫ.
Mưåt thùçng mùỉt gûúâm gûúâm chó vâo àêìu ca mònh:
- Hậy xem quẫ chy ca tao àêy! Nố nùång nghòn cên. Cho
mưåt chy lâ bổn Ng Hưí chng bay hưìn vïì chđn sëi!
Thùçng nây chiïën àêëu khấ lúåi hẩi. Nố tïn lâ Thên úã xốm chúå,
cố cấi àêìu trổc lốc. Khi xấp trêån, nố liïìu mẩng hc àêìu vâo bng
chng tưi lâm nhiïìu àûáa ngậ uch. Mưåt thùçng khấc vưỵ hai tay
àấnh àết, thõ uy:
- Côn tao lâ Vộ Tông, Vộ Tông àẫ hưí àêy! Tao tûâng nhai hưí
nghe rau rấu. Sấ gò nhûäng mêo ûúát chng bay!
Nối xong, nố nhốn mưåt chên, quay vông, trïì mưi, mếo mưìm,
àiïåu bưå phấch lưëi àïën cûåc àưå.
Nhûäng àûáa khấc cng nhẫy ra phng mang trúån mùỉt tûå
xûng mònh lâ Cưët Àưåt, lâ Thiïn Lưi. Cố àûáa côn xûng mònh lâ qu
Àêìu Trêu, phen nây chng phẫi bùỉt cho hïët bổn Ng Hưí àem lâm
gỗi ùn cho sûúáng. Tưi cưë giûä nhụå khđ:
- Bổn bay lâ lúáp sinh sau àễ mån, miïång côn hưi sûäa, sao

dấm ngẩo mẩn vúái cấc tûúáng Ng Hưí chng tao!
Vộ Quẫng 8

Tưi nối chûa dûát lúâi, thùçng Cưët Àưåt àậ nhẫy xưí ra. Nố lâm
àiïåu bưå nhû xấch chiïëc àên soi vâo mùåt chng tưi, cûúâi hïì hïì àêìy
vễ khiïu khđch:
- Tûúãng lâ Triïåu Tûã Long nâo, tế ra mây lâ thùçng Cc!
Nguỵn Vùn Cc hấi trưåm ưíi ca ưng Bẫy Hốa lâ mây! Mây lâ
thùçng miïång hm gan sûáa. Bõ chố àíi, mây bỗ chẩy vêëp gậy mưåt
chên. Côn mưåt chên tao vùåt hïët lia chố gùåm. Côn thùçng nây, mây
khưng phẫi Quan Cưng Quan Kiïëc nâo cẫ. Mây lâ thùçng Kïì cố cấi
bng chûãa to nhû cấi cưëi. Mây ùn thõt chố bõ àau bng kinh niïn,
nûúác da vâng nhû nghïå. Côn mây lâ Hẩng Vộ! Hẩng Vộ bõ mt
2

chm bao, chên ài câ nhùỉc, sûác khưng trối nưíi con gâ. Côn mây
nûäa - nố vûâa nối vûâa chó vâo mùåt Trûúng Phi - mây lâ thùçng hưỵn
ùn, tổng bấnh bêo nống bõ rng hïët rùng cûãa.
Hẩ uy thïë chng tưi xong, nố hư to:
- Húäi chû tûúáng! Hậy xưng lïn chếm àêìu bổn Ng Hưí. Bổn
chng lâ phất xđt Nhêåt àậ bùỉn vâo àưìng bâo ta úã ấi Nghơa hưm
cûúáp chđnh quìn.
Tưi lêëy hïët gên cưí, cưë giẫng giẫi:
- Chúá nối bấ lấp! Bổn thùçng Lđa chïët àúâi tu hut tu lai, côn
bổn phất xđt àang sưëng súâ súâ. Nïëu chng tao lâ phất xđt thò lâm
sao àấnh nhau vúái thùçng Lđa àûúåc?
Tưi chûa nối xong, bổn chng àậ âo lïn nhû nûúác l. Phe tưi
phẫi nghïnh chiïën. Thïë trêån diïỵn ra vư cng ấc liïåt. Cất bi trïn
búâ sưng Thu Bưìn tung bay m mõt. Tiïëng reo hô ca ba qn dêåy
àêët. Trûúng Phi gẩt têët cẫ nhûäng àôn chy lúåi hẩi ca thùçng Thên

àêìu trổc. Cố lc bõ ngậ tïnh hïnh, mưåt tay phẫi ưm qìn, Trûúng
Phi bưỵng àûáng lïn vư cng mau lể. Bổn giùåc mêët àâ ngậ lùn lưng
lưëc. Hẩng Vộ àng lâ mưåt hưí tûúáng, biïët giûúng àưng kđch têy dưìn
bổn thùçng Lđa vâo thïë bđ. Nhûng Hẩng Vộ chó múái àấnh vâi ba
hiïåp, mưì hưi mưì kï àậ àưí ra nhû tùỉm. Tưi ra hiïåu cho cấc tûúáng
Ng Hưí vûâa àấnh vûâa rt lui. Àúåi àõch xưng àïën, chng tưi rệ ra
hai bïn, ếp àõch vâo giûäa. Bổn thùçng Lđa khưng àôi hỗi gò hún vò
chng sệ cố dõp cùỉt cấc tûúáng Ng Hưí ra lâm àưi. Chúåt Trûúng Phi
ngậ quay lú, chûa kõp àûáng dêåy, cânh dêu vùỉt sau lûng àậ bõ cûúáp
mêët. Bổn thùçng Lđa reo hô:


2
Nhổt. Mt chm bao: nhổt lâm m lêu khưng lânh.
QỤ NƯÅI 9

- Trûúng Phi chïët rưìi! Hậy lêëy àêìu Triïåu Tûã Long. Àûâng àïí
nố ma mếp!
Thùçng Lđa thết mưåt tiïëng to, nếm ngûúâi vâo bng tưi. Tưi
chûa kõp trấnh, hai cấnh tay ca Lđa àậ mốc chùåt ngang hưng,
qåt tưi ngậ xëng àêët. Hai tay tưi giûä chùåt que dêu sau lûng, hai
chên àẩp loẩn xẩ. Tiïëng reo hô lẩi nưíi lïn:
- Hẩng Vộ ngoễo rưìi! Chùåt lêëy th cêëp!
Tưi cưë ngoi àêìu nhòn lïn. Cẫ Quan Cưng cng àang giậy gia.
Quan Cưng àang bõ qy Àêìu Trêu àê ngang bng lêëy tay bốp cưí.
Chó côn Lûu Khấnh lẩch bẩch àang bỗ chẩy. Tònh thïë rêët khố
chuín bẩi thânh thùỉng. Viïåc thua trêån ca phe Ng Hưí àậ hiïín
nhiïn. Trong nùm tûúáng Ng Hưí thò Trûúng Phi vâ Hẩng Vộ àậ bõ
mêët àêìu, cấc tûúáng côn lẩi cng sùỉp bõ chùåt mêët th cêëp.
*

* *
Chúåt khưng hiïíu vò sao thùçng Lđa àang vđt chùåt lêëy tưi bưỵng
bng tưi ra. Nố àûáng phùỉt dêåy, nhòn nhòn rưìi ba chên bưën cùèng bỗ
chẩy. Cố tiïëng kïu to:
- Chng bay úi! Cố thùçng mổi biïín! Mau ra coi!
Bổn Cưët Àưåt, thùçng Lđa, bổn Thiïn Lưi bỗ chẩy. Trûúng Phi,
Hẩng Vộ, Quan Cưng bưỵng àûáng lïn. Têët cẫ chẩy àïën vêy quanh
mưåt thùçng mùåt mây nom kò dõ. Nố cố cùåp mùỉt xïëch, nûúác da nố àen
thui. Chûâng bao nhiïu tíi, tưi khưng àoấn àûúåc. Cố thïí mûúâi
tíi, cố thïí mûúâi hai, mûúâi ba tíi gò àố. Nố gêìy àết. Àêìu nố àưåi
cấi m giưëng chiïëc m nưìi, à mâu xanh àỗ tûâng khoanh ghếp lẩi.
úã lâng tưi cng cố nhûäng ngûúâi úã Sâi Gôn, Lc Tónh vïì. Hổ àưåi
nhiïìu cấi m nom rêët lẩ. Nhûng tưi chûa hïì thêëy mưåt chiïëc m
nâo lẩi cố nhiïìu mâu sùỉc sùåc súä nhû vêåy. Bổn trễ àûáng vêy quanh,
ài qua ài lẩi - dôm dôm ngố ngố nhû nhûäng lấi mua trêu. Mưåt àûáa
chúåt nối toẩc:
- Àen quấ hê!
Têët cẫ nưíi cûúâi ưì. Mưåt àûáa hỗi:
- Tïn mây lâ chi?
Vộ Quẫng 10

Thùçng lẩ mùåt àûáng lùång thinh. Nố húi nng vò thêëy àûáa nâo
cng cố vễ hung túån. Sau cåc chúi giêåt lấ, mùåt mây bổn chùn trêu
àang àưí lûãa phûâng phûâng.
Chúåt thùçng Thên úã xốm chúå nhẫy ra:
- Tïn lâ C Lao àố!
Nố h tay ra sûác giẫng giẫi:
- Nố úã xûá c lao Châm ngoâi biïín Àưng.
Tïn nố cng C Lao, tïn múái dõ chúá! Nố vïì àêy hưm qua. úã
xûá biïín Àưng cố con cấ ẩng to lùỉm, bùçng cấi àònh vêåy! Khi dưng tưë,

ghe thuìn bõ chòm. Ngûúâi ùn úã cố hêåu àậ cố ẩng cộng vâo, khưng
chïët àêu mâ súå. Khi ẩng chïët, trúâi cng mõt m
Thên àêìu trổc côn àõnh nối dâi nûäa, nhûng àûáa khấc àang
nống råt mën hỗi thùçng C Lao.
- Phẫi vêåy khưng? Cố phẫi tïn lâ C Lao khưng?
Thùçng lẩ mùåt bûúác tht lui hai bûúác, quay lûng ài vïì phđa búâ
cêy bậ àêåu. Nố quay lẩi nhòn nhòn rưìi co giô bỗ chẩy. Bổn chùn
trêu nưíi cûúâi ưì.
Thên àêìu trổc nối ất têët cẫ:
- Nố úã dûúái biïín Àưng. Biïín Àưng lâ chưỵ mùåt trúâi mổc. úã àố
gêìn mùåt trúâi, nûúác nống lùỉm!
- Hên gò! Mùåt trúâi àưët nố chấy àen thui. -Mưåt thùçng vûâa nối
vûâa gêåt g nhû vûâa khấm phấ mưåt àiïìu bđ mêåt.
Têët cẫ nhûäng àûáa khấc cng gêåt g theo. Thên àêìu trổc câng
quẫ quët:
- Tao xem ài xem lẩi, thùçng àố cng lâ mổi biïín. Mổi biïín
thùçng nâo cng àen nhû àđt trậ. Mổi ni cng àen. Bổn úã cao câng
àen, vò gêìn mùåt trúâi. Mổi cao cố giưëng cố ài. Chng cố mưåt thûá
"ngẫi" kinh lùỉm!
Nố kïí lẩi mưåt lêìn ài theo cha nố lïn ngìn gùåp mổi cố ài
biïët bỗ ngẫi. Bõ bỗ ngẫi lâ bỗ xûâ! Cấi bng sệ phònh lïn, to mậi,
cùng mậi rưìi, àoâng! Bng nưí nhû phấo cưëi, råt gan vùng tung ài
hïët
Nhûng chuån bng nưí nhû phấo cưëi khưng hêëp dêỵn bùçng
chuån cấi ài. Mưåt thùçng hỗi:
QỤ NƯÅI 11

- Nhûng tao mën hỗi cấi ài àố mổc chưỵ nâo? Cố phẫi mổc
chưỵ nây khưng? - Vûâa hỗi nố vûâa súâ vâo chưỵ mưng ca thùçng àûáng
bïn cẩnh. - Nố to hay nhỗ, giưëng cấi ài lúån lùng qúng hay cấi

ài trêu? Nhû vêåy nố cûá cưåm, lâm sao ngưìi àùång?
Thên àêìu trổc giú ngốn tay t:
- Bùçng cấi lống tay nây nê. Ghïë ngưìi àïìu phẫi àc mưåt cấi lưỵ
trưëng.
Mưåt vâi àûáa tiïëc rễ lâ lc nậy qụn xem thùçng mổi biïín cố cấi
ài hay khưng?
Thên àêìu trổc quẫ quët:
- Lâm gò cố ài! Nhûng nố biïët ëng nûúác bùçng lưỵ mi, ëng
àûúåc nûúác mùån!
Mưåt thùçng úã xốm dûúái bưỵng nưíi cûúâi lùn cûúâi lốc:
- Bay nê! Tao gùåp nố ngoâi chúå. Ai àúâi, hò hò! Cấi "dung" àêåy
cấi nưìi mâ nố nối lâ cấi vung. Cấi trậ nố gổi lâ cấi trấch. Cố trấch
mốc ai àêu. Hò, hò! Nố nối vúái bâ bấn nưìi: Bấn cho tưi cấi vung àïí
àêåy cấi trấch. Bâ bấn nưìi chõu chïët, khưng biïët nố nối cấi chi chi,
hò, hò! Ài "dïì" nhâ, nố nối ài hụì nhâ, hò hò! Nố ëng nhiïìu nûúác
mùån nïn bõ cûáng lûúäi! - Nối àïën àêy nố ngậ lùn xëng àêët, ưm
bng cûúâi r rúåi.
Mưåt àûáa khấc ph hổa:
- Nố chùèng biïët mưëc gò cẫ. Hưm qua tao lẩi chưỵ nố. Nố lêëy tay
àấnh àưëp, àêåp chïët con mỵi. Nố lûúåm con mỵi àem ra sên ngùỉm
nghđa nhû mưåt con gò lẩ. Thêëy ngûúâi ta ùn nhưång, nố súå mêët mấu.
Nố nối lâ ùn sêu.
Mưåt thùçng khấc chếp miïång tiïëc rễ:
- y! Nhưång ngon vêåy mâ khưng biïët ùn!
Nố ùn cấi chi?
- Tao thêëy nố mua àûúâng vúái mùỉm cấi. - y mể úi! Kinh lùỉm!
Ùn àûúâng vúái mùỉm cấi phẫi oể ra hïët.
Mưåt vâi àûáa khẩc nhưí rưìi nưn oể nhû chđnh mònh vûâa ùn
àûúâng trưån vúái mùỉm cấi.
- Thêëy con ngưỵng, nố khưng biïët con chi.

Vộ Quẫng 12

Gùåp trêu nố trấnh xa, giûúng mùỉt ïëch. Nố nhất nhû cấy. Gùåp
nố, tao thết mưåt tiïëng, nố hoẫng cấi chúi!
Mưåt àûáa àêìy vễ quan trổng:
- Tao xem thùçng nây dõ tûúáng! Nố lẩi úã xûá biïín Àưng, chưỵ
mùåt trúâi mổc. Thêìy Lï Hẫo nối phất xđt Nhêåt cng úã chưỵ àố. úã cng
mưåt chưỵ, chng phẫi quen nhau - Nố hẩ thêëp giổng -Phẫi coi chûâng
múái àûúåc!
Àïën àêy khưng khđ bưỵng àưíi khấc. Àûáa nâo cng hốa nghiïm
nghõ tûúãng nhû mêåt thấm Nhêåt àậ àưåt nhêåp vâo sưng Thu Bưìn.
Mưåt àûáa nhòn khùỉp chung quanh:
- Phẫi bấo y ban bùỉt quấch!
*
* *
Trûa hưm àố, àûa trêu vïì nhâ, tưi thåt lẩi vúái chõ Ba tưi vûâa
gùåp mưåt thùçng mổi biïín. Tïn nố lâ C Lao, úã ngoâi c lao Châm
múái vïì. Thêëy chõ Ba nghe cố vễ chùm ch, tưi câng nhêën thïm mưåt
vâi chi tiïët cố vễ giêåt gên. Nâo lâ thùçng C Lao àố trưng rêët gúám
ghiïëc. Nố biïët ëng nûúác bùçng lưỵ mi. Cùåp mùỉt nố con nhỗ con to
cûá lêëm lết. Chõ Ba nghe xong xò mưåt tiïëng:
- Lâm gò cố mổi biïín mổi ni! Hổ cng lâ ngûúâi nhû ta cẫ.
Thùçng C Lao àố lâ con ca ch Hai Qn. Ch Hai Qn úã ngoâi
c lao Châm vïì àêy hưm qua. Trûúác kia bõ lđ trûúãng àấnh, ch bỗ
lâng ài mêët. Ch cng hổ vúái nhâ mònh, ch ca anh Bưën Linh àố.
Ch cố àûáa con trai, chùỉc lâ thùçng mây gùåp. Chng mây ma c chúá
ùn hiïëp ma múái. Chúá bõa àùåt nhûäng chuån bêåy bẩ!
Cấch nối ca chõ Ba cố mưåt cấi gò quẫ quët lâm têët cẫ nhûäng
àiïìu tưi tûúãng vïì thùçng C Lao bưỵng tan ra mêy khối. Chõ Ba bẫo
tưi ài xc ngư ra giậ. Tưi xấch mng leo vâo cốt xc mưåt mng bùỉp

àưí vâo cưëi. Chõ Ba hûáa sệ lâm mốn lúá bùỉp. Nghe vêåy tưi giậ câng
nhanh. Chúåt chõ Ba ra hiïåu bẫo tưi dûâng chây:
- Im àïí nghe thûã!
Hònh nhû cố tiïëng ai khốc. Tưi dûâng chây lùỉng nghe. Rộ râng
cố tiïëng kïí lïí tûâ phđa nhâ anh Bưën Linh àûa lẩi. Chõ Ba gấc chây
lïn cưëi, bỗ chẩy. Tưi vûát chây chẩy theo.
QỤ NƯÅI 13

Trûúác nhâ anh Bưën Linh, bổn trễ con àang nhưën nhấo. Trong
nhâ cố tiïëng khốc ưì ưì vâ tiïëng kïí lïí:
- ƯËi trúâi úi! Chõ chïët ài bỗ mưåt mònh anh úã lẩi sưëng mưåt
ngây dûúng gian bùçng nghòn ngây êm ph
Quấi! Chõ Bưën Linh hưm qua bõ cẫm àậ nhúâ chõ Nùm Nhû
câo xưng. Sau àố lẩi lâm thïm mêëy bất chấo hânh. Khưng nhệ chõ
Bưën lẩi àânh bỗ anh Bưën vïì vúái ưng bâ àưåt ngưåt nhû vêåy? Tưi nhòn
quanh trong nhâ cng chùèng cố ai nùçm im àùỉp chiïëu, cng chùèng
thêëy cố cưỵ ấo quan nâo cẫ. Bấc c ngưìi xïëp hâng trïn phẫn cûúâi
tm tóm. Thêìy Lï Hẫo cûúâi hâ hâ. Ch Nùm Mi cûúâi hò hò. ẩng
Bẫy Hốa cûúâi nhû ngûúâi ta ho khểc, khểc! ẩng vûâa cûúâi vûâa vët
rêu ra bưå khoan khoấi lùỉm. Bưå rêu ca ưng Bẫy vûâa rêåm vûâa dâi
tỗa xëng àïën rưën. Xem àiïåu bưå ưng vët rêu, ngûúâi ta tûúãng ưng
côn mën kếo rêu ưng dâi àïën àêët. Mưåt ngûúâi lẩ mùåt, tốc hoa rêm
ngưìi cẩnh bấc c. Tiïëng khốc vâ tiïëng kïí lïí nưíi lïn:
- ƯËi chõ Hai ưi! Anh Hai àậ vïì àố mâ chõ ài àêu?
Thò ra bâ Hiïën àang ngưìi khốc. Bâ lâ ngûúâi khốc to nhêët. Chõ
Bẫy Cố, chõ Nùm Nhû ngưìi chung quanh cng tht thđt. Tưi rêët lẩ
lâ trong lc cấc bâ àang khốc lốc thò bïn nam giúái lẩi cûúâi nối ưìn
âo. Tûâ nhỗ àïën lúán, tưi chûa hïì thêëy mưåt cẫnh vûâa cûúâi vûâa khốc
nhû vêåy. Trong nhûäng hưåi hê àònh àấm têët cẫ àïìu ëng rûúåu, ùn
thõt, àïìu cûúâi hïí hẫ, khưng ai khốc.

Tưi cng cố ài xem nhûäng àấm ma, nhiïìu àấm to lùỉm, cng
chó thêëy ngûúâi ta khốc. Nïëu khưng khốc cng lâm ra vễ bìn,
chùèng cố ngûúâi cûúâi ngûúâi khốc bao giúâ cẫ. Bâ Hiïën nêëc lïn: - Khi
anh Hai bỗ lâng ra ài thò chõ Hai cng ài biïåt tđch. Chõ em thûúng
nhau tûâ thã àïí chỗm. Con rêån, con chđ cng cùỉn lâm àưi, khưng
nhúá khưng thûúng sao àûúåc!
Ưng Bẫy Hốa lẩi vët rêu dâi cûúâi khểc khểc:
- Ưi cấi bâ nây! Trûúác àêy anh Hai bõ àïë qëc phong kiïën ấp
bûác, cûåc chùèng àậ phẫi bỗ lâng ra ài. Nay Cấch mẩng lïn rưìi. Àêët
àậ lânh thò chim phẫi bay vïì àêåu. Anh Hai vïì tòm lẩi qụ cha àêët
tưí, bâ con ta phẫi mûâng chúá lâm rùng bâ lẩi khốc? - Ưng bùỉt chûúác
cấch nối lưëi ca hất tìng - Anh Hai giêån lâng ra ài, bỗ chõ Hai úã
lẩi. Ra ngoâi c lao Châm lẩi lêëy àûúåc mưåt bâ khấc. Bâ sau sinh
àûúåc mưåt cêåu qu tûã. Thêåt lâ hẩnh ngưå!
Vộ Quẫng 14

Ưng Bẫy Hốa àûa mùỉt nhòn quanh. Chúåt ưng chó tay vâo chưỵ
gốc cưåt:
- Cố phẫi nố kia khưng?
Tưi nhòn theo ngốn tay chó ca ưng Bẫy
Hốa. Thò ra thùçng C Lao àang àûáng nếp sau gưëc cưåt.
Ưng Bẫy Hốa àûa tay vêỵy vêỵy:
- Ra àêy. Mây ra àêy àïí bấc xem cấi tûúáng mây ra sao? ấi
châ! Trấn cao, mùỉt xïëch, tai xûâng, àûúâng àûúâng nhû Lc Vên
Tiïn. Lẩi àen thui àen thi! y, cố cấi m khếo àậ hung! Cho bấc
mûúån bấc àưåi mưåt cht cho sûúáng.
- Ưng quay vïì phđa ngûúâi lẩ mùåt: - Nê anh Hai, àậ vïì àïën
àêy, anh àïí cho em nố ùn mùåc chi lẩ vêåy? Qìn dâi khưng ra qìn
dâi, qìn xâ lỗn khưng ra qìn xâ lỗn. Phẫi sùỉm cho em nố mưåt bưå
àưì têy, cố cấi ca-vất hùèn hoi, àưåi cho nố cấi m phúát, ngố múái àûúåc!

Thùçng C Lao mùỉc cúä lẩi tht vâo sau gưëc cưåt.
Ưng Bẫy Hốa cûúâi to:
- Con trai sao lẩi thêåm thâ thêåm tht lâm vêåy! Phẫi can
trûúâng lïn chúá! Lc Vên Tiïn tíi vûâa àưi tấm àậ àấnh àûúåc bổn
lêu la. Vïì àêy, nïn di mâi kinh sûã. Cấch mẩng àậ thânh cưng,
phong vên ta àâ gùåp hưåi!
Ưng Bẫy Hốa quay sang phđa thêìy Lï Hẫo:
- Sùén àêy cố thêìy Lï Hẫo, anh Hai nïn nhúâ thêìy lo bïì àên
sấch cho em nố. "Danh con àùång rẩng thò tiïëng thêìy àưìn xa" àố
thêìy!
Anh Bưën Linh úã dûúái nhâ bïëp bûúác lïn nối liïìn theo:
- Tưi phẫi lo cho nố hổc têåp cấi àậ. Ch tưi vïì àûúåc àêy, ưng
chùèng phẫi lo cấi chi cho mïåt. Mêët cha côn ch. Ch cng nhû cha.
Vúå chưìng tưi sệ lo hïët cho ch. Chûä hiïëu trung bổn nây giûä trổn.
Ưng Bẫy Hốa khểc khểc to hún:
- Vêåy múái phẫi àẩo chúá! Tưi côn mën hỗi, vêåy cấi khoẫn
mûâng anh Hai vïì lâng, anh chõ Bưën àõnh sao?
- Trûa nay tưi cố con gâ, lâm bûäa qua loa.
QỤ NƯÅI 15

Múâi ưng Bẫy úã lẩi vúái ch tưi cho vui, khưng mêëy khi hai ưng
gùåp lẩi. Ngoâi chìng, tưi côn con heo. Tưi bẫo m Bưën thc cho nố
bếo rưìi múâi bâ con àïën cêìm chến rûúåu!
Dûúái nhâ cố tiïëng gâ bõ bùỉt kïu oang oấc. Chúåt con Vïån nhâ
anh Bưën Linh sa ran.
Con Vâng nhâ tưi cng sa. Chố nhâ bâ Hiïën sa rưån lïn.
Ưng Kiïím Lâi bïn hâng xốm chẩy qua, ch Nùm Mi, dûúång
Hûúng Thû, ưng Bưën Rõ úã xốm dûúái chẩy àïën. Ưng Kiïím Lâi vûâa
bûúác vâo cûãa àậ oang oang:
- Â anh Hai! Anh vïì àố hẫ? Anh giêån cố ngûúâi, chúá sao lẩi

giêån cẫ bâ con, bỗ ài biïåt tđch. Sấng nay anh vïì Hên gò con chim
khấch cûá bay qua bay lẩi kïu choểt choểt. Tûúãng cố khấch lẩ. Tế
ra anh Hai vïì.
Ưng Bẫy Hốa vï rêu:
- Sấng nay tưi cûá hùỉt xò, hùỉt xò, àoấn cố àiïìm lânh. Hốa ra
thêåt!
Bấc c cûúâi:
- Bûäa nay mâ ưng Bẫy côn nối chuån mï tđn. Sấch ca ưng
Bẫy cng phẫi àưët ài.
Ưng Bẫy nûãa àa nûãa thêåt:
- Thïë tưi xem tûúáng cố sai khưng nâo?
Khi anh Sấu côn bõ àïë qëc lâm t, tưi xem tûúáng biïët cấi
hêåu vêån ca anh sệ lâm ưng lúán. Nay nghe nối anh lâm àïën chûác
gò rưìi àố! Cố àng khưng nâo?
Ưng quay sang phđa ch Hai Qn chó vâo cấi cùçm ca ch:
- Theo sấch tûúáng, ngûúâi cố cấi cùçm dâi vâ nhổn nhû thïë nây
thò cẫ àúâi lao khưí. Nhûng àûúåc mưåt cấi thûúång àònh
3
bùçng bùçng
nhû anh Hai thò hêåu vêån vïì sau ph qu.
Bấc c cûúâi to hún:
- Nûúác nhâ àưåc lêåp, rưìi àêy ai chùèng ph qu. Àoấn nhû vêåy
cng chùèng khấc chi thêìy bối "àoấn cho mưåt quễ trong nhâ, vúå ch
àân bâ chùèng phẫi àân ưng".


3
Phêìn trïn ca mùåt.
Vộ Quẫng 16

Mổi ngûúâi cng cûúâi. Bâ Hiïën nđn khốc cûúâi theo:
- Côn cấi hêåu vêån ca tưi nê?
- Bâ hûã? Bâ cố hai tai to, hai mấ bêìu bêìu. Nhû vêåy tûúáng bâ
àng lâ tûúáng phêåt. Tiïn phêåt ra àúâi phẫi nïëm à mi cay àùỉng.
Àûác Quan êm cng vêåy, phẫi chõu hïët oan khiïn. Àấ thûã vâng
gian nan thûã sûác, sau àố múái ngưìi àûúåc trïn tôa sen. Bâ tûâ nhỗ
àïën giâ, khưng núi chui rc. Nhûng nhúâ cấi hiïëu trung giûä trổn
nïn àậ àïën lc thấi lai. Vâi ngây nûäa bâ cố mưåt gian nhâ múái, cố
hai trấi tấm cưåt àâng hoâng!
- Phẫi chõu thêìy coi tûúáng giỗi! y ban àậ cêëp à tranh tre
kêo cưåt. Àúåi vâi bûäa sệ cố nhâ múái.
Tiïëng cûúâi nhû phấo nưí. Ai cng mën hỗi ch Hai rêët nhiïìu
chuån, múâi ch Hai vïì nhâ mònh chúi. Cho àïën lc chõ Bưën Linh
nhùỉc chưìng quết bân àïí dổn cúm, mổi ngûúâi múái lêìn lûúåt giẫi tấn.

QỤ NƯÅI 17

II
Ch Hai Qn lâ ngûúâi lâng Hôa Phûúác, nùçm trïn búâ sưng
Thu Bưìn, hònh thïë giưëng nhû mưåt con ra nùçm cẩnh búâ bïí. Bïí àố
lâ mưåt rûâng dêu xanh.
Chuån kïí lẩi rùçng:
- Lc khai thiïn lêåp àõa, trúâi àêët côn hưỵn mang, chûa cố sưng
Thu Bưìn. Têët cẫ ngìn nûúác khưng chẫy vïì phđa àưng mâ cûá chẫy
loanh quanh úã phđa têy, vò úã àố cố con giao long khưíng lưì ht hïët
nûúác. Thã êëy thêìn Mûa tđnh hay lú àïỵnh, cố lc qụn cẫ nhûäng
viïåc cố thïí gêy ra cấi chïët cho cẫ trùm loâi. Mưåt nùm thêìn Mûa
qụn gổi Mêy tûúái nûúác xëng phđa àưng, gêy ra nhûäng cún hẩn
hấn khng khiïëp. Ao hưì cẩn nûúác, cêy cưëi khư queo. Lûúái lûãa sët
ngây cûá bêåp bng. Loâi biïët bô vâ loâi biïët bay, loâi cố rêu vâ loâi

khưng rêu àïìu chấy ra tro bi. Hưìi àố trïn non cao cố mưåt võ thêìn
tïn lâ Thûúång Ngân. Ngâi cao to khấc thûúâng. Ngûúâi àúâi phẫi cố
têìm mùỉt thêåt xa múái nhòn thêëy àûúåc ngâi trong rấng chiïìu lưång
lêỵy. Ngâi hay qua lẩi giûäa khoẫng trùng sao. Mưåt hưm nhòn vïì
hûúáng àưng, biïët cố cún hẩn lúán, ngâi vưåi vậ ài tòm con giao long
ht nûúác. Ngâi nhưí sùén nhiïìu cm ni rưìi àûáng àúåi. Giao long vûâa
hấ mưìm, ngâi lêåp tûác tổng nhiïìu quẫ ni vâo hổng nố. Nố giêỵy lïn
lâm ni non âo âo sp àưí. Mưåt phen àêët chẩy àấ bay! Giao long bõ
qåt chïët, ngậ sống sûúåt, xûúng xêíu nanh vët ca nố chêët thânh
ni nhû ni Mơ n, ni Lêåp Thẩch trng àiïåp vâ lúãm chúãm àïën
vâi mûúi dùåm, hiïån nay côn thêëy. Nûúác khưng bõ giao long ht cûá
trân ra. Võ Thûúång Ngân phẫi chễ ni, vẩch ngìn Chiïn Àân,
ngìn Thu Bưìn, vâ ngìn ẩ Da. Têët cẫ ba ngìn Chiïn Àân, Thu
Bưìn, ẩ Da ngâi cho nhêåp lẩi thânh mưåt con sưng to. Àố lâ sưng Thu
Bưìn ngây nay. Sưng Thu Bưìn chẫy àïën Vùn Li, ngâi Thûúång Ngân
cho chễ ra lâm àưi nhû àưi tay ưm lêëy khu Gô Nưíi. Võ Thûúång
Ngân côn vẩch dổc theo búâ bïí sưng Trûúâng Giang, sưng Tam Kò,
sưng Bêìu Bêìu Ngang dổc chưỵ nâo cng cố sưng, cố nûúác, à cho
dên cû nẫy núã.
Nhûng viïåc múái lẩi àễ ra.
Vộ Quẫng 18

Dên cû trïn sưng Thu Bưìn hốa àưng àc. Sưë ngûúâi àễ ra
nhiïìu thò sưë ngûúâi chïët khưng đt. Nhâ cûãa dûúái êm ph ngây câng
thêëy thiïëu, mổi viïåc trúã nïn phiïìn phûác. Vua Diïm Vûúng thêëy
cêìn thiïët phẫi xêy dûång thïm nhâ cûãa vâ cung àiïån. Ngâi sai bổn
Hâ Bấ mang theo bổn Thìng Lìng, Bẩch Tåc lïn ngìn àưën
gưỵ. Chng ngûúåc sưng Thu Bưìn, hư mûa gổi giố gêy ra nhûäng bậo
tấp dûä dưåi, vùåt hïët gưỵ tưët.
Võ Thûúång Ngân phẫi àấnh trẫ. Ngâi nhưí nhûäng ni to nếm

xëng. Bổn thu quấi chïët cố hâng triïåu, thêy àùåc cẫ nûúác. Ni rúi
loẩn xõ cùỉm xëng àêët, cố hôn cao ngêët nhû Ni Cha, ni Cu Àï,
ni Phô Nam. Cố hôn lâm thânh nhûäng hònh th kò quấi: Hôn
Nghï giưëng nhû con sû tûã àûáng chưìm ra biïín, cm Ng Hânh Sún
giưëng nhû nùm ngổn thấp chổc trúâi xanh, ni Qúỉp giưëng nhû mưåt
cấi vët hưí, dậy Phô Nam giưëng nhû àân cấ kònh vng vêỵy
Nhû vêåy sau nhûäng cåc chiïën àêëu ấc liïåt, ni cng nhû
sưng úã qụ nưåi ca thùçng C Lao àậ hònh thânh, hiïån nay côn
ngun nhû c.
*
* *
Cêu chuån vêỵn tiïëp tc.
Nhúâ nhûäng trêån àấnh trẫ quët liïåt ca võ Thûúång Ngân,
nhên dên àậ sưëng sốt. Nhûng sau trêån lt bậo, nẩn dõch tẫ lẩi
hoânh hânh. Mưåt nùm bïånh àêåu ma lâm ngûúâi chïët nhû rẩ. Viïn
quan dûúái êm ph lo vïì nhên thïë bưå khưng ghi hïët danh sấch. Mưåt
sưë cư hưìn phẫi úã lẩi trêìn gian. Chng nưíi lïn phấ phấch, bùỉt mổi
ngûúâi phẫi cng lïỵ. Mưåt sưë thay àưíi hònh dẩng. Cố lc chng biïën
thânh chim, thânh cấ hóåc hốa thânh nhûäng ưng giâ, hóåc nhûäng
ngûúâi bẩn thên thiïët. Cố ngûúâi àang ngưìi nối chuån vúái mưåt
ngûúâi bẩn, chúåt ngûúâi bẩn àố hốa thânh hai, giưëng nhau nhû àc.
Ngûúâi nâo cng cho mònh lâ bẩn thêåt, lâm khưng biïët àêu lâ thêåt,
àêu lâ giẫ. Bổn ma qu gieo rùỉc hoang mang giûäa bẩn bê, anh em,
cha con. Cåc sưëng bõ àẫo lưån. Vûâa lc àố cố mưåt võ àẩo sơ ra àúâi.
Ngâi biïët con àûúâng ài vâo trùng sao vâ con àûúâng ài vâo lông
ngûúâi. Do àố thêåt hû ngâi àïìu hiïíu rộ. Ngâi cêìm chiïëc quẩt nan,
mùåc ấo vẫi, ài chên àêët, nhûng àïën àêu bổn ma qu àïìu khiïëp súå.
Võ àẩo sơ dng ba ch, têåp húåp cấc loẩi êm hưìn giẫng giẫi:
QỤ NƯÅI 19

- Ta khưng hiïíu sao cấc ngûúâi cûá lâm tưín hẩi àïën sinh linh.
Nïëu ngûúâi sưëng côn lẩi đt thò têët nhiïn viïåc lïỵ bấi cng sệ đt ài. Sưë
chïët ài biïën thânh ma qu ngây câng àưng, thò cấi ùn ca cấc
ngûúâi câng bõ thiïëu. Cấi ùn câng thiïëu thò dïỵ sinh lâm bêåy. Ta
khun cấc ngûúi nïn têåp húåp lẩi, lâm giêëy khai vúái Diïm Vûúng
àïí xin hốa kiïëp. Kễ vò viïåc nghơa phẫi chïët, àêìu thai lâm bêåc
thấnh hiïìn hóåc lâm thânh cêy tng cêy bấch àa reo vúái giố. Kễ
vư tưåi sệ hốa kiïëp lâm ngûúâi ài cây ài cêëy. Kễ phẩm tưåi sệ àêìu thai
vâo mn loâi àiïíu th, tûå tòm lêëy mâ ùn, ung dung ngây thấng.
Cố cêìn gò phẫi lâm àiïìu phi nghơa. Ta cố thïí têu vúái Nam Tâo gip
cấc ngûúi lâm viïåc àố. Nïëu cấc ngûúi tr trûâ, sệ mang lêëy hổa!
Bổn ma qu nưíi lïn h hđ om sôm. Rưët cc chng chia lâm
hai phe: mưåt phe ài àêìu thai hốa kiïëp, mưåt phe chûáng nâo têåt êëy
cûá phấ phấch trong nhên dên. Võ àẩo sơ luån tay êën, dng ba
phếp dưìn chng lẩi úã nhûäng núi ho-ang vùỉng. úã qụ tưi, bổn cûáng
àêìu cûáng cưí àố bõ nhưët lẩi úã chôm àa Lđ. Àố lâ mưåt mẫnh àêët
hoang cố nhiïìu cêy àa êm u cao vt. Gưëc àa s sò àêìy hang hưëc,
cânh àa cao to, lưng lấ chếo nhau thânh mưåt vôm kđn mđt. Chưëc
chưëc vâi quẫ àa rúi lưåp àưåp. Cố tiïëng râo râo nhû cố ai àang nhẫy
nhốt trïn cao, kễ bẩo dẩn nhêët qua àêy cng phẫi co giô bỗ chẩy.
Vâo lc trúâi hûãng sấng hóåc lc cố mûa lêm thêm, cố ngûúâi àậ
thêëy bổn qu Bẩch Thưë Nùm Nanh ngưìi àu àûa trïn cânh cêy vûâa
ru con vûâa chẫi chêëy, tốc xoậ dâi túái àêët. Ai chùèng may nhòn thêëy
chng àïìu bõ nưí mùỉt hóåc phẫi hưåc mấu trâo cúm. Trûúác ngây
Tưíng khúãi nghơa, àïm àïm nhûäng ngổn lûãa úã àố cûá chêåp chúân, lc
pht tùỉt nhû ma trúi trưng rêët ghï súå!
Võ àẩo sơ dểp xong bổn ma qu, nhên dên n ưín lâm ùn. Lc
àêìu hổ chó biïët trưìng ngư vâ cêëy la. Mưåt hưm cố võ tiïn nûä tïn lâ
Têy Lùng àang ài du sún du thy, chúåt thêëy trûúác mùỉt phong cẫnh
hûäu tònh. Àố lâ con sưng Thu Bưìn giưëng nhû dẫi thùỉt lûng ca tiïn

nga ma lûúån. Hoa mâu trẫi ra nhû gêëm vốc. Nhúá àïën cẫnh nhûäng
nâng tiïn ngưìi quay tú ca hất, bâ Têy Lùng nghơ nïn bây cho nhên
dên úã àêëy trưìng dêu vâ ni tùçm. Nhúâ bâ Têy Lùng, bậi dêu dổc
sưng Thu Bưìn trẫi ra xanh nghđt. Tiïëng thoi reo vui, la phúi ống
ấnh. Dên vng tưi lêåp miïëu thúâ bâ. Hai chûä Têy Lùng húi khố nhúá
nïn mổi ngûúâi àïìu gổi lâ Bâ Tùçm. Hưm nâo cng tïë, miïëu Bâ Tùçm
múã cûãa. Lïå lâng cûá ba nùm mưåt lẩi tưí chûác hất hưåi àïí tïë bâ. Àố lâ
nhûäng ngây hưåi lúán, khưng cố vui nâo sấnh vúái cấi vui àố àûúåc!
*
Vộ Quẫng 20

*
* *
Khi ch Hai Qn ra àúâi rưìi lúán lïn, ch thêëy àậ cố miïëu Bâ
Tùçm dûång lïn thã nâo khưng biïët. Cng àậ cố sưng Thu Bưìn, cố
chôm àa Lđ. Trúâi àêët bưën ma vêỵn thay àưíi. Ma xn dêu non
xanh mûúát. Cng lâ ma tùçm tú rưån rõp. Ma hê bậi dêu chuín
mâu xanh àêåm. Nùỉng to. Àêët nûát. Àưỵ nễ. Vûâng nưí. Cho àïën thấng
chđn trúâi bưỵng êm u, rưìi nhûäng cún mûa tưëi àêët. Con sưng Thu Bưìn
dun dấng bưỵng phïình to vng lïn gâo thết, giưëng nhû con bẩch
tåc giûúng nhûäng vôi dâi vâo cấc lâng xốm, dòm têët cẫ xëng
nûúác. Giûäa dông nûúác cìn cån àc ngêìu, nhûäng cêy to bõ vùåt, kïët
bê trưi xi vun vt. Ch Hai tin àố lâ Diïm Vûúng sai bổn Hâ Bấ
lïn ngìn vùåt gưỵ àem vïì lâm cung àiïån. Ch Hai lúán lïn, biïët
trưìng dêu ni tùçm. Ch Hai tin lâ úã trïn trúâi chưỵ xanh xanh kia
cố cấc võ Thûúång Àïë àậ àõnh trûúác sưë mïånh con ngûúâi. Ch Hai lúán
lïn lêëy vúå. Hai nùm sau ch sinh àûúåc mưåt bế gấi àêìu lông. Vâ sau
khi mùåt trúâi mổc úã phûúng àưng vâ lùån úã phûúng têy ba trùm sấu
mûúi lêìn thò bế gấi ca ch cng vûâa trôn mưåt tíi. Vûâa lc àố
lâng tưi cố tưí chûác hất bưåi úã miïëu Bâ Tùçm. Cẫ lâng bưỵng rưån lïn,

cấi vui khưng biïët àïí chưỵ nâo cho hïët. Trễ con àûáa nâo cng hốa
nhanh nhển. Ngûúâi lúán àưång viïn: - Lâm cho giỗi ài! Tao cho ài
xem hất bưåi!
Nhûäng àûáa lò lúåm nhêët cng hốa nhanh chên nhanh tay, mổi
khố khùn àïìu vûúåt àûúåc tët. Mưåt thiïn àâng sùỉp múã cûãa.
Chố sa gêu gêu nhû àoấn biïët mưåt ngây hưåi to sệ múã. Lúån
àang ng trong chìng bưỵng bõ gêåy thổc vâo bng bùỉt àûáng dêåy àïí
xem àûúåc bao nhiïu múä. Trêu cng nhúán nhấc lo cho sưë phêån ca
mònh. Quấn thõt chố bùỉt àêìu dûång. Bổn cúâ bẩc mang thng mang
àơa kếo àïën. Ngoâi àònh tiïëng lúån rưëng, tiïëng trêu bô bõ chổc tiïët
êåm ô. Dao mấc chùåt xûúng nghe lưëc cưëc. Àïën lc àâo kếp tïì tûåu thò
cấi vui lïn àïën cûåc àưå.
Ch Hai Qn cng hấo hûác nhû mổi ngûúâi. Ch thåc vâo
hẩng giấp phe trong lâng, nïn câng phẫi lâm viïåc túái têëp trong
ngây lïỵ hưåi. Ưng xậ gổi, ưng hûúng kïu, chó dẩ dẩ vêng vêng cng
khưng kõp. Ưng bẫo àùçng nây, ưng sai àùçng nổ, mổi viïåc câng thïm
rùỉc rưëi. Àïm àêìu, lâng hất tìng Ng Hưí bònh Liïu, hưm sau hất
tìng Sún Hêåu. Ch Hai ngưìi bùm thõt, bng dẩ cûá àïí àêu àêu.
Ngûúâi lẩi ngûúâi qua bïn cẩnh ln ln tấn thûúãng:
QỤ NƯÅI 21

- ƯËi châ châ! Vai Àưíng Kim Lên hay nưí trúâi nưí àêët!
- Thùçng Cưi tâi quấ! Tuåt diïåu! Tuåt diïåu!
Trưëng chêìu gic giậ. Loấng thoấng mưåt vâi cêu hất nam hất
khấch tûâ rẩp àûa sang. Ch Hai biïët àố lâ lúáp Àưíng Kim Lên vâ
Khûúng Linh Tấ thûã lông trung nghơa ca Tûã Trònh. Àố lâ lúáp
Àưíng Kim Lên chếm tïn cai ngc àïí àûa bâ Phi bïë con chẩy thoất.
Tiïëng trưëng chêìu câng dưìn dêåp. Phêåt àang ngưìi trïn bân
cng phẫi nhẫy xëng ài xem. Ch Hai chõu khưng àûúåc nûäa,
bng con dao chẩy sang rẩp hất lc nâo khưng biïët.

Ngûúâi xem khưng chen lổt. Ch Hai trêo lïn mưåt cânh cêy
thẫ ngûúâi xëng mấi rẩp, vẩch tranh dôm xëng. Trïn sên khêëu,
mưåt tûúáng mùåt àỗ, mùỉt sùỉc, àêìu àưåi m vùn cố cùỉm hoa àỗ, mùåc ấo
cố rưìng thïu, chên ài hia, tay cêìm giấo àêìy vễ uy nghiïm. Àố lâ
Àưíng Kim Lên àang phô bâ Phi chẩy trưën. Bâ Phi trong bưå àưì tang
mâu trùỉng, tay ùém hoâng tûã vûâa lổt lông mể. Àưíng Kim Lên gic:
- Xin bâ rúâi chưỵ chïët, mâ lïn ngûåa cho mau!
Àưíng Kim Lên àúä lêëy hoâng tûã, ùém hoâng tûã vâo lông, trao
cho bâ Phi cêy kiïëm. Àưíng Kim Lên múâi bâ Phi lïn ngûåa: - Chúâ
khi nguy biïën, ngùn bổn tùåc binh, bâ kđp thûúång trònh, àïm thúâi
àậ àïën!
Àưíng Kim Lên cng lïn ngûåa rưìi hất cêu nam chẩy:
- Àïm àïën mau mau tõ nẩn. Nất gan vâng àôi àoẩn chua cay!
Bâ Phi hất tiïëp:
- Mêëy phen trúâi àêët àưíi thay! Câng cao danh vổng câng dây
gian nan.
Cẫ rẩp râo râo. Tiïëng trưëng chêìu dưìn dêåp. Àưíng Kim Lên
vûúåt qua ẫi. Àïm tưëi trêåp trng. Chúåt bâ Phi bõ lẩc mêët. Khûúng
Linh Tấ, bẩn sưëng chïët ca Àưíng Kim Lên vûâa sa cú bõ giùåc giïët.
Trïn tay Àưíng Kim Lên, hoâng tûã khất sûäa nưíi khốc. Bổn giùåc hô
hết àíi sất sau lûng. Àưíng Kim Lên bõ lẩc giûäa rûâng sêu, àïm tưëi
mõt mng khưng tòm ra phûúng hûúáng. Bưỵng mưåt cún giố thưíi, rưìi
mưåt ngổn àên bưỵng chêåp chúân bïn khe ni. Àố lâ hưìn ca Khûúng
Linh Tấ vûâa hiïån lïn:
- Em àêy lâ Khûúng Linh Tấ!
Xûng tïn xong, Khûúng Linh Tấ chó vïì phđa trûúác:
Vộ Quẫng 22

- Khưng qụn lúâi thïì ûúác, chên trúâi gốc bïí phẫi cố nhau. Giùåc
àang àíi gêëp. Nhùỉm thânh Sún Hêåu khấ ài mau!

Àưíng Kim Lên bâng hoâng hỗi:
- Tưi vûâa chưn anh àố, vêåy trêìn gian êm ph xa cấch thïë
nâo?
Ch Hai Qn bõ ht theo Àưíng Kim Lên àang gêåp ghïình
bûúác theo bống ma ca Khûúng Linh Tấ. Àưíng Kim Lên hất:
- Vin cêy, leo àấ ngẩi gò. Àên soi chđnh nghơa, non ghi cẫnh
tònh!
*
* *
Chúåt ch Hai Qn nghe cố ai nùỉm chên kếo. Ch vúái tay
khưng kõp, ngậ quay xëng àêët. Ch nưíi quất:
- Chúi cấi mẫ tưí bay hẫ?
Ch chûa dûát lúâi thò hai bẩt tai nêíy lûãa vùng vâo mùåt ch.
Ch Hai nhâo sêëp xëng àêët, la to:
- Búá lâng! Búá lâng! Du cưn àấnh tưi!
Àưëp, àưëp! Nhûäng bẩt tai khấc nïån vâo mùåt, vâo tai ti bi:
- Ấ! Tao lâ du cưn hẫ! Mây chûãi tao lâ chûãi tiïn sû lâng nây.
Ch Hai cưë múã mùỉt. Thùçng lđ trûúãng mùåt àỗ nhû lûãa, quất:
- Viïåc cng tïë, viïåc trïn àêìu trïn cưí. Mêm cng chûa xong,
mây dấm ài mêët. Gổi mây xëng, mây chûãi. Dên àêu! Trối nố lẩi!
Cùng nố ra giûäa àònh cho tao!
Nố chó vâo bổn th hẩ, gêìm lïn:
- Tr trûâ gò? Mau lïn!
Bổn th hẩ xưng vâo. Ch Hai la lâng inh ỗi:
- Búá lâng! Xậ Cưëng giïët tưi! Búá lâng
Ch vûâa thết vûâa àêëm àấ, giậy gia. Bổn anh em xậ Cưëng êåp
lẩi vêåt ch ngậ xëng, àê lïn ngûúâi, cúãi dêy thùỉt lûng trối qúåt hai
cấnh tay vâ hai chên ch lẩi.
- Búá lâng búá xốm! Cûáu tưi vúái! Nố giïët tưi rưìi! Tưí cha mây!
QỤ NƯÅI 23

Thùçng xậ Cưëng chẩy rt chiïëc roi mêy, qët túái têëp:
- Chûãi nây! Chûãi nây! Phẫn nây! Nghõch nây!
Chiïëc roi trïn tay xậ Cưëng àậ nất. Qìn ấo ch Hai rấch
bûúm, khùỉp ngûúâi rúám mấu. Xậ Cưëng vûát roi, ài thùèng vâo rẩp
hất, cêìm di àấnh chêìu bẫo cûá tiïëp tc hất.
Khùỉp sên àònh ngûúâi àưí ra àưng nhû kiïën. Hổ dúán dấc gổi
nhau, chen lêën, xư àêíy, cưë xem têån mùỉt ngûúâi bõ àấnh:
- Bâ con úi! Cố ngûúâi bõ giïët!
- ÚÁ lâng nûúác úi! Cố kễ giïët ngûúâi!
- Nố sùỉp chïët rưìi! Cố ấn mẩng rưìi!
- Nố phấ lâng khưng cho hất!
- Mùåt mây nố hung ấc lùỉm!
- Nố lâ thùçng Hai Qn, du cưn lâng nây àố! Cố ngûúâi bõ àêíy
ngậ êåp lïn trïn ch Hai. Ch Hai bõ trối phúi giûäa sên àònh. Àïën
chiïìu tiïëng rïn ró ca ch ëu dêìn, cùåp mùỉt ch cûá nhùỉm lẩi. Thđm
Hai hoẫng súå chẩy lïn chẩy xëng kïu khốc êìm ơ. Viïåc àậ khêín
cêëp. Cố ngûúâi bây cho thđm Hai àùåt mưåt khay trêìu cau àïën xin xậ
Cưëng tha cho ch. Bổn hâo lđ bân ra bân vâo cho lâ kễ qn tûã
khưng nïn chêëp àûáa tiïíu nhên. Thđm Hai phẫi lẩy mêëy lẩy, xậ
Cưëng chõu cho ch Hai cúãi trối.
Bâ con cộng ch Hai vïì nhâ, tòm ngẫi cûáu dêìm vúái rûúåu àùỉp
vâo nhûäng chưỵ toẩc mấu. Mûúâi lùm hưm sau, ch Hai ngưìi dêåy
àûúåc. Ngoâi lâng, cưåt cúâ dûång giûäa sên àònh àậ hẩ xëng, rẩp hất
tûâ lêu àậ dúä ài, cåc sưëng àậ trúã lẩi nhû c. Mưỵi bíi súám, vêỵn bổn
bưì chao h gổi ngoâi búâ tre lâng. Chiïìu tưëi, vêỵn tiïëng trưëng thu
khưng khùỉc khoẫi. Mổi vêåt àêu àố vêỵn y ngun. Nhûng trong
lông ch Hai àậ cố cấi gò rẩn vúä. Ch khưng côn cấi vui lâm lng
àïí ni vúå ni con. Ch dûãng dûng vúái n cûúâi ca bế gấi. Thđm
Hai nối àưång gò lâ ch nưíi lïn quất mùỉng. Cåc sưëng chung quanh

trúã nïn bûác bưëi. Nhûäng cẫnh ấp bûác bõ xốa múâ nay lẩi hiïån lïn.
Ch nhúá lẩi cố lêìn ch ài khiïng àấm ma, ch khiïng chưíng àôn vò
ngûúâi ch cao. Ngûúâi ch cao hay thêëp, cấi àố do bâ m nùån ra,
nhûng ch bõ bổn lđ hûúng quất mùỉng. Ch nhúá lẩi thấng nâo
trong lâng cng cố tiïëng trưëng mộ bấo àưång, viïåc àưët nhâ trưåm
trêu xẫy ra liïn tiïëp. Ngûúâi bõ cm kểp úã àiïëm canh gâo khốc
trong ma sûu thụë! Kễ bùỉt ưëc mô cua lng sc trong ao sònh vâo
Vộ Quẫng 24

nhûäng thấng àối. Nhûäng ma àêåu ma, dõch tïỵ gâo rưëng. Ch Hai
khưng hiïíu vò sao mưåt khi con ngûúâi sinh ra phẫi chõu bao nhiïu
tai hổa. Ch nhúá àïën Àưíng Kim Lên, tai hổa cûá dưìn dêåp kếo àïën.
Àưíng Kim Lên côn àûúåc hưìn Khûúng Linh Tấ hiïån lïn soi àûúâng.
Côn thên phêån ca ch! Khi nhúá lẩi mònh bõ cưåt úã sên àònh dûúái
cùåp mùỉt chï cûúâi ca thiïn hẩ, ch nghe hoẫng hưët. Mưåt tiïëng gâ
gấy. Ch Hai giêåt mònh biïët sët àïm chûa ng. Chúåt mưåt nghơ
bêåt sấng:
- Phẫi bỗ lâng ra ài!
Cấi nghơ àố cûá bấm riïët lêëy ch.
*
* *
Ch Hai hốa lêìm lò. Mưåt hưm ch cùåm ci lưåt lấ mđa àem giổt
lẩi chưỵ dưåt trïn mấi nhâ, che lẩi têëm phïn àïí giố khỗi lổt, sûãa lẩi
cấi vânh nưi ca con bế. Chiïìu àố, ch bỗ thïm gẩo vâo nưìi. †n
xong côn gối mưåt gối, nối lâ súám mai vâo rûâng àưën ci. Tưëi, ch ài
nùçm súám. Mưåt chưëc sau quanh lâng àậ im lùång. Ch Hai khe khệ
ngưìi dêåy, ch cưåt mo cúm trïn cêy àôn xốc, àêíy cûãa bûúác ra. Bïn
ngoâi, trúâi tưëi nhû mûåc. Trïn trúâi khưng mưåt vò sao. Vâi con àom
àốm kếo nhûäng vïåt sấng nhò nhùçng. Cún mûa àậ tẩnh, nhûng
tiïëng àưång cûá vang lẩi tûâ xa. Ch Hai ra khỗi lâng. Ch vûâa ài vûâa

chẩy. Ài àêu ch cng chûa biïët, chó biïët cêìn xa lâng, xa cåc sưëng
chung quanh cấi àậ. Cố thïí àïën mưåt ngûúâi bâ con cng bỗ lâng ra
ài, hiïån nay àang lâm nghïì trưìng chê àêu úã vng ni Trûúâng
Àõnh, Phô Nam bïn kia ni Cha. Àïën àố cấi àậ, ài àêu hậy hay.
Ch trấnh nhûäng con àûúâng lúán. Trïn nhûäng àûúâng àố cố vư sưë
àiïëm canh. Ra khỗi lâng khưng cố giêëy cùn cûúác sệ bõ bùỉt. Ch
men theo nhûäng con àûúâng nhỗ, vûúåt qua cấch àưìng àêìy tiïëng ïëch
nhấi van vó. Ch xëng mưåt cấi dưëc, vûúåt qua mưåt bậi dêu. Mưåt con
sưng hiïån ra trûúác mùåt. Giûäa khuya, sưng khưng cố àô. Trúâi bùỉt
àêìu sấng. Ch Hai chui vâo giûäa mưåt bậi mđa ngưìi nghó. Nhûäng
xc àưång lâm ch mïåt nhoâi. Ch chúåp mùỉt ng lc nâo khưng
biïët. Khi tónh giêëc, trúâi àậ xïë chiïìu. Tiïëng con bòm bõp nghe rúâi
rẩc. Trïn trúâi, mưåt vâi con dúi àen bay chêëp chúái. Ch Hai chui ra
khỗi àấm mđa, lẩi tiïëp tc ài. Ngûúâi ta bẫo Trûúâng Àõnh, Phô Nam
úã bïn kia ni Cha. Ài hïët àïm thûá ba, ch dûâng trûúác mưåt con
sưng. Trúâi vûâa sấng, àô bïn kia sưng vûâa sang. Ch ngưìi nếp sau
QỤ NƯÅI 25

mưåt bi dûáa, cố tiïëng ngûúâi bẫo nhau àêy lâ àô ấi Nghơa. Ch ngẩc
nhiïn, àûáng nhòn lïn. Àng bïn kia sưng lâ Gô Mn, trûúác mùåt lâ
sưng ấi Nghơa. Thò ra trong àïm tưëi, ch àậ lẩc àûúâng, ài quay trúã
lẩi. Sang bïn kia àô, ài sấu cêy sưë lẩi lưån vïì thưn c. úã àêëy thđm
Hai vâ bế gấi àang àúåi. Mưåt nghơ vt ra: Hay lâ ta quay vïì vúái vúå
con! Ch bûúác ra khỗi bi dûáa, toan gổi àô. Nhûng chiïëc àô àậ xư
ra khỗi bïën. Ch àậ lúä àô! Ch Hai tin lúä àô lâ àiïìm khưng tưët.
Ch lûúäng lûå rưìi quay gốt ài ln, ài mưåt mẩch khưng nhòn lẩi.
Ch Hai nhùỉm hûúáng mùåt trúâi lùån ài thùèng. Ch ài mậi àïën
sất nhûäng dậy ni phđa têy. Ài lêỵn vâo nhûäng núi cố cêy cưëi rêåm
rẩp. Gùåp rêỵy sùỉn rêỵy khoai, ch dûâng lẩi moi mêëy c ùn àïí àúä àối.
Nûãa thấng sau, ch Hai biïët mònh àậ úã bïn kia ni Cha. Vò khi úã

nhâ, ấnh àiïån ban àïm ca xûá Hân úã vïì phđa bùỉc. Nay cng ấnh
sấng àố àậ nùçm vïì phđa àưng nam. Nhû vêåy Phô Nam, Trûúâng
Àõnh, núi cố ngûúâi bâ con trưìng chê cng khưng côn xa nûäa.
Trûúác mùỉt lâ mưåt cấnh rûâng. Vûúåt qua cấnh rûâng, ch Hai sệ
men theo nhûäng sûúân àưìi thoai thoẫi ài xëng phđa àưng. Núi àêy
àậ xa nhâ, khưng côn lo súå cố ngûúâi rûúåt theo àíi bùỉt. Bíi súám
sûúng xëng dây àùåc, àổng mậi àïën nûãa bíi chûa tan. Ch Hai
nhúá mònh ài àậ lêu nhûng bi búâ gai gốc cûá trẫi ra nhû khưng bao
giúâ hïët. Chúåt rûâng ni chung quanh trúã tưëi mõt. Giố thưíi âo âo.
Mưåt tia chúáp sấng lốa. Sêëm nưí! Mûa! Mưåt trêån mûa to chûa tûâng
thêëy, tûúãng nhû cố hâng vẩn chiïëc chum àang trt nûúác trïn cao!
Àối rết vâ giố mûa àậ lâm ch Hai kiïåt sûác. Chên tay tï cống, ch
Hai bûúác chêåp choẩng. Chúåt ch cố cẫm giấc nhû mònh vûâa bõ rúi
vâo mưåt chưỵ nâo àố, sêu lùỉm, sau khưng côn biïët gò nûäa!
*
* *
Ch Hai bûâng mùỉt, thêëy mònh àang nùçm trong mưåt cùn nhâ
nhỗ. Khùỉp nhâ vùỉng tanh, xa xa mưåt bống àên leo lùỉt. Cố tiïëng
hỗi:
- Àậ tónh chûa?
Ch Hai múã mùỉt thêëy mưåt ưng giâ. Ưng giâ hỗi:
- Cố biïët tưi lâ ai khưng?
Ch Hai nhòn chùm chùm rưìi lùỉc àêìu. Ưng giâ bûúác túái cêìm
tay ch. Ưng lêëy ngốn tay trỗ vâ ngốn tay giûäa bêëm vâo cưí tay ch